Коммерциялық емес акционерлік қоғам
АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС ИНСТИТУТЫ
Әлеуметтік пәндер кафедрасы
ПСИХОЛОГИЯ
Барлық мамандықтардың күндізгі оқу бөлімінде оқитын
магистранттар үшін семинар сабақтарын орындауға арналған
әдістемелік нұсқаулар
Алматы 2009
ҚҰРАСТЫРУШЫЛАР: Д.С. Орынбекова, З.А. Абдуллина. Психология. Барлық мамандықтардың күндізгі оқу бөлімінде оқитын магистранттар үшін семинар сабақтарын орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар. – Алматы: АЭжБИ, 2009. – 13 б.
Ұсынылып отырған әдістемелік нұсқауда психология курсына арналған семинар сабақтарына (күндізгі бөлімдегі барлық мамандықтар магистранттарына) оқу жоспарының мазмұны мен баяндамалардың мәтітін, әдебиеттер тізімі және әрбір тақырыпқа байланысты студенттерге әдістемелік кеңес берілген. Барлық мамандықтардың күндізгі бөлімінде оқитын магистранттарға арналған.
Кіріспе
Психологиялық пәні бойынша семинарлық сабақтарға ұсынылған әдістемелік нұсқауларда сабақ өткізу жоспары, баяндама тақырыптары, әдебиеттер тізімі және әрбір тақырып бойынша студенттің дайындығына жәрдемдесетін қысқаша әдістемелік кеңестер келтірілген. 3 – курстағы барлық мамандықтарға арналған.
Бұл қазіргі әлемдегі ТМД – дағы, ҚР – дағы болып жатқан оқиғаларға талдау жасауды үйренуге және теориялық категорияларды оқып үйренуге бағытталған.
Шындықтың түпкі мәнін және оны сезіне білу үшін қоғамның жетілуне психологиялық баға беру қажет. Жоғары оқу жүйесінде психологиялық білімді бағалау қиын.
Бұл сабақтың басты міндеті – магистранттардың психология, қарым – қатынас жасау механизмдері мен оның заңдылықтары туралы білім негіздерін меңгеріп шығуы болып табылады.
Өмірдің әртүрлі кезеңдерінде, кәсіби практикада және әртүрлі әлеуметтік ортамен қарыс – қатынас жасауда магистранттар өздерінің психологиялық білімдері мен әдет – дағдыларына жүгінері сөзсіз.
Бұл ғылыми – педагогикалық магистратурада оқитын магистранттарға, бакалавриат жүйесі бойынша оқитын барлық мамандарға арналған.
1 - тақырып. Психология ғылым ретінде. Психология объектісі, пәні мен міндеттері
1. Психология пәні мен міндеттері.
2. Әлеуметтік – психологиялық білімнің тарихи сипаты.
3. Бүгінгі психология және оның ғылым жүйесіндегі орны.
Баяндама мен қойылым тақырыптары
1. Психологияның ғылым ретінде анықталуы. Психологияның әдістері мен негізгі әдіснамасы. Психология категориялары мен олардың сипаттамалары.
2. Психологияның негізгі функциялары. әлеуметтік психологияның дамуының тәжірибелік кезеңі.
Әдебиеттер тізімі
1. Андреева Г.М. Социальная психология. – М.: 2004.
2. Битенова М.Р. Социальная психология. – М.: 1994.
3. Бурлачук Л.Ф., Морозов С.М. Справочник по психологической диагностике. – Киев, 1989.
4. Вопросы экспериментальной психологии и ее история. – М.: 1974.
5. Выготский Л.С. Исторический смысл психологического кризиса. – М.: Педагогика, 1982. – Т. 1.
6. Годфруа Ж. Что такое психология. – М., 1992. – В 2-х томах.
7. Дилигенский Г.Г. Социально-политическая психология. – М.: Наука, 1994.
8. Ждан А.Н. История психологии. – М.: 1985.
9. Методические и теоретические проблемы психологии. – М.: 1984.
10. Лурия А.Р. Эволюционное введение в психологию. – М.: 1975.
11. Немов Р.С. Психология. – М.: 1995.
12. Общая психология: Курс лекций. – М.: 1995.
13. Рубинштейн С.Л. Проблемы общей психологии. – М.: 1976.
14. Ярошевский М.Г. Психология в ХХ столетии. – М.: 1974.
Әдістемелік нұсқаулар
Бірінші сұраққа жауап беру арқылы психологиялық ғылымның мазмұны мен құрылымы қарастырылады. Психологиядағы зерттеулердің негізгі әдістері мен міндеттерін, пәнін анықтап, психологиялық ғылымның теориялық аспектілерін меңгеру талап етіледі. Психологиялық зерттеулер жүргізу әдісі көбіне педагогикалық әдістерге ұқсас болып келетінін ашып айту керек. Психологияның басқа ғылымдармен байланысы. Психологиялық ғылымның салалары. Психологиялық зерттеу жүргізу әдістері. Психологияның пайда болуының психикалық – физиологиялық ерекшеліктері. Психологияның санасы емес түрдегі механизмдері.
Екінші сұрақ бойынша психологиядағы биологиялық пен әлеуметтік арасындағы негізгі ұқсастықтарына назар аударып, психологияның дамуы мен орнығуының негізгі кезеңдерін ұғыну қажет. Қазақстандағы психологиялық ойдың қалыптасу кезеңдерін бөлек қарастыру қажет. Шығыстағы педагогикалық ойдың дамуының тарихи аспектілері. Көне Шығыстағы (Конфуций) гуманитарлық – этикалық білім беру теориясы. Қазақтың прогрессивті ойшылдары мен ақын – жырауларының педагогикалық ойлары. И. Алтынсарин, М. Жұмабаев, А. Байтұрсынов және т.б. ойшылдардың педагогикасына шолу жасау.
Үшінші сұраққа қатысты дайындықты орынды жүргізу үшін психологияны ғылым ретінде негізгі бөлімдерінен бастау алу керек, әрі қарай ғылыми психологияның дамуының қазіргі бағыттарына тоқталу қажет, инженерлік психологияға қатысты психологиялық ғылымының бір саласы ретінде қарастыра отырып, сұрақ қозғау және бүгінгі практика мен теориядағы психологияның орны мен рөлін көрсету керек.
2 - тақырып. Бүгінгі жоғары мектептегі психологиялық мәселелер
1. Қазіргі жоғары мектептің өзекті мәселелері.
2. Қазіргі ЖОО – ндағы педагогтың адамгершілігі мен психологиялық бейнесі.
3. Оқу жүйесіндегі психология мен психологиялық қызметтің орны мен рөлі.
Баяндама мен қойылым тақырыптары
1. Болон декларациясының негізгі принциптері екі сатылы оқыту жүйесінің плюсі мен минустары оқыту мен тәрбие берудің жаңа үлгісін іздеу.
Әдебиеттер тізімі
1. Андреева Г.М. Социальная психология. – М.: 2004.
2. Волков И.П. О социометрической методике в социально-психологических исследованиях. – Л.: ЛГУ, 1970.
3. Методологические проблемы социальной психологии / Под ред. В.В. Шороховой. – М.: Наука, 1975.
4. Методология и методы социальной психологии / Под ред. В.В. Шороховой. – М.: Наука, 1977.
5. Методы социальной психологии / Под ред. Е.С. Кузьмина и В.Е. Семенова. – Л.: ЛГУ, 1977.
6. Морено Дж. Социометрия / Пер. с англ. – М.: Инлт, 1958.
7. Московиси С. Общество и теория в социальной психологии // Современная зарубежная социальная психология: Тексты. – М., 1984.
Әдістемелік нұсқау
Бірінші сұрақ. Қазіргі жоғары мектептің өзекті мәселелері әртүрлі білім берудің модельдерін, принциптерін қамтиды. Академиялық және несиелік жүйенің салыстырмалы түрде сипаттамаларын қарастыру қажет.
Екінші сұрақ. Оқушының адами – психологиялық бейнесін, интеллектуалды потенциалын айту қажет, сонымен бірге қазіргі замандағы оқытушының критерийлерін бағалау керек.
Үшінші сұрақ. Оқу жүйесіндегі психология мен психологиялық қызметтің орны мен рөлін анықтау керек. Бүгінгі замандағы психологиялық қызметтің балабақшаларда, мектепте ірі формалардағы рөлін көрсету қажет.
3 - тақырып. Даралық психологиялық – педагогикалық талдау жасаудың объектісі ретінде
1. Индивид, индивидуалдық және даралық арасындағы айырмашылық.
2. Даралықтың индивидуалды психологиясы.
3. Әлеуметтану туралы түсінік және ЖОО – нда оқыту үрдісіндегі оның ерекшеліктері.
Баяндама мен қойылым тақырыптары
1. Әлеуметтану механизмдері, институттары мен кезеңдері.
2. ЖОО – ндағы әлеуметтану үрдісінің этникалық, әлеуметтік, гендерлік және көбею ерекшеліктері.
3. Бұрынғы мектеп оқушыларының ЖОО – ндағы оқу жүйесіне бейімделу мәселелері.
4. Индивидуалды – психологиялық ерекшеліктердің даму факторлары.
Әдебиеттер тізімі
1. Андреева Г.М. К истории становления социальной психологии в России // Вестник МГУ. Сер. 14. Психология. – 1997. – № 4.
2. Артемов В.А. Введение в социальную психологию. – М.: 1997.
3. Выготский Л.С. История развития высших психических функций // Собр. соч. – М.: 1983. – Т. 3.
4. Вемыковский Б.И. Современная когнитивная психология. – М.: 1982.
5. Современная зарубежная социальная психология. Тексты. – М.: 1984.
6. Хьюстон М., Штебе В., Стефенсон Дж. Перспективы социальной психологии / Пер. с англ. – М.: 2001. – Гл. 1.
7. Немов Р. Психология. Кн. 1. – М.: 1997.
8. Дилигенский Г.Т. социально-политическая психология. – М.: 1996.
9. Психологическая наука в России ХХ века. – М.: 1997.
10. Розин В.М. Психология: Теория и практика. – М.: 1997.
11. Столяренко Л.Д., Столяренко В.Е. Психология и педагогика для технических вузов. – Ростов – на – Дону, 2001.
Әдістемелік нұсқау
Бірінші сұраққа жауап берер алдында индивид, индивидуалдық және даралық деген ұғымдарға анықтама беру қажет, осы категорияларға әртүрлі көзқарастарға сараптама беріңіз.
Екінші сұрақ. Даралықтың индивидуалды – психологиясы жауап берер алдында даралықтың индивидуалды – психологиясының ерекшеліктеріне темперамент, мінез, қабілет және т.б. жататынын еске алу керек. Бұл сұрақта олардың типтерін, сипатын айту қажет.
Үшінші сұрақ. Әлеуметтану туралы түсінік және оның ерекшеліктері. Әлеуметтану (Социализация) процесінің әлеуметтік – психологиялық аспектілеріне тоқталу керек. Сонымен бірге әлеуметтік және этникалық ерекшеліктерін анықтап, бейімделу мәселесіне көңіл бөліп, ішкі және сыртқы факторларына сипаттама беріңіз.
4 - тақырып. Студенттің даралығын жоғары білімді маман ретінде қалыптастыру
1. Студенттің даралығының кәсіби бағытын қалыптастыру процесінің психологиялық аспектілері.
2. Контексттік оқытудағы мотивтер транформация мәселесі.
3. Жоғары оқу орнын бітіргенннен кейінгі студентті практикалық қызметке дайындау.
Баяндама мен қойылым тақырыптары
1. Жоғары оқу – орнындағы студенттердің өзіндік және ғылыми – зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру.
2. Студенттің шығармашылық қызметінің дамуы мен стимуляцияның әдістері.
3. Студенттің оқу қызметіндегі шығармашылығы.
4. Студенттің мамандандырылған білімін, қабілетін, дағдысын қалыптастыру.
Әдебиеттер тізімі
1. Андреева Г.М. К истории становления социальной психологии в России // Вестник МГУ. Сер. 14. Психология. – 1997. – № 4.
2. Артемов В.А. Введение в социальную психологию. – М.: 1997.
3. Выготский Л.С. История развития высших психических функций // Собр. соч. – М.: 1983. – Т. 3.
4. Вемыковский Б.И. Современная когнитивная психология. – М.: 1982.
5. Современная зарубежная социальная психология. Тексты. – М.: 1984.
6. Хьюстон М., Штебе В., Стефенсон Дж. Перспективы социальной психологии / Пер. с англ. – М.: 2001. – Гл. 1.
7. Немов Р. Психология. Кн. 1. – М.: 1997.
8. Дилигенский Г.Т. социально-политическая психология. – М.: 1996.
9. Психологическая наука в России ХХ века. – М.: 1997.
10. Розин В.М. Психология: Теория и практика. – М.: 1997.
11. Столяренко Л.Д., Столяренко В.Е. Психология и педагогика для технических вузов. – Ростов – на – Дону, 2001.
Әдістемелік нұсқаулар
1. Бірінші сұраққа (Студенттің даралығының кәсіби бағытын қалыптастыру процесінің психологиялық аспектілері) жауап берер алдында студент тұлғасының кәсіби бағыттылығының қалыптасу процесінің психологиялық аспектілеріне тоқталу қажет, сонымен бірге икемділіктердің, дағдылардың қалыптасуына көңіл бөліңіз.
2. Екінші сұрақта (Контексттік оқытудағы мотивтер транформация мәселесі) оқыту психологиясына, сонымен бірге бағдарламаланған оқытудың негізгі принциптері мен жақсы жақтарына тоқталыңыз.
3. Үшінші сұрақта (Жоғары оқу орнын бітіргенннен кейінгі студентті практикалық қызметке дайындау) студенттердің практикалық қызметіндегі даярлық деңгейіне сипаттама беріңіз.
5 - тақырып. Педагогикалық шеберліктің психологиялық сипаттамалары және оның қалыптасу жолдары
1. Жоғары оқу орнының оқытушыларының педагогикалық шеберлігі туралы критерилері және психологиялық құраушылары.
2. Мамандандырылған компетенцияның және педагогикалық шеберліктің қалыптасу жолдары.
3. Жоғары білімді мектеп оқытушылары қызметінің педагогикалық шығармашылық мәселелері.
Баяндама мен қойылым тақырыптары
1. Жоғары оқу орны оқытушыларының маманданған дайындықтары туралы психологиялық аспектілері.
Әдебиеттер тізімі
1. Андреева Г.М. К истории становления социальной психологии в России // Вестник МГУ. Сер. 14. Психология. – 1997. – № 4.
2.Артемов В.А. Введение в социальную психологию. – М.: 1997.
3. Выготский Л.С. История развития высших психических функций // Собр. соч. – М.: 1983. – Т. 3.
4. Вемыковский Б.И. Современная когнитивная психология. – М.: 1982.
5. Современная зарубежная социальная психология. Тексты. – М.: 1984.
6. Хьюстон М., Штебе В., Стефенсон Дж. Перспективы социальной психологии / Пер. с англ. – М.: 2001. – Гл. 1.
7. Немов Р. Психология. Кн. 1. – М.: 1997.
8. Дилигенский Г.Т. социально-политическая психология. – М.: 1996.
9. Психологическая наука в России ХХ века. – М.: 1997.
10. Розин В.М. Психология: Теория и практика. – М.: 1997.
11. Столяренко Л.Д., Столяренко В.Е. Психология и педагогика для технических вузов. – Ростов – на – Дону, 2001.
Әдістемелік нұсқаулар
Бірінші сұрақта педагогикалық шеберліктің психологиялық сипаттамалары және оның қалыптасу жолдары, жоғарғы оқу орны оқытушысының педагогикалық шеберлігінің психологиялық құрамы мен критерийлеріне ерекше көңіл бөліңіз.
Екінші сұрақ. Кәсіби компетенттілік пен педагогикалық шеберліктің қалыптасу жолдарын анықтаңыз.
Үшінші сұраққа жауап берер алдында қазіргі уақытқа байланысты жоғарғы мектеп оқытушысы іс - әрекетіндегі педагогикалық шығармашылық мәселелеріне тоқталыңыз, инновациялық әдістерді анықтай отырып, оқыту және тәрбиелеу процестеріндегі шығармашылық ойлаудың түрлерін белгілеңіз.
6 - тақырып. Ораторлық өнер – оқытушының психологиялық дайындығындағы қажетті элемент
1. Ораторлық өнер спецификалық қарым – қатынас формасы тұрғысынан.
2. Ораторлық өнердің құраушы элементтері.
3. Студенттік аудиторияда оратордың әдіс – тәсілдері, стратегиялары.
Баяндама мен қойылым тақырыптары
1. Дауыспен жұмыс.
2. Сөздік қорды байыту.
3. Қойылым логикасы.
4. Аудитория назарын аудару тәсідері.
Әдебиеттер тізімі
1. Андреева Г.М. Социальная психология. – М.: 2004.
2. Атватер И. Я вас слушаю. – М.: 1984.
3. Богомолов Н.Н. Доктрина «человеческих отношений». – М.: 1989.
4. Добрович А.Б. Общение: наука и искусство. – М.: 1997.
5. Куницина В.Н. Стиль общения и его формирование. – Л., 1985.
6. Куницина В.Н., Казаринова Н.В., Погольша В.М. Межличностное общения: Учебник для вузов – Санкт – Петербург, 2001.
7. Леонтьев А.А. Психология общения. – М.: 1997.
8. Психология и этика делового общения. – М.: 1997.
9. Гришина Н.В. Я и другие: общение в трудовом коллективе. – Л.: 1990.
10. Обозов Н.Н. Психология межличностных отношений. – Киев, 1990.
11. Омаров А.М. Управление: искусство общения. – М.: 1983.
12. Якокка Л. Карьера менеджера. – М.: 1990.
13. Маккей Ч. Наиболее распространенные заблуждения и безумства толпы. – М.: АЛЬПИНА, 1998.
Әдістемелік нұсқаулар
Бірінші сұрақта қарым – қатынас феномен мәнін анықтауды және көп жобалы сипаттаманы қамтиды. Қарым – қатынас үш өзара байланысқан түрге бөлінеді: коммуникативтік, интерактивтік және перцептивтік. Қарым – қатынастың түрлері мен дәрежелерін және әрқайсысының специфигін ажырата білу қажет. Қарым – қатынастың қандай стратегиялары бар екенін анықтаңыз және оларға сипаттама беріңіз.
Қарым – қатынас, әлеуметтік – психологиялық процестегі күрделі өзара адамдар арасындағы түсінушілік, келесі негізгі каналдар көмегімен жүзеге асады: сөз – сөйледік (вербальдық) және сөз – сөйледік емес (вербальдық емес) қарым – қатынас құрылымына кіретініне назар аударыңыз.
Екінші сұрақты оқу барысында қабылдау мәселесіне көңіл бөліңіз. «Синтония» термині қандай мағына береді және синотикалық қарым – қатынас моделі нені білдіреді және жақсы қарым – қатынасқа қандай қабілет қажет?
Үшінші сұраққа дайындықты «дискуссия» түсінігі сипатталатынан бастаған жөн. Дискуссияның қандай іскерлік бөлімдері бар екенін анықтаңыз және жүргізуші рөлін көрсетіңіз.
Психологиялық заңдылықтардағы іскерлік сұхбатқа назар аударыңыз. Конфликт не екенін, қорғаушы себептерін және әдіс – тәсілдері мүмкіндіктерін анықтау қажет.
7 - тақырып. Шеберліктің дамуы
1. Ораторлық өнердегі дағдыны қайта өңдеудің практикалық сабағы.
Әдебиеттер тізімі
1. Агеев В.С. Психология межгрупповых отношений. – М.: 1983.
2. Аникеева Н.М. Психологический климат в коллективе. – М.: 1989.
3. Богомолов Н.Н. Докторина «человеческих отношений». – М.: 1970.
4. Донцов А.И. О понятии «группа» в социальной психологии // Вестник МГУ.Сер.14. Психология. – 1997. – №4.
5. Психологические механизмы регуляции социального поведения /
Под ред. М.К. Бобневой, В.В. Шороховой. – М.: Наука, 1989.
6. Кричевский Р.Л., Дубовская Е.М. Психология малой группы. – М.: 2002. – гл. 1.
7. Соловьева О.В. Обратная связь в межличностном общении. – М.: МГУ, 1992.
8. Психологическая теория коллектива / Под ред. А.В. Петровского. – М.: 1979.
9. Роббер М. – А., Тильман Ф. Психология индивида и группы / пер. с фр. – М.: 1988. – ч. 4,6,7.
10. Обозов Н.Н. Психология межличностных отношений. – Киев, 1990.
11. Репина Т.А. Социально – психологическая характеристика группы. – М.: 1988.
Әдістемелік нұсқаулар
Сабақ практикалық негізде болғандықтан, алғы сөздің тақырыбын алдын ала анықтау, форматты айту, сабақ айтқандарды бағалаудың принциптері мен астарын белгілеу. Сабақ басталар алдында тренингпен дауысты қалпына келтіру жұмыстарын жүргізу. Тек содан кейін ғана жеке сөз алуларымен бірге психологиялық бағалауға кірісу. Сабақтың соңында жалпы пікір таластырылып, магистранттармен бірге бағалау жүйесінде ортақ пікірге келіп, оқытуын жеке тұлғаларға жүргізген. Психологиялық ықпалылының артықшылығын жария ету.
8 - тақырып. Оқыту барысында қолданылатын психологиялық тәсілдер мен технологиялар
1. Психологиялық әдістерді қолдану және оқыту процесінің технологиясы.
2. Психологиялық әрекет дағдысын студенттік аудиторияға қайта өңдеудің практикалық сабағы.
Әдебиеттер тізімі
1. Агеев В.С. Психология межгрупповых отношений. – М.: МГУ, 1983.
2. Бехтерев В.М. Коллективная рефлексология // Избранные работы по социальной психологии. – М.: 1994.
3. Матвеева Л.В., Аникеева Т.Я., Мочалова Ю.В. Психология телевизионной коммуникации. – М.: Психология, 2000.
4. Психологические механизмы регулирования социального поведения / Под ред. М.К. Бобневой, В.В. Шороховой. – М.: 1979.
5. Психология: Учебник для технических вузов. Под ред. В.Н. Дружинина. – Санкт-Петербург, 2000.
6. Скрипкина Т. Психология доверия. – М.: ACADEMIA, 2000.
7. Социальная психология: саморефлексия маргинальности. Хрестоматия. – ИНИОН, РАН, 1995.
8. Чалдини Р. Психология влияния / Пер. с англ. – СПб.: Питер, 2000.
9. Шострам Э Анти-Карнеги, или Человек – Манипулятор / Пер. с англ. – Минск: Полифакт, 1992.
10. Лебон Г. Психология народов и масс. – СПб., 1996.
Әдістемелік нұсқаулар
Берілген сабақ практикалық тұрғыдан болғандықтан, оның басты мақсаты мен сипаты студенттік аудиторияға психологиялық ықпалының басты әдістерін қолданып, аудиторияға ықпал жүргізудің дағдыларын психологиялық байланыстың негізінде Э. Берннің транзакттық сараптамасын бірге қолдану.
Мазмұны
Кіріспе.......................................................................................................................3
1 - тақырып. Психология ғылым ретінде. Психология объектісі, пәні мен міндеттері.............4
2 - тақырып. Бүгінгі жоғары мектептегі психологиялық мәселелер..................5
3 - тақырып. Даралық психологилық – педагогикалық талдау жасаудың объектісі ретінде........6
4 - тақырып. Студенттің даралығын жоғары білімді маман ретінде қалыптастыру..............7
5 - тақырып. Педагогикалық шеберліктің психологиялық сипаттамалары және оның қалыптасу жолдары....8
6 - тақырып. Ораторлық өнер – оқытушының психологиялық дайындығындағы қажетті элемент...........9
7 - тақырып. Шеберліктің дамуы........................................................................11
8 - тақырып . Оқыту барысында қолданылатын психологиялық тәсілдер мен технологиялар..........12