Алматы  энергетика және байланыс институты

 

 

Физика   кафедрасы

 

 

 

 

 

Физика 1. 

Курcты   меңгеруге арналған әдістемелік жетекші  құрал

 (050717-  жылу энергетика бакалавриат,  мамандыќтардыњ барлыќ к‰ндізгі  бµлімінде оќитын студенттері  үшін)

 

 

 

 

Алматы   2006

Ќ¦РАСТЫРЃАНДАР:Л.Х.Мажитова, Л.В.Завадская, А.И.Кенжебекова. Физика1. Курсты меңгеруге арналған әдістемелік н±сќаулар (бакалавриат 050717 – Жылу энергетика  мамандыѓыныњ барлыќ к‰ндізгі  бµлімінде оќитын студенттер  үшін).- Алматы: АЭжБИ, 2006. – 43 б.

 

Єдістемелік жетекші ќ±ралда дєрістердіњ, тєжірибелік сабаќтардыњ, С¤Ж-њ таќырыптары мен мазм±ны, ЕГЖ тапсырмаларыныњ н±сќалары, оќу процесініњ (зертханалыќ ж±мыстардыњ, ЕГЖ тапсыру, коллоквиумдар мен баќылау ж±мыстарыныњ орындалу) кестелері  жєне емтиханѓа дайындыќ с±раќтары берілген.

Єдістемелік жетекші ќ±рал 050717- Жылу энергетика мамандыѓыныњ к‰ндізгі бµлімініњ бірінші курс  студенттеріне арналѓан.

          Без.34, кесте 6, библиограф. - 14 атау.

 

        

 

 

 

 

 

Пікірші: физ-мат. ѓыл. канд., доц. Т.Д.Дауменов

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы энергетика жєне байланыс институтыныњ 2006 жылѓы жоспары бойынша басылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ÓАлматы энергетика жєне байланыс институты, 2006 ж.

 

Кіріспе

         Физика курсын оќыту жоѓары мектеп т‰лектерініњ инженерлік-техникалыќ білімініњ, даѓдысы мен машыќтарыныњ іргелі базасын жасайды, олардыњ ѓылыми д‰ниетанымын ќалыптастырады.

Курстыњ негізгі маќсаттары:

         а) классикалыќ физика теориялары мен оныњ негізгі зањдарын, сондай-аќ физикалыќ зерттеулер єдістерін ќолдану арќылы студенттердіњ біліктері мен даѓдыларын ќалыптастыру;

         б) студенттердіњ шыѓармашылыќ ой-танымы мен ѓылыми д‰ниетанымын, µзіндік танымдыќ іс-єрекет даѓдыларын жєне физикалыќ жаѓдайларды модельдеу біліктілігін ќалыптастыру.

         Физика1 курсы бойынша классикалыќ физиканыњ “Механика”, “Статистикалыќ физика жєне термодинамика”, ”Электродинамика” бµлімдері оќытылады.

         Студенттердіњ физиканы оќып ‰йренуде алѓан білімдері мен біліктері “Теориялыќ механика”, “Ќолданбалы механика”, “Техникалыќ гидродинамика”, “Гидравлика”, “Жылу техникалыќ µлшеулер”, ”Электротехника теориясыныњ негіздері” сияќты техникалыќ пєндерді оќуда негіз бола алады.

         Физика1 курсы тµрт модульден т±рады, олардыњ єрќайсысы ‰ш дењгейге бµлінген (А, В, С - тањдау бойынша) есептік-графикалыќ ж±мыстардан т±рады. Варианттыњ нµмірін студенттіњ µзі тањдап, оны практикалыќ сабаќты ж‰ргізетін оќытушы бекітеді.

         Осы жетекші ќ±ралѓа дєрістердіњ, студенттердіњ µзіндік ж±мысыныњ (С¤Ж) таќырыптары мен жоспары, сабаќќа дайындыќ с±раќтары мен типтік есептердіњ нµмірлері, ЕГЖ варианттары, оќу процесініњ графигі  (ЕГЖ тапсыру мен ќорѓау, коллоквиумдер тапсыру жєне баќылау ж±мыстарын орындау уаќыттары) енгізілген.

 

    ¤зіндік ж±мыстардыњ мазм±ны мен оны орындауѓа ќойылатын талаптар

        

         Әр  есептеу-графикалық жұмысы жеке дәптерде, мұқабасында кафедра, пән аты,  жұмыстың нөмірі мен  нұсқасы, жұмысты орындаған және тексерген адамдардың аты-жөні, тексеруге берілген  уақыты көрсетілуі керек. Жұмыс м±ќият таза орындалуы тиіс, суреттерді салуда қарындаш пен сызғышты  ќолдану керек.

         Есептің  берілгендері қысқартылмай толығымен көшіріледі. Сонан кейін  жалпыға мәлім символдық  белгілеулер арқылы қысқаша ‹‹Берілгені››  деген сөзбен бастап көркемдеу  керек. Берілген  сан мәндерін СИ бірліктеріне  аударады. Әр есептің  шығарылуында  қолданылған  физикалық  заңдар мен принциптердің мағынасын  ашып көрсететін түсініктеме  сөздер міндетті түрде  жазылуы  тиіс. Есеп жалпы түрде шығарылғаннан кейін, яғни жауабы  есептелу  формуласы түрінде  алынғаннан кейін,    жуықтап  есептеу  ережелеріне  сәйкес есептеулер жүргізіледі. Жауаптың  сан  мәнін алған соң, оның  дұрыстығын тексеру керек, кейде осылай тексеру  алынған нәтиженің  қате екенін көрсетеді.

1- кесте

Модуль 1 Механиканың физикалық негіздері
ОЭ	Дәрістердің № және мазмұны	СӨЖ мазмұны	Тєжірибелік сабақтардың жоспары
1	2	3	4
ОЭ-1 Материалдық нүктенің және қатты дененің кинематикасы мен динамикасы	1 Кіріспе. Материялық нүктенің және қатты дененің кинематикасы мен динамикасы. Механикалық қозғалыс – материя қозғалысының қарапайым үлгісі. Кеңістік және уақыт. Санақ жүйесі. Материалдық нүкте және абсолют қатты дене түсініктері. Импульс моменті. Қатты дененің күш моменті және инерция моменті. Қозғалмайтын оське қатысты қатты дененің айналмалы қозғалыс динамикасының теңдеуі. Айналмалы және ілгерілемелі қозғалыс-ты сипаттаудағы ұқсастық.	1 Материялық нүктенің және қатты дененің кинематикалық сипаттамасы. Қозғалыс заңдары. Кинематиканың негізгі есебі және оны шығару әдістері. 2 Инерциалды санақ жүйелері. Ньютон заңдары. Масса. Импульс. Күш. Механикадағы күштер.  Материялық нүктелер жүйесі. Сыртқы және ішкі күштер. Механикалық жүйенің массалар центрі  және оның қозғалыс заңдары.	№ 1 сабақ. Қозғалыстың кинематикалық сипаттамасы. 1 Материялық нүктенің кинематикалық сипаттамалары. 2 Кинематиканың негізгі есебі. 3 Қатты дененің ілгерілемелі және айналмалы қозғалысы. //17 1-33,1-42,1-44,1-50 // № 2 сабақ. Динамиканың негізгі есебі 1 Ілгерілемелі және айналмалы қозғалыстың динамикасының заңдары 2 Күш моменті 3 Инерция моменттері. Инерция моменттерін есептеу. Штейнер теоремасы.  //17 2-5,3-3,3-22,3-24 //

 

 

1-кестеніњ жалѓасы

1	2	3	4
ОЭ-2 Энергия және жұмыс	2 Энергия -   әр түрлі    қозғалыс пен өзара әсерлердің әмбебап өлшемі. Күш жұмысы және оның қисық сызықты интеграл арқылы алынған өрнегі. Қуат. Механикалық жүйенің кинетикалық энергиясы және оның жүйеге түсірілген сыртқы және ішкі күштердің жұмысымен байланысы. Сыртқы күш өрісіндегі материалдық нүктенің потенциалдық энергиясы және оның материалдық нүктеге әсер етуші күшпен байланысы. Консервативті және консервативті емес күштер. Орталық күш өрісіндегі қозғалыс.  3 Сақталу заңдары. Сақталу заңдары – кеңістік пен уақыттың симметриясы-ның салдары. Импульстің сақталу заңы. Импульс моментінің сақталу заңы. Механикадағы энергияның сақталу заңы.	3 Екі дененің соқтығысу-лары. Серпімді  және серпімсіз соққылар.	№ 3 сабақ. Импульс, импульс моменті. Механикалық энергия және жұмыс. 1 Импульс. Импульс моменті. 2 Күш жұмысы. Қуат. 3 Ілгерілемелі және айналмалы қозғалыстың кинетикалық энергиясы. 4 Потенциалдық энергия және оның күшпен байланысы. // 17,2-38,3-26,3-50,3-57 //  №4 сабақ. Механикадағы сақталу заңдары. 1 Импульстің сақталу заңы және оны денелердің соқтығысуына арналған есептерді шығаруда қолдану. 2 Импульс моментінің сақталу заңы. 3 Толық механикалық энергия. Механикадағы энергияның сақталу заңы. 4 Сақталу заңдарын қолдану шегі. 5 Абсолютті серпімді және серпімсіз соққылар. // 17, 2-30,3-38,2-45,3-63 //

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-кестеніњ жалѓасы

ОЭ-3 АСТ элементтері	4 Механикадағы салыстырмалылық принципі.      Салыстырмалылықтың механикалық принципі. Галилей түрлендірулері. Эйнштейн постулат-тары. Лоренц түрлендірулері. Түрлен-дірулердің инварианттары. Релятивистік динамиканың элементтері. Импульс пен энергияны релятивистік түрлендіру. Инерциалды емес санақ жүйесіндегі қозғалысты сипаттау.
Модуль 2 Статистикалық физика және термодинамика
1	2		3		4
ОЭ-1 Статистикалық таралулар	5 Статистикалық таралулар.      Статистика-лық және термодинамикалық     зерттеу әдістері. Ықтималдылық және флуктуация-лар. Максвелл таралуы. Бөлшектердің жылулық қозғалысының жылдамдықтары. Сыртқы потенциалды өрістегі бөлшектер үшін Больцман таралуы. Еркіндік дәрежелерінің саны. Энергияның еркіндік дәрежелері бойынша таралуы. Идеал газдың ішкі энергиясы. Идеал газдардың жылу сыйымдылықтарының молекула-кинетика-лық теориясы және оның шектелуі.		4 Молекула – кинетикалық теория негіздері. Молекула-кинетикалық теорияның негізгі теңдеуі. Идеал газ молекула-ларының орташа кинетикалық энергиясы. Термодинамикалық параметрлер. Тепе-теңдік күй-лер және процестер, оларды термодинамикалық диаграмма-ларда кескіндеу. Идеал газ күйінің теңдеуі. Изопроцестер.		№5 сабақ. Статистикалық таралулар. 1 Бөлшектер жүйесі үшін таралу функциясының физикалық мағынасы. 2 Максвелл және Больцман таралулары. 3 Бөлшектердің орташа кинетикалық энергиясы. 4 Молекулалардың еркіндік дәрежесі бойынша энергияның таралуы. МКТ тұрғысынан идеал газдың ішкі энергиясы. // 17, 5-4,5-8,5-13,4-38,4-45 //

 

 

 

1-кестеніњ жалѓасы

ОЭ-2 Термодинамика негіздері	6 Термодинамика негіздері. Жылу және жұмыс – энергия өзгерісінің өлшемі. Қайтымды және қайтымсыз процестер.  Карно циклі және оның ПӘК-і. Карно теоремасы. Келтірілген жылу. Энтропия. Термодинамикалық потенциалдар. 7 Термодинамиканың екінші бастамасы және оның физикалық мағынасы.  Термодинамиканың екінші бастамасының статистикалық түсіндірмесі. Энтропияның күй ықтималдылығымен байланысы. Клаузиус теоремасы. Ашық бейсызық жүйенің энтропиясы. Өздігінен ұйымдасатын жүйелер.	5 Термодинамиканың бірінші бастамасы және оның идеал газдың изопроцестеріне қолдану. Идеал газдың жылу сыйымдылықтары. Идеал газ-дың әртүрлі термодинамика-лық процестерде жасайтын жұмысын есептеу.	№ 6 cабақ. Термодинамиканың бірінші және екінші бастамасы. 1 Жылу және жұмыс – энергия өзгерісінің өлшемі. Жылу сыйымдылық. 2 Термодинамиканың бірінші бастамасын идеал газдың изопроцестеріне қолдану . 3 Термодинамиканың екінші бастамасы. // 17, 6-29,6-47,6-42 //
ОЭ-3 Тасымалдау құбылыстары	8 Тасымалдау құбылыстары. Тасымалдау құбылыстарының жалпы сипаттамасы. Соқтығысулардың орташа саны және еркін жүру жолының орташа ұзындығы. Релаксация уақыты. Тепе-теңсіз термодинамикалық жүйелердегі тасымалдау құбылыстары. Тасымалдау құбылыстары (жылуөткізгіштік, тұтқыр үйкеліс, диффузия) молекула-кинетикалық теориясы. Тасымал  коэффициенттері		№ 7 сабақ. Энтропия.  Карно циклі. Жылу двигателінің ПӘК-і. 1 Энтропия ұғымы. Энтропияны есептеу. 2 Жылу двигателінің ПӘК-і. 3 Карно циклі. T-S – диаграммасы. 4 Термодинамикалық  потенциал-дар . / 17, 6-54,6-65,6-68,6-71 // № 8 сабақ. №1 бақылау жұмысы.

 

 

 

 

1-кестеніњ жалѓасы

Модуль 3 Электростатика. Тұрақты ток
1	2	3	4
ОЭ-1 Вакуумдегі электростатикалықөріс	9 Электростатика. Электр заряды. Электр өрісі, оның сипаттамалары және олардың арасындағы байланыс. Электростатиканың негізгі есебі. Вектор ағыны. Гаусс теоремасы. Гаусс теоремасын электр өрістерінің кернеуліктерін есептеуге қолдану.  Электр өрісіндегі зарядтың орын ауыстыру жұмысы. Электр өрісінің циркуляциясы. Потенциал,  потенциалдың электр өрісінің кернеулігімен байланысы.	6  Электр зарядтарының өзара әсерлесуі. Электр зарядтары-ның сақталу заңы. Электр өрісі. Электр өрісінің кернеулігі. Суперпозиция принципі. Электр  диполі, диполь өрісі.	№ 9 сабақ.  Электростатикалық өріс. 1 Суперпозиция принципі. 2 Электростатикалық өрістің кернеулігі  және потенциалы. 3  Электр зарядының орын ауыстыру жұмысы. // 18,1-12,1-24,1-36,2-4,2-20 //
ОЭ-2 Заттағы электростатикалық өріс	10 Электростатикалық өрістегі диэлектриктер. Полярланған зарядтар. Полярлану. Диэлектриктердің типтері. Заттардың диэлектрик қабылдағыштығы және оның температураға тәуелділігі. Электрлік ығысу. Электростатиканыњ негізгі теоремалары – электростатикалыќ µрістіњ ќасиеттерініњ бейнесі.	7  Электр өрісіндегі диполь. 8 Электростатикалық өрістегі өткізгіштер. Өткізгіштің ішіндегі және оның бетіндегі электр өрісі. Өткізгіш – вакуум  шекарасындағы шекаралық шарттар 9 Электр сыйымдылығы. Кон­денсаторлар. Әр түрлі геомет­риялық конфигурациядағы конденсаторлар сыйымды­лығы.	№ 10 сабақ. Гаусс теоремасы және оны вакуум мен диэлектриктегі электростатикалық өрістерді есептеу үшін қолдану. 1 Диэлектриктер. Диэлектриктердің по-ляризациясы. 2  Гаусс теоремасын тұжырымдау және оның электростатикалық өрістерді есептеуде қолдану шарттары. Электрлік ығысу. 3 Екі диэлектрик ортадағы шекаралық шарттар. // 18, 3-2,3-20,3-24 //

 

1-кестеніњ жалѓасы

1	2	3	4
ОЭ-3 Электр өрісінің энергиясы. Тұрақты ток.	11 Электр зарядтарының өзара әсерлесу энергиясы. Зарядталған конденсатордың және өткізгіштер жүйесінің энергиясы. Электростатикалық өрістің энергиясы. Электростатикалық өрістің энергиясының көлемдік тығыздығы.     Тұрақты электр тогы. Электр тогының жалпы сипаттамалары мен оның бар болу шарттары. Стационар электр өрісі. Электр µрісініњ ‰зіліссіздік,  стационарлыќ тењдеуі.Металдардың электр өткізгіштігінің классикалық электрондық теориясы. Дифференциалды түрдегі Ом және Джоуль - Ленц заңдары.	10 Бөгде күштер. Гальвани элементінің ЭҚК-і. Гальвани элементі бар тізбек бөлігі үшін жалпылама Ом заңы. Газдардағы және плазмадағы электр тогы.	№ 11 сабақ. Электростатикалық өрістің энергиясы. Электр тогы. Тұрақты ток заңдары. 1 Электр өрісінің энергиясы және энергия тығыздығы. 2 Тұрақты токтың сипаттамалары және оның бар болу шарттары. 3 Жалпылама Ом заңы. ЭҚК-і, потенциалдар айырмасы, кернеу түсініктері. 4 Дифференциал түрдегі Ом және Джоуль-Ленц заңдары. // 18, 4-19,4-36,5-7,5-22,5-28 //

 

 

 

 

 

 

 

 

1-кестеніњ аяќталуы

Модуль 4 Магнетизм
1	2	3	4
ОЭ-1 Вакуумдегі магнит өрісі	12 Магнит µрісі. Магнит индукциясы векторы. Суперпозиция принципі. Био-Савара-Лаплас зањы. Ќарапайым магнит µрістерін есептеу. Холл эффектісі. Магнит аѓыны. Магнит µрісіне арналѓан Гаусс теоремасы. Магнит µрісіндегі тогы бар µткізгіштіњ орын ауыстыру ж±мысы.	11 Тогы бар контурдың магнит моменті.Магнит өрісінің токтарға және зарядталған бөлшектерге әсері. Ампер күші. Лоренц күші. Айналу моменті. Магнит және электр өрісіндегі зарядталған бөлшектің қозғалысы.	№ 12 сабақ. Вакуумдаѓы  магнит өрісі. 1 Магнит индукциясы. Суперпозиция принципі. 2 Био-Савар-Лаплас заңы және оны токтың магнит өрісін есептеуге қолдану. 3 Магнит өрісінің токтарға және зарядталған бөлшектерге әсері. 4 Магнит ағыны. 5 Гаусс теоремасы және вакуум мен заттағы магнит өрістері үшін магнит өрісінің циркуляциясы туралы теорема (толық ток заңы). // 18, 7-2,7-16,8-3,8-15, 9-2,10-2,10-10 //
ОЭ-2 Заттаѓы магнит µрісі	13 Заттағы магнит өрісі. Магнетиктер. Магнетиктердің түрлері.  Диамагнетик-тер. Парамагнетиктер. Ферромагнетиктер. Магниттік гистерезис. Заттағы магнит өрісі үшін толық токтың заңы. Магнитостатиканың негізгі теоремалары. Магнитостатиканыњ негізгі теоремалары – магнит µрісі ќасиеттерініњ бейнесі.		№ 13 сабақ    № 2 бақылау жұмысы.

 

 

 

 

2 – кесте Оқу процесінің графигі, 2 семестр, 2005/2006 оқу жылы

 

           «ФИЗИКА 1»  жылу энергетика  – бакалавриат

 

апталар	31.01-13.02		14.02-27.02		28.02-12.03		14.03-26.03		28.03-02.04		11.04-23.04		25.04-07.05		09.05-21.05		23.05-28.05
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17
ЕГЖ	Тапсырмаларды беру №1-№4				ЕГЖ қабыл дау №1	ЕГЖ қорғау №1			ЕГЖ қабыл дау №2	ЕГЖ қорғау №2		ЕГЖ қабыл дау №3	ЕГЖ қорғау №3			ЕГЖ қабыл дау №4	ЕГЖ қорғау №4
СӨЖ, ОЭ:		1.1	1.2	1.3			2.1	2.2		3.1	3.3,3.4		4.1	4.2
Коллоквиум								М 1			М 2			М 3			М 4
Б.Ж.							№ 1										№ 2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 – кесте ЕГЖ  № 1, М 1

 

Деңгей	Нұсқа	Жалпы физика курсының есептер жинағы./ Т.С. Байпақбаев, Х.Қ.. Майлина	Жалпы физика курсының есептер жинағы./ В.С.Волькенштейн	Қосымша А
А	1	1.2, 3.24, 3.53	3.12, 2.151	А.14,А.30
	2	1.7, 3.19 (3),  3.52,	2.61 (а,б),  2.40	А.22,А.32
	3	1.32, 3.19 (2), 3.56	2.61 (в,б), 2.41	А.23,А.35
	4	1,33, 1.14 (1), 1.57	2.62, 2.43	А.3,А.13
	5	1.34, 3.18 (б), 3.58	2.63, 2.44	А.1,А.11
	6	1.42, 2.10, 3.59	2.64 (а,б), 2.50	А.2,А.12
	7	1.28, 3.18 (а), 3.60, 2.8	2.51	А.4,А.20
	8	1.31, 3.17, 3.61	2.64 (а,в), 2.55 (1)	А.5,А.15
	9	1.45, 2.3, 3.62	2.65, 2.55 (2)	А.7,А.31
	10	1.44, 2.2, 3.65	2.66 (1,2), 2.55(3)	А.6,А.16
	11	1.43, 2.5, 3.64	2.66 (1,3), 2.39	А.8,А.38
	12	1.40, 3.14  (а), 3.63	3.14, 2.36	А.9,А.28
	13	3.66, 1.1, 2.1, 3.41, 3.54		А.10,А.17
	14	1.3, 3.42, 3.55, 3.67(а)	3.10	А.21,А.37
	15	1.11, 2.15 (а,б), 3.23, 3.67(б)	2.54	А.18,А.39
	16	1.23, 2.15 (б,в), 3.43, 3.69	2.56	А.19,А.29
	17	3.71, 1.27, 3.21, 3.46	2.57	А.24,А.34
	18	3.72, 1.30, 2-26,3.45	2.52	А.27,А.40
	19	1.37, 3.16, 3.44, 3.74	2.53	А.26,А.36
	20	1.38, 3.3, 3.40, 3.75	2.67	А.25,А.33
В	21	1.41, 3.12, 3.36	3.34, 3.8	А.43,А.54
	22	1.46, 2.4, 3.35(1)	3.35, 3.9	А.45,А.55
	23	1.47, 2.6, 3.35 (2)	3.36,3.15	А.41,А.44
	24	1.49, 3.13, 3.35(3)	3.37, 3.19	А.42,А.52
	25	1.50,3.11(3), 3.37(1)	3.38, 3.21	А.46,А.56
	26	1.48,3.11(2), 3.37(2)	3.39 (1), 3.31	А.47,А.57
	27	1.36, 3.11(1),3.37(3)	3.39 (2),3.31	А.49,А.59
	28	1.26, 3.22, 3.38	3.5, 3.30	А.48,А.53
	29	1.14, 2.12, 3.39	3.6, 3.32	А.51,А.58
С	30	1.17, 2.11, 3.5(а)	3.7, 3.33	А.50,А.61
	31	1.25, 2.14, 3.1, 3.47	3.13	А.60,А.69
	32	1.24, 2.9, 3.2, 3,48	2.133	А.62,А.64
	33	3.4, 3.34, 1.18	3,27, 2.160	А.65,А.68
	34	3.8(а), 3.49,1.19	3.28, 2.161	А.63,А.67
	35	1.22, 3.8(б),3.25, 3.50	3.29	А.66,А.70

А ќосымшасы

 

А.1          Механикалық қозғалысты сипаттау ‰шін неліктен санаќ ж‰йесін тањдап аламыз? “Санақ жүйесі” дегеніміз не? Механикада санаќ ж‰йелерін ќалай ажыратуѓа болады?

А.2         
 Материялыќ н‰ктеніњ кинематикалыќ ќозѓалыс зањын ќалай т‰сінесіз? Егер осы зањ наќты берілсе, біз ќандай шамаларды аныќтай аламыз жєне ќалай?

А.3         
 s(t) жолдың графигіне сәйкес келетін u(t) жылдамдықтың  графигін тұрғызыңыз: Берілген мәліметтерден әр түрлі уақыт мезеттері үшін дененің үдеуін анықтауға бола ма?

А.4           Жер серігі Жерді эллипстік орбита бойымен айналып қозғалады. Қозғалыс бағыты суретте тілшемен көрсетілген. 1, 2, 3 нүктелері үшін серікке әсер етуші  күштің бағытын және оның  толық үдеуінің бағытын көрсетіңіз. Осы нүктелердегі  шамасының таңбасы қандай болады?

А.5           Бөлшек қисық сызықты траектория бойынша қозғалады. Келесі өрнектердің физикалық мағыналары қандай:

а) ; б) ; в) ; г) ; д) ; е) ; ж) ; к) , мұндағы - бөлшектің жылдамдығы; - бөлшектің үдеуі?

А.6          Дене  бастапқы жылдамдықпен көкжиекке a бұрыш жасап лақтырылды. Ауаның кедергісі елеусіз аз. а) Дененің траекториясын салыңыз. б) қозғалыстың бастапқы кезіне, жоғары көтерілу нүктесіне, қозғалыстың соңына сәйкес келетін траектория нүктесіндегі  нормаль және тангенциал үдеулердің векторларын көрсетіңіз. Осы нүктелердегі   ,  неге тең?

А.7           Бөлшек радиусы R шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалады. - радиус-вектор, ол шеңбердің центріне қатысты бөлшектің орнын анықтайды. а) t < Т және t = Т кездегі , ,  салыстырыңыз; б)  немесе   өрнектерінің қайсысы нөлге тең емес?

А.8         
 Суреттегі u(t) жылдамдыққа сәйкес келетін S(t) жолдың, a(t) үдеудің графиктерін тұрғызыңыз. Дене түзу сызықты қозғалады.

А.9           Егер М нүктесі үйірілген жазық спираль бойымен бірқалыпты қозғалған болса, нүктенің ‰деуініњ модулі қалай өзгереді? Тарқатылған жазық спираль бойымен қозғалса ше?

А.10      Нүкте тарқатылған спираль бойымен қозғалған кезде, оның нормаль үдеуі тұрақты болып қалады. Осы кезде нүктенің сызықтық және бұрыштық жылдамдықтары қалай өзгереді?

А.11      Ньютонның үшінші заңы. Әсер және қарсы әсер. Олардың айырмашылықтарының субъективті сипаттамасы. Өзара әсерлесу кезіндегі өрістің ролі қандай?

А.12      Дене биіктігі Ћ, ±зындыѓы l кµлбеу жазыќтыќтыњ жоѓарѓы ±шында т±р. Ол ќандай энергияѓа ие болады? Дененіњ энергиясы ќайда ж±мсалады: а) егер дене жазыќтыќ бойымен сырѓанаса; є) егер дене жазыќтыќтан домаласа? Жауабыњызды т‰сіндіріњіз.

А.13      Динамикалыќ ‰йкеліс к‰штерініњ ж±мысы неге єрќашан теріс болады? Механикада ‰йкеліс к‰штерініњ ќандай т‰рлері бар?

А.14      Консервативтік күштер түсінігін тұжырымдап, мысал келтіріңіз.

А.15      Консервативтік емес күштер түсінігін тұжырымдап, мысал келтіріңіз.

А.16      Жалпы жағдайда қатты дененің қозғалысы қанша теңдеумен сипатталады? Ол қандай теңдеулер?

А.17      Ньютонның үш заңының арасында қандай логикалық байланыс бар? Ньютонның бірінші заңын екінші заңының салдары ретінде қарастыруға бола ма?

А.18       Егер сіз жәшікті 100 Н күшпен  тартсаңыз, онда сізге қарама-қарсы бағытта жәшіктің өзгеріске ұшырайтын бетінен 100 Н күш әсер етеді. Бұл күштер бір-бірін теңгере ала ма?  Бұл жерде қозғалыс болуы мүмкін бе?

А.19       Аз және шекті орын ауыстыруларда күштің жұмысы қалай өрнектеледі? F(S) графигінен жұмысты анықтауға бола ма? Жауабыңызды түсіндіріңіз. Қатты дене қозғалғанда ішкі күштердің жұмысы нөлге тең болатынын көрсетіңіз.

А.20      Абсолют қара денені инерция моментінің бір ғана тұрақты мәнімен сипаттауға бола ма? Неліктен? Инерция моментінің физикалық мағынасы қандай?

А.21      Жүргізуші тежеуішті басқанда автомобиль баяу қозғала бастады. Оның жылдамдығын кемітуші күштерді тежеуіш қалыптардың дөңгелекке әсер ететін үйкеліс күштері деп айтуға бола ма?

А.22       Динамикада  күш пен m масса қалай анықталады? Осы физикалық шамаларға тән қандай қасиеттер бар?

А.23     Күштердің әсерлесуінің тәуелсіздік заңын түсіндіріңіз. Күштердің суперпозиция принципін тұжырымдаңыз.

А.24      Ньютон заңдарын түсіндіріңіз. Олардың арасында қандай байланыс бар? «Инерция» және «инерттілік» ұғымдарына анықтама беріңіз.

А.25     Ағысқа қарсы жүзген адам жағаға қатысты орын ауыстырмайды. Осы жағдайда адам жұмыс жасайды ма? Егер адам жүзбей, судың бетінде ағыспен бірге қозғалса, онда адаммен жұмыс жасалына ма?

А.26      Центрге тартқыш күш. Оның өзіңіз білетін басқа күштерден айырмашылығы қандай? Центрге тартқыш күш жұмыс істейді ме? Жауабыңызды түсіндіріңіз.

А.27      Инерция күштерін қарастыру қажеттілігі қай кезде және қалай пайда болады? Мысалдар келтіріңіз.

А.28      Кинетикалық және потенциалдық энергиялардың негізгі қасиеттерін атаңыз. Кинетикалық және потенциалдық энергиялардың айырмашылықтары қандай?

А.29      Сізді аяѓыњызды еденге тигізбей, айналып қозғала алатын орындықта отыр деп қарастырайық. Сіз орындықта отырып, орындықтың жиегінен итеру арқылы өзіңізді айналдыра аласыз ба? Жауабыңызды түсіндіріңіз.

А.30    
  Доптың жылдамдығы 4,4 м/с-тен 3,5 м/с-ке өзгеретін болса, доптың секіру уақытында оның импульсі бола ма? Жауабыңызды есептеулер арқылы түсіндіріңіз.

А.31      Массасы m₂ , жылдамдығы  шар тыныштықта тұрған массасы m₁ шарға соғылады. Соқтығысқаннан кейінгі шарлардың  және  жылдамдықтарының бағыттары суретте көрсетілгендей болуы мүмкін бе? Егер жылдамдықтардың бағыттары дұрыс көрсетілді деп есептесеңіз, a бұрышының шартын тұжырымдаңыз.

А.32      Траекторияның қандай да бір нүктесінде бөлшектің потенциалдық энергиясы U=5 Дж. Осы нүктеде берілген мәлімет арқылы бөлшекке әсер етуші күшті анықтауға бола ма?

А.33      Қандай өрістер а) потенциалды; б) потенциалды емес болып табылады? Мысал келтіріңіз.

А.34      Классикалық механика мен салыстырмалылық теориясында қозғалыстағы денелердің ұзындықтарын анықтаудың қандай айырмашылықтары бар?

А.35      Егіздер парадоксы дегеніміз не және бұл парадокстың шешімі қандай?

А.36      Эйнштейннің салыстырмалылық принципін тұжырымдап, оны Галилейдің салыстырмалылық принципімен салыстырыңыз.

А.37      Денелердің лоренцтік геометриялық өлшемдерінің қысқаруында олардың ұзындығы қысқара ма, әлде денелердің көлденең өлшемдері қысқара ма? Жауабыңызды түсіндіріңіз.

А.38      Жылдамдықтарды релятивистік қосудың заңын жазып, одан жылдамдықтарды классикалық қосу заңын шығарыңыз. Мысал келтіріңіз

А.39      Масса мен энергияның арасындағы байланыстың физикалық мағынасы неде? Осы жағдайда масса нені анықтайды?

А.40      Нүкте винттік сызық бойымен қозғалғандағы оның жылдамдығы мен үдеуін анықтаңыз. Жауабыңызды сурет арқылы түсіндіріңіз.

А.41      Вертикаль орналасқан шеңбердің диаметрі және хордасы бойымен АВ және АС науалардан бірмезгілде массалары бірдей m бастапқы жылдамдықсыз екі дене сырғанайды: а) денелердің АВ және АС науалары бойымен түскен уақытын; б) соңғы нүктелердегі жылдамдықтарын салыстырыңыз. Үйкеліс ескерілмейді.

А.42      Бөлшектің нормаль үдеуі модулі бойынша тұрақты. Тангенциал үдеудің қозғалыс бағытына проекциясы: а) нөлге тең; б) оң; в) теріс болған жағдайлардағы бөлшектің траекториясының пішіні қандай болады?

А.43      Гравитация және инерция күштерінің ұқсастығы мен айырмашылығын табыңыз. Инерция күштерінің ескерілетін жағдайларының мысалдарын келтіріңіз.

А.44      Инерциялық емес санақ жүйелерінде неге инерция күштерін ескеру керек? Олардың денелердің арасындағы әсерлесу күштерінен айырмашылығы қандай?

А.45      Математикалық маятниктің шекті қалпындағы жібінің керілу күшінің модулін конустық маятниктің жібінің керілу күшінің модулімен салыстырыңыз. Жіптердің ұзындығы, денелердің массасы, маятниктердің ауытқу бұрышы бірдей.

А.46      Материялық нүктенің қозғалысы x=at³, y=bt теңдеулерімен берілген, мұндағы a, b-const. Нүктеге әсер етуші күштер: а) модулі бойынша; б) бағыты бойынша өзгере ме?

А.47      Жіп оралѓан цилиндр екі горизонталь білеулердіњ ‰стіне ќойылѓан (сурет). Жіптіњ ±шы білеулердіњ арасынан µтеді жєне оѓан  т±раќты к‰ш т‰сірілген. Цилиндр мен білеулердіњ арасындаѓы ‰йкеліс коэффициенті . Цилиндр ќалай ќарай ќозѓалады? Динамика тењдеулері арќылы жауабыњызды т‰сіндіріњіз.

А.48    
 Зырылдауық суретте көрсетілген бағыт бойынша айналады. Не себепті зырылдауыќты µткір ±шымен ќойып айналдырѓан кезде, зырылдауыќтыњ осі прецессияѓа ±шырайды? Зырылдауықтың прецессиясы қандай бағытта болады?

А.49      Денемен жасалынған жұмыс санақ жүйесіне байланысты бола ма? Санақ жүйесін таңдау жұмыс пен кинетикалық энергияның байланысы туралы теоремаға әсер ете ме?

А.50      А) біртекті ауырлық өрісі; б) нүктелік гравитациялық өрісі үшін, тұрақты потенциалдық энергияның беттерін суретке салып, қандай да бір нүктеде алынған күш  пен ÑU градиенттің бағытын көрсетіңіз.

А.51      Тепе-теңдік қалпын анықтаңдар және олар : а) ; б) , мұндағы а – тұрақты оң шама, өрістері үшін орнықты бола ма? Жауабыңызды U(r), F_r(r) функция графиктері арқылы түсіндіріңіз.

А.52      Бір-біріне “жақын” орналасқан 1 және 2 нүктелерде бөлшектің потенциалдық энергиясы U₁=5 Дж, U₂=5,1 Дж. Нүктелердің ара қашықтығы r=1 см. Осы берілгендер бойынша: а) күштің 1 және 2 нүктелерді қосатын түзуге проекциясын; б) осы нүктелердің   бөлшекке әсер ететін күшті анықтаңыз?

А.53      а) ; б) ?  күштер консервативті  бола ма? Егер күштерді консервативті болады деп есептесеңіз, U(x,y,z) потенциалдық энергияны анықтаңыз.

А.54      Массалары бірдей (m₁= m₂ ) екі дененің центрлік серпімді соқтығысуы кезінде жылдамдықтарының бір-бірімен алмасатынын дәлелдеу керек.

А.55       жылдамдықпен ұшып келе жатқан массасы m₁ дене тыныштықта тұрған массасы m₂ денеге соғылған кезде болатын абсолют серпімді соққыдан кейінгі денелердің жылдамдықтарының формулаларын қорытып шығарыңыз. Қандай жағдайда ұшып келе жатқан дене а) өзінің бастапқы бағыты бойынша қозғалысын жалғастырады; б) кері бағытта қозғалады? Мысалдар келтіріңіз.

А.56       жылдамдықпен ұшып келе жатқан массасы m₁ дене тыныштықта тұрған массасы m₂ денеге соғылған кезде болатын абсолют серпімсіз соққыдан кейінгі денелердің жылдамдықтарының формулаларын қорытып шығарыңыз. Алынған нәтижені келесі жағдайлар үшін талдаңыз: а) m₁>> m₂; б) m₁<< m₂.

А.57      Шегені қандай балғамен қаққан оңайға түседі: жеңілмен әлде ауырмен? Баѓана ќаѓуѓа арналѓан балѓа баѓанадан ауыр немесе жењіл болу керек пе? Жауабыңызды есептеулер арқылы дәлелдеңіз.

А.58      Жуковский орындығының центрінде тұрған адамның қолына вертикаль орналасқан оське киілген айналып тұрған вертикаль дөңгелекті береді. Әуелі адам айналып тұрған дөңгелекті басынан жоғары ұстап тұрды, сонан соң дөңгелектің осін  180°-қа бұрды. Орындық қандай бағытта айналып қозғалады?

А.59      Релятивистік динамикада күш пен оның денеге беретін үдеуінің бағыттарының сәйкес келмеуіне қандай факторлар әсер етеді?

А.60      Адам трамплиннен секіріп, ауада дөңгеленіп бүктетіле бірнеше толық айналым жасайды, сосын суға құлар алдында денесін түзетеді. Осы кездерде а) оның массалық центрі қандай траектория жасайды? б) қандай сақталу заңдары орындалады? в) ќозғалыстың кинематикасын сипаттаңыз.  (сызықтық және бұрыштық жылдамдықтарының өзгеру сипаты).

А.61      Неліктен Солтүстік жарты шардағы өзендердің оң жақ жағалауы сол жағына қарағанда көп шайылады?

А.62      Жер серігі атмосфера шекарасында ауа кедергісінің әсерінен өзінің энергиясын жоғалта бастайды. Серіктің толық энергиясының азаю шамасына қарай оның жылдамдығы қалай өзгереді?

А.63      Қандай физикалық шамалар инвариантты болып табылады? Классикалық және релятивистік механикалар үшін мысалдар келтіріңіз.

А.64      Сақина бойынша сұйық тамшысы ағады. Осы кезде сақинаның центрі арқылы өтетін және сақина жазықтығына перпендикуляр оське қатысты сұйықтың инерция моменті қалай өзгереді?  r<<R екенін ескеру керек,  r – сұйық тамшысының радиусы, R –  сақина радиусы.

А.65     Горизонталь жазықтықта массасы m жіп шарғысы жатыр. Оның өз осіне қатысты инерция моменті I. Оралған жіп қабатының радиусы r, шарғының сыртқы радиусы R. Шарғыны үйкеліссіз жіптің бір ұшынан горизонтқа  a бұрыш жасап бағытталған  тұрақты күшпен тарта бастады. Катушканың қозғалыс теңдеулерін жазыңыз.

А.66      Максвелл маятнигі деп нені айтады? Ол ќандай к‰штердіњ єсерінен ќозѓалады? Маятниктіњ суретін салып, ќозѓалыс тењдеулерін жазыњыз.

А.67      Радиустары жєне сатылы цилиндрлік блокќа ќарама-ќарсы баѓытта массалары  жєне  ж‰ктері бар жењіл жіп оралѓан. Блоктыњ инерция моменті І. Ж‰ктер мен блоктыњ тепе-тењдік шартын ќорытыњыз. Осьтегі ‰йкелісті ескермењіз.

 

 

 

 

А.68      Шарик дөңгелек вертикаль науа бойынша айналып қозғалады. Шариктің дөңгелек траекториямен бір айналым жасағандағы: а) нормаль реакция күшінің; б) ауырлық күшінің; в) үйкеліс күшінің жұмыстарын салыстырыңыз.

А.69       Көлбеу жазықтық бойымен төмен қарай массалары мен радиустары бірдей үш дене: іші қуыс цилиндр, шар және тұтас цилиндр сырғанайды. Қай дене жылдам сырғанайды? Барлыќ дененіњ сырѓанау уаќыттары бірдей болу ‰шін ќандай параметрлерді µзгерту ќажет жєне ќалай? Жауабыңызды түсіндіріңіз.

А.70      Тыныштық массасы  нөлге тең емес (m₀¹0) дененің жылдамдығы ешқашан да жарық жылдамдығына тең бола алмайды. Осы пікірді түсіндіріңіз.

 

 

 

 

 

 

4 – кесте ЕГЖ №2, М2

 

Деңгей	Нұсқа	Байпаќбаев Т.С., Майлина Х.Қ. «Жалпы физика курсының есептер жинағы». -Алматы, 2003	Волькенштейн В.С. «Жалпы физика курсының есептер жинағы». -М., 1990	Ќосымша Б
А	1		5.164, 5.227(б), 5.122, 5.52,5.196	Б.1,   Б.39
	2		5.38,5.165,5.125, 5.54,5.197	Б.5,   Б.46
	3		5.39,5.96,5.166,5.230, 5.200	Б.4,   Б.43
	4	6.51,7.1	5.97,5.167,5.217	Б.6,   Б.54
	5	6.52,7.2	5.99 (а),5.170,5.223	Б.3,   Б.53
	6	6.53,7.3,4.32	5.99 (б),5.135,5.171	Б.2,   Б.37
	7	6.57,7.5	5.100,5.140,5.173	Б.11, Б.44
	8	6.61,7.6	5.174,5.195,5.222	Б.8,   Б.51
	9	6.54,7.4,4.34	5.101(б),5.218	Б.7,   Б.52
	10	6.58,7.7	5.95,5.107,5.184	Б.10, Б.40
	11	6.59,7.10,4.35	5.186,5.167	Б.9,   Б.38
	12	6.60,7.8	5.95,5.117,5.198	Б.14, Б.48
	13	6.63,7.9	5.49,5.100,5.113	Б.12, Б.49
	14	6.62,7.12	5.118,5.201,5.179	Б.15, Б.36
	15	6.64,7.13	5.119,5.18,5.166	Б.17, Б.55
	16	5.2,6.44	5.49,5.162,5.223	Б.16, Б.41
	17	5.3	5.55.,5.115,5.224,5.196	Б.18, Б.42
	18	4.39,6.2	5.159,5.225,5.133	Б.19, Б.47
	19		5.51,5.106,5.120,5.160,5.226	Б.20, Б.45
	20		5.49,5.107,5.121,5.161,5.195	Б.13, Б.50
В	21	6.3,6.42	5.182,5.229,5.194	Б.21, Б.56
	22	6.15,6.33	5.94,5.183,5.219	Б.22, Б.57
	23	6.35	5.53,5.76,5.123,5.221	Б.23, Б.58
	24	6.65	5.56,5.77,5.108,5.124	Б.24, Б.60
	25	4.42,6.46,7.14	5.201,5.60	Б.25, Б.59
	26	4.49,6.47,7.18	5.204,5.62	Б.26, Б.61
	27	5.4,4.45	5.133,5.206,5.228	Б.27, Б.63
	28	4.41,6.5,6.32	5.175,5.199	Б.28, Б.62
	29	4.44,6.4,6.43	5.58,5.219	Б.29, Б.64
	30	5.13,6.24	5.57,5.78,5.191	Б.30, Б.65
С	31	4.29,5.5,6.45	5.205,5.222	Б.31, Б.66
	32	4.30,5.6,6.46	5.206,5.223	Б.32, Б.68
	33	4.28,5.7,6.47	5.207,5.225	Б.33, Б.69
	34	4.31,5.13,6.50	5.209,5.218	Б.34, Б.67
	35	4.38,5.14,6.49	5.210,5.226	Б.35, Б.70

 

Б ќосымшасы

 

Б.1       Авогадро саны,  заттың тығыздығы және   молярлық масса арқылы бір молекуланың массасы мен бірлік көлемдегі молекулалар санын анықтайтын формуланы қорытыңыз.

Б.2       Авогадро саны,  заттың тығыздығы және   молярлық масса арқылы бірлік көлемдегі зат мөлшерін және заттың кез-келген массасындағы молекулалар  санын анықтаңыз.

Б.3      Жылулық тепе-теңдіктегі газдың а) <V_x> ; б) <>; в) <V> жылдамдықтарының қайсысы нөлден өзгеше?

Б.4      Газдың р қысымы оның  тығыздығына  тура пропорционал жағдайда, газ қысымын арттырсақ, жылулық қозғалыстың орташа арифметикалық жылдамдығы қалай өзгереді?

Б.5      Егер: а) тұрақты температурада газ молекулалары диссоцияланса; б) молекулалардың концентрациясы тұрақты, ал температурасы өзгерсе газ қысымы өзгере ме?  Жауабын түсіндіріңіз.

Б.6      Газдың қысымы . Қандай изопроцестерде n өсуімен ќатар <W_ілг> өседі? Жауабын түсіндіріңіз.

Б.7      Газдың қысымы . Қандай изопроцестерде n өссе <W_ілг> кемиді? Жауабын түсіндіріңіз.

Б.8      Массасы тұрақты ќандай да бір газ бір тепе-теңдік күйден екінші күйге көшеді. Молекулалардың жылдамдықтары бойынша таралу графигінде: а) Максвелл таралу қисығының максимумының орны; б) осы қисықтың ауданы өзгере ме? Егер өзгерсе,  неліктен?

Б.9       градиенті жєне  жылуµткізгіштік  белгілі.  жылу аѓыныныњ тыѓыздыѓын есептейтін µрнекті жазыњыз. Маѓынасын т‰сіндіріп,  мен -њ СИ ж‰йесіндегі µлшем бірліктерін жазыњыз.

Б.10 Газдың тығыздығын  және молярлық массасын М біле отырып, көлем бірлігіндегі молекула санын табыңыз. Бұл физикалық шама қалай аталады?

Б.11 Ќандай да бір мµлшердегі бір атомды газы бар ыдыс  жылдамдықпен келе жатып, кілт тоқтайды. Осы кезде молекулалардың орташа квадраттық жылдамдығыныњ квадраты қаншаға өседі? Орташа квадраттыќ жылдамдыќ дегеніміз не?

Б.12 Молекуланы диаметрі м  кішкене шар деп қарастырып, бір молекула қалыпты жағдайда газдың қандай көлемін алатынын анықтаңыз.

Б.13 Тығыз жабылған ыдыстың қақпағын ыссы су ағынына ұстағанда, қақпақтың  неліктен жеңіл ашылатындығын түсіндіріңіз.

Б.14 Массалары  жєне оларѓа сєйкес молярлыќ массалары  єр т‰рлі идеал газдан т±ратын ќоспа берілген. Осындай ќоспаныњ к‰й тењдеуін мына тењдеумен     µрнектеуге болатынын кµрсетіњіз, м±ндаѓы - ќоспаныњ массасы. М-ді тауып, оныњ нені аныќтайтынын т‰сіндіріњіз.

Б.15 Қалыпты жағдайда  оттегі мен сутегі газдардың тығыздықтары: . Қалыпты жағдайда көлем бірлігіндегі осы газдардың молекулаларының саны тең болатынын дәлелдеңіз. Бұл тұжырым басқа газдар үшін дұрыс па?

Б.16 Жерден жоғары қарай көтерілген сайын, атмосферадағы N₂ молекула сандарының O₂ молекула сандарына қатынасының өсуін түсіндіріңіз?

Б.17 Микро - жєне макроскопиялыќ параметрлер. Температура макроскопиялық немесе микроскопиялық айнымалы шамаѓа жата ма ?

Б.18 Шарль заңын молекула-кинетикалық теория тұрғысынан және орташа кинетикалық энергия мен абсолют температураныњ байланысы арқылы  түсіңдіріңіз.

Б.19 Гей-Люссак заңын молекула-кинетикалық теория тұрғысынан және орташа кинетикалық энергия мен абсолют температураныњ байланысы арқылы   түсіндіріңіз.

Б.20 Ішкі энергия. Неліктен термодинамика мен молекулалық физикада ішкі энергияның шамасын есептегенде, атом мен иондағы электрондардың және ядродағы нуклондардың байланыс энергияларын ескермейміз?

Б.21 Изотермиялық, изобаралық және изохоралық процестер үшін, идеал газ тығыздығының температураға тәуелділік графигін сызып, оларды т‰сіндіріњіз.

Б.22 Егер газды тез қыссақ (мысалы, поршеньді сыѓу), онда оның температурасы өседі. Поршень астындағы газдың көлемін үлғайтсақ, газ суиды. Температураның өзгеруін молекула-кинетикалық теория тұрғысынан түсіндіріңіз. Молекулалардың ќозѓалыстаѓы поршеньмен соқтығысуын ескеріңіз.

Б.23 Бірдей температурадаѓы барлыќ заттар бізге бірдей жылулыќ сезім тудыра ма? Сіз 20⁰С температурадаѓы бµлмеде киімді ойланбай киесіз.Енді сіз сондай температурадаѓы ќ±рѓаќ ваннаѓа шешініп отырып кµріњіз, бастапќы жєне соњѓы жаѓдайлардыњ арасындаѓы айырмашылыќты сипаттай аласыз ба?

Б.24 Жылдамдықтың  айнымалы шамасынан =/_ық айнымалы шамасына µте отырып, Максвелдің таралу функциясын т‰рлендіріњіз, мұндағы _ық- молекулалардыњ ең ықтимал жылдамдығы.

Б.25 Газ көлемін: а) изобаралыќ; б) изотермиялыќ процестерде үлғайтсақ динамикалық тұтқырлық  қалай өзгереді?

Б.26 Изотермиялық ұлғаю кезінде: а) молекулалардың орташа кинетикалық энергиясы; б) молекулалардың орташа еркін жүру жолы неге және қалай өзгереді?

Б.27 Газ жабық ыдыста тұр: а) 1 с уақыт ішіндегі молекуланың басқа молекулалармен соқтығысуының орташа саны; б) молекуланың орташа еркін жүру жолы - молекулалардың жылулық қозғалысының орташа жылдамдығынан тәуелді бола ма және неліктен?

Б.28 Суреттегі т‰зулердіњ ќайсысы молекулалардыњ орташа квадраттыќ жылдамдыѓыныњ температураѓа тєуелділігін логарифмдік масштабта д±рыс кµрсетеді? Жауабын т‰сіндіріњіз.

 

Б.29     
 Газ молекуласының еркін жүру жолыныњ орташа ұзындығының өзгерісін түсіндіріңіз: а) изобаралық қыздырғанда; б) қысымын изотермиялық өсіргенде. Молекуланың әсерлік диаметрі тұрақты. Молекуланың еркін жүру жолыныњ орташа ұзындығының температураға тәуелді графигін құрыңыз  < l >=< l >(T).

Б.30       Газды изохоралық қыздырған кезде, мынадай физикалық шамалардың қалай өзгеретінін түсіндіріңіз: а) молекулалардың орташа соќтыѓысу уақыты; б) молекулалардың еркін ж‰ру жолыныњ орташа ұзындығы. Молекуланың әсерлік диаметрі тұрақты. Молекулалардың орташа соќтыѓысу уақытының және еркін ж‰ру жолыныњ орташа ұзындығының температураға байланысты графигін сызыңыз.

Б.31       Максвелл және Больцманның таралу заңдарын қолданып, не себептен Айда атмосфера болмайтынын, ал Жерде атмосфераның шашырау жылдамдыѓы өте аз екенін түсіндіріңіз.

Б.32       Ыдыс кеуек ќабат арќылы тењ екі бµлікке бµлінген. Бµліктердегі ауаны сорып алѓаннан кейін, олардыњ біреуін сутегімен, екіншісін азотпен толтырды. Екі газдыњ р₀ бастапќы ќысымдары бірдей. Ыдыстыњ єр бµлігіндегі ќысымныњ уаќыт бойынша µзгеру графигініњ сызбасын салыњыз.

Б.33       Тепе-теңдіктің әр түрлі уақыт мерзімінде орнайтындығы белгілі. Диффузия үшін тыѓыздыќтыњ тењгерілуініњ уаќытќа тєуелділігін Фик тењдеулерін жєне физикалыќ шамалардыњ µлшем бірліктерін пайдалана отырып анықтаңыз.

Б.34       Идеал газдыњ молекулаларыныњ жылдамдыќ бойынша таралуы туралы Максвелл зањы. Максвеллдің жылдамдық бойынша таралу қисығы ассиметриялы болып келеді. Бұл нені білдіреді?

Б.35       Тасымалдау ќ±былыстары, кейбір жағдайда тасымалдау құбылысын “үш ±ќсастыќ” деп атайды. Фик, Фурье, Ньютон заңдарын біріктіретін тасымалдау теңдеуін жазып, түсіндіріңіз.

Б.36        Идеал газы үшін C_p-C_v=R болатындығын түсіндіріңіз. R-њ физикалыќ маѓынасы ќандай?

Б.37       Екі химиялыќ реакцияѓа т‰спейтін идеал газдар қоспасы үшін келтірілген қатыстар дұрыс па жєне неліктен: а) p₁+p₂ =p ; б) U₁+U₂=U; в) C_v1+C_v2=C_v .

Б.38       Ішкі энергияның өзгеру формуласы . Идеал газы үшін осы формула мына процестер ‰шін дұрыс па және неге: а) изобаралық; б) изохоралық.

Б.39       Газдың i=5, P,V параметрлері берілген жаѓдайда мынадай физикалық шамаларды есептеуге бола ма: а) газдың толық ішкі энергиясын; є) молекулалардың ілгерілемелі қозғалыс энергиясын; б) C_V; в) C_P? Жауабын түсіндіріңіз.

Б.40       Газ єуелі изотермиялық ұлғайып, соңынан адиабаталық сығылған. Сығылу және ұлғаю жұмыстары модулі жағынан тең. Бастапқы және соңғы процестердегі газдыњ көлемдерін салыстырыңыз. P-V диаграммасында процестердің графигін құрыңыз.

Б.41       Белгісіз газ берілген. Егер: а) P, V, T, m;  б) P  T, ; в) C_V , берілсе оныњ ќандай газ екенін анықтауға бола ма жєне ќалай? Газ үшін жылу сыйымдылыќтардыњ классикалық теориясын қолдануға болады.

Б.42       Мынадай шамаларды біле отырып, екі атомды газ молекуласының массасын есептеуге бола ма: а) C_V  ; б) М ; в) T, _кв? Ќалай аныќтауѓа болады?

Б.43       R газ тұрақтысының физикалыќ мағынасы қандай? Дєлелдењіз.

Б.44       Неліктен  адиабата көрсеткіші єрдайым бірден үлкен болады? Дәлелдеңіз.

Б.45       Жылу алмаспайтын жүйе кµлемін µзгертпей, бір термодинамикалық тепе-теңдік күйден  екінші күйге көшеді. Осы кезде: а) жүйенің энтропиясының азаюы; б) ішкі энергиясы кемуі; в) жүйеніњ оң жұмыс жасауы мүмкін бе? Т‰сіндіріњіз.

Б.46       Газдыњ көлемі изотермиялы V₁- ден V₂ –ге дейін ұлғаяды: а) Т=Т₁ ; б) Т=Т₂  (Т₁>T₂). Екі жағдайдағы энтропияның өзгерісін салыстырыңыз.

Б.47       Бірінші газ изотермиялық ұлғаяды, сосын бастапқы көлемге дейін адиабаталық сығылады. Газдыњ энтропиясы ќалай µзгереді? Т‰сіндіріњіз.

Б.48       Карно циклі. Карно циклініњ П.Є.К.-і: а) изотермиялық қисықтың орналасуына; б) адиабата қисығының орналасуына; в) ж±мыстыќ дененіњ тегіне тәуелді ме?

Б.49       Термодинамикалық жүйенің жұмысы және осы жүйеге істелетін жұмыстың физикалық мағынасын түсіндіріңіз. Мысал келтіріңіз.

Б.50       Кейде термодинамиканың бірінші бастамасын: “Жоқ заттан бар зат алуға мүмкін емес”, ал екінші бастамасын  “Қиралған затты түгелімен қайтадан орнына келтіру мүмкін емес” деп т±жырымдайды. Егер осы бастамаларға нақты түрде қарасақ, жоғарыда айтылған тұжырымдар дұрыс па?

Б.51       Нақты қозғалқыштардың ПЄК-і Карно циклының П.Є.К.-нен аз болатындығына дєлелдер келтіріп, талдаңыз.

Б.52       Термодинамиканыњ екінші зањы. Еденде шашылып жатқан қағаздарды бір жерге текшелеп жинадыңыз, б±л термодинамиканың екінші бастамасына  қайшы келе ме? Түсіндіріңіз.

Б.53       Қайтымды процесс пен жүйе күйінің ықтималдылығы бір-бірімен ќалай байланысќан? Мысалдар келтіріңіз.

Б.54       Жылу машиналарының циклына талдау жасай отырып, суытқыштың атқаратын міндетін сипаттаңыз және неліктен онсыз ПЄК-њ нөлден өзгеше болуы мүмкін еместігін түсіндіріңіз.

Б.55       Жабық ыдыстағы бір моль газды қыздырады. Газ энтропиясының өзгерісін салыстырыңыз, егер газ: а) бір атомды; б) екі атомды болса. Екі жағдайда да газдыњ бастапќы жєне соњѓы температуралары бірдей.

Б.56       Термодинамиканыњ екінші бастамасы. Нақты жағдайларда өздігінен ұлғаюдан, кедергіден, жылулық шашыраудан құтылу мүмкін емес. Осы біржаќты процестерге тән жалпы белгілер қандай? Түсіндіріңіз.

Б.57       Реттіден ретсізге ауысатын табиғи процестерге (µздігінен ж‰ретін) мысал келтіріңіз. Кері процестерді алу жолдарын талқылаңыз.

Б.58       Цилиндр ішінде к‰й параметрлері бірдей әр түрлі екі газ бар. Біріншісі бір атомды, екіншісі – екі атомды. Бірінші олар бірдей дєрежеде изотермиялық түрде, соңынан адиабаталыќ түрде ұлғаяды. Изотермиялық ұлғаю кезінде газдардыњ қайсысы көп жұмыс жасайды? Неге? Адиабаталыќ ±лѓаюда –ќайсысы? Неге? P-V диаграммасында осы процестерді көрсетіңіз.

Б.59       Термодинамикадан белгілі: ретсіздік мµлшері – энтропия ќайтымсыз процестерде єрќашан ±лѓаяды. Жер бетінде адамныњ µмірге келуі мен µмір с‰руі осы зањѓа ќайшы келе ме? ¤йткені б±л процесс кезінде реттілік артпайды емес пе? Сонда Жер бетіндегі µмір эволюциясы термодинамиканыњ екінші бастамасын жоќќа шыѓарѓаны ма?

Б.60       Келесі процестерде газ 1 –ші бастапќы күйден 2-ші соњѓы күйге көшеді: а) изотермиялық; є) изобаралық; б) изохоралық. Осы процестерді график түрінде қарастырып: 1) қай процесте ұлғаю жұмысы ењ кµп; 2) қай процесте газға ењ кµп жылу мөлшері берілгенін аныќтањыз.

Б.61       Термодинамикада энтропия – ретсіздіктің өлшемі деп т±жырымдайды. Неге? Мысал келтіріңіз.

Б.62       Газда: а) изохоралық қыздыру; б) адиабаталыќ сығылу процестері жүреді. Бастапқы температуралары бірдей. а) жағдайдағы жұтылған жылу мөлшері б) жағдайдағы газдыњ жұмысына тең. Екі жағдайдағы газдыњ соңғы температураларын салыстырыңыз.

Б.63       T-S –диаграммасын қолданып, қайтымсыз циклдың термиялық ПЄК-і әрқашанда Карно циклініњ  ПЄК-інен аз болатындығын көрсетіңіз.

Б.64     
 АВС графигі т‰рінде берілген газдың тепе-теңдік процесінде суретте А және С нүктелері адиабата қисығында жатыр. Бұл процесте мынандай шамалар нөлден өзгеше ме: а) газдың жұтатын жылу мөлшері; б) энтропияның өзгерісі.

Б.65       Газ қайтымды түрде ұлғаяды: а) изотермиялық; б) изобаралық; в) адибаталық. Барлық процестерде бастапқы және соңғы көлемдері бірдей. Қай процестерде энтропияның өзгеруі максимал немесе минимал болады?

Б.66       Процесс энтропиясы температураѓа байланысты сызыќты µседі. Осы процестіњ жылу сыйымдылыѓыныњ температураѓа тєуелділігі ќандай  болады? Жауабыњызды тікелей есептеулер жєне µлшем бірліктерін талдау арќылы дєлелдењіз.

Б.67       Термодинамиканың екінші бастамасын қолданып, тасымалдау құбылыстарын түсіндіріңіз.

Б.68       Екінші текті мәңгі жұмыс жасайтын қозғалтқыш (двигатель) дегеніміз не? Мұхит пен теңіздің суын ќыздырѓыш ретінде пайдаланып, оныњ ішкі энергиясын жылу түрінде алып, жұмысқа айналдыратын екінші текті мәңгі жұмыс жасайтын қозғалтқыш болуы мүмкін бе?

Б.69       Екінші текті мәңгі жұмыс жасайтын қозғалтқыш (двигатель) дегеніміз не? Изотермиялық ұлғаю мен адиабаталық сығылу процестерінен неліктен периодты түрде жұмыс жасайтын екінші текті қозғалтқыш жасауға болмайды?

Б.70       Газ 1 к‰йден 2 к‰йге µтеді. Бірінші жаѓдайда тура, екінші жаѓдайда 3 пен 4 арќылы µтеді. Осы жаѓдайлар ‰шін энтропияныњ µсімшесі ќандай болады? Жауабыњызды есептеулер арќылы дєлелдењіз.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5 – кесте  ЕГЖ № 3, М 3

 

Деңгей	Нұсқа	Жалпы физика курсының есептер жинағы. Электростатика. Тұрақты ток. Магнетизм.  Т.С. Байпаќбаев,  Х.Х. Манабаев.	«Жалпы физика курсының есептер жинағы»,      В.С. Волькенштейн.	Ќосымша В
А	1	1.8,2.2,3.20,5.3	9.67	В.8,   В.23
	2	1.2,2.3,3.21,5.4	10.1	В.10, В.33
	3	1.5,2.4,3.25,5.6,2.43		В.16, В.37
	4	1.17,2.45,3.34,5.7,2.5		В.1,   В.21
	5	1.18,2.7,2.46,5.8	9.118	В.7,   В.26
	6	1.9,2.47,3.15,5.9,2.9		В.5,   В.29
	7	1.6,2.11,3.16,5.10,2.29		В.13, В.36
	8	1.18,2.31,3.18,5.11	9.45	В.15, В.38
	9	1.21,2.7,3.20,5.12	9.46	В.14, В.39
	10	2.5,2.27,3.37,5.13,2.6		В.20, В.34
	11	1.19,2.3,3.31,5.14	9.107	В.17, В.28
	12	1.12,2.25,3.21,5.15	9.64	В.18, В.32
	13	2.50,4.7,5.16	9.79,9.106	В.19, В.27
	14	2.14,4.6,5.17	9.78,9.63	В.11, В.35
	15	1.15,1.42,4.9,5.18	9.107	В.12, В.22
	16	5.20	9.72,9.115,10.43,9.123	В.2,   В.30
	17	1.22,2.22,4.10,5.21	9.105	В.3,   В.31
	18	2.54,4.12,5.22	9.69,9.117	В.9,   В.24
	19	1.14,2.17,4.13,5.23,2.23		В.4,   В.25
	20	1.20,2.15,1.48,3.27,5.24		В.6,   В.40
В	21	1.27,2.18,1.43,3.28,5.25		В.45, В.51
	22	1.31,2.20,3.30,5.26	10.48	В.42, В.54
	23	1.32,2.23,1.46,3.39,5.27		В.46, В.52
	24	1.34,2.34,3.5,3.40,5.28		В.44, В.55
	25	3.4,4.19,5.30	9.110, 10.56	В.50, В.57
	26	1.26,2.28,3.16,4.39,5.31		В.49, В.53
	27	5.32	9.18,9.30, 9.76,10.49	В.41, В.56
	28	2.30,3.9,5.33	9.19, 9.74	В.47, В.58
	29	1.42,2.31,3.11,4.33,5.34		В.48, В.60
	30	1.44,2.34,3.14,4.34,6.6		В.43, В.59
С	31	1.40,2.33,3.15,6.7	9.58	В.63, В.69
	32	1.43,2.38,3.17,4.43,6.8		В.61, В.66
	33	1.46,2.40,3.19,4.48,6.9		В.65, В.67
	34	1.40,2.35,3.12,4.49,6.11		В.64, В.68
	35	1.38,2.36,3.13,4.50,6.16		В.62, В.70

 

В ќосымшасы

 

В.1          Өлшеулер бірінің заряды оң, екіншісінікі белгісіз шарлардың өзара әсер күші нөлге тең болатынын көрсетті. Екінші шардың заряды қандай?

В.2           Зарядтың негізгі қасиеті - оның инварианттылығы болып табылады: заряд тасымалдаушылардың қозғалысы кезінде заряд өзгермейді. Зарядтың тығыздығы инвариантты қасиетке ие болуы мүмкін бе? (көлемдік, беттік, сызықтық).

В.3           Конденсатордың вертикаль орналасқан пластиналарының арасына жіпке кішкене шар ілініп тұр. Конденсаторға кернеу берген кезде, шар пластиналардың біріне қарай ауытқып, пластиналардың арасында тербеліс жасай бастады. Мұны қалай түсінуге болады?

В.4           Жазық конденсатордың өрісі біртекті. Оның кернеулігі Е, ал оның астарларындағы заряд q. Конденсатордың әрбір пластинасына әсер етуші күш qЕ-ге тең бола ма? Жауабын беріңіз және өзіңіздің тұжырымыңыздың дұрыстығын дәлелдеңіз.

В.5           Егер өзара әсерлесуші және өзара түрленуші бөлшектер жүйесінің шекаралары арасында ток жүрмесе, мұндай жүйелердің заряды өзгеруі мүмкін бе? Мысал келтіре отырып, толық түсініктеме беріңіз.

В.6           Кернеулігі  біртекті электр өрісіне жылдамдығы  протон ұшып кіреді. Протон жылдамдығы: а) өрістің  күш сызықтарына параллель және: б) перпендикуляр жағдайлардағы протонның қозғалысына сипаттама беріңіз және траекториясын салыңыз.

В.7         
Зарядталған конденсатордың пластиналары F күшпен тартылады. Егер конденсаторға диэлектрик пластинаны суретте көрсетілгендей етіп енгізсек, осы күш өзгере ме? Егер өзгерсе, онда күш қалай өзгереді және неліктен, егер өзгермесе, онда диэлектриктің электр өрісіне ешқандай әсері болмағаны ма?

В.8           Қандай жағдайда зарядталмаған өткізгіштің потенциалы оң болады? Зертханалық жұмыстарды орындауда және ЕГЖ есептерін шығаруда алған тәжірибелеріңізден мысал келтіріңіз.

В.9           Кернеулігі  біртекті электр өрісіне жылдамдығы  электрон ұшып кіреді. Электрон жылдамдығы: а) өрістің  күш сызықтарына параллель және б) перпендикуляр жағдайлардағы электронның қозғалысына сипаттама беріңіз және траекториясын салыңыз.

В.10      Бір-бірінен r  ара қашықтықта q₁ және q₂  екі нүктелік заряд орналасқан.            S- симметрия жазықтығы. Екі заряд оң және бір – біріне тең q₁=q₂=q болған жағдайда осы зарядтардың өрістерінің сипаты қандай болады? S жазықтығы эквипотенциал болып табыла ма? Өрістің күш сызықтарының және эквипотенциал беттерін сызыңыз.

В.11      Бір-бірінен r  ара қашықтықта q₁ және q₂  екі нүктелік заряд орналасқан. S - симметрия жазықтығы. q₁=q₂=q  зарядтар модульдері жағынан тең, таңбалары жағынан қарама-қарсы болған жағдайда осы зарядтардың өрістерінің сипаты қандай болады? ( В.10-есептің суретін қара)

В.12      Электр өрісінің кернеулігін есептеу үшін Гаусс теоремасын қандай жағдайларда қолданады? Осы теореманың қолдану алгоритмін құрыңыз.

В.13      Тұйық беттің ішінде зарядтардың алгебралық қосындысы нөлге тең. Осы беттің ішіндегі барлық нүктелерінде кернеулік 0-ге тең бола ма? Жауабын түсіндіріңіз және нақты мысал келтіріңіз.

В.14      А нүктесін қамтитын қандай да бір бет арқылы өтетін q_1, q₂, және q₃ зарядтары туғызған электр өрісінің кернеулік ағыны нөлге тең. Сонда А нүктесіндегі зарядқа электр күштері әсер етпейді деп айтуға бола ма? Жауабыңызды мысал келтіре отырып, түсіндіріңіз.

В.15      Кеңістіктің қандай да бір бөлігінде тұйық контур арқылы өтетін электр өрісі кернеулік векторының ағыны нөлге тең. Онда кеңістіктің осы бөлігінде электр өрісі жоқ деуге бола ма? (  вектор ағыны түсінігінің физикалық мағынасын түсіндіріңіз,  мысал келтіріңіз).

В.16      q нүктелік заряды электр өрісін туғызады. q заряды  бар сфералық беттің радиусын 2 есе арттырса, осы бет арқылы өтетін  векторының ағыны қалай өзгеретінін анықтаңыз. Беттің ішіндегі зарядтың орналасуы осы өзгеріске әсері бар ма?

В.17      “Вектор ағыны” ұғымына анықтама беріңіз. Электр өрісі кернеулік векторының ағыны: а) теріс және б) барлық жерде  нөлден  өзгеше болған жағдайда нөлге тең болуы мүмкін бе? Жауабыңызды мысал арқылы түсіндіріңіз.

В.18      Өткізгіштің электрленуі мен диэлектриктің поляризациясы құбылыстарының бір-бірінен айырмашылығы қандай? Оларға ортақ нәрсе қандай?

В.19      Электр өрісінде А нүктесінің потенциалы В нүктесінің потенциалынан жоғары. Бірақ, осы өріске АВ өткізгішін орналастырса, оның бойымен ток жүрмейді. Неліктен?

В.20      Заряд потенциалы 1В-ке дейін зарядталған металл шардан 1000 В потенциалға дейін зарядталған металл шарға толық өте ала ма?

В.21      Металдарда еркін заряд тасымалдаушылар - электрондар, ал электролиттерде – иондар болып табылатынын қандай тәжірибелер дәлелдейді? (оларды атаңыз және қысқаша мағынасын айтыңыз).

В.22      Жұқа өткізгіш қабатта  (фольга, электролит қабаты) ток өтіп жатыр. Гальванометрді қолдана отырып, осы қабаттың берілген нүктесі арқылы өтетін эквипотенциал беттің пішіні қандай болатынын айтыңыз. Осы нүктеде электр өрісінің кернеулігі векторының бағытын қалай анықтауға болады?

В.23      “Нүктелік заряд” пен “диполь” физикалық модельдерін сипаттаңыз. “Нүктелік заряд” пен “дипольдің” электр өрістерін ( және , олардың r-ден тәуелділіктері, бағыттарына байланыстылығы)   салыстырыңыз.

В.24      Вольтметр мен амперметрдің негізгі айырмашылығы қандай? Амперметр мен вольтметрді жүктемеге қосу сызбаларын салыңыз.

В.25      Резисторлар мен конденсаторларды тізбектей және параллель қосудың формулаларын талдап, салыстырыңыз. Формулалардың физикалық мағынасына назар аударыңыз.

В.26      Қимасы әр түрлі біртекті өткізгіш бойымен ток өтіп жатыр. S₁ және S₂ қималардағы ток тығыздығы мен ток күштерін салыстырыңыз. Қандай физикалық заңның көмегімен I  және j  шамалары туралы қорытынды жасауға болады?

В.27       өрнегіне сәйкес резисторде бөлінетін қуат R-ң артуына байланысты азаю керек, ал   өрнегіне салсақ, керісінше болады. Осы өрнектерді салыстырудан шыққан қарама-қайшылықты мысал келтіре отырып, түсіндіріңіз.

В.28      Құралды шунттау дегеніміз не? Шунттау қандай жағдайда қолданылады және оның нәтижесі қандай? Шунтты қосу сызбасын көрсетіңіз.

В.29      Ток көзінің ПӘК-і . Осы формулаға сәйкес неғұрлым R көп болса, соғұрлым  көп болады. Онда неге тәжірибеде ток көзі мен жүктеменің кедергілерін бірдей етіп таңдайды?

В.30      Батарея қысқыштарындағы кернеу әрқашан да оның ЭҚК-нен аз бола ма? Керісінше болуы мүмкін бе? Мысал келтіріп, түсіндіріңіз.

В.31      Көлденең қималары бірдей S, меншікті кедергілері  және  әр түрлі екі өткізгіш “түйісіп” қосылған. Өткізгіштер бойымен ток өтеді. >  деп есептеп, ток тығыздығы мен өткізгіш ішіндегі өріс кернеулігінің сапалық (масштабсыз) графиктерін тұрғызыңыз.

В.32      Электрондық шамның катоды радиусы r₀ және ұзындығы l цилиндрден тұрады, ал анод – оның ішінде орналасқан радиусы R коаксиал цилиндр, (l>>R>r₀). Анодтық тізбектегі I ток белгілі деп есептеп, ток тығыздығының катодтың осіне дейінгі  r ара қашықтығына байланыстылы-ғын анықтаңыз.  j (r) сапалық графигін тұрғызыңыз.

В.33      Электрондық үдеткіштен шыққан электрондар шоғырының жылдамдығы . Шоғырдың осінен алыстаған сайын электрондар концентрациясы  заңымен азаяды, мұндағы n₀-электрондық шоғырдың осіндегі концентрациясы,  r₀-электрондық шоғырдың қимасының әсерлік радиусы. Ток тығыздығы j шоғыр қимасы бойынша қалай өзгереді? Өрнегін жазып, сапалық графигін тұрғызыңыз.

В.34      Ток тығыздығы , электрондар концентрациясы n=10²⁹ м^-3 өткізгіштегі электрондардың реттелген қозғалысының орташа жылдамдығын <u> бағалаңыз. Осы жылдамдықты бөлме температурасындағы жылулық қозғалысының  орташа жылдамдығымен  салыстырыњыз.

В.35    
 Электр тізбегінің бөлігі кедергілері  R₁:R₂=3:2 болатындай етіп тізбектей қосылған екі резистордан тұрады. 1 нүктенің потенциалы 2-ші нүктенің потенциалынан үлкен. Токтың бағытын көрсетіп, 1-2 бөлігіндегі потенциалдың  сапалық графигін тұрғызыңыз. Оларды қосқан сымдардың кедергілерін 0-ге тең деп есептейміз.

В.36    
Реостат тиегін жылжытқанда вольтметрдің көрсетуі қалай өзгереді? Сыртқы тізбектегі кернеудің осы тізбектегі ток күшіне тәуелділік графигін сызыңыз.

В.37     Өткізгіш бойымен ток өткен кезде жылу бөлініп шығады. Осы құбылысты түсіндіріңіз.

В.38      Электр тізбегінен ток өткенде бөгде күштердің толық жұмысы . Жалпы жағдайда бұл жұмыс неге жұмсалады? Энергияның сақталу заңын жазып, оны түсіндіріңіз.

В.39      ЭҚК-і Е, кедергісі R аккумулятор зарядталынуға қойылған. Осы жағдайда сыртқы тізбектен (желіден) алынған энергия неге тең және ол не үшін жұмсалынады? Осы жағдай үшін энергияның сақталу заңын жазыңыз.

В.40      Металдардыњ классикалыќ электрондыќ теориясы бойынша кедергініњ бар болуы ќалай т‰сіндіріледі? Б±л теория бойынша кедергініњ температураѓа тєуелділігі ќандай?

В.41      Радиустары R₁ және R₂ концентрлі сфера тәрізді екі электродтың арасындағы кеңістік меншікті кедергісі  біртекті өткізгіш затпен толтырылған.  Электродтарға потенциалдар айырмасы берілген. Тізбектің осы бөлігіндегі толық ток I. Электродтардың  арасындағы заттың ток сызықтарын сызыңыз. Заттағы ток тығыздығының сфералардың центрінен алынған ара қашықтыққа j(r) байланыстығын анықтаңыз.

В.42    
 Электростатиканың теоремасын пайдалана отырып, күш сызықтары суреттегідей болатын электростатикалық өрістің болмайтындығын дәлел-деңіз. Мұндағы Е_х=соnst, Е_у және Е_z  сызықты заң бойынша өзгереді.

В.43      Зарядталған металл пластинка суретте көрсетілген электр өрісінде орналасқан. Пластинаның заряды q, пластинаның сол жағындағы өріс кернеулігі Е₁, оң жағындағы – Е₂. Пластинаның шетіндегі құбылыстарды ескермей, пластинаға әсер еткен күшті  q(E₂-E₁) –ге тең деп алуға бола ма?

 

В.44      Радиусы R дөңгелек тесігі бар шексіз жазықтық оң зарядпен біркелкі зарядталған. Жазықтықтағы зарядтың беттік  тығыздығы  . Жазықтық l ара қашықтықта тұрған оң нүктелік q зарядқа F күшпен әсер етеді. l қашықтықтың ұзаруына байланысты, F күштің шамасы қалай өзгереді (артады ма, кемиді ме?). Жауаптарды өрнектермен түсіндіріңіз.

В.45      Электр өрісіне зарядталған шарикті орналастырды. Шарик қандай құбылыстарға ұшырайды?  Қандай жағдайда шарикке күш әсер етеді, күштің бағытын көрсетіңіз. Өрістің күш сызықтары мен күштің векторын салыңыз.

В.46    
 +q және -q қозғалмайтын 2 нүктелік зарядтың арасында диэлектрлік науа бойымен заряды -q шарик қозғалады. Шариктің АВ арасындағы қозғалысын сипаттаңыз. Шариктің А нүктесінен  В нүктесіне жеткен кездегі кинетикалық энергиясының өзгерісін анықтаңыз. Барлық жүйе горизонталь жазықтықта жатады. Үйкеліс ескерілмейді. А және В нүктелері нүктелік зарядтардың симметрия жазықтығында жатыр.

В.47     Зарядталған өткізгіш үшін: 1) өрістің барлық нүктелерінде өткізгіш потенциалы бірдей; 2) өткізгіштің сыртқы бетіндегі электр өрісі оның бетіне нормаль бағытталған. Осы қасиеттердің негізінде зарядтардың беттік тығыздығы өткізгіш бетінің шығыңқы жерінде артатынын және ойық жерінде кемитінін дәлелдеңіз.

В.48      АВ бөлігінде тарылатын металл түтіктің осі бойынша  жылдамдықпен зарядталған бөлшек қозғалады. Тарылған АВ бөлігінен өткен кезде бөлшектің жылдамдығы өзгере ме?

В.49       біртекті электр өрісіне диэлектрик пластина орналасқан. Соның нәтижесінде өріс суретте көрсетілгендей өзгереді.  және векторының қасиеттерін пайдалана отырып:

 а) суретте қай вектордың күш сызықтары көрсетілгенін анықтаңыз?

 б) пластина затының ₂ және қоршаған ортаның ₁ диэлектрик өтімділігін салыстырыңыз.

В.50     Егер зарядталмаған тұйық металл қабықшаның ішіне q зарядын орналастырсақ, қандай құбылыс байқалады? Осы қабықша сыртқы ортаны ішіндегі зарядтардан қорғайды ма? Түсіндіру үшін электростатиканың негізгі теоремасын пайдаланыңыз.

В.51      Шеңбердің диаметрінің 2 ұшынан шыққан екі нүктелік заряд доға бойымен қозғалып, бір-біріне жақындап келе жатыр. Жарты шеңбердің центріндегі Е кернеулік пен  потенциалдың өзгеруін сипаттаңыз. Кернеулік модулі мен  потенциалдың зарядтардың орналасуына байланысты графигін тұрғызыңыз. Зарядтардың кішкене ығысуы өрістің өзгеруіне көбірек әсер ету үшін олар қалай орналасу керек ?

В.52     а) газдағы ток тасымалдаушылар қалай пайда болады, оларды атаңыз.

б) газдағы ток тасымалының концентрациясы неге тәуелді? в) неге теріс зарядтардың орташа қозғалғыштығы оң зарядтың  қозғалғыштығынан  үлкен?

В.53     Екі дұрыс тұжырымды қарастырайық: а) өткізгіште ток пайда болу үшін, электр өрісін тудыру керек; б) өткізгіште заряд әрқашан өткізгіштің ішінде, әрі 0-ге тең болатындай етіп орналастырады. Осы тұжырымдарды бір-бірімен қалай байланыстыруға болады? Тогы бар өткізгіштің ішінде өріс қалай пайда болады?

В.54      Егер резистор ЭҚК-іне ие бола алса, ЭҚК-ң  пайда болу механизмін түсіндіріп, мысал келтіріңіз.

В.55      Сіз үдемелі қозғалатын ракетаның ішінде тұрсыз. Ракетаның үдеуін тек ұзын өткізгіш пен электр өлшеуіш құралдарды пайдалана отырып анықтауға болатынын көрсетіңіз.

В.56     Шырша гирляндысының  шамдарын параллель және тізбектегі қосудағы  артықшылықтары мен кемшіліктерін атаңыз.

В.57      Ток суретте көрсетілген пішінде өткізгіш бойымен өтіп жатыр. Тұрақты ток заңдарын пайдаланып, оның тар және кең бөлігінде өріс кернеулігінің бірдей болатынын анықтаңыз. Алынған нәтиженің негізінде
осы қималардағы электрондық дрейфтердің жылдамдықтарының қатынасын анықтаңыз.

В.58      Біртекті өткізгіш сақина қозғалмайтын А және қозғалмалы В түйіндері арқылы тізбекке қосылған. В контактысын өзгерткенде  А және В контактілерінің арасындағы кедергінің өзгерісін анықтаңыз. R(l) –ға тәуелділік графигін тұрғызыңыз, l -A және B нүктелерінің арасындағы доға бөлігі. l доғасының қандай мәнінде В контактісінің кішкене ығысуы осы қосылыстың кедергісіне өте аз әсер етеді?

В.59     Конденсаторды аккумулятор батареясына жалѓаѓан кезде, ол зарядталып, оныњ энергиясы 1 Дж-ге тењ болды. Батареяныњ жасаѓан ж±мысы осы энергияѓа тењ бола ма? Жауабыњыздыњ д±рыстыѓын есептеулер арќылы дєлелдењіз.

В.60     Келесі жаѓдайлар ‰шін: а) ұштарындағы потенциалдар айырмасы U  және  I  тогы бар резистордаѓы; б) қысқыштарындағы потенциалдар айырмасы U және I токпен зарядталатын аккумулятордаѓы, в) батарея қысқыштарында потенциалдар айырмасы U, сыртқы кедергіге I  ток беруші аккумулятор батареясындаѓы электр к‰штерініњ ж±мысы мен 1 секундта бµлініп шыѓатын жылу мµлшерін салыстырыњыз.

В.61       Металдардың электр өткізгіштің  классикалық теориясы бойынша:

а) еркін жүру жолының; б) электрондардың еркін жүру уақытының мағынасы қандай?

В.62    
Суретте келтірілген сызба бойынша реостаттың тиегін қозғалтқанда вольтметрдің көрсетуі қалай өзгереді? Вольтметрдің кедергісі өте үлкен, амперметрдің кедергісі елеусіз аз деп есептейміз. U(R) тәуелділік графигін сапалық тұрғызыңыз.  қандай болғанда вольтметрдің көрсетуі  Е  ЭҚК-ден 0,1%-ке өзгереді?

В.63      Мынадай есепті қарастыралық: зарядтары q₁=3×10^-5Кл, q₂=15×10^-5Kл екі бірдей металл шар бір-бірінен r=1м қашықтықта орналасқан. Олардың өзара әсерлесу энергиясы  . Шариктерді электр сыйымдылығы өте аз өткізгішпен жалғады. Олардың зарядтары теңесті, сосын өткізгіш сымды алып тастады. Енді олардың энергиясы . “Артық” энергия қайдан алынды? Энергияның сақталу заңы бұзылды ма, әлде талдау кезінде қате жіберілді ме? Өзіңіздің жауабыңызға дәлел келтіріңіз.

В.64      Екі концентрлі қуыс шар берілген: оның сыртындағысы 5В дейін, ішіндегісі 10В дейін зарядталған. Шарларды өткізгіш сыммен жалғағанда, ішкі шардың потенциалы кеміді, ал сыртқы шарда өзгерген жоқ. Дәлелдеңіз. Қандай жағдайда ішкі шардың потенциалының кемуі мүмкін болатынын түсіндіріңіз.

В.65      Жазық ауа конденсаторын аккумулятор батареясының полюстеріне жалғады. Бұл жағдайда конденсатордың энергиясы . Егер конденсатор астарларын жәймен алыстатсақ, онда конденсатордың энергиясы кемиді. Астарларын алыстатқан кезде, біз оң жұмыс істейміз. Осының барлығын энергияның сақталу заңына с‰йеніп, түсіндіріңіз.

В.66     Суретте х осіне параллель Е_х(х) өріс графиктері берілген х=0, . Берілген мәліметті пайдаланып, осы өрістердің потенциалдарының графиктерін тұрғызыңыз. Е₁, а шамалары белгілі деп х=а нүктесіндегі потенциалдар-дың мәнін анықта.

В.67     Электр тасымалдау желілерін жерлестірудің физикалық негізін түсіндіріңіз. Ортаның кедергісі осы ортадағы электродтардың ара қашықтығына тәуелсіз болатынын дәлелдеңіз.  Электростатикалық ұқсастық әдісі мен Гаусс теоремасын пайдаланыңыз. Есептеуді сфералық пішіндегі электродтар үшін жүргізіңіз.  

В.68      Ұзындығы l, радиусы R өткізгіштің ұштарында тұрақты U потенциалдар айырмасы бар. Өткізгіштің: а) l ұзындығын; б) радиусын R;  в) U кернеуін екі есе арттырғанда электрондық дрейфтің жылдамдығы қалай өзгеретінін өткізгіштің микробейнесі тұрғысынан зерттеңіз.

В.69      Пішіндері мен өлшемдері бірдей және атомдар концентрациясы да бірдей екі өткізгіш берілген. Бірінші өткізгіштегі атомдар саны екінші өткізгіштегі электрондар санынан екі есе кем болса, осы өткізгіштердегі электрондық дрейфтің жылдамдығы мен ток күшін салыстырыңыз. Металдардың элементар классикалық теориясының нәтижелерін қолданыңыз.

В.70      Өткізгіш біртекті ортаға әр түрлі пішіндегі екі электрод орналастырылған. Электр өткізгіштігі ортаның электр өткізгіштігімен салыстырғанда өте көп. Біртекті ортаның электр тоғына кедергісін   формуласымен есептеуге болатынын дәлелдеңіз,  - ортаның меншікті өткізгіштігі, С – астарлары электрод болып табылатын конденсатордың сыйымдылығы, ал өткізгіш орта алынып тасталған. Электростатикалық анология әдісі мен Гаусс теоремасын қолданыңыз.

 

 

 

 

 

 

 

6- кесте ЕГЖ № 4, М 4

 

Деңгей	Нұсқа	Жалпы физика курсының есептер жинағы. Электростатика. Тұрақты ток. Магнетизм.  Т.С. Байпаќбаев, Х.Х. Манабаев.	«Жалпы физика курсының есептер жинағы», В.С. Волькенштейн.	Қосымша Г
А	1	7.1,10.5	11.73, 11.36, 11.51	Г.20
	2	7.2,9.2,10.6	11.74, 11.37	Г.15
	3	7.3,9.1,9.3,10.7	11.75	Г.19
	4	7.4,10.8	11.76, 11.48, 11.64	Г.16
	5	9.4,10.9	11.5, 11.55, 11.77	Г.18
	6	7.6,9.5	11.6, 11.78, 11.39	Г.17
	7	7.13,10.2	11.7, 11.79, 11.41	Г.5
	8	8.2,10.3	11.8, 11.65, 11.44	Г.6
	9	7.14,8.3,10.4,9.9,7.9		Г.13
	10	7.18,9.10,10.11,9.1,9.16		Г.14
	11	7.15,9.11,10.12,7.5	11.36	Г.7
	12	7.17,9.12	11.48, 11.52	Г.12
	13	7.22,9.14,10.14,10.1	11.53	Г.8
	14	7.23,8.4,10.16	11.37, 11.51	Г.9
	15	7.14,9.15,10.17,11.8	11.80	Г.11
	16	7.7,8.5,10.10	11.52, 11.16	Г.10
	17	7.34,9.8,10.21,9.31	11.39	Г.1
	18	7.8,9.13,10.15	11.48, 11.86	Г.3
	19	7.10,8.7,10.18	11.47,11.67	Г.2
	20	7.10,8.7,10.18	11.38, 11.44	Г.4
В	21	7.12,11.12	11.80, 11.53, 11.57	Г.30
	22	7.16,8.12,11.14	11.45,11.56	Г.29
	23	7.31	11.20(а),11.81, 11.42,11.49	Г.28
	24	7.24,9.6,11.7	11.22, 11.46	Г.27
	25	7.25,8.17	11.20(б), 11.43, 11.57	Г.26
	26	7.27,8.18,11.15,11.19	11.19(а)	Г.25
	27	7.21,9.31,11.5,11.8	11.26	Г.24
	28	7.20,8.20,11.2	11.82, 11.47	Г.23
	29	11.16,9.21,8.21	11.31,11.66	Г.22
	30	10.22,9.22	11.19(б),11.49,11.45	Г.21
С	31	11.19,9.23,10.10	11.23,11.50	Г.31
	32	11.17,9.24,8.22	11.26,11.53	Г.33
	33	11.18,9.25,10.21	11.32,11.35	Г.35
	34	10.25,9.28,10.15	11.43,11.37	Г.32
	35	11.20,9.32,8.24	11.84,11.24	Г.34

 

Г қосымшасы

 

Г.1           Барлық заттарды: а) диамагнетик; б) парамагнетик; в) ферромагнетик деп есептеуге болады ма? Нақты дәлел келтіріп жауап беріңіз.

Г.2           Кез-келген магнит өрісіндегі тогы бар контурға (магнит моменті ) әсер етуші күштерді нақты мысал келтіре отырып, сипаттаңыз.

Г.3           Магниттелген заттың көлемінің әрбір элементінің магнит моменті . Біртекті емес магнит өрісінде магнит моментіне әсер етуші күштің жалпы өрнегін пайдалана отырып, өлшемі кішкене пара, және  диамагнетик шарға осы өрістің әсері қандай болатынын анықтаңыз.

Г.4           Парамагнетиктің магниттелу механизмін қысқаша мазмұндаңыз. Оның магнит өтімділігі неге тәуелді? Электростатикада осы құбылысқа ұқсас қандай құбылыс бар?

Г.5           Ампер заңының  өрнегінде қандай векторлардың арасында бұрыш 90⁰-қа тең болады? Жауабын сызба арқылы түсіндіріңіз.

Г.6            Зарядталған бөлшек біртекті магнит өрісінде шеңбер бойымен қозғалады. Магнит өрісіне қосымша өрістің бағытымен бағыттас электр өрісін енгізсе, бөлшектің траекториясы қандай   болады?

Г.7           Зарядталған бөлшек кеңістіктің кез-келген бөлігінде ауытқымай  түзу сызық бойымен қозғалады. Осы аймақта нөлден өзгеше магнит өрісі бола ма? Бөлшектің аталған қозғалысына мысал келтіре отырып, түсіндіріңіз.

Г.8           Вакуумдегі стационар магнит өрісі үшін Гаусс теоремасын жазып, мазмұндаңыз. Оны электростатикалық өрістегі теоремамен салыстырыңыз. Электро-, магнитостатиканың теңдеулерінің ассиметриялылығының физикалық себептері қандай?

Г.9            векторының циркуляциясы туралы теоремасының интегралдық және дифференциалдық түрін жазып, оны түсіндіріңіз. Ол стационар магнит өрісінің қандай физикалық қасиеттерін анықтайды? Осы теореманың тәжірибелік мағынасы неде? Электростатикамен салыстырыңыз.

Г.10      Солт‰стік жарты шардаѓы Жердіњ магнит µрісі тарапынан горизонталь µткізгішке єсер ететін к‰штіњ баѓытын келесі жаѓдайлар ‰шін аныќтањыз: а) µткізгіш магнит меридианы жазыќтыѓында орналасќан; б) µткізгіш магнит меридианы жазыќтыѓына перпендикуляр орналасќан, токтыњ баѓыты батыстан шыѓысќа ќарай баѓытталады.

Г.11      Иілгіш сымнан жасалѓан пішіні белгісіз орам горизонталь жазыќтыќта орналасќан. Орамды вертикаль тµмен баѓытталѓан біртекті магнит µрісіне енгізеді. Орам бойымен ток жіберген кезде, ол ќандай пішінге ие болады? Жауабыњызѓа толыќ т‰сініктеме беріњіз.

Г.12      Тогы бар берік сымнан жасалѓан контур сыртќы магнит µрісіне орналасќан. Ж±мыс атќармай, контурды 180⁰ –ќа б±руѓа бола ма? Жауабыњызѓа сенімді негіздеме беріњіз.

Г.13       заттың магниттелуі өріс кернеулігімен  байланысқан. Осы тәуелділікті магнетиктің үш типі: диа-, пара-, ферро- үшін графиктік түрде кескіндеп, түсіндіріңіз. Олардың магнит қабылдағыштығының  сандық мәндерін салыстырыңыз.

Г.14       магниттелінудің анықтамасын (физикалық мағынасын) беріңіз. Диамагнетиктің магниттелу механизмін қысқаша түсіндіріңіз. Диамагнетиктің негізгі ерекшеліктерін атаңыз.

Г.15      Магниттік қабылдағыштық неліктен диамагнетиктерде температураға тәуелсіз, ал парамагнетиктерде тәуелді болатынын  түсіндіріңіз.

Г.16      Магниттік құбылыстар арасынан өткізгіштің электрленуіне  ұқсас құбылыс бар ма? Өзіңіздің жауабыңызды дәлелдейтін түсінік беріңіз.

Г.17       Лоренц күшінің өрнегінен магнит өрісі тарапынан  ток элементіне әсер ететін күшті анықтайтын Ампер заңын қорытыңыз.

Г.18      Нүктелік зарядтың электр өрісі кернеулігі мен Био-Савар-Лаплас заңын жазыңыз. Осы өрнектердің ұқсастығы мен айырмашылықтары қандай? Әрбір өрістің күш сызықтарын сызыңыз.

Г.19      Екі ұзын өткізгіш горизонталь жазықтықта бір-біріне перпендикуляр орналасқан. Бірінші өткізгіш керіліп бекітілген, ал екіншісі бос бекітілген. Егер өткізгіштерге бірдей I  ток жіберсе, олар өзара қалай әсерлеседі? Күштердің бағытын көрсетіңіз. Мұндай әсерлесудің нәтижесі қандай болады?

Г.20      Резерфордтың атом моделіне сәйкес атомдағы электрондар ядроны тұйық орбита бойымен айнала қозғалады. Оның қозғалыс сипаттамалары арқылы электронның орбиталық магнит моментінің өрнегін анықтаңыз. Гиромагниттік қатынас дегеніміз не, ол электронның орбиталық магнит моменті үшін неге тең?

Г.21      Диэлектриктердің поляризациясы мен магнетиктердің магниттелуі арасындағы ұқсастықты аныќтаңыз. Нәтижесін кесте түрінде жазыңыз.

(Процестердің орындалуына, заттардың электрлік және магниттік сипаттамаларына (қасиеттеріне) заттағы өрістің өзгеру сипатына назар аударыңыз).

Г.22      Полярлы диэлектриктер мен парамагнетиктердің магниттелу құбылыстарын салыстырып, талдаңыз (құбылыстардың пайда болуы, физикалық шамаға және олардың сыртқы әсерлерден тәуелділігіне назар аударыңыз).

Г.23      Полярланѓан диэлектриктердіњ поляризациясы мен магнетиктердіњ магниттелуі ќ±былыстарына салыстырмалы талдау жасањыз (Ќ±былыс механизмдеріне, физикалыќ шамаларѓа жєне олардыњ сыртќы жаѓдайларѓа байланыстылыѓына назар аударыњыз).

Г.24      Полярланбаѓан диэлектриктердіњ поляризациясы мен магнетиктердіњ магниттелуі ќ±былыстарына салыстырмалы талдау жасањыз (Ќ±былыс механизмдеріне, физикалыќ шамаларѓа жєне олардыњ сыртќы жаѓдайларѓа байланыстылыѓына назар аударыњыз).

Г.25      Төмендегі өрістерді сипаттаудағы ұқсастығы мен айырмашылықтарын қарастырыңыз:

а) ұзын түзу өткізгіштің магнит өрісі;

б) жіп бойымен біркелкі таралған қозғалмайтын зарядтың электр өрісі.

Осы өрістердің күш сызықтарын сызыңыз, өрісті сипаттайтын негізгі формулаларды жазыңыз.

Г.26     
Толық токтың заңын пайдаланып, біртекті емес магнит өрісінің бағыты суретте көрсетілгендей кеңістіктің барлық жерінде бірдей болатынын дәлелдеңіз.

Г.27     
Жоғары температурадағы плазманы тұйық кеңістікте “магниттік қармақ” арқылы алуға болады. Бұл нені білдіреді? “Магниттік қармақ” құрылғысы негізінде қандай физикалық заңдар мен құбылыстарды түсіндіруге болады? Мысал келтіре отырып, жауабыңызды сурет арқылы түсіндіріңіз.

Г.28       Жердің магнит өрісі оны қоршаған кеңістікте тұрақты магнит өрісіне ұқсас болып келеді. Жердің магнит өрісінің күш сызықтарын салыстырыңыз. Ғарыштан экватор аймағындағы жер өрісіне түскен, жылдамдығы Жердің центріне қарай бағытталған, жоғары энергияға ие зарядталған бөлшек осы өрісте қалай қозғалады? q>0 және q<0  болғандағы бөлшектің траекториясын салып, түсіндіріңіз.

Г.29       Екі ұзын өткізгіш горизонталь жазықтықта бір-біріне перпендикуляр орналасқан. Бірінші өткізгіш керіліп бекітілген, ал екіншісі бос бекітілген. Егер өткізгіштерге бірдей I ток жіберсе, олар өзара қалай әсерлеседі? Күштердің бағытын көрсетіңіз. Мұндай әсерлесудің нәтижесі қандай болады?

Г.30     
 Үлкен пластина бойымен тұрақты  тығыздықтағы біртекті ток (“бізге қарай”) өтіп жатыр. Осы токтың тудырған магнит өрісінің күш сызықтарының пластинаға параллель болатынын дәлелдеңіз. Пластинаның үстіндегі және астындағы  бағытын көрсетіңіз.

Г.31        және () өрістерінің суперпозициясы болып табылатын өріске  жылдамдықпен электрон ұшып кіреді. Электронға әсер етуші күштің векторы мен модулінің өрнегін жазыңыз. Электрон траекториясының пішіні қандай болады, оны суретте барлық вектордың бағыттарын көрсете отырып салыңыз.

Г.32      І тогы бар контурдан өтетін магнит ағыны Ф=LI, мұндағы L – контурдың геометриясына және ортаның магнит өтімділігіне тәуелді контурдың индуктивтілігі. Магнит ағыны ұғымы және Био-Савар-Лаплас заңына сүйене отырып, осы пікірдің дұрыс екенін дәлелдеңіз. Электростатикадағы ұқсастығын табыңыз.

Г.33     
Толық ток заңын пайдалана отырып, кеңістіктің қандай да бір бөлігінде: а) суретте біртекті емес өрістің болатынын; б) суретте біртекті
емес өрістің болмайтынын дәлелдеңіз.

a

Г.34 Магнит өтімділігі ₁ магнетиктен жасалған қалыңдығы d қабат магнит өтімділігі ₂ ,  біртекті магнит өрісі бар шексіз ортаға орналасқан. Магнит өрісі қабат бетіне  бұрыш жасап бағытталған. Шекаралық шарттарды пайдалана отырып, қабаттың ішінде және сыртындағы күш сызықтарының суретін салыстырыңыз. Қабат ішіндегі магнит өрісін -мен салыстырыңыз. Егер ₁>  ₂  болса, магниттік қалқалау болуы мүмкін бе?

 

 

 

 

 

 

 

Г.35 Магнит өтімділігі ₁ магнетиктен жасалған қалыңдығы d қабат магнит өтімділігі ₂ ,  біртекті магнит өрісі бар шексіз ортаға орналасқан. Магнит өрісі қабат бетіне  бұрыш жасап бағытталған. Шекаралық шарттарды пайдалана отырып, қабаттың ішінде және сыртындағы күш сызықтарының суретін салыстырыңыз. Қабат ішіндегі магнит өрісін -мен салыстырыңыз. Егер ₁ < ₂  болса, магниттік қалқалау болуы мүмкін бе? (Г.34-есептіњ суретін ќарањыз)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Єдебиеттер тізімі

 

1. Савельев И.В. Жалпы физика курсы- Алматы. :Мектеп, 1989.-т.1-  2.

2. Сивухин Д.В.  Общий курс физики. – М.: Наука, 1977-1989.- т. 1-3.

3. Детлаф А.А.,  Яворский Б.М.  Курс физики . -М. :  Высш. шк. , 2002.

4. Трофимова Т.И. Курс физики. -М. : Высш. шк., 2002.

5. Матвеев А.Н. Электричество и магнетизм. - М. : Высш.шк. , 1983.

6. Курс физики. Под ред. Лозовского В.Н. – СПб.: Лань, 2001. – т.1-2.

7.  Иродов И.Е.  Основные законы механики.- М.:  Высш. шк. , 1997.

          8. Иродов И.Е. Электромагнетизм. Основные законы. - М. : Физматлит., 2000.

          9. Джанколи Дж. Физика. -М.: Мир, 1989.- т-1-2.

  10. Савельев И.В. Сборник вопросов и задач по общей физике. - М. : Наука, 1988.

  11. Иродов И.Е. Задачи по общей физике.- М. : Физматлит. , 2001.

  12. Чертов А.Г., Воробьев А.А. Задачник по физике.- М. : Высш. шк., 1981.

  13. Трофимова Т.И. Сборник задач по курсу физики для втузов. - М. : Оникс 21 век, 2003.

  14. Волькенштейн В.С.Жалпы физика курсының есептер жинағы. –Алматы.:Мектеп,  1974.

  15. Сборник задач по общему курсу физики. Под ред. В.А. Овчинкина. В 3-х частях. – М.: МФТИ , 2000

  16. Лабораторный практикум по физике. Под ред.  Барсукова К.А., Уханова Ю.И. – М.: Высш.шк., 1988.

  17. Байпақбаев Т.С., Майлина Х.Қ. Жалпы физика курсының есептер жинағы (Механика. Молекулалық  физика және  термодинамика.). – Алматы:  АЭЖБИ,  2003.

  18.  Байпақбаев Т. С., Манабаев Х.Х. Жалпы физика курсының есептер жинағы (Электростатика. Тұрақты ток. Магнетизм.).- Алматы: АЭЖБИ, 2003.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2006 ж.жиынтыќ жоспары, реті 25    

 

 

 

 

 

                                       Ләйлә Хамитқызы Мажитова  

Лариса Васильевна Завадская,

                            Аќмарал Игілікќызы Кенжебекова

 

 

ФИЗИКА 1

Курсты   меңгеруге арналған әдістемелік нұсқау

(бакалавриат 050717 - Жылу энергетика  мамандыѓыныњ  барлыќ к‰ндізгі  бµлімінде оќитын студенттер  үшін)

 

 

 

 

 

 

 

Редакторы Ж.А. Байбураева

 

 

 

 

 

Басуѓа ќол ќойылды_________                                  Пішімі 60´84 1/16

Тиражы  150 дана.                                                       № 1 типографиялыќ ќаѓаз

Кµлемі _____ оќу-басп.т.                                            Тапсырыс ___.  

Баѓасы  __  тењге.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы энергетика жєне байланыс институтыныњ

кµшірмелі –кµбейткіш бюросы

050013 Алматы, Байт±рсынов к., 126