КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ

АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ

Электротехниканың теориялық негіздері кафедрасы

 

 


ЭЛЕКТРОТЕХНИКА 

5В074600- Ғарыштық техника және технологиялар мамандығының студенттері үшін

есептеу-графикалық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар мен тапсырмалар

 

 

 

Алматы 2011

ҚҰРАСТЫРУШЫЛАР: Ж.Х. Әміров, А.Т. Аршабекова. Электротехника. 5В074600 - Ғарыштық техника және технологиялар мамандығының студенттері үшін  есептеу-графикалық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар мен тапсырмалар.  Алматы: АЭБУ, 2011.- 23б.

 

Есептеу-графикалық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар мен тапсырмалар ЕГЖ орындау мен рәсімдеу талаптарынан, тапсырмалардан, сұлбалардан және электр тізбектерінің параметрлерінен құралған. ЕГЖ орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар мен тапсырмалар «Электротехника» пәнінің типтік бағдарламасына сәйкес келеді.

Сур. 43, кестелер 10, әдеб. -9 аталуы.

 

Пікір беруші: ИК  кафедрасының аға оқытушысы   А.Т. Ибрашева

 

«Алматы энергетикалық және байланыс университеті» КЕАҚ 2011 ж. баспаға шығару жоспары бойынша орындалған.

 

Ó КЕАҚ «Алматы энергетикалық және байланыс университеті », 2011ж.

Мазмұны

 

1

Есептеу-графикалық  жұмыстарды  орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар  

4

2

№1 ЕГЖ. Тұрақты токтың сызықты электр тізбектері

6

3

№2 ЕГЖ. Бірфазалы синусоидалы тогының сызықты электр тізбектерін есептеу

 10

4

№3 ЕГЖ. Қысқатұйықталған роторы бар үшфазалы асинхронды қозғалтқыштарды есептеу

14

5

Әдістемелік нұсқаулар

15

Әдебиеттер тізімі

23

 

1 Есептеу-графикалық  жұмыстарды  орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар

           

«Электротехника» пәні бойынша негізгі әрекеттердің бірі, есептеу-графикалық тапсырмаларды орындау болып табылады.

Тапсырмаларды орындау үшін нұсқа номері, студенттің сынақ кітапшасының соңғы екі саны және оның тегінің бірінші әріпі бойынша таңдалады.

Тексеруге ұсынылатын ЕГЖ тапсырмаларына келесі талаптар қойылады:

- Есептің шешуінің негізгі мәліметтері жеткілікті дәрежеде анық түсіндірілу қажет.

- Есептерде берілген, сонымен қатар жалпы суреттер, графиктер, сұлбалар мәтін арасында орналастырылмау қажет. Олар парақтың жеке бетінде, мұқият және ыңғайлы оқылатын масштабпен орындалу керек.

- Есептеулер, калькуляторды пайдаланып, нақты нәтижелер алатындай етіп орындалу қажет.

- Тапсырмаларда күндері мен студенттердің қолдары болуы қажет.

- Сынақтан өтпеген тапсырмалар қайта орындалып, алғашқы жұмыспен және оқытушының ескертулерімен бірге қайта өткізілу керек. Тексеруден өткізілген мәтіндегі қателерді түзеуге рұқсат етілмейді. Егер жұмыстың бір бөлігі ғана дұрыс емес орындалса, онда сол бөлігін, қателермен жұмыс екенін ескертіп, бұрынғы мәтіннен кейін орналастыру керек.

ЕГЖ шешуі айтарлықтай маңызды емес қателерден тұрса және де барлық аталған талаптарға сай орындалса, онда сол ЕГЖ сынақтан өтеді.

Бақылау тапсырмасы бойынша жұмыс, студенттердің оқу курсын игеру деңгейін тексеруге, өздерінің ойларын нақты әрі қысқа баяндау қасиетін жаттықтыруға көмектеседі. Бұл мақсатқа оңай жету үшін, келесі ережелерді пайдалану жөн болады:   

- Есептің шешуін шығаруды бастаған кезде, есептеу барысында пайдаланылатын физикалық заңдылықтарды және де есептік әдістерді көрсетіп өту керек, осы заңдылықтар мен әдістердің математикалық тұжырымдамаларын келтіру керек.

-  Есептеу барысында қолданылатын әріптік белгілерді алдын ала мұқият ойластыру керек. Әрбір әріптік белгінің мағынасын сөздермен немесе сұлбадағы оған сәйкес келетін белгіленуімен түсіндіру керек.

- Есепті шешу барысында, алғашқыда қабылданған тоқтардың бағыттарын және де түйіндердің, кедергілердің және т.б. аттарын өзгертуге болмайды. Есеп шартында берілген белгіленулерді де өзгерту қажет емес. Бір есепті әртүрлі әдіспен шығару кезінде, бір шаманы екі әдісте де бірдей әріппен белгілеген дұрыс.

- Анықталатын әрбір шаманың есебін, алдымен жалпы түрде шығарып, содан кейін шыққан өрнекке сандық мәндерін қойып, өлшем бірлігін көрсету арқылы соңғы нәтижені келтіру керек. Теңдеулер жүйесін шешу кезінде анықтауыштарды есептейтін белгілі қасқарту әдістерін пайдаланған жөн (мысалы ортақ көбейткішті анықтауыш сыртына шығату, немесе  ең оңайы бір өрнекті екінші өрнекке қою әдісі).

- Есептеулердің аралық және соңғы нәтижелері жалпы мәтіннен анық бөлініп тұру керек.

- Есептердің шешуін барлық алгебралық түрлендірулер мен арифметикалық есептеулерді келтіріп күрделендіру қажет емес.

- Электрлі сұлбалардың элементтері үшін, электротехника бойынша оқулықтарда қолданылатын белгіленулерді пайдаланған жөн.

- Есепті шешудің әрбір кезеңіне түсініктеме беріп отыру қажет.

- Қандай да бір тәуелділіктерді құру кезінде, координаттар осінің 1 см-не, физикалық шаманың 1*10±n немесе 2*10±n (мұндағы n- бүтін сан) бірлігі сәйкес келетіндей масштаб қабылдау керек. Осьтердің градуировкасын нолден бастап, бірыңғай әрбір бір немесе екі см сайын орындаған дұрыс болады. Тәуелділіктерге сәйкес келетін нүктелері координаталарының сандық мәндерін жазбау керек. Бүкіл графиктің толығымен және оның ондағы жеке қисықтардың әрқайсысының аталулары болу керек.

 

2 №1 ЕГЖ

Тұрақты токтың сызықты электр тізбектері

 

 

2.1 Бір ЭҚК қорек көзі бар электр тізбек берілген (2.1-2.10 суреттерді қара). ЭҚК пен кедергілірдің мәндері 2.1-2.3 кестелерде берілген. Сұлбаның тармақтарындағы токтарды баламалы түрлендірулер әдісімен анықтау.

2.2 Электр тізбекке тағы бір ЭҚК көзі қосылады (2.11-2.20 суреттерді қара). Е2 ЭҚК мәні 2.3 кестеде берілген. Тармақтардағы токтарды КТӘ және ЕТӘ анықтау. Алынған токтардың мәндерін салыстыру.

2.3 Қуаттар балансының теңдеуін құрып, оның қандай дәлдікпен орындалатындығын тексеру.

 

                                                                     

 

 

 

 

 

 

2.1 сурет                                       2.2 сурет

 

                              

                       2.3 сурет                                           2.4 сурет

 

                                

                    2.5 сурет                                                  2.6 сурет

 

                                     

                      2.7 сурет                                         2.8 сурет

 

                                       

                  2.9  сурет                                                2.10 сурет

                               

                     2.11 сурет                                                 2.12 сурет

 

                             

                    2.13  сурет                                                 2.14 сурет

 

                                

                     2.15 сурет                                                    2.16 сурет

 

                                     

                  2.17 сурет                                                2.18 сурет

 

                                        

                  2.19 сурет                                                     2.20 сурет

 

2.1- кесте

Оқуға түскен жылы

Сынақ кітапшасының соңғы саны

Тақ, сұлба

1

2.1

2.11

2

2.2

2.12

3

2.3

2.13

4

2.4

2.14

5

2.5

2.15

6

2.6

2.16

7

2.7

2.17

8

2.8

2.18

9

2.9

2.19

0

2.10

2.20

Жұп, сұлба

0

2.10

2.20

9

2.9

2.19

8

2.8

2.18

7

2.7

2.17

6

2.6

2.16

5

2.5

2.15

4

2.4

2.14

3

2.3

2.13

2

2.2

2.12

1

2.1

2.11

R1, Ом

R2,Ом

R3, Ом

R4,Ом

 

30

20

50

60

 

20

50

60

40

 

40

20

30

20

 

20

30

20

50

 

50

60

40

20

 

60

40

20

30

 

40

20

20

50

 

20

40

50

20

 

30

60

20

20

 

60

40

20

50

 

 

2.2- кесте

Оқуға түскен жылы

Сынақ кітапшасының соңғы санының алдыңғы саны

Тақ

 

2

 

4

 

6

 

8

 

0

 

1

 

3

 

5

 

7

 

9

 

Жұп

1

 

3

 

5

 

7

 

9

 

2

 

4

 

6

 

8

 

0

 

Е1, В

 

150

 

170

 

100

 

200

 

150

 

220

 

200

 

180

 

160

 

250

 

 

2.3-кесте

Оқуға түскен жылы

Тегінің бірінші әріпі

Тақ

 

АНМЖУ

 

БСЮЗФ

 

ВИЯКЦ

 

ГРЩХЛ

 

ДОПЧ

 

ЕТШЭ

 

Жұп

БСЮЗФ

 

ВИЯКЦ

 

ДОПЧ

 

ЕТШЭ

 

АНМЖУ

 

ГРЩХЛ

 

Е2, В

 

120

130

140

190

210

230

  

         3 №2 ЕГЖ

          Бірфазалы синусоидалы тоғының сызықты электр тізбектерін есептеу

  

         3.1 Бір ЭҚК қорек көзі бар электр тізбек берілген (3.1-3.10 суреттерді қара). ЭҚК пен кедергілірдің мәндері 3.1-3.3 кестелерде берілген. Электр тізбектің тармақтарындағы токтарды және оның әрбір элементіндегі кернеуді анықтау. Токтар мен кернеулердің векторлық диаграммаларын құру.

         3.2 Электр тізбекке тағы бір ЭҚК көзі қосылады (3.11-3.20 суреттерді қара). Е2 ЭҚК мәні 3.1 кестеде берілген.

         3.3 Кирхгофтың заңдары бойынша екі түрде: дифференциалды және кешенді түрде теңдеулер жүйесін құрастыру.

         3.4 Тармақтардағы токтарды КТӘ және ЕТӘ анықтау үшін теңдеулер жүйесін жазу.

         3.5 Тармақтардағы токтарды 3.3 кестеде берілген әдіспен анықтау.

         3.6 Кешенді қуат балансының теңдеуін құру және оның қандай дәлдікпен орындалатындығын тексеру.

         3.7 Сұлбаның әрбір нүктесінің потенциалдарын анықтау және токтар мен кернеулердің векторлы-топографиялық диаграммасын құрастыру.

 

3.1 сурет                                                    3.2 сурет

 

  3.3 сурет                                          3.4 сурет

 

3.5 сурет                                               3.6 сурет

    3.7 сурет                                          3.8 сурет

 

 3.9 сурет                                           3.10 сурет

  3.11 сурет                                       3.12 сурет

  3.13 сурет                                         3.14 сурет

                          3.15 сурет                                         3.16 сурет

                        3.17 сурет                                          3.18 сурет

3.19 сурет                                     3.20 сурет

 

3.1- кесте

Оқуға түскен жылы

Сынақ кітапшасының соңғы саны

Тақ

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

сұлбаның

3.1

3.11

3.2

3.12

3.3

3.13

3.4

3.14

3.5

3.15

3.6

3.16

3.7

3.17

3.8

3.18

3.9

3.19

3.10

3.20

Жұп

6

7

8

9

0

1

2

3

4

5

сұлбаның

3.10

3.20

3.9

3.19

3.8

3.18

3.7

3.17

3.6

3.16

3.5

3.15

3.4

3.14

3.3

3.13

3.2

3.12

3.1

3.11

E1, B

200

100

150

300

400

350

500

450

250

200

j1,град

20

-30

45

-60

90

40

135

60

-45

30

E2, B

100

150

200

350

250

100

250

200

200

15

j2,град

-60

45

90

135

120

60

80

45

60

35

E3, B

300

400

300

150

450

200

450

500

350

250

    3.2- кесте

Оқуға түскен жылы

Сынақ кітапшасының соңғы санының алдыңғы саны

Тақ

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Жұп

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

R1, Ом

20

25

30

35

40

45

10

15

10

10

R2, Ом

10

20

15

40

20

20

35

30

30

20

R3, Ом

40

45

20

15

10

15

20

20

20

25

 

   3.3- кесте

Оқуға түскен жылы

Тегінің бірінші әріпі

Тақ

АЛХ

БМЦ

ВНЧ

ГОЩ

ДПШ

ЕРЭ

ЖСЮ

ЗТЯ

ИУ

КФ

 

Жұп

ЕРЭ

АЛХ

ЖСЮ

БМЦ

ЗТЯ

ВНЧ

ИУ

ГОЩ

КФ

 

ДПШ

XL1, Ом

10

25

8

12

18

5

15

20

13

30

XL2, Ом

5

10

10

20

12

10

12

10

15

20

XL3, Ом

15

20

25

25

20

12

13

30

18

10

XC1, Ом

15

15

15

15

10

18

10

12

10

15

XC2, Ом

12

5

20

10

20

13

18

15

20

25

XC3, Ом

5

18

10

18

15

15

20

18

25

18

Тоқты анықтау

КТӘ

ЕТӘ

КТӘ

ЕТӘ

КТӘ

ЕТӘ

КТӘ

ЕТӘ

КТӘ

ЕТӘ

 

 

4 №3 ЕГЖ

Қысқатұйықталған роторы бар үшфазалы асинхронды қозғалтқыштарды есептеу

 

 

Қысқатұйықталған роторы бар үшфазалы асинхронды қозғалтқыш сызықты кернеуі Uс тең тораптан қоректенеді. Қозғалтқыштың параметрлері 3.1-3.3 кестелерде берілген: номиналды қуат Pн, айналым жиілігі nн, пайдалы әсер коэффициенті hн, номиналды жүктеме кезіндегі қуат коэффициенті cos j, максималды мезет бөліндісі Ммах / Мн және жіберілген (іске қосылатын) тоғының бөліндісі Iж / Iн. Статор орамасының номиналды фазалы кернеуі U = 220 В.

Тапсырма:

1) Асинхронды қозғалтқыштың үшфазалы торапқа қосылу сұлбасын салу  

2) Статордың орамаға жалғасу әдісін; қозғалтқыштың фазалы және сызықты токтарын; статор орамасының полюстер жұптарының санын; номиналды сырғанау мен номиналды мезетті; критикалық сырғанауды; жіберілген токтың мәнін анықтау.

3) Сырғанаулары 0.05, 0.1, 0.2, 0.4, 0.6, 0.8, 1.0 тең болған кездердегі қозғалтқышпен дамитын айналым мезетінің мәнін анықтау.

4) Асинхронды қозғалтқыштың n2(M) механикалық сипатттамасын салу.

 

         3.1-кесте

Оқуға түскен жылы

Сынақ кітапшасының соңғы саны

Тақ

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Жұп

6

7

8

9

0

1

2

3

4

5

 Uл, В

380

220

380

220

380

220

380

220

380

220

 Pн, кВт

10

20

30

40

15

25

35

45

50

55

 

      3.2- кесте

Оқуға түскен жылы

Сынақ кітапшасының соңғы санының алдыңғы саны

Тақ

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Жұп

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

 nн, айн/мин

3000

1500

1000

750

950

1500

600

1000

1400

500

 

 

 3.3- кесте

Оқуға түскен жылы

Тегінің бірінші әріпі

Тақ

АЛХ

БМЦ

ВНЧ

ГОЩ

ДПШ

ЕРЭ

ЖСЮ

ЗТЯ

ИУ

КФ

 

Жұп

ЕРЭ

АЛХ

ЖСЮ

БМЦ

ЗТЯ

ВНЧ

ИУ

ГОЩ

КФ

 

ДПШ

 cоs j

0.91

0.86

0.86

0.82

0.87

0.9

0.81

0.89

0.9

0.75

 Mмах / Mн

2. 5

3

2

2

2

2.3

1.9

2.3

2.5

1.8

 Iп / Iн

7. 5

7.5

6

6

5

6.5

6

6.5

7

6

  

5 Әдістемелік нұсқаулар

 

1 ЕГЖ орындауға әдістемелік нұсқаулар

 

Төмендегі сұлба үшін (5.1 суретті қара) тармақтардағы тоқтарды КТӘ және ЕТӘ анықтайық:

 

КТӘ Кирхгофтың ІІ заңына негізделген. Сұлбаға сағат тілінің бағытымен сәйкес келетін І11 және І22 контурлық токтарды енгіземіз.

 

«121» контуры үшін:  І11∙(R1+R2)-І22∙R2=E1-E2.

 

«212» контуры үшін:  -І11∙R222∙(R2+R3)=E2.

 

  

5.1 сурет

 

Кедергілер мен ЕКҚ сандық мәндерін орнына қойып, теңдеулер жүйесін кез келген әдіспен шешуге болады. Нәтижесінде белгісіз І11 және І22 токтары анықталады. Тармақтардағы токтарды контурлық токтар арқылы анықтайық:

І111; І21122; І322.

 

Енді осы тоқтарды ЕТӘ анықтайық. Ол үшін бір түйіннің потенциалын нөлге теңестіреміз де, екінші түйінді анықтаймыз. Мысалы φ1=0 болса, онда:

 

φ2∙(g1+g2+g3)= -Е1∙g12∙g2,

 

φ2=(-Е1∙g12∙g2)/ (g1+g2+g3),

 

мұндағы g1=1/ R1,   g2=1/ R2,   g3=1/ R3.

 

Тармақтардағы токтарды Ом заңы бойынша анықтаймыз:

 

І12∙g1, І2=-φ2∙g2, І3=-φ2∙g3.

 

Қуаттар балансының теңдеуі: Рөндпайд.

 

Рөнд=∑Еі∙Іі,

 

Рпайд=∑І2і∙ Rі.

 

Тармақтағы токтың бағыты ЭҚК бағытымен сәйкес келсе Еі∙Іі қуаты «+» таңбасымен, кері жағдайда «-» таңбасымен алынады.

 

2 ЕГЖ орындауға әдістемелік нұсқаулар

 

Төмендегі сұлба үшін (5.2 суретті қара) Кирхгофтың заңдары бойынша екі түрде- дифференциалды және кешенді түрде теңдеулер жүйесін құрастыру:

Дифференциалды түрдегі Кирхгофтың заңдары айнымалы тоқ пен кернеулердің лездік мәндері үшін жазылады. Килхгофтың бірінші заңы:

 

.

 

Берілген сұлба үшін: «1»  .

Кирхгофтың екінші заңы:

 

.

 

Берілген сұлба үшін:

1 контур үшін: .

2 контур үшін: .

 

5.2 сурет

 

Кешенді түрдегі Кирхгофтың заңдары. Килхгофтың бірінші заңы:

 

.

Берілген сұлба үшін: «1»  .

Кирхгофтың екінші заңы:

 

немесе .

 

Мұндағы   

 

- активті кедергідегі кешенді кернеу.

- индуктивтіліктегі кешенді кернеу.

- сыйымдылықтағы кешенді кернеу.

 

Тармақтардағы токтарды КТӘ және ЕТӘ анықтау үшін теңдеулер жүйесін жазу.

Сұлбаға сағат тілінің бағытымен сәйкес келетін І11 және І22 контурлық токтарды енгіземіз.

 

«121» контуры үшін: .

«212» контуры үшін:  .

 

ЕТӘ бойынша:

;   ;

 

;    ;   .

 

 

Кешенді қуат балансының теңдеуі:  

 

.

 

3 ЕГЖ орындауға әдістемелік нұсқаулар

 

Қозғалтқыштың үшфазалы торапқа қосылу сұлбасында, тізбектің барлық элементтерін мемлекеттік стандарттарға сай белгілеу керек.

Асинхронды қозғалтқыштың статоры орамасының жалғасу тәсілі желінің сызықты кернеуі шамасымен анықталады. Тораптың кернеуі 380 В болған кезде орама жұлдызша сұлба бойынша, тораптың кернеуі 220 В болған кезде орама үшбұрышша сұлба бойынша жалғанады.

Асинхронды қозғалтқыштағы пайдалы қуат, тораптан қоректенетін активті қуаттың түрлендірілуімен алынады, ал осы қуаттың шамасын келесі түрде көрсетуге болады:

P1= 3 UФ Iф cоs j1,

 

мұндағы P1 – қозғалтқыштың тораптан қоректенетін активті қуаты, Вт;  UФ – фазалы кернеу, В; Iф – статор орамасының фазалы тоғы, А; cоs j1 – асинхронды қозғалтқыштың қуат коэффициенті.

Бұл өрнектен қозғалтқыштың фазалы және сызықты тоқтарын анықтауға болады.

Асинхронды қозғалтқыштың активті қуаты пайдалы әсер коэффициентін анықтайтын өрнектен анықталады:

 

h =  100 ,

 

мұндағы hасинхронды қозғалтқыштың пайдалы әсер коэффициенті, %;
Р2 = Рн    қозғалтқыштың пайдалы қуаты, Вт.

Асинхронды қозғалтқыштың әрекеті кезінде, ротордың айналым жиілігі, статор өрісінің айналым жиілігінен төмен болады, және де бұл айырма сырғанау шамасымен бағаланады:

S = ,

мұндағы S – асинхронды қозғалтқыштың сырғанауы, о. е.; n2ротордың айалым жиілігі, айн/мин; n1статор өрісінің айналым жиілігі, келесі өрнекпен анықталады:

n1 =  ,

 

мұндағы ¦ – қоректендіргіш кернеу жиілігі, Гц; p – асинхронды қозғалтқыштың статоры орамасының полюстер жұбының саны.

Электрлі энергияны механикалық энергияға түрлендіру нәтижесінде асинхронды қозғалтқыштың валында пайдалы мезет туындайды

 

М2 = 9.55  ,

 

мұндағы М2қозғалтқыштың валындағы пайдалы мезет, Нм.

Асинхронды қозғалтқыштың айналымды мезеті сырғанауға тәуелді болады және Клосстың келесі өрнегімен анықталады:

 

М = ,

 

мұндағы М махмаксималды мезет, Нм; Sкрмаксималды мезетке сәйкес келетін критикалық сырғанау.

Қозғалтқыштың максималды мезетінің номиналды мезетіне қатынасы максималды мезеттің бөліндісі деп аталады:

 

Кмах = Ммах / Мн .

 

Клосс формуласынан қозғалтқыштың номиналды мезеті және сырғанау шамасының мәндері бойынша критикалық сырғанауды анықтауға болады:

 

                                     Sкр=Sн мах + ).

 

Клосс формуласының негізінде сырғанаудың әртүрлі мәндері кезінде айналымды мезет шамасын анықтауға және асинхронды қозғалтқыштың n2(M) механикалық сипаттамасын құруға болады.

 

Мысал. Үшфазалы асинхронды қозғалтқыш сызықты кернеуі Uл = 220 В торптан қоректенеді. Қозғалтқыштың келесі параметрлері белгілі: номиналды қуат Рн = 1.5 кВт; айналым жиілігі nн = 1425 айн/мин; пайдалы әсер коэффициенті hн = 81.5 %; номиналды жүктеме кезіндегі қуат коэффициенті cоs j = 0.85; максималды мезет бөліндісі Mмах / Mн = 1.8; жіберілген (іске қосылатын) тогының бөліндісі Iж / Iн = 6.5. статор орамасының номиналды фазалы кернеуі Uф = 220 В.

Анықтау керек:

1) статор орамасының жалғасу тәсілін;

2) қозғалтқыштың фазалы және сызықты тоқтарын;

3) статор орамасының полюстер жұптарының санын;

4) номиналды сырғанау мен номиналды мезетті;

5) критикалық сырғанауды;

6) жіберілген тоқтың мәнін;

7) сырғанаулары 0.03, 0.15, 0.25, 0.5, 0.75, 0.9. 1.0;  тең болған кездердегі айналым мезетінің мәнін;  

8) асинхронды қозғалтқыштың n(M) механикалық сипатттамасын салу.

 

Шешуі. Асинхронды қозғалтқыш статорының орамасы үшбұрышқа  сұлба бойынша жалғанған болу керек, өйткені тораптың сызықты кернеуі мен ораманың фазалы кернеуі тең.

Қозғалтқыштың тораптан қоректенетін активті қуаты келесі өрнекпен анықталады

 

Р1 =  100 = 1.84 кВт.

 

Асинхронды қозғалтқыш статорының орамасындағы фазалы ток

 

Iф =  = 3.28 А.

 

Ораманың үшбұрышша жалғанған кезіндегі қозғалтқыштың тораптан қоректенетін сызықты тогы келесі қатынаспен анықталады

 

Iс = Iф =× 3.28 = 5.68 А.

 

Қозғалтқыштың айналым жиілігі 1425 айн/мин екені белгілі болған кезде, өрістің айналым жиілігі 1500 айн/мин құрайды, ал полюстер жұптарының саны келесі формуламен анықталады

 

р =  =  = 2.

 

Қозғалтқыштың номиналды сырғанауы

 

S =  =  = 0.05.

 

Номиналды жүктеме кезіндегі қозғалтқыш валындағы пайдалы мезет келесі өрнекпен анықталады

Мн = 9.55  = 10.05 Нм.

 

Критикалық сырғанау шамасы, номиналды жұмыс режимі үшін Клосс формуласынан анықталады.

 

Sкр = Sн мах + ) = 0.05 (1.8 + ) = 0.165.

 

Бөлінді белгілі болған кездегі максималды мезетті анықтаймыз

                            

Ммах = Кмах Мн = 1.8 × 10.05 = 18.1 Нм.

 

Сырғанау шамасы S = 0.03 болған кезде асинхронды қозғалтқыштың айналым мезеті Клосс формуласының негізінде анықталады

 

М =  = 6.37 Нм,

 

ал ротордың сырғанаудың осы мәніндегі айналым жиілігі:

 

n2 = n1 (1 –  s) = 1500 (1 – 0.03) = 1455 об/мин.

 

Сырғанау шамаларының басқа берілген шамалары үшін айналым мезеттері мен қозғалтқыштың айналымдары жоғарыдағыдай анықталған, ал нәтижелері 5.1 кестеге енгізілген.

 

5.1- кесте Қозғалтқыштың айналым мезеті мен айналым жиілігі

 S,  o.e.

 0.03

 0.05

 0.15    

 0.165

 0.25

 0. 5

  0.75

  0.9

  1.0 

 n2, об/мин

 1455

 1425

 1275

 1252

 1125

 750

  375

  150

    0

 М,  Нм

  6.37

 10.05

 17.32

 18.1

 16.64

 10.77

  7.6

  6.42

 5.81

 

5.1 кестедегі есептеу нәтижелері бойынша асинхронды қозғалтқыштың n2=¦(M) механикалық сипаттамасын құрамыз (5.3 суретті қара)

 

 

5.3 сурет- Қозғалтқыштың механикалық сипаттамасы  

 

Қозғалтқыштың іске қосылған кезіндегі сызықты және фазалы тоқтар, осы тоқтардың номиналды тоқтарға берілген қатынасынан анықтаймыз.

 

Iп = 6.5 Iл = 6.5 × 5.68 = 36.92 А ;    Iп = 6.5 Iф = 6.5 × 3.28 = 21.32 А .

 

         Қорытынды. Асинхронды қозғалтқыш статоры орамасының үшбұрышша сұлбасы бойынша жалғануы кезінде, іске қосу режиміндегі 3.28 А номиналды токта сызықты ток 36.92 А дейін, ал фазалы ток 21.32 А дейін жоғарылайды.

 

Әдебиеттер тізімі

 

1. Электротехника и электроника: Учебник для вузов. В 3-х кн. Кн.3.

2. Электрические измерения и основы электроники. /Под ред. проф. В. Г. Герасимова. – М.: Энергоатомиздат, 1998. – 432 с.

3. Сборник задач по электротехнике и основам электроники: Учеб. пособие для неэлектротехн. спец. вузов. Под ред. В. Г. Герасимова. – М.: ВШ, 1987.

4. Касаткин А.С. Электротехника – М., 1969,1973,1983.

5. Электротехника./Под ред. Пантюшина. – М., 1976.

6. Мұхити И.М. Электротехника – А., 2005.

7. Бессонов Л.А. ТОЭ. Электрические цепи. – М., 2002.

8. Электротехника и электроника: Учебник для вузов. /Под ред. Б. И. Петленко. – М.: Академия, 2003. – 230 с.

9. Данилов И.А., Иванов П.И. Общая электротехника с основами электроники: Учеб. пособие – М.: ВШ, 2000. – 752 с.

Жиынтық жоспары  2011 ж., реті. 98