Коммерциялық емес акционерлік қоғам
АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ
Өнеркәсіп қондырғыларының электржетегі және
автоматтандыру кафедрасы
ЭЛЕКТР МАШИНАЛАРЫ
АСИНХРОНДЫ ҚОЗҒАЛТҚЫШТАРДЫ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ТОКТЫ МАШИНАНЫ ЗЕРТТЕУ
5В071800 – Электр энергетикасы мамандығының барлық оқу түрлерінің студенттері үшін лабораториялық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқау
Алматы 2012
ҚҰРАСТЫРҒАНДАР: П.И. Сагитов, Р.М. Шидерова, Ж.Ж. Тойгожинова. Электр машиналары. Асинхронды қозғалтқыштарды және тұрақты токты машинаны зерттеу. 5В071800 – Электр энергетикасы мамандығының барлық оқу түрлерінің студенттері үшін лабораториялық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқау. - Алматы: АЭжБУ, 2012.– 30 бет.
Әдістемелік нұсқауда стендттер туралы техникалық мағлұматтар, дайындалу әдістемесі, жұмысты орындау бағдарламасы, эксперименттер жасу және алынған нәтижелерді талдау келтірілген.
Әдістемелік нұсқау 5В071800 – Электр энергетикасы мамандығының барлық оқу түрлерінің студенттеріне аралған.
Ил. 3, кесте 9, библ. – 11 атау.
Пікір беруші: тех. ғыл. докторы. К.К. Жумагулов
«Алматы энергетика және байланыс университетінің» коммерциялық емес акционерлік қоғамының 2012 ж. баспа жоспары бойынша басылады.
© «Алматы энергетика және байланыс университетінің» КЕАҚ, 2012 ж.
Мазмұны
|
|
Кіріспе |
4 |
|
1 |
Лабораториялық жұмыс. Қозуға тәуелсіз тұрақты токты қозғалтқышты зерттеу |
6 |
|
2 |
Лабораториялық жұмыс. Қозуға тәуелсіз тұрақты токты генераторды зерттеу |
14 |
|
3 |
Лабораториялық жұмыс. Қысқа тұйықталған роторлы асинхронды қозғалтқышты зерттеу |
20 |
|
4 |
Лабораториялық жұмыс. Индикаторлық және трансформаторлық жұмыс режиміндегі сельсиндарды зерттеу |
26 |
|
|
Әдебиеттер тізімі |
30 |
Кіріспе
Лабораториялық жұмыстың мақсаты cтуденттерді әртүрлі электр машиналардың жұмысымен, олардың сипаттамаларын және параметрлерін тәжірибе жүзінде қолданып, таныстыру болып саналады. Лабораториялық сабақтар студенттердің теориялық білімдерін тереңдете түседі, электрлік сұлбаларды монтаждау мен құруды үйренеді, тәжірибе нәтижелерін теория жүзінде талдап және түсіндіруге қабілетін жоғарлатады.
Лабораториялық стендтың анықтамасы
Жоғарғы және орташа мамандықты оқыту мекемелерінде «Электр машиналары» курсы бойынша лабораториялық жұмысты орындау үшін арналған стенд.
Стенд құрлысы бойынша электр жабдықтары, электронды платалар, беттік панельден және жұмыс үстелінен тұрады.
Стендтың корпусында мыналар орналасқан:
- түзеткіш платасы;
- жүктемелік резисторлардың модулі;
- үш фазалы лабораториялық автотрансформатор (0,48 кВА);
- үш фазалы зерттелетін трансформатор (0,3 кВА).
Стендтің бетіндегі панелде зерттеу объектісінің электрлік сұлбалары көрсетілген. Барлық сұлбалар жүргізілетін жұмыстың тақырыбына байланысты топқа бөлініп панелде көрсетілген. Панелде коммутациялық ұяшықтар, тілшелік щиттік аспаптар, каммутациялық аспаптар және лабораториялық жұмыстарды орындау кезінде элементтердің параметрлерін өзгертуге көмектесетін басқару органдары орналасқан.
Басқару органдарына мыналар жатады:
- үш фазалы лабораториялық автотрансформатордың қайта қосқыштары (ЛАТР-дың), кернеуді 0..20В аралығына дейін 2 В қадаммен және 130..250В аралығына дейін 30 В қадаммен өзгертеді;
- бір фазалы лабораториялық автотрансформаторлардың қайта қосқыштары (ЛАТР-дың), кернеуді 50..110В аралығында 10 В қадаммен өзгертеді;
- жүктемелік резисторлардың блокты қайта қосқыштары, әртүрлі кедергілі резисторларды қосуға көмектеседі.
Стендтың панелдерінде төмендегі электр машиналары орнатылған:
- қысқа тұйықталған роторлы асинхронды электроқозғалтқыш УАД-052 (PНОМ = 20Вт, nНОМ = 3000 айн/мин) 1 дана;
- қозуға тәуелсіз тұрақты токты қозғалтқыштар СЛ-221 (PНОМ = 13Вт, nНОМ = 4500 айн/мин) 2 дана;
- тұрақты магнитпен қозатын тахогенератор;
- тұйықтағышсыз сельсиндер БД1404 (fҚОР = 50Гц, I = 0,44А).
Жұмысты жасау үшін зерттелетін объектінің сұлбасын қосқыштармен жинау қажет.
Өлшеу стрелкалы щиттік аспаптар арқылы орындалады. Стендтың панелінде 10 щиттік өлшеу аспаптары орналасқан, олардын арасында мына аспаптар бар:
- айнымал токты амперметр (өлшеу шектігі 0,2/0,5/1 А, дәлдік класы 2,5) 1 дана;
- тұрақты токты вольтметр (өлшеу шектігі 1 А, дәлдік класы 2,5) 2 дана;
- тұрақты токты вольтметр (өлшеу шектігі 0,2 А, дәлдік класы 2,5) 1 дана;
- айнымалы токты вольтметр (өлшеу шектігі 50/250/500В, дәлдік класы 2,5) 2 дана;
- тұрақты токты вольтметр (өлшеу шектігі 100 В, дәлдік класы 1) 1 дана;
- тұрақты токты вольтметр (өлшеу шектігі 200 В, дәлдік класы 1) 1 дана;
- айнымалы токты ваттметр (өлшеу шектігі 60/450 Вт, дәлдік класы 2,5) 1 дана;
- айналу жиілігін өлшеу (өлшеу шектігі 5000 айн/мин., дәлдік класы 4) 1 дана.
Стендтың техникалық сипаттамалары
|
Қоректендіру |
3~ 220/127 В, 50Гц |
|
Қолданылатын қуат, кВт |
0.5 |
|
Стендтың үлкендігі: |
|
|
Көлемі, мм |
1310 |
|
Ұзындығы, мм |
1460 |
|
Тереңдігі, мм |
600 |
|
Жабдықтың салмағы, кг. |
80 |
1 Лабораториялық жұмыс. Қозуға тәуелсіз тұрақты токты қозғалтқышты зерттеу
Жұмыстың мақсаты:
1) Тұрақты тоқты қозғалтқыштың құрлысынмен танысу. Қозғалтқыштың құжаттық берілген мәндерін жазу.
2) Қозғалтқышты жүктемелік генератор әдісімен қосып, оның механикалық және жұмыс сипаттамаларын өлшеп алу.
3) Қозғалтқыштың айналу жиілігін реттеу тәсілдерін мен танысу.
4) Қозғалтқыштың реттеу құрлысын зерттеу.
Зерттеу ауқымы
Қозуға тәуелсіз тұрақты токты қозғалтқыш СЛ-221(PНОМ=13Вт, nНОМ=4500 айн/мин), динамикалық тежеу режимындегі СЛ-221 тұрақты токты қозғалтқышпен жүктелген.
1.1 Жалпы мәліметтер
Тұрақты токты қозғалтқыштар айналу жиілігін реттеуді қажет ететін (метал кескіш станоктар, транспортта электрлік тарту және т.б.) транспорттық, өнеркәсіптік және т.б. қондырғыларда кең қолданылады.
Тұрақты токты қозғалтқыш қоздыру әдістері бойынша генератордағыдай тәуелсіз, параллель, тізбектей және аралас қоздырғыш болып бөлінеді. Қозғалтқыштың барлық түрлері әртүрлі талаптарға сәйкес, әртүрлі жетектердің түрлерінен тұратындықтан әртүрлі сипаттамалардан тұрады.
Қозғалтқыштың негізгі сипаттамалары - механикалық, реттеуші және жұмыс сипаттамалары.
Қозғалтқыштың желі арқылы электр энергиясымен қолданатын қуаты Р1 мына формуламен анықталады:
|
|
(1.1) |
|
|
|
Қозғалтқыш білігіндегі қуатты Р2 генераторды жүктеу әдісімен анықталады, ол зерттелетін қозғалтқыштың муфтасына жалғанған.
U0 кереуі мен I0 тоғы кезінде жұмыс істейтін генератордың қуатын өлшеп
|
|
(1.2) |
|
|
|
және оның әртүрлі жүктемедегі п.ә.к., h(Р0) тәуелділігін біле отырып қозғалтқыштың білігіндегі қуатты анықтауға болады:
|
|
(1.3) |
Қозғалтқыштың моменті:
|
|
(1.4) |
Қозғалтқыштың п.ә.к.:
|
|
(1.5) |
1.2 Жұмысты орындау реті
1.2.1 Тұрақты токты қозғалтқыштың жұмыс сипаттамаларын зерттеу.
Қозғалтқыштың жұмыс сипаттамасы дегеніміз қозғалтқыштың қыспағындағы кернеудің және қоздыру тоғының тұрақты кезіндегі қозғалтқыш тоғының IАҚ, айналу жиілігінің n, айналу моментінің М2Қ, қозғалтқышқа берілген қуаттың Р1Қ және п.ә.к. ηҚ пайдалы қуатқа Р2Қ тәуелділігін айтамыз:
IАҚ, n, М2Қ, Р1Қ, ηҚ = f (P2Қ) кезіндегі UН = const, IҚҚ = const.
Жұмыс сипаттамаларына мыналар жатады:
n(Р2); М(Р2), Iб(Р2), h(Р2),
кернеуі мен тоғы UН = const және IҚ = const болған кезде алынады.
Тұрақты токты қозғалтқыштың жұмыс сипаттамаларын зерттеу 1.1 суретінде көрсетілген сұлба бойынша жүргізіледі, ондағы М3 қозғалтқышы М1 генераторымен жүктеледі М1.
1.1 сурет – Тұрақты токты қозғалтқыштың жұмыс сипаттамаларын зерттеу
Жұмыс сипаттамаларын өлшеп алу реті
R3, R2 қайта қосқыштарын ”1”жағдайына қойып, П3 қосқышын қосыңыз. Қозғалтқышты жүктеу үшін R1 резисторымен жүктелетін М1 генераторы қолданылады.
НАЗАР АУДАРЫҢЫЗ!
Жұмысты бастамас бұрын ЛАТР-лардың (Т1, Т1.1, Т1.3) барлық галетті қайта қосқыштары “0” жағдайда тұрғандығын тексеріңіз. Т1.1 және Т1.3 бір фазалы ЛАТР-лармен жұмыс жасау кезінде үш фазалы Т1 ЛАТРын бір уақытта қосуға болмайды.
Стендті “Желі” тумблері арқылы қосыңыз. Қозғалтқыштың қоздыру орамдарына қоректендіру көзін S7 тумблері арқылы қосыңыз. Т1.3 ЛАТРын S5 тумблері арқылы қосыңыз. Қозғалтқыш білігіндегі кернеуді жоғарлатып (V4 аспабымен бақылау), оның айналу жылдамдығын 3000 айн/мин қойыңыз. Т1.1 ЛАТРды S6 тумблері арқылы қосыңыз, генератордың орамындағы қоздыру кернеуін жоғарлатып, генератор білігіндегі кернеуді (V3 аспабы) 60-75В дейін жеткізіп қойыңыз. Өлшеуді жүргізу қажет, өлшеу кезінде Uo және Io=0 болу қажет. П1 қосқышын жалғаңыз. R1 жүктеме кедергісін 11 жағдайдан 1 жағдайға өзгерте отырып өлшеуді жүргіземіз, өлшеніп алынған мәндерді 1.1 кестесіне енгіземіз:
1) М3 қозғалтқыштың тоғы ( аспап А3);
2) айналу жиілігі n (аспап n);
3) М3 қозғалтқышының білігіндегі кернеу (аспап V4);
4) М1 генераторындағы кернеу (аспап V3);
5) М1 генератор тоғы ( аспап А2).
1.1 кесте – Тұрақты токты қозғалтқыштың жұмыс сипаттамаларын зерттеу
|
№ |
Өлшеулер |
Есептеулер |
||||||||
|
Қозғалтқыш |
Генератор |
|||||||||
|
U,B |
IБ Қ,А |
n, айн/мин |
U0,В |
I0,А |
Р1,Вт |
Р2,Вт |
hҚ. |
М,Нм |
РГ,Вт |
|
|
1 …7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1.2.2 Қозғалтқыштың реттеу сипаттамаларын зерттеу.
Қозғалтқыштың білігіндегі моменті мен қоздыру тоғы тұрақты болғандағы, айналу жиілігінің қозғалтқышқа берілген кернеуге тәуелділігі
n =f(UҚ) кезінде IҚҚ = IНҚ = const және М = const.
Механикалық сипаттамалардың теңдеуі:
|
|
(1.6) |
|
|
|
Қозуға тәуелсіз тұрақты токты қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары:
|
|
|
|
|
(1.7) |
|
|
|
Механиканикалық сипаттамалардың теңдеулеріне қарай отырып, ТТҚ айналу жиілігін реттеу үшін берілген кернеуді, қоздыру тоғын және білік тізбегіндегі қосымша кедергінің шамасын өзгерту арқылы жүзеге асыруға болатындығын білуге болады.
Тораптағы біліктің RҚ қосымша кедергісінің шамасын өзгертіп, біліктің айналу жиілігін реттеу, осы резисторда жылу шығыны болатындықтан үнемді емес. Біліктің айналу жиілігін білік орамындағы кернеуді өзгерту арқылы немесе қоздыру тоғын өзгерте отырып, қозғалтқыштың магнит өрісін өзгерту арқылы реттеу ыңғайлы.
Қозғалтқыштың реттеу жағдайы қысқа тұйықталу режимінде қозғалтқыш білігі жүктемесының тұрақтылығымен және U = UН кезінде n0 = f(IҚ) немесе IБ = f(IҚ) реттеу сипаттамасымен сипатталады.
а) Реттеу сипаттамалары
IҚ = f(IБ) кезінде n = const; U = const.
Реттеу сипаттамаларының жұмысын орындау тәртібі
Сұлбадағы R2 1 жағдайына қойыңыз (1.1 суретіне қараңыз). Т1.1, Т1.3 қайта қосқыш ЛАТРларын да 1 жағдайына қойыңыз, П3 қосқышын қосып, П1 қосқышын ажыратыңыз. Жоғарыда айтылғандар бойынша тумблерлерді қосыңыз. Өлшеу жүргізіп, жылдамдықтың мәнін жазыңыз. П3 қосқышын ажыратыңыз. Қозғалтқыштың қоздыру тоғын 80мА дейін төмендетіңіз, бұл жағдайда жылдамдық жоғарлайды. П1 қосқышын қосып, R111жағдайынан 1 жағдайына (R1 – төмендейді) өзгертып, жылдамдықты бұрынғы мәніне дейін төмендетіңіз. R1 төмендете отырып, R2 резисторы арқылы қоздыру тоғын қайта төмендетіп жылдамдықты бұрынғы жағдайына қойыңыз. Қоздыру тоғы 60 мА, 40 мА болған кезде өлшеу қажет және өлшенып алынған мәндерді 1.2 кестесіне енгізіңіз:
1) қозғалтқыш білігінің тоғы;
2) қозғалтқыштың қоздыру тоғы.
1.2 кесте – Реттеу сипаттамаларының мәндері
|
|
Тәжірибе саны |
|||||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
|
|
Білік тоғы IБ, А |
|
|
|
|
|
|
|
Қоздыру тоғы IҚ, А |
|
|
|
|
|
|
б) Қозғалтқыштың айналу жиілігін қоздыру тогын өзгерту арқылы реттеу мүмкін зерттеу: n = f(IҚ) кезінде UН= const.
1.1 суретінде П1 және П3 қосқыштары болмайды. R2 1 жағдайына қойып, R2 кедергісінің мәндерін 1 жағдайынан 11 жағдайына өзгертіп, 1.3 кестесіне өлшенген мәндерді жазыңыз:
1) қозғалтқыштың айналу жиілігі;
2) қозғалтқыштың қоздыру тоғы;
3) қозғалтқыштың білік тоғы.
Жұмысты жоғарыдағы тәжірибелердегідей орындау қажет. R2 кедергісі арқылы қоздыру тоғының мәндерін 100, 80, 60 мА қойып, білік тоғын және жылдамдықты өлшеп алу қажет.
1.3 кесте – Реттеу сипаттамаларының мәндері
|
|
Тәжірибе саны |
|||||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
|
|
Білік тоғы IБ, А |
|
|
|
|
|
|
|
Айналу жиілігі n, айн/мин |
|
|
|
|
|
|
|
Қоздыру тоғы IҚ, А |
|
|
|
|
|
|
1.3 Алынған нәтижелерді талдау
Қозғалтқыштың жұмыс режимдерінің талдауын, оның жұмысын сипаттайтын негізгі теңдеулермен жасауға болады:
|
|
|
|
|
(1.8) |
|
|
|
мұндағы U – қозғалтқышты қоректендіру кернеуі;
ЕҚ – білік орамында индукцияланатын қарама-қарсы э.қ.к.;
IБ – біліктің тоғы;
RБ – білік орамындағы кедергі;
СЕ – қозғалтқыштың құрлыстық тұрақтылығы:
|
|
(1.9) |
мұндағы Р – қозғалтқыштың негізгі полюстарының қосалқы саны;
N – біліктің активті өткізгіштер саны;
А – білік орамдарының параллель тармақтарының саны;
N – біліктің айналу жиілігі;
М – қозғалтқыштың электромагнит моменті;
СМ - қозғалтқыштың момент тұрақтылығы:
|
|
(1.10) |
Ф – қоздыру орамдарының магнит өрісі.
Бірінші теңдеу арқылы біліктің тоғын оңай табуға болады:
|
|
(1.11) |
Бастапқы іске қосу моменті кезінде n = 0 болғанда, ЕБ = СЕФқ = 0 теңдеуіне сәйкес іске қосу режиміндегі ток мынаған тең:
|
|
(1.12) |
Білік тізбегіндегі кедергі аз, ал токтың мәні IБН қозғалтқышқа қауіпті мәнге дейін жетеді, сондықтан тұрақты токты күштік қозғалтқышты іске қосу тоғын қауіпсіз шамаға дейін ((2,5...3)IБН мәніндегі) азайтатын іске қосу реастаты арқылы қосады.
|
|
(1.13) |
Біліктегі ток азайған кезде, тез іске қосу үшін қозғалтқыштың қоздыру тізбегіне толығымен реттеу реостатын енгізе отырып іске қосу кезіндегі қоздыру тоғын жоғарлатады.
Электромагниттік моменттің көрсеткіші бойынша айналу бағытын өзгерту үшін екі әдіс бар:
1) қоздыру тоғының бағытын өзгертпей, білік тоғының бағытын өзгерту;
2) білік тоғының бағытын өзгертпей, қоздыру тоғының бағытын өзгерту.
1.4 Лабораториялық жұмыстың нәтижелерін өңдеу
1.4.1 Қозғалтқыштың жұмыс сипаттамасын тұрғызу үшін қажетті есептеулерді жасау.
1.4.2 Қозғалтқыштың механикалық сипаттамаларын тұрғызу:
М = f (n) кезінде RҚ = 0.
1.4.3 Қозғалтқыштың жұмыс сипаттамаларын тұрғызу.
1.4.4 Қозғалтқыштың реттеу сипаттамаларын тұрғызу.
1.5 Бақылау сұрақтары
1.5.1 ТТҚ құрлысы.
1.5.2 ТТҚ әсерету принципі.
1.5.3 Іске қосу реостаты не үшін қолданылады?
1.5.4 ТТҚ айналу жиілігін реттеу тәсілдері.
1.5.5 ТТҚ механикалық сипаттамасы деген не?
1.5.6 ТТҚ реттеу сипаттамасын түсіндіріңіз.
1.5.7 ТТҚ жұмыс сипаттамасын түсіндіріңіз.
1.5.8 Қозғалтқыш білігіндегі пайдалы қуат қалай анықталады?
1.5.9 Тұрақты токты қозғалтқыштың қозу әдісі бойнша тағайындалуы.
1.5.10 Қозғалтқышың жұмыс және жылдамдық сипаттамаларына білік әрекетінің әсері.
1.5.11 Параллель қозу қозғалтқышының айналу жиілігін реттеу әдістері және оны талдау.
1.5.12 Неге қозғалтқыштың іске қосу тоғы ноиналды мәннен артық болады?
1.5.13 Параллель қозу қозғалтқышының жылдамдық сипаттамасының қатаңдығын қандай әдістермен өзгертуге болады?
2 Лабораториялық жұмыс. Қозуға тәуелсіз тұрақты токты генераторды зерттеу
Жұмыстың мақсаты:
1) Қозуға тәуелсіз тұрақты токты генератордың (ТТГ) құрлысын, праметрлерін және жұмыс режимін оқу.
2) Бос жүріс сипаттамасын Е0 = f(IҚ) алу.
3) Ішкі сипаттаманы U = f(IҚ) алу.
4) Реттеу сипаттамасын IҚ= f(IН) алу.
Зерттеу ауқымы
Тұрақты токты қозғалтқышпен СЛ-221 айналуға келетын тұрақты токты генератор СЛ-221 (PНОМ=13Вт, nНОМ=4500 айн/мин). Лабораториялық жұмыста бос жүріс, ішкі және реттеу сипаттамалары өлшеніп алынады.
2.1 Жалпы мәліметтер
Қазіргі кезде тұрақты токты генераторлар кең көлемде әртүрлі өндірістік, транспорттық қондырғыларда (айналу жылдамдығын кең көлемде реттейтін электржетектерін қоректендіруге, электролиздік өнеркәсіптерде, темір жол транспорттарында және т.б.) қолданылады.
Тұрақты токты генератор электрқозғалтқыштарымен, булы және гидравликалық турбиналармен немесе ішкі қыздыру қозғалтқыштарымен қозғалысқа келтіріледі.
Білік айналған кезде генератордың қозғалыссыз магниттік өрісінде, білік орамында айнымалы э.қ.к. пайда болады, ол коллектордың және щетканың ток өткізгіш жүйесінің көмегімен тұрақты кернеулі э.қ.к. түрленеді:
|
|
(2.1) |
Осы формула арқылы тұрақты айналу жиілігімен айналатын білік орамында пайда болған э.қ.к. қоздыру тоғына немесе негізгі полюстардың магниттік өрісіне ғана тәуелді. Тәуелділік:
|
|
|
|
|
|
бұл бос жүріс сипаттамасы деп аталады.
Айнымалы жүктеме арқылы жұмыс істейтін генератор кернеуінің U қоздыру тізбегі кедергісінің өзгермеу кезіндегі қабылдағыштардың тоғына IН және біліктің тұрақты айналу жиілігіне тәуелділігі график түрінде келтірілуін:
U = f(IН),
генератордың ішкі сипаттамасы деп атайды.
Номиналды жүктемеден бос жүріс тәжірибесіне өту кезіндегі генератор кернеуінің пайздық өзгеруі мына формуламен анықталады:
|
|
(2.2) |
Айнымалы жүктемеде ТТГ кернеуін реттеу қоздыру тоғын өзгерту арқылы жүзеге асады. Тәуелділік:
IҚ = f(IН),
n = const кеінде кернеуді U = const ретінде ұстап тұру үшін жүктеме тоғы IН арқылы қоздыру тоғы өзгеретіндігін көрсететуін генератордың реттеу сипаттамасы деп атайды.
Генератордың кернеуі мына формула бойынша анықталады:
|
|
(2.3) |
2.2 Жұмысты орындау реті
2.2.1 Бос жүріс тәжірибесі.
Бос жүріс сипаттамасы дегеніміз ішкі тізбек ажыратылған кездегі және айналу жылдамдығы тұрақты кезіндегі генератор қысқышындағы кернеудің U0 қоздыру тоғына IҚ тәуелділігін айтамыз:
U0 = f(I) кезінде I = 0 және n = const.
2.1суреті бойынша сұлбаны жинаңыз.
НАЗАР АУДАРЫҢЫЗ!
Жұмысты бастамас бұрын ЛАТРлардың (Т1, Т1.1, Т1.3) барлық галетті қайта қосқыштары “0” жағдайда тұрғандығын тексеріңіз. Т1.1 және Т1.3 бір фазалы ЛАТРлармен жұмыс жасау кезінде үш фазалы Т1 ЛАТРын бір уақытта қосуға болмайды.
R1 = ¥ (П1 және П2 қосқыштары – болмайды), генератордың қоздыру орамының қоректену тізбегінде орамдарды қосу үшін қосқышты “пр” жағдайына орнатады. Стендті “Желі” тумблерімен қосыңыз, S7 тумблері арқылы қозғалтқыштың қоздыру орамына қорктендіру беріледі, қозғалтқыштың білігін қоректендіру үшін Т1.3 ЛАТР-ын S5 тумблері арқылы қосыңыз. Қозғалтқыштың кернеуін жылдамдықтың мәні 3000 айн/мин болғанша жоғарлатыңыз (ол бір бағытта айнала бастайды). IҚ = 0 кезінде V3 вольтметрдің көрсекен мәнін жазып алыңыз. S6 тумблері арқылы Т1.1 ЛАТР-ын қосыңыз, генератордың қоздыру тоғын 80 мА дейін жоғарлатыңыз. Қоздыру тоғы 40, 60 және 80 мА кезінде өлшеуды жүргізіңіз. Кестеге өлшенген параметрлерді жазыңыз:
1) генераторды қоздыру тоғы;
2) генератордың кернеуі.
М1 генератордың қоздыру орамдарының полярын өзгертіп жоғарыдағыдай өлшемдерді жүргізіңіз. Ол үшін генератордың қоздыру орамының қоректену тізбегінде орамдарды қосу үшін қосқышты “обр” жағдайына орнатады.
Өлшеп алынған мәндерді 2.1 кестеге енгізіп және сипаттамаларын тұрғызады.
2.1 кесте – Қысқа тұйықталу тәжірибесі
|
№ |
U Г,А |
IҚ,А |
Қосымша |
|
1 … 6 |
|
|
I = 0, nн=const |
2.2.2 Қысқа тұйықталу тәжірибесі.
Қысқа тұйықталу сипаттамалары дегенымыз генератордың айналу жылдамдығының тұрақтылығы және білік тізбегінің амперметр арқылы қысқа тұйықталуы (U =0) кезіндегі алынған қысқа тұйықталу тоғының IҚТ қоздыру тоғына IҚ тәуелділігі:
|
U ҚТ = f(IҚ) кезінде U = 0, және n=nн=const. |
|
|
|
|
П1, П2 қосқыштарын орнатып генератор білігін қысқа тұйықтаңыз. Сипаттамаларды тұрғызу үшін екі нүкте өлшеп алынса жеткілікті: генератордың қоздыру тоғының екі мәні кезінде генератордың қысқа тұйықталу тоғы өлшенеді. Өлшеніп алынған мәндер арқылы қысқа тұйықталу сипаттамасы тұрғызылады. Т1.3 ЛАТР-ын қайта қосып, барлық операцияларды қайталап шығыңыз және қоздыру тоғы 40 және 60 мА болғанда өлшеуді жүргізіңіз.
Қозғалтқыштың жылдамдығын өзгерткен кезде (20% дейін), Т1.3 ЛАТР арқылы қозғалтқыш білігінің кернеуін (жылдамдықтың мәні 20% дейін жеткенше) жоғарлатыңыз.
Өлшеп алынған мәндерді 2.2 кестеге енгізіп және сипаттамаларын тұрғызады.
2.2 кесте – Қысқа тұйықталу тәжірибесі
|
№ |
IҚТ ,А |
IҚ,А |
Қосымша |
|
1 2 |
|
|
UН, nН=const |
2.3.3 Ішкі сипаттама.
Ішкі сипаттама дегеніміз қоздыру тоғы тұрақты IҚ және n=const болған кездегі генератор қысқышындағы кернеудің U жүктеме тоғына I тәуелділігін айтамыз:
U = f(I) кезінде IҚ = const.
П1 қосқышын орнатып, П2 қосқышы болмайды. Т1.3 ЛАТР-ын қосып, R1 әртүрлі мәнде өзгерте отырып өлшеуді жүргізіңіз .
Қозғалтқыштың жылдамдығын өзгерткен кезде (20% дейін), Т1.3 ЛАТР-ы арқылы қозғалтқыш білігінің кернеуін (жылдамдықтың мәні 20% дейін жеткенше) жоғарлатыңыз.
R1кедергісінің мәнін өзгерте отырып, өлшеңіз:
1) генератордың кернеуі М1;
2) генератордың тоғы.
Өлшеп алынған мәндерін 2.3 кестеге енгізіп және сипаттамаларын тұрғызады.
2.3 кесте – Ішкі сипаттамалар
|
№ |
U,В |
I,А |
Қосымша |
|
1 … 6 |
|
|
n=const |
|
|
|
|
2.2.3 Реттеу сипаттамалары.
Реттеу сипаттамасы арқылы генератор қысқышындағы кернеу тұрақты болып қалу үшін жүктеме тоғын I өзгерту арқылы генератордың қоздыру тоғын IҚ қалай өзгертуге болады соны көрсетеді:
IҚ= f(I) кезінде U = UН = const, n = nН= const.
2.1 суретте, П1 – орнатылып, П2 – болмайды. Т1.3 ЛАТР-ын қосып, R1 резисторымен жүктеменің мәнін өзгертіп, генератордың шығысындағы кернеуді 50 В қойыңыз. Қоздыру тоғының мәндерін 40, 60, 80 мА қойып, Т1.1 ЛАТР арқылы қоздыру орамының кернеуін өзгерте отырып мына параметрлерді өлшеңіз:
1) генератордың қозу тоғы;
2) генератор білігінің тоғы.
Өлшеп алынған мәндерін 2.4 кестеге енгізіп, сипаттамаларын тұрғызады.
2.4 кесте – Реттеу сипаттамалары
|
№ |
I ,А |
IҚ,А |
Қосымша |
|
1 … 6 |
|
|
UН=const, nН=const |
2.1сурет - Қозуға тәуелсіз тұрақты токты генераторды зерттеу
2.3 Лабораториялық жұмыстың нәтижелерін өңдеу
2.3.1 Генератордың қысқа тұйықталу сипаттамасын тұрғызу.
2.3.2 Генератордың ішкі сипаттамаларын тұрғызу.
2.3.3 Номиналды жүктемеден бос жүріс жүктемесіне өткен кездегі генератор кернеуінің U% өзгеруін есептеу.
2.3.4 Генератордың реттеу сипаттамасын тұрғызу.
2.4 Бақылау сұрақтары
2.4.1 ТТГ тағайындалуы және құрлысы.
2.4.2 Механикалық энергия электрлік энергияға қалай түрленеді?
2.4.3 Генератордың э.қ.к. неге тәуелді?
2.4.4 Генераторда жүктеме жоғарлаған кезде кернеудың төмендеуі неге байланысты?
2.4.5 Қозуға тәуелсіз генераторды машиналардың және механизмдердің айналу жиілігін өлшеу үшін қалай қолдануға болады?
2.4.6 Қозуға тәуелсіз генератордың жүктеме кернеуінің полярлығын өзгерту тәсілдеін атап өтіңіз.
2.4.7 Тұрақты токты генератордағы коллектордың тағайындалуы.
2.4.8 ТТГ білік тізбегіндегі электр теңдігінің теңдеуін жаз.
2.4.9 Қанығу коэффициенті қалай анықталады және қандай сипаттамаларға әсер етеді.
2.4.10 Бос жүріс сипаттамаларының сызықсыздығы неге байланысты?
2.4.11 Тәжірибелі қысқа тұйықтаудың пайдалану қысқа тұйықтаудан айырмашылығы қандай?
3 Лабораториялық жұмыс. Қысқа тұйықталған роторлы асинхронды қозғалтқышты зерттеу
Жұмыстың мақсаты:
1) Қысқа тұйықталған роторлы асинхрондық қозғалтқыштың құрлысымен танысу.
2) Қозғалтқыштың жұмыс және механикалық сипаттамаларын тұрғызу.
Зерттеу ауқымы
Асинхронды электроқозғалтқыш қысқа тұйықталған ротормен УАД-052 (PНОМ = 20Вт, nНОМ = 3000 айн/мин), динамикалық тежеу режимінде СЛ-221 тұрақты токты қозғалтқышпен жүктелген. Лабораториялық жұмыста қозғалтқыштың жұмыс және механикалық сипаттамалары өлшеп алынады.
3.1 Жалпы мәліметтер
Асинхронды қозғалтқыштар қазіргі уақытта электроқозғалтқыштың негізгі түрі болып саналады. Өндірістегі әртүрлі механизмді жетектерде, құрлыстарда, ауыл шаруашылығында кеңінен қолданылады. Асинхронды қозғалтқыш қысқа тұйықталу ротормен басқа түрлі қозғалтқыштарға қарағанда құрлысы мен қызмет көрсетуі бойынша қарапайым, бағасы арзан, жұмыста сенімді болып келеді.
Үшфазалы асинхронды қозғалтқыш екі негізгі бөліктен тұрады: статордан және ротордан. Статор – қозғалтқыштың қозғалмайтын бөлігі, айналатын магнит өрісі пайда болу үшін қызмет етеді. Үш фазалы статорлы орамдардың жалғану сұлбасы – жұлдызша немесе үшбұрышты. Статордың магнит өрісі ротор орамдарының өткізгіштері арқылы өтіп, онда айнымалы э.қ.к. құрады. Ротор орамдары тұйық болғандықтан э.қ.к. өзіне бағыттас токты құрады. Нәтижесінде ротор тоғы айналу магнит өрісімен әсерлесіп, ротор өткізгіштеріне әсер ететін электромагниттік күшті құрады. Күш өзімен бірге әсер ететін айналу моментін құрады.
Айналу моментінің әсерінен ротор қозғала бастайды және жоғарғы екпынмен айнала бастағанда айналу жиілігі магнит өрісінің айналу жиілігінен кіші, магнитті өрістің бағытымен бағыттас айнала бастайды:
|
|
(3.1) |
|
|
|
мұндағы n1 – статордың магнит өрісінің айналу жиілігі немесе синхронды айналу жиілігі;
n2 – ротордың айналу жиілігі.
Синхронды айналу жиілігі қозғалтқыштың қоректендіру көзінің ток жиілігімен (f1) және статордың полюстар санымен (Р) анықталады:
|
|
(3.2) |
Ротордың айналу жиілігі сырғанау арқылы анықталады:
|
|
|
мұндағы S - сырғанау: (3.3)
|
|
|
3.2 Жұмысты орындау реті
3.2.1 Бос жүріс тәжірибесі.
Бос жүріс сипаттамасы ротор жүктемесіз айналған кездегі М2 = 0, I0, P0, cosφ0 = f(U1) тәуелділіктерін айтады.
3.1 суреті бойынша сұлбаны жинаңыз.
Стендті “Желі” тумблері арқылы, S2 тумблері арқылы сұлбаны қосып, асинхронды қозғалтқышты S4 қосқышымен қосыңыз.
Тұрақты токты генераторды М1 қоспаңыз (П1 және П2 қосқыштары болмайды, Т1.1 ЛАТР реттегішін “0”-ге қойып, S6 тумблерін өшіріңіз).
Бұл режимде төмендегі параметрлер өлшенеді:
1) бос жүрістің қуаты;
2) бос жүрістің тоғы;
3) статордың кернеуі.
Өлшеп алынған мәндер арқылы қозғалтқыштың бос жүріс режиміндегі орын ауыстыру сұлбаларының параметрлері есептелінеді.
3.1сурет - Қысқа тұйықталған роторлы асинхронды қозғалтқышты зерттеу
3.2.2 Қозғалтқыштың жұмыс сипаттамалары және қысқа тұйықталу тәжірибесі.
Асинхронды қозғалтқыштың параметрлерін өлшеу:
1) статордың фазалық тоғы;
2) желі арқылы пайдаланылатын қуат.
НАЗАР АУДАРЫҢЫЗ!
Жұмысты бастамас бұрын ЛАТРлардың (Т1, Т1.1, Т1.3) барлық галетті қайта қосқыштары “0” жағдайда тұрғандығын тексеріңіз. Т1.1 және Т1.3 бір фазалы ЛАТРлармен жұмыс жасау кезінде үш фазалы Т1 ЛАТРын бір уақытта қосуға болмайды.
Жұмыс сипаттамасын өлшеп алу үшін П1 қосқышын қосыңыз. Стендті “Желі” тумблері арқылы, лабораториялық қондырғының сұлбаларын S2 тумблерімен, асинхронды қозғалтқышты S4 кнопкасымен қосыңыз. S6 тумблері арқылы Т1.1 ЛАТР қосыңыз, оның реттегішін “50” қойыңыз және генератордың жүктемесін R1 резисторы арқылы өзгертіңіз (1-6 дейін), қажетінше R1 = 0 деп алу қажет, П2 қосқышын қосыңыз. Т1.1 ЛАТР реттегішінің жағдайын өзгерте отырып, асинхронды қозғалтқыштың жүктемесін жоғарлатуға болады. Пассик бойынша шкив айналған кезде ЛАТР-дың кернеуін азайту қажет. Өлшеніп алынған мәндерді 3.1 кестеге енгізіңіз.
3.1 кесте – Бос жүріс тәжірибесінің мәндері
|
Тәжірибе мәндері |
Есептеу нәтижелері |
||||||||||
|
Қозғалтқыш |
Генератор |
||||||||||
|
UҚ. |
IҚ. |
РФ |
n1 |
UГ |
IГ |
Р2 |
М |
S |
hҚ. |
hГ. |
cosj1 |
|
В |
А |
Вт |
айн/м |
В |
А |
Вт |
Нм |
- |
- |
- |
- |
|
1 2 3 |
|
||||||||||
3.3.3 Қысқа тұйықтау тәжірибесі.
Асинхронды қозғалтқыштың шкивін қолмен белгілеп алыңыз. (Қажетінше қай қозғалтқышты зерттеймыз соны анықтап алу қажет, пассикті шкивпен ажыратып, қозғалтқышты кнопканы басу арқылы қосыңыз). Стендті “Сеть” тумблері арқылы, S2 тумблері арқылы сұлбаны қосып, S4 қосқышы арқылы қозғалтқышты қысқа уақытта іске қосыңыз. Аспаптардың көрсеткіштерін еске сақтап, S3 өшіргіші арқылы қозғалтқышты өшіріңіз. Өлшеп алынған мәндерді 3.2 кестесіне енгізіңіз.
НАЗАР АУДАРЫҢЫЗ!
Тәжірибені орындау кезінде абайлау керек! Қозғалтқыштың шкивіне кернеу берген кезде, оны жібермеу керек! Қозғалтқышты қосу уақыты 10 секундтан аспау керек. Өлшеу кезіндегі үзіліс 1 минуттан аспау қажет.
3.2 кесте – Қысқа тұйықтау тәжірибесінің мәндері
|
Тәжірибе мәндері |
Есептеу нәтижелері |
||||||||||
|
Қозғалтқыш |
Генератор |
||||||||||
|
UҚ |
IҚ |
РҚ |
n2 |
UГ1 |
IГ1 |
РҚН |
МҚ |
SК |
hҚ. |
hГ. |
cosj1Қ |
|
В |
А |
Вт |
об/м |
В |
А |
Вт |
Нм |
- |
- |
- |
- |
|
1 2 3 |
|
||||||||||
Өлшеп алынған мәндердің нәтижесінен кейін асинхронды қозғалтқыштың қысқа тұйықталу және жұмыс сипаттамалары есептелініп, тұрғызылады.
3.3 Лабораториялық жұмыстың нәтижелерін өңдеу
3.3.1 Қысқа тұйықталу сипаттамаларын тұрғызу.
3.3.2 Бос жүріс сипаттамаларын тұрғызу.
3.3.3 Жұмыс сипаттамаларын тұрғызу.
3.3.4 Қозғалтқыштың механикалық сипаттамаларын тұрғызу:
n2 = f(М), немесе S = f(М).
3.3.5 Есептеу мәндерін анықтау үшін арналған нұсқаулар.
3.3.5.1 Қозғалтқышқа берілген қуат:
|
|
(3.4) |
мұндағы Рw1 және Рw2 – ваттметрлердің көрсеткіші.
3.3.5.2 Қозғалтқыштың блігіндегі қуат:
|
|
(3.5) |
мұндағы hг – генератордың п.ә.к.
3.3.5.3 Қозғалтқыштың блігіндегі айналу моменті:
|
|
(3.6) |
3.3.5.4 Қозғалтқыштың сырғанауы:
|
|
(3.7) |
3.3.5.5 Қозғалтқыштың п.ә.к.:
|
|
(3.8) |
3.3.5.6 Қозғалтқыштың қуат коэффициенті:
|
|
(3.9) |
мұндағы UҚ - сызықты кернеу,
IҚ – статордың сызықты тоғы.
3.4 Бақылау сұрақтары
3.4.1 Асинхронды қозғалтқыштың құрлысы және әсерету принципі.
3.4.2 Статордың магнитті өрісінің айналу жылдамдығы неге тәуелді?
3.4.3 Неліктен асинхронды қозғалтқыш роторы статор магнит өрісімен синхронды айналмайды?
3.4.4 Сырғанау деген не?
3.4.5 Неліктен іске қосу кезінде статор тоғы жоғары болып келеді?
3.4.6 Іске қосу тоғын төмендету әдісі қандай?
3.4.7 Қозғалтқыштың айналу моменті қандай параметрлерге тәуелді?
3.4.8 Егер тізбектің кернеуін 10% төмендетсе, қозғалтқышың айналу моменті қалай өзгереді?
3.4.9 Кризистiк сырғанау деген не?
3.4.10 Қозғалтқыштың механикалық сипаттамаларын түсіндіріңіз.
3.4.11 Қозғалтқыштың айналу жиілігін реттеу әдістері қандай?
3.4.12 Қозғалтқыштың жұмыс сипаттамаларын түсіндіріңіз.
4 Лабораториялық жұмыс. Индикаторлық және трансформаторлық жұмыс режиміндегі сельсиндарды зерттеу
Жұмыстың мақсаты:
1) Сельсиндардың құрлысымен және жұмыс принципімен танысу.
2) Индикаторлық және трансформаторлық жұмыс режиміндегі сельсиндардың жұмысын зерттеу.
4.1 Жалпы мәліметтер
Қазіргі уақыттағы техникада механизмдердің өстерін бұру немесе айлануды синхрондау жиі қажет болады.
Қашықтан басқару, реттеу немесе бақылау үшін индукциондық электрлік машиналар қолданылады. Олар үш фазалы немесе бір фазалы сельсиндар.
Бір фазалы селсиндар бір фазалы қоздыру орамдарынан және үш фазалы синхрондау орамдарынан тұратын кішілеу индукционды машиналар.
Автоматтандыру сұлбасында бұрышты берудің синхронды байланысының екі жүйесі қолданылады: индикаторлық және трансформаторлық.
Синхронды байланыстың индикаторлық жүйесі бастаушы өсіндегі кедергі моменті шамасы бойынша аз болған жағдайда қолданылады.
Синхронды байланыстың трансформаторлық сұлбасы бастаушы өсіндегі кедергі моменті шамасы бойынша жеткілікті болған жағдайда қолданылады. Құрлысы бойынша сельсиндар түйіспелі, сырғанау түйіспелі, түйіспесіз, сырғанау түйіспеусіз және шеңберлі болып бөлінеді. Сельсиндер 50, 400, 500 Гц жиілікте шығарылады.
4.1.2 Сельсиндардың индикаторлық жұмыс режимі.
Синхронды байланыстың қашықтан бұрышты берудің қарапайым индикаторлық сұлбасы екі бір-біріне ұқсас сельсиндардан (қабылдағыш және датчик) және байланыс желісінен тұрады. Екі сельсиндардың қозу орамдары ҚО айнымалы токтың бір фазалық жүйесіне қосылады. Қабылдағыштың синхрондау орамдарының фазалық шығыстарын датчиктің синхрондау орамаларының фазалық шығыстарымен желіге байланыстырады.
Сельсиндардың қоздыру орамдарының айнымалы тоғы магнитті өрісті тудырады, ол сельсиндардың синхрондау орамдарында э.қ.к. индукциялайды. Синхрондау орамдарының фазасындағы э.қ.к. шамасы қоздыру орамына байланысты оналасуына тәуелді.
Егер датчик және қабылдағыш синхрондау орамдарының фазалары қоздыру орамдарына сәйкес бірдей орналасқан болса (aҚ = aІҚ), онда датчик және қабылдағыш синхрондау орамдарының фазасына өзара жалғанған линия байланыстары бірдей индукцияланады және э.қ.к. қарама-қарсы бағытталады. Бұл э.қ.к. бір -бірімен теңесіп, синхрондау орамдарындағы тізбекте ток болмайды. Сельсин роторының мұндай жағдайын тізбектей деп аталады.
Егер датчиктің роторын белігілі бір бұрышқа дейін айналдырып келтірілген режимнен шығарсақ, онда синхрондау орамдарының фазасын индукциялайтын э.қ.к. тепе–теңдігі бұзылады. Сонымен қатар синхрондау орамдарында және байланыс тораптарында токтар пайда болады. Нәтижесінде бұл токтар сельсин-қабылдағыш қоздыру орамдарының өрісімен өзара әсерлескеннен кейін айналу моменті пайда болады (синхрондаушы), ол қабылдағыштың роторын датчиктың роторымен қалыпты жағдайға келгенше айналдырады. Сельсин – қабылдағыш арқылы пайда болған синхрондау моментінің шамасы жүйеге кіретін сельсиндардың келтірілген бұрышына және параметрлеріне тәуелді.
Статистикалық режимде сельсиндердің дәлдігі Dq қателікпен анықалады. Қателік ротордың әртүрлі жағдайы кезіндегі максималды оң qмах1 және максималды теріс qмах2 (қателік) ауытқудың жартылай қосындысын көрсетеді:
|
|
(4.1) |
Сельсиндардың қателігі статикалық режимде мына түрде анықталады: алдымен сағат тілімен датчиктің роторын 360° айналдырады, одан кейін сағат тіліне қарсы айландыра отырып әрбір 10° бұрышта қателікті өлшейді. Сонымен қатар qмах1 және qмах2 анықтайды. Формула бойынша Dq анықтайды.
4.1.3 Сельсиндардың трансформаторлық режимдегі жұмысы.
Синхронды байланыстың қарапайым транформаторлық сұлбасы екі сельсиндардан тұрады. Олар жүйеге байланысқан қабылдағыш пен датчик. Сельсин – қабылдағыш қоздыру орамдарына жүктеме қосылады (немесе өлшегіш вольтметр).
Трансформаторлық режимде сельсиндерді тізбектей қосу дегенымыз қабылдағыштың шығыс кернеуі UШЫҒ нолге тең жағдайы. Датчик сельсинінің бір фазалы қозу орамы (ДҚО) айнымалы токты желіге қосылады. Бұл орамның тоғы магнитті өрісті құрады, ол синхрондау орамына ілесіп, оның фазасында э.қ.к. құрады:
|
|
(4.2) |
|
|
(4.3) |
|
|
(4.4) |
|
|
|
Қоздыру орамдарына байланысты синхродау орамдарының фаза жағдайына тәуелді шама.
Желілік байланыста, датчик орамдары мен қабылдағыш орамдарының бірдей жалғанған фазаларында э.қ.к. ЕАҚ, ЕҚҚ, ЕСҚ әсерінен токтар пайда болады IА, IВ, IС,. Токтардың шамасы э.қ.к. сәйкес, датчик ZФД, қабылдағыш ZФN және желілік байланыстың толық фазаларының кедергісіне сәйкес болады. Бұл ток қабылдағыш синхрондау орамдарының фазасы арқылы ағады да, магнитті өрісті құрады ФАN, ФN, ФСN. Қабылдағыштың өрістік фазасы ФАN, ФВN, ФСN қабылдағыш синхрондау орамдарында нәтижелік магниттік өрісті ФN құрады, ол келтірілген бұрышқа тәуелді қабылдағыштың бір фазалы қоздыру орамдарына бағытталған. Өріс жүйе жиілігімен әсерлесіп қабылдағыштың бір фазалы (шығыс) орамында э.қ.к. құрады – қабылдағыштың шығыс кернеуі UШЫҒ.
Сельсинде бұрышты есептеуге дейін – қабылдағышта ротор жағдайы қабылданады, ол сельсин – датчик ротырынан 90° ауытқыйды. Кернеу UШЫҒ синус заңы бойынша өзгереді.
4.2 Жұмысты орындау реті
4.2.1 Сельсиндардың индикаторлық жұмыс режимі.
4.1 суреті бойынша сұлбаны жинаңыз.
4.1сурет – Сельсинның индикаторлық жұмыс режимі
S1 қайта қосуы арқылы стендті, лаборатория жұмысының сұлбасын S10 тумблері арқылы қосыңыз. М4 сельсин - датчик роторын айналдыра отырып, М5 сельсин – қабылдағыштың айналу бұрышын өлшеңіз.
4.2.2 Сельсиндардың трансформаторлық жұмыс режимі.
4.2 сурет бойынша сұлбаны жинаңыз.
4.2 сурет – Сельсиндардың трансформаторлық режимдегі жұмысы
S1 қайта қосуы арқылы стендті, лаборатория жұмысының сұлбасын S10 тумблері арқылы қосыңыз. М4 сельсин - датчик роторын айналдыра отырып, М5 сельсин - қабылдағыш роторын тіркеп отырып, кернеудің (вольтметр V1) М4 айналу бұрышына тәуелділігін өлшеп аламыз.
4.3 Бақылау сұрақтары
4.3.1 Индикатор және трансформатор режиміндегі сельсиндардың әсерету принципін айтыңыз.
4.3.2 Сельсиндардың нақтылығын қалай анықтауға болады?
4.3.3 Сельсиндардың құрлысы туралы айтыңыз.
Әдебиеттер тізімі
1. Копылов И.П. Проектирование электрических машин. – М.: Энергия, 2002.
2. Копылов И.П. Электрические машины. – М.: Высшая школа, Логос, 2000. – 607 с.
3. Лихачев В.А. Электродвигатели асинхронные. – М.: Высшая школа, 2002.
4. Кацман М.М. Расчет и конструирование электрических машин. – М.: Энергоатомиздат, 1984.
5. Гольдберг О.Д., Гурин Я.С., Свириденко И.С. Проектирование электрических машин. /Под ред. О.Д. Гольдберга. 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Высшая школа, 2001. - 430 с.
6. Кравчук А.Э., Шлаф М.М., Афонин Е.И., Соболевская Е.А. Справочник. Асинхронные двигатели серии 4А. – М.: Энергоиздат, 1982.
7. Государственные стандарты на электрические машины.
8. Жерве Г.К. Расчет асинхронного двигателя при перемотке. – М.; Л.: Госэнергоиздат, 1980.
9. Рубо Л.Г. Пересчет и ремонт асинхронных двигателей мощностью до 160 кВт. – М.; Л.: Госэнергоиздат, 1970.
10. Лопухина Е.М., СеменчуковГ.А. Проектирование асинхронных двигателей с применением ЭВМ. - М.: Высшая школа, 1980. 359 с.
11. Попов В.И., Ахунов Т.А., Макаров Л.Н. Современные асинхронные машины: Новая Российская серия РА. - М.: Издательство «Знак», 1999. - 256 с.
2012 ж. жосп., реті 27