Коммерциялық емес акционерлік қоғамы

АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ

«Электротехниканың теориялық негіздері» кафедрасы

 

 

Көрсеткіштері нақтылы және таратылған тізбектер

 5В070200-  Автоматтандыру және басқару мамандығының студенттеріне

арналған  есептеу-сызба жұмыстарға  әдістемелік нұсқаулар  және тапсырмалар

 

 

Алматы 2013

ҚҰРАСТЫРУШЫЛАР: А.Т Аршабекова, С.Ю. Креслина. Көрсеткіштері нақтылы және таратылған тізбектер. 5В070200-  Автоматтандыру және басқару мамандығының студенттеріне арналған  есептеу- сызба жұмыстарға  әдістемелік нұсқаулар  және тапсырмалар. – Алматы: АЭжБУ, 2013.-  14 б.

 

«Көрсеткіштері нақтылы және таратылған тізбектер» пәні бойынша  есептеу - сызба жұмыстарға  әдістемелік нұсқаулар  және тапсырмалар  «Төртұштықтырды есептеу», «Таратылған параметрлі желіні есептеу» тақырыптарына құрастырылған екі есептеу-сызба жұмыстан, оларды орындау мен безендіру талаптарынан, тапсырмалардан, сұлбалардан және электр тізбектерінің параметрлерінен, әдістемелік нұсқаулардан тұрады. 

Есептеу- сызба жұмыстар 5В070200-  Автоматтандыру және басқару мамандығының студенттеріне арналған.

Сур. 18 , кесте- 6 , әдебиеттер- 7 атау.

 

Пікір беруші: доцент Башкиров М.В.

 

«Алматы энергетикалық және байланыс университеті» КЕАҚ 2013 ж. баспаға шығару жоспары бойынша орындалған.

 

Ó «Алматы энергетикалық және байланыс университеті » КЕАҚ, 2013 ж.

 

1 Есептеу - сызба жұмыстарды орындау мен безендіру талаптары

 

1.1 Есептеу- сызба жұмыс (ЕСЖ) келесі бөлімдерден құралу керек:

а) титульдік бет (қосымша А);

б) тапсырма;

в) мазмұны;

г) кіріспе;

д) негізгі бөлім;

е) қорытынды;

ж) әдебиеттер тізімі;

к) қосымшалар.

1.2 Тапсырма мәтіні (есеп шарттары) барлық сызбалармен және өз варианты бойынша шамалардың сандық мәндерімен қоса толығымен көшірілу қажет.

1.3 Есептеу- сызба жұмыстың әр кезеңінің тақырыбы болу қажет.

1.4 Есептеу- сызба жұмыс жазба түрде немесе компьютерлік баспа түрінде (Microsoft Word бағдарламасында, 14 шрифтпен, 1,0....1,5 интервалымен) орындала алады. Жұмыс мәтіні А4 форматты ақ қағаздың бір жақ бетіне жазылады. Беттің төрт жағынан келесі тәртіп орындалу керек: сол жағы- 30 мм-ден кем емес, оң жағынан- 10 мм-ден кем емес, жоғарғы және төменгі жақтарынан 20 мм-ден кем емес орын қалдырылу керек.

1.5 Есептеу- сызба жұмыстың барлық беттері, титулдік беттен бастап, қосымшалармен қоса нөмірлену қажет. Беттің нөмірі нүктесіз жоғарғы оң жақта қойылады.

1.6 Есептеулер түсініктемелермен толықтырылу қажет. Есептік формулаларды және соңғы нәтижелерді ғана көрсетуге болмайды. Есептеулері мен түсініктемелері қысқартылып көрсетілген жұмыстар қорғалуға рұқсат етілмейді және студентке толықтырылуға қайтарылады.

1.7 Суреттер нөмірлену керек.

1.8 Графиктерде міндетті түрде көрсетілетін шамалардың аттары, олардың өлшем бірліктері көрсетілу керек. Масштабтар графиктерді немесе диаграммаларды пайдалануға ыңғайлы болатындай етіп таңдалу керек.

1.9 Белгілі бір мөлшерлігі бар параметрлердің соңғы нәтижелерінің міндетті түрде өлшем бірліктері қойылу керек. Электрлі шамалардың барлық белгіленулері МЕМС-қа сәйкес келу керек.

1.10 Кіріспе жұмыстың мақсатынан, электр тізбектерінің кезеңдерін талдау және есептеу әдістерін сипаттаудан құралу керек. «КІРІСПЕ» сөзі тақырып түрінде бас әріптермен жазылады.

1.11 Қорытынды бөлімі жұмыс нәтижелерін талдау және бағалаудан құралу керек.

1.12 Есептеу- сызба жұмыс оқу үрдісінің кестесіне сәйкес мерзімде тексерілуге өткізілу қажет. ЕСЖ өткізу мерзімін кешіктіру жағдайында, жұмыстың нәтижелі бағасы төмендетіледі.

 

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ

 

«Электротехниканың теориялық негіздері» кафедрасы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

«Көрсеткіштері нақтылы және таратылған тізбектер» пәні бойынша

№  ____ Есептеу- сызба жұмыс                                            

_________________________________________________________________

(жұмыстың толық аталуы)

_________________________________________________________________

 

 

 

 

 

 

                                                      Жұмысты орындаған

                                            Студент__________________________

                                                                           (тегі, аты)

                                                        ______________________________

                                                                   (сынақ кітапшасының нөмірі)

 

                                            Тобы  ______________________________ 

                                                                                       (тобының шифрі)

                                          

                                         Жұмысты қабылдаған ___________________

                                                                           (жұмысты қабылдаған күні)

                                            Оқытушы_________________________

                                                                                     (Т.А.Ә.) 

 

 

 

 

 

 

Алматы 201...

2 Есептеу- сызба жұмыс №1. Төртұштықтарды есптеу

 

Екі симметриялы төртұштық каскадты түрде жалғанған. Екі төртұштықтың сұлбалары (1 сұлба және 2 сұлба) және төртұштықтардың кедергілері берілген. Анықтау керек:

1) Әрқайсысының А- параметрлерін.

2) Төртұштықтардың каскадты жалғануының А- параметрлерін:  

- Әрқайсысының А- параметрлерін.

- Баламалы төртұштықтың сұлбасын қолдана отырып анықтау.

3) А-параметрлерді, бос жүріс және қысқа тұйықталу режимдерін қолдана отырып, төртұштықтың екінші реттік параметрлерін (Zc1, Г, А, В) анықтау.

4) Шығыстық қысқыштарға Rн жүктемесін жалғау кезіндегі, бірінші реттік қысқыштарға қатысты кірістік кедергіні.

5) Төртұштықтың бірінші реттік қысқыштары жағынан Rг жүктемесі кезіндегі, екінші реттік қысқыштарға қатысты кірістік кедергіні.

Жұмыс нұсқасы 2.1-2.3 кестелері бойынша, сынақ кітапшасының нөмірі және тегінің бірінші әріпіне сәйкес таңдалады.

 

         2.1 кесте

Оқуға түскен жылы

Сынақ кітапшасының соңғы саны

Жұп

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Тақ

0

9

8

7

6

5

4

3

2

1

1 төртұштық сұлбасының №

2.1

2.2

2.3

2.4

2.5

2.6

2.7

2.8

2.1

2.2

L, мГн

70

60

50

65

80

55

75

85

95

100

f, кГц

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

 

   2.2 кесте

Оқуға түскен жылы

Сынақ кітапшасының соңғы санының алдыңғы саны

Жұп

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Тақ

0

9

8

7

6

5

4

3

2

1

R, кОм

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Rн, кОм

0.5

0.6

0.8

0.9

0.4

0.7

1.1

1.2

1.3

 1.0

 

   2.3 кесте

Оқуға түскен жылы

Тегінің бірінші әріпі

Жұп

БЛЦ

КХ

ВМЧ

ГНШ

ДОЯ

ЕПР

ЖСЗ

ТЭИ

УЮФ

АЩ

Тақ

КХ

ВМЧ

ГНШ

БЛЦ

ЕПР

ДОЯ

ТЭИ

ЖСЗ

АЩ

УЮФ

2 төртұштық сұлбасының №

2.9

2.10

2.11

2.12

2.13

2.14

2.15

2.16

2.12

2.15

С, мкФ

0, 1

0, 3

0, 2

0, 4

0, 5

0, 6

0, 7

0, 8

0, 9

0, 6

Rг, кОм

0.2

0.19

0.18

0.17

0.16

0.15

0.14

0.13

0.12

0.11

 

                2.1 сурет                                                 2.2 сурет

    

                 2.3 сурет                                             2.4 сурет

 

 

                    2.5 сурет                                                    2.6 сурет

     

                 2.7 сурет                                                  2.8 сурет

                 2.9  сурет                                            2.10 сурет

 

                   2.11 сурет                                                 2.12 сурет

 

                   2.13 сурет                                               2.14 сурет

 

                      2.15 сурет                                                 2.16  сурет

 

3 Есептеу- сызба  жұмыс №2. Таратылған параметрлі желіні есептеу

 

Бірінші реттік параметрлері (R0, G0, L0, C0)  және жиілігі f белгілі, ұзындығы l тең желі берілген. Желінің соңындағы ток (I2) және жүктеменің кедергісі (Rн) белгілі.

Анықтау керек:

1) Желінің екінші реттік параметрлерін.

2) Желінің басындағы кернеу мен токты.

3) Желінің басындағы және соңындағы активті қуатты, желінің п.ә.к.

Желі шығынсыз болды деп есептеп, анықтау керек:

4) Желінің екінші реттік параметрлерін.

5) Желінің басындағы ток пен кернеуді.

 

3.1 кесте

Оқуға түскен жылы

Сынақ кітапшасының соңғы саны

Жұп

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Тақ

0

9

8

7

6

5

4

3

2

1

R0, Ом/км

1

3

5

7

9

2

4

6

8

10

L0, мГн/км

0.5

1

1.5

2

0.8

1.2

1.7

2.1

2.3

2.7

f, кГц

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

 

   3.2 кесте

Оқуға түскен жылы

Сынақ кітапшасының соңғы санының алдыңғы саны

Жұп

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Тақ

0

9

8

7

6

5

4

3

2

1

G0, мкСм/км

1.1

1.2

1.3

1.4

1.5

1.6

1.7

1.8

1.9

2.1

Rн, Ом

400

350

300

250

200

150

100

50

450

 500

 

   3.3 кесте

Оқуға түскен жылы

Тегінің бірінші әріпі

Жұп

БЛЦ

КХ

ВМЧ

ГНШ

ДОЯ

ЕПР

ЖСЗ

ТЭИ

УЮФ

АЩ

Тақ

КХ

ВМЧ

ГНШ

БЛЦ

ЕПР

ДОЯ

ТЭИ

ЖСЗ

АЩ

УЮФ

l, км

100

95

90

85

80

75

70

65

60

55

С, нФ/км

4

4.5

5

5.5

6

6.5

7

7.5

8

8.5

I2, мА

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

 

4 № 1,2 есептеу-сызба  жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар  

Каскадты жалғану автоматика, байланыс және телемеханика тізбектерінде жиі кездесетін жалғану болып табылады.

Жеке төртұштықтардың параметрлері арқылы каскадты жалғану нәтижесінде алынған төртұштықтардың параметрлерін анықтау үшін, А-параметрлер жүйесін пайдалану тиімді болады. Бұл кезде толық жалғанудың А-параметрлер матрицасы, осы жалғануды құраушылардың А-параметрлері матрицаларының көбейтіндісімен анықталады. Басқаша айтқанда, каскадты жалғанудың қандайда бір А-параметрін анықтау үшін, жеке төртұштықтардың сәйкесті А-параметрлерін өзара көбейтіп алу керек.

Төртұштықтардың каскадты жалғануы кезінде, әрбір кейінгі төртұштықтың кірістік қысқыштары, алдыңғының шығыстық қысқыштарына жалғанады.

http://edu.dvgups.ru/METDOC/GDTRAN/DEPEN/TOE/OSN_TEOR_C/METOD/RASCH_4_POLUS/Buz_5.files/image062.gif

3.1 сурет

 

http://edu.dvgups.ru/METDOC/GDTRAN/DEPEN/TOE/OSN_TEOR_C/METOD/RASCH_4_POLUS/Buz_5.files/image054.gif,http://edu.dvgups.ru/METDOC/GDTRAN/DEPEN/TOE/OSN_TEOR_C/METOD/RASCH_4_POLUS/Buz_5.files/image056.gif, http://edu.dvgups.ru/METDOC/GDTRAN/DEPEN/TOE/OSN_TEOR_C/METOD/RASCH_4_POLUS/Buz_5.files/image058.gif, http://edu.dvgups.ru/METDOC/GDTRAN/DEPEN/TOE/OSN_TEOR_C/METOD/RASCH_4_POLUS/Buz_5.files/image060.gif.

http://edu.dvgups.ru/METDOC/GDTRAN/DEPEN/TOE/OSN_TEOR_C/METOD/RASCH_4_POLUS/Buz_5.files/image064.gif

3.2 сурет

 

Төртұштықтың коэффициенттері А-параметрлер теңдеулер жүйесінен, бос жүріс және қысқа тұйықталу режимдері бойынша белгілі кернеулер мен токтар бойынша анықтала алады.

Пассивті төртұштықтың коэффициенттері келесі сәйкестікпен байланысты:

Кірістік кедергі, төртұштыққа жалғанған генератор үшін жүктеме болып табылатын кедергіні сипаттайды.

А-параметрлері арқылы анықталатын төртұштықтың екінші реттік параметрлері:

http://edu.dvgups.ru/METDOC/GDTRAN/DEPEN/TOE/OSN_TEOR_C/METOD/RASCH_4_POLUS/Buz_8.files/image074.gif

Сипаттамалық кедергілерді бос жүріс және қысқа тұйықталу параметрлері арқылы өрнектеуге болады:

http://edu.dvgups.ru/METDOC/GDTRAN/DEPEN/TOE/OSN_TEOR_C/METOD/RASCH_4_POLUS/Buz_9.files/image012.gif,

бос жүріс және қысқа тұйықталу параметрлері арқылы сипаттамалық беріліс тұрақтысы

Екінші реттік (сипаттамалық) желі параметрлері, *- толқынның таралу коэффициенті. Ол желінің 1 км ұзындығы бойындағы кернеу  мен токтың  өзгерісін сипаттайды. Алгебралық түрде кешенді шама ,

       мұндағы  - 1 км толқынның сөну коэффициенті, ;

 *- 1 км фазаның өзгеріс коэффициенті, .

http://toe-kgeu.ru/images/stories/TOE3/toe3-lec-50.png

 

желінің толқындық немесе сипаттамалық кедергісі.

http://toe-kgeu.ru/images/stories/TOE3/toe3-lec-51.png

Желінің соңындағы ток пен кернеуді біле отырып, желінің басындағы ток пен кернеуді анықтауға болады:

R0= G0=0 болса, желі шығынсыз болып табылады.

       Бұндай желі үшін барлық анықталған сәйкестіктер қысқартылады, желінің ұзындық бірлігіндегі бойлы кедергі және көлденең өткізгіштік:

 

                                   .                                                 

Сонда желінің толқындық кедергісі ,

яғни желіні қоректендіретін генератордың жиілігіне тәуелді емес нақты сан болып шығады.     

 

Желінің ұзындық бірлігіндегі таралу коэффициенті жорамал сан болып шығады    

,

 

яғни сөну коэффициенті , фазаның өзгеріс коэффициенті

 

                                   .          

                                                    

Әдебиеттер тізімі

 

1.           Сборник задач по теоретическим основам электротехники/ Л.Д.Бессонов, И.Г.Демидова, М.Е.Заруди и др.-М.: Высшая школа, 2003.-52 с.

2.           Бессонов Л.А. Теоретические основы электротехники.-М.: Гардарики,1999. – 638 с.

3.           Шебес М.Р., Каблукова М.В. Задачник по теории линейных электрических цепей. - М.: Высшая школа, 1990.- 544 с.

4.           Зевеке Г.В., Ионкин П.А., Нетушил А.В., Страхов С.В. Основы теории цепей.- М.: Энергоатомиздат, 1989. -528 с.

5.           Денисенко В.И., Зуслина Е.Х ТОЭ. Учебное пособие.- Алматы: АИЭС, 2000, 83 с.

6.     Аршабекова А.Т., Креслина С.Ю. Электротехниканың теориялық негіздері 1. Дәрістер жинағы (5В070200–Автоматтандыру және басқару мамандығының студенттеріне арналған). – Алматы: АУЭС, 2012.- 52 б.

7.     Аршабекова А.Т., Креслина С.Ю. Электротехниканың теориялық негіздері 2. Дәрістер жинағы (5В070200–Автоматтандыру және басқару мамандығының студенттеріне арналған). – Алматы: АЭжБУ, 2012.- 49 б.

 

Мазмұны

 

1 Есептеу-сызба жұмыстарды орындау мен безендіру талаптары

  3

2 Есептеу- сызба жұмыс №1. Төртұштықтарды есептеу

  5

3 Есептеу- сызба жұмыс №2. Таратылған параметрлі желіні есептеу

  8

4 № 1,2 есептеу-сызба жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар 

   9

Әдебиеттер тізімі

12

 

2013 ж. жиын.жосп.реті 33