Коммерциялы емес акционерлі қоғам

АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ

Телекоммуникациялық жүйелер кафедрасы

ҒАРЫШТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР

5В74600–Ғарыштық техника және технологиялар мамандығының бакалаврлары үшін курстық жұмысты орныдауға арналған әдістемелік нұсқаулар

Алматы 2012

Құрастырушылар: Клочковская Л.П., Самоделкина С.В., Темырканов Д.О. 5В74600–Ғарыштық техника және технологиялар мамандығының бакалаврлары үшін курстық жұмысты орныдауға арналған әдістемелік нұсқаулар. – Алматы: АЭБУ, 2013 ж., -35бет

Тапсырмалар, олардың есептелуі мен безендірілуі үшін әдістемелік нұсқаулар келтірілген. Тапсырмаларды шешуге арналған қажетті анықтамалық ақпарат және мысалдар көрсетілген. Ил. 7, кесте 4, библиогр. - 10 , атаул. қосымша. 2

Пікірсарапшы: доцент Е.В. Ползик.

«Алматы энергетика және байланыс университеті» коммерциялық емес акционерлі қоғамының 2012 жылға арналған баспа жоспары бойынша теріледі

Жинақтық жоспар 2012ж. реті 144

Кіріспе

«Ғарыштық технологиялар» пәнінің курстық жобалауының басты тапсырмасы байланыс жүйесінің жерсеріктік параметрлерін анықтау болып табылады.

Бірінші тапсырмада жерсерік жолының энергетикалық есебін жасау керек. Жерсерік жолы екі бөліктен тұрады: «жоғары»-жердегі таратушы станция (ЖС) – борттық ретранслятор (БР) және «төмен»- борттық ретранслятор – жердегі қабылдағыш станция.

Екінші тапсырма жерсеріктік телетарату жүйесінің негізгі параметрлерін анықтауға арналған.

Үшінші тапсырмада орбитаның биіктігіне байланысты геостационарлық емес жерсеріктердің энергетикалық параметрлеріне есептеулер жүргізіледі.

1 Жерсерік –Жер радиолиниясының энергетикалық есептелуі

Жерсеріктік байланыс линиясы екі бөліктен тұрады: Жер –жерсерік және жерсерік - Жер. Олардың негізгі ерекшелігі жоғары физикалық тартылыс күші болып табылады. Бұдан дабылдың кеңістікте өшуімен шартталған едәуір шығын пайда болады. Сонымен қатар дабыл көптеген қосымша факторлардың әсеріне ұшырайды. Мысалы: атмосферадағы жұтылу, поляризация жазықтығының фарадейлік айналуы, рефракция, деполяризация және т.б. Жерсеріктік және жердегі станциялардың қабылдағыш құрылғысына өзінің флуктуациялық шуларынан басқа Ғарыш, Күн, планеталар мен атмосфералық газдардың сәулеленуі түріндегі бөгеуілдер әсер етеді. Барлық факторлардың әсер етуін дұрыс есептеу жүйені оптималды түрде жобалауды, қиын жағдайларда оның сенімді түрде жұмыс істеуін және де Жердегі немесе борттық аппаратуралардың күрделілігін жоғарылататын артық энергетикалық қорларды азайтуды қамтамасыз етеді.

1.1 кесте – Бастапқы берілгендер:

Нұсқа	1	2	3	4	5	6	7	8	9	0
Жеріксерік	ЭКСПРЕСС АМ33			ЭКСПРЕСС МД1		Intelsat 15		Eutelsat W 75		NSS6
Күй нүктесі	96,5°в.д.			80°в.д.		85,2°в.д.		75°в.д.		95°в.д.
Сәулену жиілігі, МГц	11177	11476	11506	3623	3875	12600	12515	3455	12207	11137
Жердегі станция	1 қосымшасы бойынша фамилияның бірінші әрпі бойынша таңдалады
ЭИИМ, дБ	45	48	46	45	43,5	50	48,5	47	45	48
Діңгектің өткізу жолағы,МГц	36	36	36	36	36	72	72	72	72	72
Қабылдағыш аннтенаның диаметрі,ЗС, м	1,2	1,2	1,2	1,2	1,2	1,2	1,2	1,2	1,2	1,2

Анықтау қажет:

а) Жердегі станцияның қабылдағыш антеннаның азимуты мен орналасқан жерінің бұрышын анықтау.

б) Жердегі станцияның қабылдағышының кірісінде дабылдың қуатын анықтау.

в) Қабылдағыштың шуыл коэффициентін анықтау.

г) Қабылдағыштың сезімталдығын анықтау.

1.1 Бірінші тапсырманы орындауға арналған әдістемелік нұсқау

Жерсеріктің радиолиниясын нұсқа бойынша есептейді. Ол геостационарлы орбитада орналасқан және төмендегідей негізгі сипаттамаларға ие болу керек:

- ЖЖС-ның (ИСЗ) геостационарлы орбитадағы күй нүктесі:

- «Ғарыш – Жер» линиясындағы сәулелену жиілігі: МГц;

- эквивалентті изотропты сәулеленетін қуат (ЭИСҚ): дБВт;

- діңгектің өткізу жолағы: МГц ;

- дабылды тарату кезіндегі поляризация: сол жақ дөңгелек;

-жерсеріктік байланыс жүйесінің Жердегі станциясының координатасы: с.ш, в.д.

в.д;

1.1.1 Жердегі станцияның қабылдағыш антеннасының азимуты мен орналасқан жерінің бұрышын анықтау.

ЖЖС-ның координатасын біле отырып орналасқан бұрышы мен азимутын А анықтаймыз. Мұнда ескертетін бір жағдай, Жер идеалды шар болып табылмайды, ал Жердегі станцияның биіктігі нөлдік теңіз деңгейіндей. Сонда орналасқан жердің бұрышын және азимутты мына формуламен есептеуге болады:

(1.1)

(1.2)

Мұндағы, км – Жердің ортасынан алғанда орбитаның биіктігі; км – Жердің радиусы.

Жер бетіндегі туындайтын ЭМТ-ның (ЭМВ) қуат ағынының тығыздығының мәнін анықтаймыз:

(1.3)

Мұндағы, – ЭИСҚ, өлшем бірлігі Вт;

– Жердегі станция мен ЖЖС арасындағы қашықтық, м.

ЖС мен ЖЖС арасындағы қашықтық мына формуламен анықталады:

(1.4)

Мұндағы, ;

x_ЗС – жердегі станцияның ені;

β – ҒС мен ЖС арасындағы ұзақтық айырмашылығы.

Атмосферадағы қосымша шығындар

. (1.5)

Мұндағы, – қосымша шығындар, өлшем бірлігі дБ.

Жалпы жағдайда қосымша шығындардың шамасын белгілі шарттарда мына түрде беруге болады:

(1.6)

Мұндағы, – молекулярлық оттегі мен трапосфераның су буында жұтылған ЭМТ энергиясымен анықталатын тыныш күйдегі атмосферадағы шығындар. Бұл шығындар орналасқан бұрыштың азаюымен көбейеді, сондықтан орналасқан бұрыштың аз мәнінде радиотолқындар едәуір қалың болып өтеді. L_а 1.1. суреті бойынша орналасқан бұрышы мен берілген сәулелену жиілігі бойынша анықталады.

Мысалы, кезінде және ГГц жиілік диапазонында 1.1 суреттегі графиктен дБ табамыз.

Жауын-шашындағы энергияның жұтылуын анықтайтын шығындар, статикалық сипаттамаға ие және 1.2 суретімен анықталады. Жауын жауу уақытының орналасқан бұрышы мен сәулелену жиілігіне байланысты неғұрлым ықтималдылығы жоғары өлшемі .

Рефракция және антенна орналастырылуының нақты емессіздігінен болатын шығындар.

Радиотолқындардың рефрекциясы нақты және жорамал жерсерік бағыттарының арасындағы бұрыштың пайда болуына алып келеді. Нәтижесінде, жердегі станция мен жерсерік антенналарының бір–бірінен дұрыс орналаспауының әсерінен болатын дабылдың қосымша әлсіреуі пайда болады. Рефракция әсерінен болатын бұрыштық ауытқу бірнеше ондаған градусты құрайды. Антеннаны автоматты түрде орналастырғанда дабылға рефрекцияның әсері білінбейді. 6/4 ГГц және одан да жоғары диапазондарда рефракцияның әсері өте аз болғандықтан оны мүлдем ескермейміз.

0010-1 0008-1

1.1 сурет – Тыныш атмосферада (жауынсыз) әртүрлі орналасу бұрышына радиотолқындардың жұтылуларының тәуелділігі

1.2 сурет – Жауын-шашында дабылдың жұтылуының әртүрлі орналасу бұрышының жиілігінен тәуелділігі

Алайда антенна орналастырлылуының конструкциясына (механикалық бөлігін қоса алғанда) және орналастырылу әдісіне байланысты кемшіліктерге байланысты қосымша шығындар пайда болуы мүмкін. Шығынның бұл түрі статикалық сипаттамаға ие және жалпы шығынды шамамен 1 дБ-ға көтеруі мүмкін.

дБ.

Поляризациялық шығындар. Бұл шығындар келісімді емес поляризацияның, Фарадей эффектісіне байланысты болатын шығындардан және жауын – шашындағы деполяризация әсерінен болатын шығындардан құралады.

Поляризацияның келісімсіздігінен болатын шығындар Жердегі станция мен жерсеріктің антенналарының өзара орналасуының өзгеру нәтижесінде пайда болады. Бұл сызықты көлденең немесе тік поляризацияны қолданғанда шешуші мәнге ие болады. Бұл кезде пайда болатын шығындар 10 дБ-ға дейін жетуі мүмкін, бірақ шеңбер поляризацияны қолдану құраушы поляризациялық шығындарды жеткілікті түрде аз ете алады. Қабылдағыш және таратушы антеннаның эллипстік поляризацияның коэфффициенттерінде 1.3 суреттегі график бойынша бұл шығындардБ құрайды.

0007-1

1.3 сурет – поляризацияның келісімсіздігінен болатын қабылдағыш және таратқыш антеннаның шығындарының эллипстік поляризациядан тәуелділігі

Фарадей эффектісі жердің магнит өрісі әсерінен радиотолқындардың поляризация жазықтығы бұрылуынан пайда болады және сызықты поляризациялы дабылдарға көп әсер етеді. Бұл жұмыста шеңбер поляризация қолданғандықтан шығындардың бұл құраушысының мәнін елемеуге болады.

Жауын-шашындағы радиотолқынның деполяризациясынан пайда болатын шығындар жаңбырдың түсу траекториясының ерекшелігіне және Жердің сфералық емес формасына байланысты болады. Шығынның бұл түрі жауын түсуінің статикасына байланысты статикалық сипаттамаға ие. Бұл шығындардың мәндерін де мүлдем ескермеуге болады.

Осылайша поляризациялық шығындар мынаған тең:

дБ.

1.2 Қабылдағыш күре жолдың кірісіндегі радиодабыл қуатын анықтау

Қабылдағыш трактының кірісіндегі (антеннаның шығысы) дабылдың қуаты мынаған тең:

(1.7)

Мұндағы, – қабылдағыш антеннаның эффектілі ауданы, м²;

– антенна бетінің геометриялық ауданы, м²;

– беттік қолдану коэффициенті. Әдетте ол = 0,5…0,75.

Диаметрі м болатын антенна бетінің геометриялық ауданы тең болады:

, м².(1.8)

Антеннаның шығысы мен қабылдағыштың кірісінің арасына диплексор, циркулятор және 1-1,2 дБ шығындарды көтеретін жолақты сүзгі қосылғандықтан, қабылдағыштың кірісіндегі дабылдың деңгейі құрайды:

(дБВт). (1.9)

1.3 Қабылдағыштың кірісіндегі шуыл қуаты мен қабылдағыштың шуыл коэффициентін анықтау

Жердегі станцияның қабылдағыш трактының кірісіндегі шуыл қуаты тең:

(1.10)

Мұндағы, – Больцман тұрақтысы, ;

– сәулелендіргіштің кірісіне келтірілген қабылдағыш трактының толық эквивалентті шуыл температурасы, К;

– қабылдағыштың эквивалентті шуыл жолағы, Гц;

– қабылдағыштың таңдау қасиеттерімен анықталатын коэффициент; әдетте =1,1…1,2.

Қабылдағыш трактының кірісіндегі қуатты оның кірісіндегі дабыл/шуыл қатынасы арқылы табамыз. Тартушы ЖСС-ның (ИЗС) радиодабылы ретінде көбнесе жиіліктік модулияциялы (ЖМ) радиодабыл пайдаланылады. ЖМ дабылды қабылдауға қажет қатынасы 10...12 дБ-ны құрайды. Бұл, ЖМ құбылысының қасиетіне байланысты кірістегі шуылдар өскенде қабылдағыштың шығысындағы шуылдар пропорционалды емес түрде жылдам өседі, содан құтылу үшін қажет.

Қабылдағыштың кірісіндегі шуыл қуаты тең:

Қабылдағыш жүйенің толық эквивалентті шуыл температурасы құқрайды:

К. (1.11)

Қабылдағыш жүйенің шуыл коэффициенті тең болады:

, дБ. (1.12)

Мұндағы, Т₀ = 290 К.

Қабылдағыштың эквивалентті шуыл температурасын анықтаймыз.

Антеннадан, диплексордан, циркулятордан, жолақты сүзгіден және қабылдағыштың өзінен тұратын қабылдағыш жүйенің сәулелендіргіштің кірісіне келтірілген толық эквивалентті шуыл температурасы тең болады:

(1.13)

T_А – антеннаның эквивалентті шуыл температурасы, К ;

T₀ – ортаның абсолютті температурасы, (290 К);

–диплексор, циркуляр және жолақты сүзгіден келетін қабылдағыш күре жолдағы жалпы шығындар: дБ или .

Т_пр– қабылдағыштың ішкі шуылдарымен шартталған оның эквивалентті температурасы.

(1.14)

мұндағы – АШК-тің (МШУ) эквивалентті шуыл температурасы, К;

– қоспалауыштың эквивалентті шуыл температурасы, К. Әдетте, қоспалауыштың шуыл температурасы К;

– қоспалауыштың шуыл коэффициенті. Балансты қоспалауыш үшін дБ немесе ;

– АШК-ның күшейту коэффициенті. дБ немесе =3162.

Жобаланатын жүйенің қабылдағыш күре жолы мүмкіндігінше қарапайым болады деп есептеп, қабылдағыштың кіріс құрылғысы ретінде транзисторлы азшуылды күшейткіш (АШК) пен қоспалауышты аламыз.

Жердегі станцияның антеннасының эквивалентті шуыл температурасы әр түрлі факторларға байланысты болатын құраушылар түрінде берілуі мүмкін

(1.15)

Мұндағы, (γ) шамасы – жердегі станцияның антеннасының орналасу бұрышына тәуелді екенін көрсетеді;

– ғарыштық радиосәулеленуді қабылдаумен шартталған температура. Бұл температураның негізін Галактика мен нүктелі радиокөздердің (Күн, Ай, планеталар және кейбір жұлдыздар) радиосәулеленуі құрайды. Галактиканың сәулеленуі тегіс спектрге ие және әлсіз поляризацияланғандықтан оны, кез – келген поляризация түрімен антеннаға қабылдаған кезде қабылданатын сәулелену жартылай интенсивті болады деп санауға болады, яғни шамасын 0,5 коэффициентімен алу керек.

Күннің радиосәулеленуі антенна бағытының диаграммасының негізгі жапырақшасына (лепесток) түсіп, байланысты үзуге дейін әкелетін ең қуатты қөз болып табылады. Алайда түсудің ықтималдығы аз: ЖЖС қашықтығына байланысты геостационарлы орбита үшін ол шамамен құрайды. Сондықтан да Күннің радиосәулеленуін ескермейміз.

Басқа радиокөз – Ай – оның эквиваленті температурасы 200 К аспағандықтан іс жүзінде байланысты бұза алмайды. Бұл көзді де ескермейміз. Басқа радиокөздер (планеталар мен радиожұлдыздар) аз шуыл температурасына ие және олардың бұрыштық өлшемі аз болғандықтан антеннаның осы көздермен кездесу ықтималдығы Күнге қарағанда әлдеқайда аз.

1.4 Суреттегі сызбаны пайдаланып тыныштықтағы атмосфераның сәулеленуін ескеріп орналасқан бұрыш пен берілген жиіліктің (Ггц) берілген мәндерінде Т_к–ны анықтаймыз.

0009-1

1.4 сурет – Галактиканың, Күннің және атмосфераның (жауынсыз) шуыл температурасының жиіліктік тәуелділігі

1.5 сурет – атмосфераның (жауын кезіндегі) шуыл температурасының жиіліктік тәуелділігі

– жауын кезіндегі атмосфераның сәуленуімен шартталған температура. Сәулеленудің бұл түрі жылулық сипатқа ие және атмосферада (жауын кезінде) дабылдардың жұтылуымен шартталған.

Жауын жауу уақытының неғұрлым ықтималды мәні үшін және γ орналасу бұрышы кезінде және берілген сәулелену жиілігінде –ны 1.5 суреті бойынша анықтаймыз.

- антеннаның бағытталу диаграммасындағы жапырақшалар арқылы Жер бетіндегі сәулеленуді қабылдағандағы температура. Құрғақ жердегі станцияның антеннасы үшін көбнесе , яғни К қабылдайды.

– жапырақшалар арқылы антеннаға түсетін энергияның деңгейін көрсететін коэффициент.

(1.13) теңдеуінен шығатын қабылдағыштың эквивалентті шуыл температурасы тең болады:

АШК –ның эквивалентті шуыл температурасы

К . (1.16)

Қабылдағыштың шуыл коэффициенті құрайды:

. (1.17)

1.4 Қабылдағыштың нақты және бастапқы сезгіштігін анықтау

Қабылдағыштың нақты сезгіштігі қабылдағыштың кірісіндегі дабылдың минималды ЭҚК-мен (немесе қуатпен) бағаланады. Бұл кезде қабылдағыштың шығысындағы дабыл берілген дабыл/шуыл қатынасының қажет болған мәніне жетеді.

Стандартты температурадағы нақты сезгіштіктің мәні =290 К келесі өрнектермен анықталады

, В, (1.18)

, Вт. (1.19)

Мұндағы – қабылдағыштың шығысындағы дабыл/шуыл қатынасы, =2…4;

= 50 Ом – толқындық кедергісі 50 Ом болатын антенна- фидерлік трактымен келісілген антеннаның кедергісі.

Шекті сезгіштік дегеніміз қабылдағыштың кірісінде шуылдар мен дабылдардың деңгейлері бірдей болғанда қабылдағыш шығысының сызықты бөлігіндегі дабылдардың деңгейін көрсетеді. Яғни қабылдағыштың шығысындағы дабыл/шуыл қатынасы бұл кезде 1-ге тең болады.

Вт. (1.20)

Осылайша, келесідей қорытындыға келуге болады: егер қабылдағыштың кірісіндегі дабылдың деңгейі қабылдағыштың нақты сезгіштігінен кем болса , онда демодулятордағы дабылдың сапалы өңделуі қамтамасыз етіледі деп есептеуге болады.

1.5 Есептеу үлгісі

Бастапқы берілгендер:

- С-қабылданатын жиіліктер диапазоны;

- берілген ағын жиілігінің жолақ ені: МГц;

-Жердегі станцияның қабылдағыш антеннасының диаметрі м;

- жерсеріктік ретранслятордың орбитасы: геостационарлы.

Табу керек:

а) Жердегі станцияның қабылдағыш антеннасының орналасқан бұрышы мен азимутын анықтау.

б) Жердегі станцияның қабылдағышының кірісіндегі дабыл қуатының өлшемін анықтау.

в) Қабылдағыштың шуыл коэффициент анықтау.

г) Қабылдағыштың сезгіштігін анықтау.

Радиолинияларға есептеулерді «Интерспутник» деп аталатын халықаралық жерсеріктік қызметке арналған «Экспресс-А» №1R атты жерсерікке жүргіземіз. Ол геостационарлы орбитада жүреді және келесідей негізгі сипаттамаларға ие:

- ЖЖС-ның геостационарлы орбитадағы тұру нүктесі: в.д;

- «Ғарыш-Жер» линиясындағы сәулелену жиілігі: = 4000 МГц;

- эквивалентті изотропты сәулелену қуаты (ЭИСҚ): дБВт;

- діңгектің өткізу жолағы: МГц ;

- дабылды тарату кезіндегі поляризация: сол шеңбер.

Жерсеріктік байланыс жүйесінің Жердегі станциясының Киев қаласындағы координаталары: с.ш, в.д.

Жердегі станцияның қабылдағыш антеннасының азимуты мен орналасқан жерінің бұрышын анықтау

ЖЖС-ның координаталарын біле отырып Жердегі станцияның қабылдағыш антеннасыныңорналасу бұрышы мен азимутын 1.1, 1.2 формулалары арқылы анықтаймыз.

Жер бетінде пайда болатын ЭМТ-ның қуат ағынының тығыздығын анықтаймыз:

Мұндағы – ЭИСҚ, өлшем бірлігі Вт;

Вт.

ЖС мен ЖЖС-ның арасындағы қашықтық (км) 1.4 формуласымен табылады:

Атмосферадағы қосымша шығындар 1.5, 1.6 формулалары арқылы табылады.

– тыныш атмосферадағы шығындар. Берілген жағдайдағы жәнеГГц диапазон жиілігінде 1.1 суреттегі сызба бойыншадБ.

– радиотолқын энергиясының жаңбырда жұтылуына байланысты болатын жауын-шашындық шығындар. 1.2 суреттегі сызбадан жаңбыр жауу уақытының неғұрлым ықтималды өлшемі және ГГц кезінде табамыздБ.

– рефракция және антенна орналасуының нақты еместігінен болатын шығындар, дБ аламыз.

– поляризациялық шығындар. Қабылдағы және таратқыш антеннаның эллипстік поляризация коэффициенттерінде 1.3 суретіндегі график бойынша бұл шығындыр дБ тең.

Сонда ЭМТ энергиясының қосымша шығындарының қосындысы құрайды:

дБ немесе

рет.

ЭМТ-ның Жер бетіндегі энергия тығыздығы құрайды

Қабылдағыш күре жолдың кірісіндегі радиодабыл қуатын анықтау

Қабылдағыш трактының кірісіндегі (антеннаның шығысы) дабылдың қуаты мынаған тең:

Мұндағы, – қабылдағыш антеннаның эффектілі ауданы, м² ;

– антенна бетінің геометриялық ауданы, м²;

– беттік қолдану коэффициенті. Әдетте ол = 0,5…0,75. Біз мәнін =0,7 береміз.

Диаметрі м болатын антенна бетінің геометриялық ауданы тең болады:

, м².

м².

Жердегі станцияның қабылдаушы антеннасының эффективті ауданы тең болады:

м².

Осылайша, қабылдағыш трактының кірісіндегі дабылдың қуаты

пВт немесе дБВт.

(дБВт),

дБВт.

Қабылдағыштың кірісіндегі шуыл қуаты мен қабылдағыштың шуыл коэффициентін анықтау

Жердегі станцияның қабылдағыш трактының кірісіндегі шуыл қуаты тең:

Мұндағы , – Больцман тұрақтысы, ;

– сәулелендіргіштің кірісіне келтірілген қабылдағыш трактының толық эквивалентті шуыл температурасы, К ;

– қабылдағыштың эквивалентті шуыл жолағы, Гц ;

– қабылдағыштың таңдау қасиеттерімен анықталатын коэффициент; әдетте =1,1…1,2. Біз =1,15 мәнін аламыз.

=10 дБ мәнін аламыз. Сонда

Вт

немесе дБВт.

Қабылдағыштың кірісіндегі шуыл қуаты тең:

дБВт.

Қабылдағыш жүйенің толық эквивалентті шуыл температурасы құрайды:

К.

Қабылдағыш жүйенің шуыл коэффициенті тең болады:

немесе дБ.

Қабылдағыштың эквивалентті шуыл температурасын анықтаймыз.

T_А – антеннаның эквивалентті шуыл температурасы, К ;

T₀ – ортаның абсолютті температурасы, (290 К);

–диплексор, циркуляр және жолақты сүзгіден келетін қабылдағыш күре жолдағы жалпы шығындар: дБ или .

Т_пр– қабылдағыштың ішкі шуылдарымен шартталған оның эквивалентті температурасы.

мұндағы – АШК-тің (МШУ) эквивалентті шуыл температурасы, К;

– қоспалауыштың эквивалентті шуыл температурасы, К. Әдетте, қоспалауыштың шуыл температурасы К;

– қоспалауыштың шуыл коэффициенті. Балансты қоспалауыш үшін дБ немесе ;

– АШК-ның күшейту коэффициенті. дБ немесе =3162.

Жердегі станцияның антеннасының эквивалентті шуыл температурасы әр түрлі факторларға байланысты болатын құраушылар түрінде берілуі мүмкін.

Мұндағы, (γ) шамасы – жердегі станцияның антеннасының орналасу бұрышына тәуелді екенін көрсетеді.

1.4 суреттегі сұлбаны пайдаланып тыныштықтағы атмосфераның сәулеленуін ескеріп орналасқан бұрыш пен берілген ГГц жиіліктің берілген мәндерінде Т_к–ны анықтаймыз. Яғни К.

Жауын жауу уақытының неғұрлым ықтималды мәні үшін және орналасу бұрышы кезінде және берілген сәулелену жиілігінде ГГц –ны 1.5 суреті бойынша анықтаймыз. К.

- антеннаның бағытталу диаграммасындағы жапырақшалар арқылы Жер бетіндегі сәулеленуді қабылдағандағы температура. Құрғақ жердегі станцияның антеннасы үшін көбінесе , яғни К қабылдайды.

– жапырақшалар арқылы антеннаға түсетін энергияның деңгейін көрсететін коэффициент. с = 0,2 мәнін таңдаймыз.

(1.13) теңдеуінен шығатын қабылдағыштың эквивалентті шуыл температурасы тең болады:

К.

Эквивалентті шуыл температурасы тең болады:

АШК –ның эквивалентті шуыл температурасы

К.

Қабылдағыштың шуыл коэффициенті құрайды:

немесе =1,46 дБ.

Қабылдағыштың нақты және бастапқы сезгіштігін анықтау

Қабылдағыштың нақты сезгіштігі қабылдағыштың кірісіндегі дабылдың минималды ЭҚК-мен (немесе қуатпен ) бағаланады. Бұл кезде қабылдағыштың шығысындағы дабыл берілген дабыл/шуыл қатынасының қажет болған мәніне жетеді.

Стандартты температурадағы нақты сезгіштіктің мәні =290 К келесі өрнектермен анықталады

, В,

, Вт.

Мұндағы – қабылдағыштың шығысындағы дабыл/шуыл қатынасы, =2…4; Яғни = 2 мәнін таңдаймыз.

= 50 Ом – толқындық кедергісі 50 Ом болатын антенна- фидерлік трактымен келісілген антеннаның кедергісі.

В = 13,6 мкВ,

Вт = 0,9 пВт

немесе дБВт.

Қабылдағыштың шығысындағы шекті сезгіштігін анықтаймыз

Вт,

немеседБВт.

Осылайша, келесідей қорытындыға келуге болады.

Қабылдағыштың кірісіндегі дабылдың деңгейі дБВт тең болды, ал қабылдағыштың нақты сезгіштігі, яғни оның шығысындағы дабыл/шуыл қатынасы дБВт тең болды, онда демодулятордағы дабылдың сапалы өңделуі қамтамасыз етіледі деп есептеуге болады.

2 Жерсеріктік телетарату жүйесінің негізгі параметрлерін анықтау

Геостационарлы орбитада орналасқан таңдалған телекоммуникациялық жерсерік пен абоненттік қабылдағыш құрылғының арасында байланысты қамтамасыз ету мақсатында юстировка жасау үшін параметрлерді (орналасу бұрышы мен азимут) анықтау.

Жерсеріктен дабыл қабылданатын географиялық координаталардың нүктелерін анықтау.

Геостационарлы орбитада орналасқан телекоммуникациондық жерсерікті таңдау.

Жердегі қабылдағыш антеннаны юстировкалау үшін азимут пен орналасу бұрышын есептеу.

Жерсеріктік телетарату жүйесінің берілген нұсқа үшін анықтау керек:

- абоненттік қабылдау құрылғысының өткізу жолағын;

- абонентік қабылдағыштың кірісіндегі талап етілген дабыл/шуыл қатынасын;

- ашық кеңістіктегі дабылдың өшуін;

- абоненттік антенна мен жерсеріктік таратушы антеннаның күшейту коэффициентін.

Табылған параметрлер бойынша жерсеріктік таратқыштың талап етілген қуытын есептеу керек.

2.1 кесте – Бастапқы берілгендер

Сынақ кітапшасының соңғы екі саны	F, ГГц	Δφ_б, град	Dа, м	m_f, бірл.	a_зс, бірл.
01, 21, 41, 61, 81	11.9	5.5	1.0	1.7	8
02, 22, 42, 62, 82	11.8	6.0	1.1	1.6	11
03, 23, 43, 63, 83	12.8	4.0	0.9	1.9	7
04, 24, 44, 64, 84	12.0	3.5	1.3	1.8	9
05, 25, 45, 65, 85	12.1	3.0	1.3	1.6	10
06, 26, 46, 66, 86	12.2	4.0	1.4	1.7	7
07, 27, 47, 67, 87	12.3	4.5	1.5	1.0	8
08, 28, 48, 68, 88	12.4	5.0	1.6	1.2	9
09, 29, 49, 69, 89	12.5	5.5	1.8	1.3	11
10, 30, 50, 70, 90	12.6	6.0	1.9	1.7	9
11, 31, 51, 71, 91	11.7	3.0	1.4	1.5	8
12, 32, 52, 72, 92	12.3	3.5	1.2	1.6	7
13, 33, 53, 73, 93	11.6	4.0	1.1	1.8	11
14, 34, 54, 74, 94	11.5	4.5	1.4	1.6	10
15, 35, 55, 75, 95	11.7	5.0	1.5	1.7	8
16, 36, 56, 76, 96	11.8	5.5	1.3	1.5	8
17, 37, 57, 77, 97	11.9	6.0	0.9	1.6	9
18, 38, 58, 78, 98	12.0	5.5	1.0	1.7	10
19, 39, 59, 79, 99	12.1	5.0	1.3	1.8	11
20, 40, 60, 80, 00	12.2	4.5	1.6	1.9	9

2.1 2 тапсырманы орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар.

1. 2 қосымшасынан байланыс жерсерігін таңдап, оның атауы мен орбитада орналасуын жазыңыз.

2. Өз фамилияңыздың бірінші әрпі бойынша елді мекеннің координатасын анықтаңыз (1 қосымша).

3. Қабылдағыш антеннаны юстировкалау үшін азимут пен орналасу бұрышын есептеңіз.

Орналасу бұрышы, град.

, (2.1)

мұндағы Д_сп – жерсеріктің ұзақтығы (орбитада орналасуы), град.;

Д – ЖС-ның орналасқан жерінің ұзақтығы, град.;

Ш – ЖС-ның орналасқан жерінің ені, град.

Азимут, град.

. (2.2)

Есептеу алдында сол нүктеден таңдалған жерсеріктен дабыл қабылдау мүмкін болатынына көз жеткізіңіз. Ол үшін төмендегі теңсіздіктің орындалуын тексеру қажет:

cos (Д_сп - Д) cos Ш > 0.1513, (2.3)

орындалмаса жерсерік көкжиек линиясында қалып қояды.

4. Абоненттік қабылдағыштың шуылдық жиілік жолағын анықтаңыз (орындау үшін бастапқы берілгендер 2 кестеден нұсқа бойынша алынады).

Df_ша = g 2Df_пик, (2.4)

Мұндағы g = 1.1 – қабылдағыштың таңдау қасиетімен анықталатын коэффициент;
Df_пик = m_f ∙ F_макс – жиіліктің жоғарғы шекті девиациясы;

F_макс – бейнедабылдың жоғарғы жиілігі (отандық стандарт үшін F_макс= 6 МГц);

m_f 4 кестеден нұсқа бойынша алынады.

5. Абоненттік қабылдағыштың кірісіндегі талап етілген дабыл/шуыл қатынасын анықтаңыз:

, (2.5)

мұндағы (Р_с/Р_ш)_вых, бірл. – арнадағы демодулятодың шығысындағы дабыл/шуыл нормаланған қатынасы (1-ші классты жерсеріктік ТВ арна үшін - 53 дБ, 2-ші классты үшін - 48 дБ);

k_в = 65 – өлшенетін және қалпына келетін контурлардың әсері (18.1 дБ).

Алынған мәнді (Р_с/Р_ш)_вх дБ-де өрнектеу керек

((Р_с/Р_ш)_вх, дБ = 10 lg [((Р_с/Р_ш)_вх, ед.]. (2.6)

6. ЖС – жерсерік бөлігінде қор коэффициентін анықтаңыз

. (2.7)

7. ЖС-ның эквивалентті шуыл температурасын анықтаңыз

Тпр у = Та hф + То (1 - hф) + Тпр, (2.8)

Мұндағы, Та – антеннаның эквивалентті шуыл температурасы (200 К);

То – қоршаған ортаның абсолютті температурасы (290 К);

hф – фидерлі линияның ПӘК-і (0.7-0.9);

Тпр – қабылдағыштың эквивалентті шуыл температурасы (150-500 К).

8. Ашық кеңістіктегі дабылдың әлсіреуін мына формула бойынша есептейміз:

L₀ = 20 lg ( 4.189 10⁴ d F ), дБ, (2.9)

Мұндағы, F – жұмыс жиілігі, ГГц;

d – көрінетін аймақ зонасында жерсерік пен абоненттік станцияға дейінгі максималды қашықтық,км.

, (2.10)

мұндағы H_орб – геостационарлы орбитаның биіктігі (35800 км);

R_з – Жердің радиусы (6370 км)

L₀, раз = 10 ^(L0^{, дБ / 10)}. (2.11)

9. ҒС-ның борттық таратушы антеннасы мен ЖС-ның антеннасының күшейту коэффициентін анықтаңыз.

Жерсеріктің антеннасы үшін:

G_{пд с}= h_а (49000 / Dj_б ), рет. (2.12)

Мұндағы, h_а – антеннаның айна бетінің пайдалану коэффициенті (0,5-0,6);

Dj_б шамасы 4 кесте бойынша өз нұсқаңызға сәйкес алынады.

Gпд с, дБ = 10 lg (Gпд с, раз). (2.13)

ЖС антенна үшін:

Gпр а, дБ = 20 lg (D) + 20 lg (f) +17.5. (2.14)

Мұндағы, D – антеннаның диаметрі, м,

f – жұмыс жиілігі;

Gпр а, раз = 10 (Gпр а, дБ/10). (2.15)

10. Борттық таратқыштың талап етілген қуатын есептеңіз.

, (2.16)

мұндағы L_доп = 3 (4.8 дБ) – атмосферадағы қосымша шығындар;

k = 1.38 10^-23- Больцман тұрақтысы;

h_сп = h_па = 0.7 - 0.9 - Жерсеріктегі және ЖС-дағы фидерлердің ПӘК-і; Df_ша, Гц.

2.2 Есептелу үлгісі

1. 2 қосымшасы бойынша «Горизонт 3» жерсерігін және тұрған нүктесін 103º в.д. таңдаймыз.

2. Абоненттік қабылдағыш құрылғы Томск 57º с.ш. 84,5º в.д. (1 қосымша).

3. Азимут пен орналасу бұрышын есептейміз:

Ескерту: Егер cos (Д_сп-Д)∙cosШ >0,1513 теңсіздігі орындалса, онда таңдалған жерсеріктің дабылы қабылдануы мүмкін, керісінше жағдайда, басқа жерсерік таңдау керек.

4. Абоненттік қабылдағыштың шуылдық жиілік жолағын анықтаймыз:

Df_ша = g 2Df_пик,

мұндағы g = 1.1 – қабылдағыштың таңдау қасиетімен анықталатын коэффициент;

Df_пик = m_f ∙F_макс = 1,6 ∙ 6 = 9,6 МГц;

Df_ша= 1,1∙ 9,6 = 10,56 МГц

5. Абоненттік қабылдағыштың кірісіндегі талап етілген дабыл/шуыл қатынасын анықтаймыз:

53 дБ = 19,95∙10⁴ рет,

(17,5 дБ).

6. «Жерсерік – абоненттік қабылдағыш» бөлігіндегі қор коэффициентін анықтаймыз:

7. Абоненттік қабылдағыш қондырғының эквивалентті шуыл температурасын есептейміз:

Т_пр_у = Т_а∙ h_ф + Т_о (1 - h_ф) + Т_пр.

Т_пр = 250 К деп аламыз,

Т_пр_у = 200∙0,8 + 290 (1 – 0,8) + 250 = 468 К.

8. 1.5 формуласы бойынша ЖЖС мен ЖС арасындағы қашықтықты есептейміз.

км.

Ашық кеңістіктегі дабылдың әлсіреу коэффициентін есептейміз:

L₀ = 20 lg ( 4,189 10⁴ d F ) =20 lg (4,189 10⁴∙41686∙11,5)= 20∙ 10,3 = 206 дБ.

9. ЖС-ның антеннасы мен борттық таратушы антеннаның күшейту коэффициентін анықтаймыз.

Жерсерік антеннасы үшін:

Gпд с = hа (49000 / Djб ) = 0,6 (49000/4,5) =6533 (38 дБ).

ЖС-ның антеннасы үшін:

Gпр а, дБ = 20 lg (D) + 20 lg (f) +17,5 = 20 lg (1,4) + 20 lg (11,5) +17,5 =

= 41,63 дБ (14554,59 рет).

10. Борттық таратушының талап етілген қуатын есептейміз:

2 тапсырманың нәтижелерін төменде келтірілген кестеге жазыңыз:

2.2 кесте – есептеу үшін берілгендер

Параметрі	Параметрдің мәні
Жерсеріктің аты (Дсп)
Д / Ш, град
УМ, град
А, град
F, ГГц
Δφ_б, град
Dа, м
m_f, ед
a_зс, ед
Δf_ша , МГц
(Рс/Рш)вх, раз / (Рс/Рш)вх, дБ
Тпр у , град. К
L0 , раз / L0 , дБ
Gпд с раз / Gпд с , дБ
Gпр а, раз / Gпр а, дБ
Рпд, мВт

3 Орбитаның биіктігіне байланысты геостационарлық емес жерсеріктердің энергетикалық параметрлерін анықтау

1. Қызмет көрсету аймағының жерсеріктен қарағандағы бақылау бұрышын есептеу.

2. Максималды байланыс ұзақтығын және нәтижелік энергетикалық ұтыс пен ұтылысты анықтау.

3. Шеңбер орбита бойынша жерсеріктің айналу периодын, қызмет көрсету аймағының жылжу жылдамдығын және байланыс сеансының ұзақтығын анықтау.

4. Үзіліссіз байланыстың орнау ықтималдылығын есептеу.

3.1 кесте – Есептеу үшін бастапқы берілгендер

Орбита типі

Төменгі

Орта

Нұсқа - сынақ кітапшасының соңғы саны

1,6

2,7

3,8

4,9

5,0

Орбита биіктігі, h₁,

h_2, км

1100 550

1500

800

5000

2000

10000

4000

15000

6000

Ескерту: қызмет көрсету аймағының бұрыштық өлшемінің екі мәні үшін есептеулер жүргізу α = 20^о, 4^о, h₁ – орбитаның минималды биіктігі, h₂– орбитаның максималды биіктігі.

3.1 3 тапсырманы орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар

Байланыс желілерінде геостационарлы емес жерсеріктердің базасында төменгі және орта орбиталарда шеңберлік орбиталық топтаулар (ОТ) қолданылады. Олар геостационарлымен салыстырғанда келесі артықшылықтарға ие:

1) Салыстырмалы түрдегі алыс емес қашықтық пайдаланушылар мен ретранслятордың аппаратураларының энергетикалық сипаттамаларына деген талаптарды азайтуға мүмкіндік береді.

2) Салыстырмалы түрдегі байланыс қашықтығы таралудың тосылуын қамтамасыз етеді. Бұл шындыққа жақын уақыт аралығында (геостационарлы жерсеріктерді пайдаланғанда таралудың тосылуы 250–270 нм құрайды)пайдаланушылырдың ақпарат алмасуының интерактивті режимін ұйымдастыруына мүмкіндік береді.

3) Жер бетімен салыстырғанда геостационарлы емес жерсеріктердің шашырап орналасуы іс жүзінде ретрансляторлардың көтерілуінің үлкен бұрышында да жер бетінің кез келген нүктесіндегі пайдаланушылардың жұмыс жасауына мүмкіндік береді. ГСР-дің қызмет көрсету аймағы 10^о мүмкін болатын минималды көтерілу бұрышында ені бойынша ±70^о –қа дейін жайылады. Ал мүмкін болатын максималды көтерілу бұрышын 30^о–қа дейін жоғарылатса, ені ±50^о-қа дейін қысқарады.

Жерсерік-ретранслятордың орбита биіктігінің абоненттік терминалдар мен ретрансляторлардың энергетикалық сипаттамаларына деген талаптарына әсерін бағалайық 3.1 суретті қарастырайық:

α — қызмет көрсету аймағының бұрыштық өлшемі, Жер ортасынан алғанда бақылау аймағының бұрышы; r — қашықтық; h — орбита биіктігі; β —қызмет көрсету аймағын жерсеріктен бақылау бұрышы.

3.1сурет – Энергетикалық шығынды бағалау кезіндегі геометриялық байланыс

Қызмет көрсету аймағының жерсеріктен бақылау бұрышы

. (3.1)

Байланыстың максималды қашықтығы

. (3.2)

Биіктіктері h₁ және h₂ (h₁>h₂), оған сәйкес параметрлері r₁, β₁ және r₂, β₂болатын екі орбитаны қарастырайық. Байланыс ұзақтығы көбейген сайын неғұрлым жоғары орбитаның салыстырмалы энергетикалық ұтылысы (r₂/r₁)² құрайды. Басқа жағынан қарағанда, орбитаның биіктігі жоғарылаған сайын жерсеріктен қызмет көрсету зонасының бақылау бұрышы (β) азаяды. Бұл үшін бағытталу сипаттамалары және сапасы жақсы антенналарды пайдалануға тура келеді. Қабылдағыш антеннаның эффектілі ауданы және таралудың күшейту коэффициенті бағытталу енінің квадратына кері пропорционалды болғандықтан, салыстырмалы ұтыстың шамасы (β₁/β₂)²-ға тең, ал қорытындылағыш ұтылыс құрайды:

. (3.3)

3.2 Есептеу үлгісі

Бастапқы берілгендер:

α = 25^о; h₁= 700 км; h₂=1200 км.

Қызмет көрсету аймағының жерсеріктен бақылау бұрышы

Байланыстың максималды қашықтығы

км,

км.

Қорытынды ұтылыс

Салыстырмалы ұтыс

Яғни орбита биіктігінің жоғарылауы тек қана энергетикалық ұтылыспен жүрмейді, қызмет көрсету аймағының өлшемі мен орбита биіктігінің өсуіне байланысты шамасы өсетін аз ғана ұтыс та әкеледі.

Шеңбердің орбита бойымен жерсерікті айналу периоды

h=700км үшін мин.

Жерсерік астындағы нүктенің жер бетімен ауысу жылдамдығы (қызмет көрсету аймағының жылжу жылдамдағы)

км,

h=1200км үшін мин,

км.

Абоненттің қызмет көрсету аймағында болуының максималды уақыты (байланыс сеансының ұзақтығы)

(мин),

h=700км үшін мин,

h=1200км үшін мин.

Үзіліссіз байланысты орнату ықтималдығы h=700, 1200 км және көтерілу бұрышы (орналасу бұрышы)γ=10^оүшін 3 суреттен анықталады.

Р_с= 0,73 (h=700км); Р_с= 0,8 (h=1200км).

Биіктіктері орта орбиталарды пайдаланатын желілерді жобалағанда синхронды 6 сағаттық (биіктігі ≈ 10350 км) орбитаға таңдау беріледі. Бұл кезде әр төрт орам сайын жерсерік Жер үстіндегі қайталанатын траектория бойынша жүріп өтеді. Яғни байланыс сеансының ұзақтығы шамамен γ=10^окезінде 116 мин және γ=20^о кезінде 95 мин құрайды. Ал үзіліссіз байланыс орнату ықтималдығы ( t_с= 1,5 мин кезінде) сәйксінше 0,98 және 0,97-ге тең, бұл арналардың реконфигурация мәселелерін жеңілдетеді және төменгі орбиталармен салыстырғанда желілік ресурстарға кететін шығындарды азайтады. Сондықтан осы көзқарас тұрғысынан қарағанда орта орбиталық топтаулар артықшылықтарға ие (3.2 – суретті қараңыз).

3.2 сурет – Үзіліссіз байланыс ықтималдылығының орбита биіктігінен тәуелділігі

1 қосымша

Қазақстан мен ТМД-ның кейбір қалаларының географиялық координаталары

Аты	Координаталары, град	Аты	Координаталары, град
Алматы Қазақстан	42 СЕ , 76 ШҰ	Мәскеу Ресей	68.5 СЕ, 33 ШҰ
Архангельск (РФ)	64 СЕ, 41 ШҰ	Могилев Беларусь	53,5 СЕ 30 ШҰ
Астрахань (РФ)	47 СЕ, 48 ШҰ	Новгород РФ	58.3 СЕ, 31 ШҰ
Ақтау (ҚР)	50 СЕ, 73 ШҰ	Новосибирск РФ	55 СЕ, 83 ШҰ
Астана Қазақстан	51 СЕ 72 ШҰ	Новороссийск РФ	44 СЕ, 37 ШҰ
Ашхабад Түркіменстан	37,5 СЕ 58 ШҰ	Одесса Украина	46 СЕ 30 ШҰ
Баку (Әзірбайжан)	40 СЕ 49 ШҰ	Омск РФ	54 СЕ, 73 ШҰ
Барнаул (РФ)	53 СЕ 83 ШҰ	Оренбург РФ	51.5 СЕ, 55 ШҰ
Брест (Беларусь)	52 СЕ 23 ШҰ	Орел РФ	56 СЕ, 36 ШҰ
Бішкек, Қырғызстан	42,5 СЕ 74 ШҰ	Панфилов ҚР	44 СЕ 80 ШҰ
Батуми (Грузия)	41 СЕ 41 ШҰ	Павлодар ҚР	52 СЕ 76,5 ШҰ
Вильнюс Литва	54 СЕ 25 ШҰ	Петропавловск, ҚР	54,5 СЕ 69 ШҰ
Витебск (Беларусь)	55 СЕ 30 ШҰ	Пермь РФ	58 СЕ, 56 ШҰ
Владивосток РФ	43 СЕ, 132 ШҰ	Рига Латвия	56,5 СЕ 24 ШҰ
Волгоград РФ	49 СЕ, 44.5 ШҰ	Санкт-Петербург РФ	59.5 СЕ, 30 ШҰ
Гродно (Беларусь)	53 СЕ 23,5 ШҰ	Сарканд ҚР	42 СЕ 79,5 ШҰ
Гомель (Беларусь)	52 СЕ 31 ШҰ	Смоленск РФ	54 СЕ, 33 ШҰ
Днепропетровск (Украина)	48 СЕ34,5 ШҰ	Сочи РФ	43 СЕ, 39 ШҰ
Жезқазған ҚР	47,5 СЕ 67,5 ШҰ	Семей ҚР	50 СЕ 80 ШҰ
Душанбе (Тәжікстан)	38 СЕ 68,5 ШҰ	Симферополь Украина	44,5 СЕ 34 ШҰ
Ереван (Армения)	40 СЕ 44 ШҰ	Сухуми Грузия	43 СЕ 42 ШҰ
Екатеринбург РФ	57 СЕ, 60 ШҰ	Таллин Эстония	59 СЕ 24 ШҰ
Житомир (Украина)	50 СЕ 28 ШҰ	Талдықорған ҚР	44,5 СЕ 78 ШҰ
Зайсан (ҚР)	47 СЕ 84,5 ШҰ	Ташкент Өзбекстан	41 СЕ 69 ШҰ
Иркутск РФ	52 СЕ 104 ШҰ	Тбилиси Грузия	44 СЕ 44,5 ШҰ
Казань РФ	56 СЕ, 49 ШҰ	Томск РФ	57 СЕ, 84.5 ШҰ
Калининград РФ	54.5 СЕ, 20 ШҰ	Өскемен ҚР	50 СЕ 82 ШҰ
Киев Украина	50 СЕ 30 ШҰ	Уфа РФ	54 СЕ, 56 ШҰ
Кишинев (Молдова)	47 СЕ 28,5 ШҰ	Феодосия Украина	45 СЕ 35 ШҰ
Кутаиси (Грузия)	42 СЕ 42 ШҰ	Харьков Украина	50 СЕ 36 ШҰ
Қайнар ҚР	49 СЕ 77 ШҰ	Хабаровск РФ	48 СЕ, 133 ШҰ
Қапшағай ҚР	43 СЕ 77 ШҰ	Херсон Украина	46 СЕ 32 ШҰ
Қарағанды ҚР	49,5 СЕ 73 ШҰ	Челябинск РФ	55 СЕ, 61.3 ШҰ
Қарқара ҚР	49 СЕ 75 ШҰ	Чернигов Украина	51 СЕ 30 ШҰ
Курган РФ	55 СЕ 65 ШҰ	Чита РФ	52 СЕ, 113 ШҰ
Ленинакан Армения	40,5 СЕ 43,5 ШҰ	Шемонаиха РК	50 СЕ 81,5 ШҰ
Львов Украина	49 СЕ 24 ШҰ	Элиста РФ	46 СЕ 44 ШҰ
Магнитогорск РФ	53.5 СЕ, 27 ШҰ	Юрмала Латвия	56,5 СЕ 23 ШҰ
Минск Беларусь	56 СЕ, 37 ШҰ	Ярославль РФ	57 СЕ, 39.5 ШҰ

2 қосымша

Негізгі телетарату жерсеріктерінің координаталары

Байланыс жерсерігінің аты	Орбитада орналасуы	Тілі
Горизонт-36	103^о в. д.	Орыс
Горизонт-31	90^о в. д.	Орыс
Горизонт-35	80^о в. д.	Орыс
Panamsat 4	68.5^о в. д.	Ағыл., африкан
Intelsat 4	60^о в. д.	Орыс
Intelsat 703	57^о в. д.	Орыс, қазақ
Горизонт-38	53^о в. д.	Орыс
Галс 1&2 **	36^о в. д.	Орыс
Astra **	19.2^о в. д.	Ағыл., нем., үнді
Eutelsat II-F3	16^о в. д.	Араб., фр., ит. және т.б.
Hot Bird **	13^о в. д.	әртүрлі
Eutelsat II-F2	10^о в. д.	Ағыл., түр., ит. және т.б.
Eutelsat II-F4	7^о в. д.	Грек және басқа
Sirius **	5.2^о в. д.	Швед., ағыл.
Thor **	0.8^о в. д.	Сканд., ағыл
Intelsat 707	1^о з. д.	Норв., ағыл., фр.

Әдебиеттер тізімі

1. Камнев В.Е., Черкассов В.В., Чечин Г.В. Спутниковые сети связи, М., 2004.

2. Справочник по спутниковой и радиорелейной связи / Под ред. С.В. Бородича. -М.: Радио и связь, 2001.

3. Лобач В.С Короткий Г.Г Космические и наземные системы радиосвязи и телерадиовещания - СПб, 2004

4. Лобач В.С. Спутниковые и радиорелейные системы передачи, - СПб, 2003

5. Гаврилова И.И., Лобач В.С. «Радиорелейные линии и спутниковые системы передачи» - СПб, 2003.

6. Лобач В.С., Яковлев В.И. «Спутниковые системы связи и РРЛ» - СПб, 2005

7. Левченко В.Н. Спутниковое телевидение. - СПб: BHV, 2004.

8. Клочковская Л.П. Спутниковые системы телерадиовещания. Методические указания к выполнению курсового проекта, АИЭС, 2007.

9. Клочковская Л.П. Организация и технологии оказания спутниковых и радиорелейных услуг в телекоммуникационных компаниях. Методические указания к выполнению расчетно-графичеких работ, АИЭС, 2009.

10. Клочковская Л.П., Закижан З.З. Организация и технологии оказания спутниковых и радиорелейных услуг в телекоммуникационных компаниях. Методические указания к выполнению практических работ, АИЭС, 2010.

Мазмұны

Кіріспе	3
1 Жерсерік-Жер радиолиниясын энергетикалық есептеу	4
1.1 1 тапсырманы орындауға арналған әдістемелік нұсқау	5
1.1.1 Жердегі станцияның қабылдағыш антеннасының орналасқан бұрышының орны мен азимутын анықтау	5
1.1.2 Қабылдау трактыныі кірісіндегі радиодабылдың қуатын анықтау 1.1.3 Қабылдағыштың кірісіндегі шуыл қуаты мен қабылдағыштың шуыл коэффициентін анықтау 1.1.4 Қабылдағыштың нақты және бастапқы сезімталдығын анықтау 1.2 Есептеу үлгісі	8 9 12 13
2 Жерсеріктік телетарату жүйесінің негізгі параметрлерін анықтау	19
2.1 2 тапсырманы орындауға арналған әдістемелік нұсқау	20
2.2 Есепте үлгісі	23
3 Орбитаның биіктігіне байланысты геостационарлық емес жерсеріктердің энергетикалық параметрлерін анықтау 3.1 3 тапсырманы орындауға арналған әдітемелік нұсқау 3.2 Есептеу үлгісі 1 Қосымша 2 Қосымша Әдебиеттер тізімі	26 26 28 31 33 34