Коммерциялық емес акционерлік қоғам
АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ  БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ
Электротехниканың теориялық  негіздері кафедрасы
КӨРСЕТКІШТЕРІ  НАҚТЫЛЫ  ЖӘНЕ ТАРАТЫЛҒАН  ТІЗБЕКТЕР
ТӨРТҰШТЫҚТАРДЫҢ  ТЕОРИЯСЫ

5В070200 - Автоматтандыру және басқару мамандығының  студенттері үшін
зертханалық жұмыстарды  орындау бойынша  әдістемелік нұсқаулықтар

Алматы 2014

ҚҰРАСТЫРУШЫЛАР: С.Ю. Креслина, Э.А. Нурмадиева. Көрсеткіштері нақтылы және таратылған тізбектер.Төртұштықтардың теориясы. 5В070200 - Автоматтандыру және басқару мамандығының  студенттері үшін зертханалық жұмыстарды орындау бойынша  әдістемелік нұсқаулықтар. – Алматы: АЭжБУ, 2014. – 21 б.

Әдістемелік нұсқаулар мен зертханалық жұмыстарға тапсырмалар 3 зертханалық жұмысты қарастырады, төртұштықтар, «К» типті пассивті сүзгілер, таратылған параметрлері бар желілер.

Әрбір зертханалық жұмыстың құрамына:  жұмыстың мақсаты, жұмысқа даярлық, жұмыс жасау тәртібі, өңдеу, жұмыс нәтижелерін талдау және жасалған жұмыстың қорытындысы кіреді. 

Зертханалық жұмыстардың әдістемелік нұсқаулары барлық оқу түрінің студенттері үшін арналған.

16 сурет, 12 кесте, әдебиет .- 7  ат.

Пікір беруші: аға оқытушы  Курпенов Б.К.   

 «Алматы энергетика және байланыс университетінің» коммерциялық емес акционерлік қоғамы 2014 жылғы жоспары бойынша басылады 

© «Алматы энергетика және байланыс университеті» КЕАҚ , 2014 ж.

1 «Көрсеткіштері нақтылы және таратылған тізбектер», «Төртұштықтардың  тоериясы» пәндерінен зертханалық жұмыстардың жасалу   тәртібі мен өңделуі

1.1 Алдын ала дайындалу және жұмысқа рұқсат алу  

1.1.1 Кезекті сабақтарға кіріспес бұрын, студент зертханалық жұмыстың мазмұнымен, тақырыпқа қатысты теориялық мағұлматтармен   танысуы керек.

1.1.2 Орындалатын жұмыстың есеп беруінде жұмысқа дайындық нәтижесі келесі мазмұнда орындалуы тиіс:

а) жұмысқа дайындық бөлімі бойынша сұрақтарға жазбаша жауаптар;

б) алдын ала есептеулер;

в) зерттеліп жатқан сызбалар;

г) есептеу нәтижелерін жазатын кесте;

1.1.3 сабақ алдында студент:

а) бұдан бұрынғы жұмысты толығымен қорғауы тиіс;

б) жеке есеп беруімен келесі жұмысқа рұқсат алуы тиіс;

Сабақ барысында студент (сұлбаны жинау, тиісті өлшеулерді жүргізу, алдын-ала дайындаған кестеге алған нәтижелерді енгізу) жұмыстарын жүргізуі тиіс.

         1.1.4 Тақырыптың теориясына, жасалатын жұмыстың орындалу ретіне , қолданылатын кейіптемелер және күтілетін нәтижелерге байланысты  бақылау сұрақтарын қою  арқылы оқытушы суденттердің жұмыс жасауға дайындығын тексереді. Сұрақтар ауызша және жазбаша түрінде  болуы мүмкін.

1.1.5 Үшінші тарауды орындамаған, сонымен қатар теориялық дайындықтары қанағаттандырылмайтын студенттер жұмысты орындауға жіберілмейді.

         1.1.6 Жұмысты орындауға жіберілмеген студенттер уақыттарын тоерияны оқу, сонымен қатар өңдеу және алдындағы жұмыстарын қорғауға дайындалу үшін пайдалануы тиіс.

         1.1.7  Уақытымен орындалмаған жұмыстарды студенттер қосымша бөлінген сағаттарда жасайды. Студент жалпы негіздермен жұмысты орындауға  рұқсат алады.

         1.2 Зертханалық жұмыстарды қорғау және есеп беруді өңдеу  

         1.2.1 Студент толық өңделген әрбір жұмыс туралы есебін тапсыруы тиіс.

         1.2.2 Алдыңғы жұмыстың өңделген есебі келесі сабақтың басында тапсырылып, сабақ барысында қорғалуы тиіс.

          1.2.3 Есеп берудің титулдық беті болуы қажет және есеп беру келесідей бөлімдерден тұруы тиіс:

         - жұмыстың мақсаты;

         - негізгі теориялық ережелері мен дайындық сұрақтарына жауаптары;

         - зерттелетін тізбектер сұлбалары;

         -есептелетін теңдеулер, есептеулер, зерттелетін электрлік өлшемдердің  болжамды графигі және тізбектер режимі;

         -зерттеу нәтижелері (кестелер, сызбалар, параметрлердің сандық мағыналары және электрлік өлшемдер);

         - жұмыс қорытындысы.

          Есеп беруді  А4 форматындағы ақ қағазда өңдеу қажет. Есеп берудің мәтіні анық және бір түсті қаламмен жазылуы тиіс,  жалпыға мәлім белгіленулерді  немесе бірінші қолданылуында мағанасы толық көрсетілген  қысқартуларды қолдануға рұқсат етіледі.  

2 Зертханалық жұмыс №1. Пассивті симметриялы төртұштықты зерттеу

Жұмыстың мақсаты:  есептеу техника көмегімен «Electronics Workbench» бағдарламасын қолдана отырып, пассивті симметриялы төртұштықтар және олардың негізгі көрсеткіштерінің әртүрлі ережелерін зерттеу.

2.1 Жұмысқа дайындық

Сұраққа жазбаша  жауап жазып  және төмендегі тапсырмаларды орындау қажет:

1) Электр тізбегіндегі қай элемент төртұштық деп аталады?

2)  Қандай төртұштық пассивті деп аталады?

3)  Қандай төртұштық симметриялы деп аталады?

4)  A-, Z-,Y-,H- параметріндегі төртұштықтың  беріліс теңдеуін жазып алу.

5) А-параметрі пассивті және симметриялы төртұштықтардың қай шарттарын қанағаттандырады?

6) Пассивті, симметриялы төртұштықтар А-параметрін анықтайтын мәнді жазып алу. Берілген нұсқа бойынша пассивті симметриялы төрт ұштықтар А-параметрін есептеу (2.1 кестені қараңыз). Нәтижелерді  2.3 кестеге жазып алу.

7) Төртұштықтың кіріс кедергісі қалай анықталады?

8) Берілген нұсқа бойынша бос жүріс Zбж , қысқа тұйықталу Zқт  режим  кезінде төртұштықтың кіріс кедергісін есептеу (2.1 кестені қараңыз). Нәтижені 2.5 кестеге жазып алу.

9) Симметриялы төртұштық үшін тұрақты беріліс сипаттамасын ГС жазу  керек.

2.1 кесте

Нұсқа №

Сурет №

U1, В

f,кГц

R, Ом

L, мГн

C, мкФ

1

2.1

10

1,0

100

6

2

2.2

12

1,6

130

0,5

3

2.3

14

1,5

160

0,8

4

2.4

16

1,8

190

8

5

2.5

18

2,0

150

0,4

6

2.6

20

2,2

110

5

7

2.7

22

2,4

120

7

8

   2.8

     24

     2,6

    100

0,7

      

               2.1 сурет                                                   2.2 сурет

               

               2.3 сурет                                                   2.4 сурет

             

 

               2.5 сурет                                                         2.6 сурет

                  

     2.7 сурет                                               2.8 сурет

2.9 сурет

2.2  Жұмыстың орындалу реті

2.2.1  Берілген төртұштықты берілген нұсқа бойынша электрлік сұлбасын жинау (2.9 суретті қараңыз).

2.2.2 Берілген нұсқа бойынша генераторда жұмыс істейтін кернеу U1 мен f жиілік орнату.

2.2.3 Бос жүріс кезінде 2-2/ (,) қысқышта төртұштықтардың кіріс кернеуін U1, төртұштықтардың шығыс кернеуін U2, төртұштықтардың кіріс тогын  I1 өлшеу. Төртұштықтардың кірістегі кернеу және шығыстағы  кернеулер арасындағы фаза бойынша уақытша жылжуды өлшеу: Т2-Т1 және төртұштықтардың кірістегі кернеуі мен  ток арасындағы фаза бойынша уақытша жылжуды өлшеу: Т2-Т1. Нәтижелерді 2.2 кестеге еңгізу.

2.2.4 Қысқа тұйықталу кезінде 2-2/ (,) қысқышта төрт ұштықтардың кіріс кернеуін U1, төртұштықтардың кіріс тогын I1, төрт ұштықтардың шығыстағы тогын I2 өлшеу. Төртұштықтардың кірістегі кернеу және кірістегі ток пен шығыстағы  ток арасындағы фаза бойынша уақытша жылжуды өлшеу: Т2-Т1. Нәтижелерді 2.2 кестеге енгізу.

2.2  кесте

Жұмыс істеу режимі.

Зерт. түрі

U1

B

U2

B

T2-T1,

c

Ψu2

I1,

A

T2-T1,

C

Ψi1

I2,

A

T2-T1,

c

Ψi2

Бос жүріс

Есептік

Тәжірибелік

Қысқа тұйық-талу

Есептік

Тәжірибелік

2.3 кесте

Жұмыс істеу режимі

U1,

B

,

 B

,

A

,

A

Бос

Жүріс

Қысқа тұйық-талу

2.4 кесте

Зерттеу түрі

А11

А12

А21

А22

Теориялық есептеу

Тәжірибелік есептеу

         2.5 кесте

зерттеу түрі

Zбж ,Ом

Zқт,Ом

Теориялық есептеу

Тәжірибелік есептеу

2.3 Жұмыстың нәтижелерін өңдеу

2.3.1 Барлық режим үшін Т2-Т1 бойынша төртұштықтардың шығысындағы бастапқы кернеу фазасын Ψu2 және кірістегі бастапқы ток фазасына Ψi1 және шығыстағы ток фазасын Ψi2 есептеу. Нәтижелерді 2.2 кестеге енгізу.

2.3.2 Барлық режим үшін кешенді кернеу  мен токтарды  жазу. Нәтижелерді 2.3 кестеге енгізу.

          2.3.3 Бос жүріс пен қысқа тұйықталу кезінде тәжірибелік нәтиже бойынша пассивті симметриялы төртұштықтың А-параметрін: А11, А12, А21, А22 кернеулер мен  токтар бойынша есептеу: .

Нәтижелерді 2.4 кестеге енгізу.

2.3.4 Барлық режим үшін тәжірибелік нәтижелер бойынша төрт ұштықтардың кіріс кедергісін есептеу. Нәтижелерді 2.5 кестеге енгізу.

2.4 Кернеулер мен токтардың бастапқы фазасын өлшеудің әдістемелік нұсқасы

Осциллограф көмегімен бастапқы кернеу фазасы мен токты өлшеуге болады  (2.10 суретті қараңыз). Бастапқы кернеу фазасын  өлшеу үшін осциллографтың А каналын 1 нүктеге қосады, ал В каналын  2 нүктеге қосады. 1 курсорды кірістегі нөл кернеуге , ал  2 курсорды шығыстағы нөл ток кернеуге u2 (t) қойып, тікелей Т2-Т1 табло арқылы u2 (t) және  кернеу арасындағы уақытша жылжуды өлшей аламыз. Фазалық жылжу мына кейіптемемен анықталады yU1−yU2 = 3600(Т2-Т1)´f. Егер yU1 =0 болса, онда yU2 = -3600(Т2-Т1)´f.

Бастапқы ток фазасын өлшеу үшін токтың потенциалға айналуы қолданады. Бастапқы фазалық токты өлшеу үшін төртұштықтардың кірісінде  арасында 1/ мен а нүктелерін R=1Ом  қосады, осциллографтың В каналын а нүктесіне қосады. 1 курсорды нөл кернеуге , ал  2 курсорды нөл ток кернеуге u2 (t) қойып, тікелей Т2-Т1 табло арқылы ток пен  кернеу арасындағы уақытша жылжуды өлшейміз. Токтың бастапқы фазасын yi1 мына кейіптемемен анықтайды:

                                      yi1 =-3600(Т2-Т1)´f.

Токтың бастапқы фазасын өлшегеннен соң, R=1Ом кедергі өшіріледі.

Бастапқы фазалық токты өлшеу үшін төртұштықтардың шығысында  арасында 2/ мен b /  нүктелерін R=1Ом  қосады, осциллографтың В каналын b нүктесіне қосады. 1 курсорды нөл кернеуге , ал  2 курсорды нөль токқа  қойып, тікелей Т2-Т1 табло арқылы ток пен  кернеу арасындағы уақытша жылжуды өлшейміз. Токтың бастапқы фазасын мына формуламен анықтайды yi2 = -3600(Т2-Т1)´f. Токтың бастапқы базасын өлшегеннен соң, R=1Ом кедергі өшіріледі.

2.10 сурет

     2.5  Бақылау сұрақтары

     1) Төртұштықтар және оның негізгі теңдеулері.

     2)  Төртұштықтардың беріліс теңдеулері.

     3)  Төртұштықтардың жалғану сұлбалары және алмастыру сұлбалары.

     4)  Төртұштықтардың еселеуішін анықтау.

     5) Төртұштықтың кірістік кедергісі.

     6) Төртұштықтың бос жүріс және қысқа тұйықталу параметрлері.

     7) Төртұштықтардың сипаттамалық параметрлері.

     8)  Гиперболалық функциялы теңдеулер.

     3 Зертханалық жұмыс №2. «К» типті пассивті  сүзгіні зерттеу

     Жұмыстың мақсаты: қарапайым төменгі жиілікті (ТЖС) және жоғарғы жиілікті (ЖЖС) сүзгі үшін өшу коэффициентінің (а) және фазалық еселеуіштің (в) жиіліктік сипаттамасын зерттеу.

     3.1 Жұмысқа дайындық

     1) Сүзгілерге анықтама беріңіз.

     2) Төменгі жиілікті, жоғарғы жиілікті, жолақты, шекаралық сүзгілерге түсінік.

     3) Сүзгінің екілік параметріне анықтама бер. Олар қандай бірліктерде өлшенеді?

     4)  Идеалды сүзгідегі өткізу аймағы және өшу аймағы дегеніміз не?

    5) Сүзгінің жұмысында  келісімді режим дегеніміз не?

    6) ТЖС үшін  П-типті және Т-типті сұлба келтіріңіз?

    7) ЖЖС үшін П-типті және Т-типті сұлба келтіріңіз?

    8) ТЖС үшін  a(f) және b(f) графигінің тәуелділік графигін құру.

    9) ЖЖС үшін  a(f) және b(f) графигінің  тәуелділік графигін құру.

    10) ТЖС үшін  fқим мен r есептеу кейіптемесін жазыңыз.

    11) ЖЖС үшін  fқим  мен r есептеу кейіптемесін жазыңыз.

    12) Берілген нұсқа бойынша сұлба мен сүзгі параметрлерін таңдау (3.1 кестені қараңыз).

    13) Берілген нұсқа бойынша  fқим мен r есептеу (3.1 кестені қараңыз). Нәтижелерді кестеге енгізу (3.2 кестені қараңыз).

         3.2 Жұмысты орындауға арналған тапсырма

    3.2.1 Берілген нұсқа бойынша  зерттелетін сүзгіні тізбекке қоса отырып (3.1 кестені қараңыз), тізбекті жинаңыз (3.1 суретті қараңыз).

      3.1 кесте

№ нұсқа

Сүзгі түрі

Сүзгі сұлбасы

U1 (В)

L (мГн)

С (мкФ)

1

ТЖС

Т-сұлба

5

80

0,5

2

ЖЖС

Т-сұлба

4

70

0,4

3

ТЖС

П- сұлба

3

60

0,6

4

ЖЖС

П- сұлба

4

50

0,7

5

ТЖС

Т- сұлба

5

40

0,3

 3.2.2 Берілген нұсқа бойынша U1, L және C, Rжүк= r мәнін қою (3.1 кестені қараңыз).

   3.2.3 ТЖС үшін 3.3 кестені немесе ЖЖС үшін 3.4 кестені пайдаланып, генератордың жиілігін өзгерте отырып  f, тиісті қыйма жиілігіне көбейте отырып (12 мән), сүзгі шығысындағы U2 кернеуді, шығысындағы  кернеу мен кірісіндегі  кернеулер арасындағы Т21 фазасы бойынша уақытша жылжуды есептеу. Сүзгідегі кіріс кернеуін U1 тұрақты ұстап тұру. Нәтижелерді 3.2 кестеге енгізу.

 3.2 кесте

    

, Гц

, Нп

f1

.

.

f12

Төменгі жиілікті сүзгі

  П-типті сүзгі

                 Т-типті сүзгі

   

3.1 сурет

Жоғарғы жиілікті сүзгі

П-типті  сүзгі

 

Т-типті сүзгі

  

                                                          3.2 сурет

3.3 Жұмыстың нәтижелерін өңдеу

3.3.1 Өшу еселеуіші а(f) мен фаза еселеуішін b(f) есептеп, 3.2 кестеге енгізу.

3.3.2 3.2 кесте бойынша а(f)  тәжірибелік сызбасын, а(f) теориялық сызбасымен байланыстыра отырып құру  (3.3 немесе 3.4 кестелерді қараңыз).

          3.3.3 3.2 кесте бойынша b(f) тәжірибелік сызбасын, b(f)  теориялық сызбасымен байланыстыра отырып құру  (3.3 немесе 3.4 кестелерді қараңыз).                                 

 3.3.4 Жасалынған жұмысқа қорытынды жасау: а(f)  мен b(f) теориялық графигін тәжірибелікпен салыстыр және олардың айырмашылығын түсіндіріңіз , а(f) және b(f) тәуелділіктерінің  өткізу жолағына және кешігу жолағына талдау жасаңыз.  

      3.3 кесте

ТЖС

f/f0

0,2

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

1,0

1,1

1,2

1,5

2,0

4,0

а,Нп

0

0

0

0

0

0

0

0,90

1,26

1,94

2,74

4,16

 в, град

23

47

60

74

90

106

180

180

180

180

180

180

3.4  кесте

ЖЖС

f/f0

0,25

0,5

0,67

0,83

0,9

1

1,25

1,43

1,67

2

2,5

5

а,Нп

4,1

2,74

1,94

1,26

0,9

0

0

0

0

0

0

0

-в, град

180

180

180

180

180

180

106

90

74

60

47

23

3.4 Әдістемелік нұсқау

3.4.1 Келісімді сүзгі кезінде жүктеме кернеуі кіріс U1 кернеу мен шығыс U2 кернеу мына кейіптемеге байланысты анықталады.

Өшу еселеуіші мына кейіптемемен анықталады , ал фаза еселеуіші b=y1-y2, мұндағы y1 және y2 – бастапқы фазалар.

3.4.2 ЖЖС үшін жиілік қимасы  мына кейіптемемен анықталады , ал ЖЖС үшін - .  Жүктеме кедергі мен генеаторлық кедергі тең сипатта болады .

3.4.3 Шығыстағы  және кірістегі  кернеулері арасындағы Т21  фаза бойынша уақытша жылжу арқылы еселеуіштік  фаза мына кейіптемемен анықталады:

                                    .

3.4.4 Осциллограф көмегімен бастапқы кернеу фазасын есептеуге болады (3.3 суретті қараңыз). Бастапқы кернеу фазасын  өлшеу үшін осциллографтың А каналын 1 нүктеге қосады. Шығыстағы бастапқы кернеу фазасын u2 (t) өлшеу үшін осциллографтың В каналын  2 нүктеге қосады. 1 курсорды кірістегі нөл кернеуге , ал  2 курсорды шығыстағы нөл ток кернеуге u2 (t) қойып, тікелей Т2-Т1 табло арқылы u2 (t) және  кернеу арасындағы уақытша жылжуды өлшей аламыз.

    

                                                            3.3 сурет

          3.5 Бақылау сұрақтары

     1) Сүзгілердің анықтамасы, олардың тағайындалуы және топталуы.

     2)  Төменгі жиілікті сүзгілерге анықтама бер.

     3)  Жоғарғы жиілікті сүзгілерге анықтама бер.

     4)  Жолақтық  сүзгілерге анықтама бер.

     5)  Бөгегіш сүзгілерге анықтама бер.

     6) «К» типті сүзгілерге анықтама бер.

     7)  «М» типті сүзгілерге анықтама бер.

4 Зертханалық жұмыс №3. Ұзын желілердегі әртүрлі ережелерді зерттеу

     Жұмыстың мақсаты: компьютерлік үлгілеу жолымен ұзын желілердегі әртүрлі ережелерді тәжірибелік зерттеулердің дағдыларын алу.

     4.1 Жұмысқа дайындық

     Келесі сұрақтарға жазбаша жауап жазып төмендегі тапсырмаларды орындау қажет:

          1) Қандай  шамаларды  желінің  біріншілік  параметрлері  деп  айтады?

          2) Қандай желілер біртекті деп айтылады?

          3) және  белгілеу үшін теңдеулерді жазу керек

          4) Қандай  шамаларды желінің  екіншілік параметрлері деп  айтады?

          5) Тарату еселелікті  кедергінің  белгіленетін кейіптемелерін жазу

керек.         

6) Гиперболикалық функция арқылы желінің теңдеулерін жазу керек.

7) Желінің кіріс кедергісі қалай есептеледі?

8) Қандай жүктеме келіскен деп аталады?

9)Желінің басындағы  желінің қуаттар, және ПӘК қалай

есептеледі?

          10) Берілген нұсқа бойынша  және есептеу керек

    

          4.2 Жұмысты орындаудың тәртібі

          4.2.1 4.1 кестеден берілген нұсқаға сәйкес желінің басындағы   кернеуді, желінің және жүктеменің параметрлерін таңдау керек.

4.1 кесте

Нұсқа

кв

шқ

/k1/

/ k2/

Ом/шқ

10-3Гн/шқ

10-6См/шқ

10-9Ф/шқ

Ом

1

400

700

1,043

0,927

0,07

1,0

0,2

9,0

450

2

600

800

1,056

0,899

0,09

1,2

0,08

8,3

400

3

110

1000

1,11

0,815

0,1

1,3

0,3

9,5

500

4

220

900

1,089

0,845

0,08

1,4

0,06

8,8

470

5

330

1100

1,16

0,753

0,06

1,35

0,1

10

550

                             

4.1 сурет

          4.2.2 Электр сұлбаны жинау керек (4.1 суретті қараңыз), генераторды, жүктемені және өлшеу құрылғыларды іске қосу керек (4.2 суретті қараңыз).

          4.2.3 Генераторда желінің басындағы  кернеуді және жиілікті 50 Гц тең орнату керек, содан кейін  төртұштықтың параметрлерін есептеу керек.

          4.2.4 Нұсқаға сәйкес қабылдағыштың  кедергісін орнату керек.

4.2 сурет

Желінің аяғындағы  кернеудің әрекет мәнін, желінің басындағы  токтың әрекет мәнін және желінің аяғындағы  токтың әрекет мәнін өлшеп алу керек. Желінің аяғындағы кернеудің басты фазасы  мен желінің басындағы және аяғындағы басты фазаларын  өлшеп алу керек.

Нәтижелері 4.2 кестеге жазып алу керек.

          4.2.5 Жүктеменің келіскен ережесінде (=) желінің аяғындағы  кернеудің әрекет мәнін, желінің басындағы  токтың әрекет мәнін, желінің аяғындағы  токтың әрекет мәнін, желінің аяғындағы кернеудің  басты фазасын, желінің басындағы және аяғындағы токтардың  басты фазаларын өлшеп, нәтижелерді 4.2 кестеге жазып алу керек.

          4.2.6 Желінің аяғындағы қысқа тұйықталу ережесіндегі желінің аяғындағы  кернеудің әрекет мәнін, желінің басындағы  токтың әрекет мәнін, желінің аяғындағы  токтың әрекет мәнін, желінің басындағы және аяғындағы басты фазаларын  өлшеп нәтижелерін 4.2 кестеге жазып алу керек.

4.2 кесте

Жұмыстың ережесі

кв

кв

Т21, С

град

Т21, С

град

град

Т21, С

град

Жүктемелі

Zн =

Бос жүріс

Қысқа тұйықталу

Келіскен жүктеме

Zж=Zm=

          4.2.7 Желінің аяғындағы бос жүріс ережеде желінің аяғындағы  кернеудің әрекет мәнін, желінің басындағы  токтың әрекет мәнін, желінің аяғындағы  токтың әрекет мәнін, желінің басындағы және аяғындағы басты фазаларын  өлшеп, нәтижелерін 4.2 кестеге жазып алу керек.

          4.3  Жұмыстың нәтижелерін безендіру

          4.3.1 Кернеудің  токтардың және  басты фазаларын есептеп нәтижелерін 4.2 кестеге жазу керек.

          4.3.2 Барлық зерттеліп жатқан ережелер үшін  кернеулердің және  токтардың комплекстерін жазу керек, нәтижелерін 4.3 кестеге енгізу керек.

          4.3.3 Тәжірибелік мәндері бойынша желінің кір кіріс кедергісін, Р1, Р2 активтік қуаттарды және ПӘК  барлық зерттеліп жатқан ережелер үшін есептеп, нәтижелерді 4.3 кестеге жазып алу керек.

          4.3.4 Табылған нәтижелерді салыстыру керек. Жұмыстың нәтижелері бойынша қорытынды жасау керек.

         4.3 кесте

Жұмыс ережесі

кір

Жүктемелі

Zн =

 Келіскен жүктеме

Zж=Zm=

 Қысқа тұйықталу

 Бос жүріс

        

         4.4 Әдістемелік нұсқаулар

         Ұзын желіде компьютерлік үлгілеу жолымен әртүрлі ережелерді зерттеу үшін симметриялы Т- сияқты алмастыру сұлбамен келтірілген (4.3 суретті қараңыз) симметриялы төртұштық қаралады.

                                                            4.3 сурет

                                                                                                                               (4.1)

 

                                                                                                                               (4.2)

                                                                                                                               (4.3)                       

                     

                                                                                                                               (4.4)

                       

мұнда - желінің біріншілік параметрлері;  -желінің ұзындығы;

      , - комплекстік коэффициенттер.

          Есептеу үшін /k1/ және / k2/ модульдерді пайдалануға болады.

- тарату коэффициенті.

 - желінің толқындық немесе сипаттамалық кедергісі.

№ 1 (8-бетті қараңыз) зертханалық жұмысқа арналған әдістемелік нұсқаны қолданыңыз.

         Кернеудің және тоқтың бастапқы фазасын өлшеуге және есептеуге

         Бастапқы фазаны өлшеу кезінде бастапқы U1 кернеудің мәнін 103 есе аз алу қажет.

4.5 Бақылау сұрақтары

1) Ұзын желілердегі токтар мен кернеулер.

2) Біртекті желінің теңдеуі.

3) Біртекті желідегі қалыптасқан режим.

4) Біртекті желінің сипаттамалары. Желінің кірістік кедергісі.

5) Гиперболалы функциялы біртекті желінің теңдеулері.

6) Толқынның таралу коэффициенті.

7) Желінің келісілген жүктемесі.

8) Ұзын желідегі бос жүріс, қысқа тұйықталу және жүктемелі режимдері.

9) Шығынсыз желі. Шығынсыз желідегі бос жүріс, қысқа тұйықталу және    жүктемелі режимдер.

10) Бұрмалаусыз желі.

Әдебиеттер тізімі

1. Альдибеков И.Т. Электротехниканың теориялық негіздері. том 1, 60 с. Алматы, 2013 .

2. Аршидинов М.М., Амиров Ж.Қ. Электротехниканың теориялық негіздері 4 ( Дәріс жинағы ). – Алматы: АЭжБИ, 2010.

3. Атабеков Г.И. ТОЭ линейные и электрические цепи (7-е изд.).-М.: Лань, 2009.-592 с.

4. Демирчян К.С., Нейман Л.Р., Коровкин Н.В., Чечурин В.Л.. Теоретические основы электротехники. – том 1. – СПб.: Питер, 2009.-463 с.

5. Аршидинов М.М., Амиров Ж.Қ. Электротехниканың теориялық негіздері 3 (Оқу құралы). – Алматы: АЭжБИ, 2008.

6. Аршидинов М.М., Амиров Ж.Қ. Электротехниканың теориялық негіздері  - 1,2 (Оқу құралы). – Алматы: АЭжБИ, 2006.

7. Бессонов Л.А.. Теоретические основы электротехники. – М.: Гардарики, 2007.- 638 с.

8. Бакалов Г.В., Дмитриков В.Ф., Крук Б.Е.. Основы теории цепей.- М.: Радио и связь, 2000.-592 с.

9. Сборник задач по теоретическим основам электротехники/ Бессонов Л.Д., Демидова И.Г., Заруди М.Е. и др.-М.: Высшая школа, 1988.-543 с.

10. Карлащук В.И. Электронная лаборатория на IВМ РС. Программа Electronics Workbench и её применение.-М.: Солон-Р, 1999.-506 с.

Мазмұны

1 «Көрсеткіштері нақтылы және таратылған тізбектер» ,  «Төртұштықтардың теориясы»  пәндерінен зертханалық  жұмыстардың жұмыс жасау тәртібі мен өңделуі 

2 Зертханалық жұмыс № 1. Пассивті симметриялы төртұштықты зерттеу                                                                    

3 Зертханалық жұмыс № 2.  Компьютерлі моделдеу арқылы «К» типті пассивті фильтрді зерттеу 

4 Зертханалық жұмыс № 3. Ұзын желілердегі әртүрлі ережелерді зерттеу 

Әдебиеттер тізімі

Жиынтық жоспары 2014ж., поз.33

Светлана Юрьевна Креслина
Эльмира Амиржановна Нурмадиева

КӨРСЕТКІШТЕРІ  НАҚТЫЛЫ  ЖӘНЕ ТАРАТЫЛҒАН 
ТІЗБЕКТЕР ТӨРТҰШТЫҚТАРДЫҢ  ТЕОРИЯСЫ
5В070200 - Автоматтандыру және басқару мамандығының  студенттері үшін
жұмыстарды  орындау бойынша  әдістемелік нұсқаулықтар

Редактор Қ.С. Телғожаева
Стандарттау бойынша маман  Н.Қ. Молдабекова

Басуға рұқсат етілді «___»_______
Пішімі 60х84  1/16
Таралымы  520 дана
№1 баспаханалық қағаз
Көлемі  1,3 оқу баспа тапс.
Тапсырыс    .Бағасы 650 тенге.

«Алматы энергетика және байланыс университетінің»  
Коммерциялық емес акционерлік қоғамының
көшірмелі-көбейткіш бюросы
050013 Алматы, Байтұрсынұлы көшесі, 126 үй