КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМ

АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС ИНСТИТУТЫ

 

«Өндіріс кәсіпорындарын электрмен жабдықтау» кафедрасы

 

ЭЛЕКТРОЭНЕРГЕТИКА

 

050718 – Электроэнергетика («Электрмен жабдықтау» пәні бойынша) 

мамандығының оқытудың күндізгі түрінің студенттері

үшін есептік-сызба жұмысын орындауға арналған тапсырмалар мен әдістемелік нұсқау 

Алматы 2007 

ҚҰРАСТЫРУШЫЛАР: Р.Н. Бозжанова, Н.А. Туканова, Г.Д. Манапова. 050718 – Электроэнергетика (Электрмен жабдықтау пәні бойынша)  мамандығының оқытудың күндізгі түрінің студенттері үшін есептік-сызба жұмыстарын орындауға арналған тапсырмалар мен әдістемелік нұсқаулар. – Алматы: АЭжБИ, 2007. - 24 б.

Бұл әзірлемеге есептік-сызба жұмысына арналған тапсырмалар мен әдістемелік нұсқау, сондай-ақ «Электроэнергетика» курсының «Электрмен жабдықтау» пәні бойынша қажетті әдебиеттер тізімі кіреді.

Без. 2, кесте. 11, әдеб. көрсеткіші. - 6 атау.

 

Пікірберуші: техн.ғыл.канд., доц. Винер И.М.

«Алматы энергетика және байланыс институтының» коммерциялық емес акционерлік қоғамының 2007ж. баспа жоспары бойынша басылады.

Кіріспе

Оқу жоспарына сәйкес 050718 – Электроэнергетика мамандығының студенттері кәсіби болып табылатын және 5 кредит бөлінетін «Электроэнергетика» курсын оқиды. «Электроэнергетика» курсында бес пән: «Электр станциялары», «Электроэнергетикалық жүйелер мен тораптар», «Релелік қорғаныс және автоматика», «Дәстүрлі және қайта жаңғыртылатын  энергия көздері» және «Электрмен жабдықтау» оқытылады. Әр пәнге 45 сағат (1 кредит): дәріс сабақтары 17 сағат және студенттердің өзіндік жұмысы 28 сағат бөлінеді. Осы пән бойынша өткен пән тарауларын студенттер өздігімен бекітетін тапсырмалардан тұратын есептік-сызба жұмысы қарастырылған.

Курс бойынша емтихан тапсыруға есептік-сызба жұмысын ойдағыдай орындап және қорғағаннан кейін жіберіледі.

 1 «Электрмен жабдықтау» пәні бойынша «Электроэнергетика» курсының мазмұны

 1.1 Электрмен жабдықтаудың міндеттері мен келешектік дамуы. Қазіргі жағдайда электр энергиясын үнемдеу мәселелерінің маңыздығы. Энергетикалық және технологиялық жүйелерінің қосалқы жүйесі ретінде тұтынушыларды электрмен жабдықтау.

          1.2 Электр энергия тұтынушылары мен қабылдағыштарының негізгі түрлері.

          Күштік жалпы өндірістік қондырғылар: компрессорлық, сорғы, желдеткіш, көтерме-көлік құрылғысы; жарықтандырғыш, түрлендіргіш, электротермиялық, электрмен балқыту және т.б. болып табылады.

          Электр энергиясын өндірістік тұтынушыларының жіктелуі және сипаттамасы.

          1.3 Кәсіпорындардың электрлік жүктемелері.

          Электр жүктемелері ұғымы; электр жүктемелері туралы ақпарат көздері; электр жүктемелерінің типтік графиктері. Номиналдық, орта, ортаквадраттық және есептік жүктемелер.

          Есептік жүктемелердің ықтималды сипаты. Есептік жүктемелерді түрлі әдістермен анықтау. Электрмен жабдықтаудың әртүрлі деңгейлерінде электр жүктемелерін есептеу.

          1.4. 1 кВ дейінгі кернеу кезінде электр энергиясын тарату.

          Қоршаған орта жағдайы бойынша өндірістік бөлмелерді жіктеу. Цехішілік тораптар сұлбалары: радиалдық, магистралдық. Электр тартылымдар түрлері, тартылымдар мен кәбілдер маркалары. Таратушы және магистралдық шинасымдар.

          1.5 1 кВ дейінгі кернеулі тораптарда қысқа тұйықталу токтарын есептеу. Цехтік электр тораптарын балқымалы сақтандырғыштар мен автоматтық ажыратқыштармен қорғау. Төменгі вольтті тораптар қималарын есептеу. Өрт- және жарылыстық қауіпті бөлмелер тораптарының ерекшеліктері. Жылжымалы электр қабылдағыштар тораптары.

 2 Курстың теориялық тарауларын зерттеуге әдістемелік нұсқау

2.1 1.1 тарауын оқыған кезде қазіргі жағдайда электр энергияны үнемдеу мәселелеріне мән беріңіз. Электр энергия сапасына, бақылау және есептеу мәселелеріне, электрэнергияны коммерциялық есептеудің автоматы жүйесін (ЭКЕАЖ) енгізу қажеттілігіне назар аударыңыз.

2.2 1.2 тарауын оқыған кезде электрэнергияның негізгі қабылдағыштарына, олардың сипаттамаларына және ток түрі бойынша, кернеуі бойынша, ток жиілігі бойынша, кернеуі бойынша жіктелуіне, жұмыс режімдерінің ұқсастығына (электрмен үзіксіз жабдықталуына) назар аударыңыз.

2.3 1.3 тарауын оқыған кезде электр жүктемелерін (негізгі және қосымша) есептеу әдістеріне назар аударыңыз. Номиналдық, орта, ортаквадраттық және есептік жүктемелердің айырмашылығы мен анықтаудың тәсілдері. Электрмен жабдықтау жүйелерінің түрлі деңгейлерінде электр жүктемелерін есептеу.

2.4 1.4, 1.5 тарауларын оқыған кезде цехішілік тораптардың сұлбаларын рационалды құрастырылуына,  электр тартылымдар түрін таңдауға, сымдар мен кәбілдердің маркаларына, шинасымдар түріне назар аударыңыздар. Төменгівольтті тораптар қорғаныстық аппараттармен сенімді қорғалыну керек; олар қауіпсіз және 1 Кв дейінгі тораптарда қысқа тұйықталу токтарын есептеу ерекшеліктерін пайдалануда сенімді болу керек.

 3 Есептік-сызба жұмысына тапсырмалар

 

          Есептік-сызба жұмысы екі бөлімтен тұрады. Бірінші бөлімінде студент электр жүктемелерін есептейді, екіншісінде рефераттық сипат келтіреді.

 Цехтік біртрансформаторлық қосалқы станцияның (ТҚС) төмен кернеулі (РУ-0,4/0,23 кВ) таратушы қондырғыдан технологиялық агрегаттардың               (№ 1 ¸ 17) электр қабылдағыштары қосылған таратушы шинасымдар (ШРА-1) мен таратушы күштік пункттер (СП-1) қорек алады.  Содан басқа ТҚ басқа тұтынушылар Sпр (ШРА-2) да қоректенеді. 1 кестеде келтірілген күштік қоректенуші және таратушы желінің параметрлері студент фамилиясының бірінші әріпі бойынша, ал 2 кестеде келтірілген жеке электр қабылдағыштардың мәліметтері студенттің сынақ кітапшасы нөмірінің соңғы алдындағы цифры бойынша алынады.

          Технологиялық агрегаттардың атауы менолардың есептік коэффициенттері (Кс, соs j) 3 кестеде келтірілген. Есептік коэффициенттерін таңдау студенттің сынақ кітапшасы нөмірінің соңғы саны бойынша 1 суретте агрегаттың реттік нөмірінен байланысты алынады.

          Технологиялық агрегаттардың барлық электр қозғалтқыштары қысқа тұйықталған роторы бар асинхрондық болып табылады. Іске қосу шарты жеңіл, жұмыс режімі ұзақ (қосылу ұзақтылығы көрсетілген электр қабылдағыштардан басқа (ПВ %). Электр қозғалтқыштарды қайта жүктеу күмәнді.

          СП-1 және ШРА-1-ден электрқозғалтқыштарға дейінгі таратқыш торабы болат құбырларда сымдармен орындалады. Қоректенуші торап ашық төселген кәбілдермен орындалған. Жұмыс шарты қалыпты (өртке қауіпті бөлмелерде орнатылған электр қабылдағыштардан басқа). 

          U = 380/220 В күұтік желі үшін (1 сурет) керек:

а) белгіленген қуат әдісімен және сұраным коэффициентімен үш фазалы жүктемені есептеу, есебін 4 кестеге енгізу;

б) цехтік трансформаторды таңдау;

в) қорғаныстық аппаратурасын, маркасын және сымдар қимасын, сондай-ақ қоректендіретін пункттер типін таңдау;

г) цехтің қоректендіруші және таратушы желісінің сұлбасын, оның барлық элементтерін көрсете отырып сызу.

Рефератты түрде өзіндік жұмыстар сұрақтары. Сұрақтың нөмірі сынақ кітапшасының соңғы екі цифрасы бойынша анықталады. Егер бұл цифрлар 00-ден50-ге дейін болса, онда сұрақ нөмірі сынақ кітапшасының цифрларына сәйкес келеді. Егер бұл цифрлар 51-ден 99-ға дейін болса, онда сұрақ нөмірі 10-ХХ ретінде анықталады. Мысалы, егер сынақ кітапшасының нөмірі 17 цифрымен аяқталса, онда рефератты №17 сұрақ бойынша жазылады, егер сынақ кітапшасының нөмірі 67 аяқталса, онда теориялық сұрақтың нөмірі  100-67=66 ретінде анықталады және рефератты №33 сұрақ бойынша жазылады.

 4 Есептік-сызба жұмыстарын орындауға әдістемелік нұсқаулар

 Электр жүктемелерін есептер алдында сұраныс коэффициенті әдісі бойынша барлық белгіленген қуаттарын номиналдық мәнге келтіру керек:

а) ПВ < 100 % коэффициенттері бар электр қабылдағыштар үшін ПВ 100 % қосылудың қайталауын келтіретін олардың номинал Рн қуатын анықтау керек.

 , кВт;

б) электрқабылдағыштардың кВА берілген қуаттарын белгілеуде олардың номиналды белсенді қуаттарын Рн, кВт анықтау керек  

, кВт;

в) ПВ < 100 %  коэффициенттері болатын және кВА берілген белгілі қуатты электрқабылдағыштар үшін  ПВ 100 % келтірілген номиналдық белсенді Рн, кВт  қуаттарын анықтау керек  

, кВт.

Электр жүктемелерінің есептеулерін қоректендіру пункттері бойынша 4 кестеге енгізіледі және келесі формула бойынша шығарылады

Рр = Рн×´ Кс,

Qр = Рp×´ tgj,

Sр = ,

мұнда Рн – электр қабылдағыштың ПВ 100 %, кВт келтірілген номиналдық белсенді қуаты;

Кс – 3 кестеде берілген сұраныс коэффициенті;

tgj - 3 кестеде берілген cosj бойынша анықталатын реактивті қуаттың коэффициенті;

Рр, Qр, Sр – белсенді (кВт), реактивті (квар) және толық (кВА) сәйкесті есептік жүктемелер;

Iр – электр қабылдағыштың немесе қоректендіру торабының есептік тогы, А.

Цехтік трансформаторды таңдау  трансформаторлық қосалқы станцияның қосынды есептік қуаты (SрТП) бойынша шығарылады, сөйтіп  трансформатордың жүктеу коэффициенті Кз = 0,7 ¸ 0,8 шектерінде болу үшін  

Кз = SрТП / Sн тр-ра

мұнда Sн тр-ра –трансформатордың номинал қуаты, кВА.

Қорғаныстық аппаратураны таңдау цехтің қоректендіруші және таратушы желісіне сәйкес іске асырылады.  № 1 ¸ № 7 электр қабылдағыштары үшін сақтандырғыштарды, ал № 9 ¸ № 16 электр қабылдағыштары үшін автоматтық ажыратқыштарды таңдау керек. Сондай-ақ автоматты ажыратқыштарды ЭП № 1 және СП-1, ШРА-1, ШРА-2 және ТП кірмелерінде қорғану үшін алынады.

Сақтандырғыштар мен автоматты ажыратқыштардың Uв,ном номиналдық кернеуі желінің  Uном,ж номиналдық кернеуіне тең болу керек.

 

                                                                                                                                                                                                                                                                 

                                                                                                                                                                   

 

 

 

                                                                                                       

                                                                                          

 

 

 

                                                                 

 

Подпись: 7 

  

1 Сурет – Цехтің қоректендіруші және таратушы желісінің сұлбасы

           

   1 К е с т е

Алғашқы берілгендер

Студент фамилиясының бірінші әріпі

А,Д,Э

В,Г,Я

Б,Е,Л

Ж,З,И

К,Ю, Щ

М,О

Н,П,Ф

Р,Т,У

С,Ч

Х,Ц,Ш

Қосылған жүктеме (ШРА-2)

Рр, кВт

800

700

600

500

400

400

500

600

700

800

Qр, квар

400

500

600

700

800

900

700

600

500

400

Өртке қауіпті бөлмелерде орнатылған технологиялық электр қабылдағыштар нөмірі

16, 17

16, 8

17, 8

8, 7

16, 7

17, 7

8, 16

17, 7

8, 7

17, 7

 
 

2 К е с т е

Технологиялық агрегат нөмірі

Сынақ кітапшасы нөмірінің соңғы алдынғы цифрасы

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Электр қабылдағыштардың белгіленген қуаттары (Руст, кВт немесе Sуст, кВА)

1

7,5+3,0+

1,1

5,5+2,2+ 0,8

10+3,0+

0,4

7,5+1,1+

0,4

3х1,5+0,8

5,5+1,5+

0,4

4х1,5+0,6

4х1,1+0,9

11+7,5+

2,2

14+3+1,1

2

50

55

30

20

17

18

22

10

15

40

3

13+1,1+ 0,6

7,5+3+ 0,8

10+1,5+ 0,4

13+1,5+ 0,8

10+0,8+ 0,4

17+10+ 2,2

16+11+ 2,2

7,5+0,8+ 1,2

4+1 +0,2

13+10+3

4

3

4

7,5

10

30

22

13

17

10

4

5

20 кВА

32 кВА

26,5 кВА

11,4 кВА

19,4 кВА

30 кВА

33 кВА

43,4 кВА

42 кВА

9 кВА

6

3+1,1+ 0,4

4+1,5+0,6

5,5+2,2+ 0,8

4+1,5

3+2,2+ 0,4

5,5+1,1+ 0,6

3+1,1+ 0,4

10+7,5+

2,2

17+7,5+ 1,1

13+5,5+

0,6

7

21 кВА

19 кВА

25 кВА

40 кВА

15 кВА

18 кВА

33,5 кВА

20 кВА

13 кВА

23 кВА

8

1,5

2,0

3,0

4,0

2,2

5,5

7,5

10

3,0

4,0

9

30+2,2+

1,1

17+2,2+

0,8

22+1,5+

0,8

30+2,2+

1,1

17+1,5+

0,6

10+7,5+

1,1

7,5+4+0,6

5+3+1,1

10+4+0,6

15+2,2+

1,1

10

7,5+4+0,6

10+1,1 +0,4

13+1,1+

0,8

7,5+3+0,8

11+7,5+

1,2

13+3 +0,6

11+4+2,2

15+7,5+

1,5

13+10+

0,6

10+2,2+

1,1

11

40

15

10

22

18

17

20

30

55

50

12

3,0

2,2

4,0

1,1

5,5

7,5

0,8

1,5

3,5

6

13

10+0,4

10+0,6

15+0,8

17+1,1

7,5+ 1,1

5,5+ 0,4

13+1,1

10+0,8

15+0,6

17+2,2

14

17+2,2

15+0,8

17+1,1

7,5+0,4

5,5+ 0,8

13+2,2

10+1,1

15+0,6

13+0,4

10+1,1

15

14

28

16

10,2

32

5,5

20

30

10

31

16

10

17

18

20

22

15

40

50

55

30

17

30

55

50

40

9
 

 
 
15

22

20

18

10

17

 

3 К е с т е

Сынақ кітапшасы нөмірінің соңғы цифры

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Электр қабылдағыш атауы

Сұраныс коэффициенті Кс / қуат коэффициент cosj

1 Көпір кран  ПВ-40%

0,2/

0,5

0,3/

0,55

0,25/

0,6

0,2/

0,5

0,45/

0,55

0,2/

0,6

0,4/

0,5

0,35/

0,5

0,2/

0,55

0,1/

0,6

2 Кезеңдеп жұмыс істейтін қыздыру пеші

0,8/

0,8

0,75/

0,75

0,7/

0,7

0,75/

0,8

0,8/

0,75

0,8/

0,7

0,75/

0,8

0,7/

0,75

0,75/

0,7

0,8/

0,8

3 Токарлық-револьверлік станок

0,14/

0,5

0,15/

0,55

0,16/

 0,6

0,14/

0,6

0,15/

0,5

0,16/

0,55

0,14/

0,55

0,15/

 0,6

0,16/

0,5

0,14/

0,55

4 Калорифер желдеткіші

0,7/

0,8

0,75/

0,8

0,8/

0,8

0,75/

0,8

0,7/

0,8

0,75/

 0,8

0,8/

0,8

0,75/

 0,8

0,7/

0,8

0,75/

0,8

5 Балқытып біріктіретін   тр-р ПВ-40%

0,3/

0,3

0,35/

0,35

0,3/

0,4

0,35/

0,3

0,3/

0,4

0,30/

0,4

0,35/

0,45

0,30/

 0,3

0,35/

0,4

0,3/

0,5

6 Дөңгелетіп тегістейтін станок

0,15/

 0,5

0,16/

0,45

0,14/

0,4

0,15/

0,45

0,16/

0,5

0,14/

0,45

0,15/

0,4

0,16/

0,4

0,14/

0,5

0,15/

0,45

7 Балқытып біріктіретін түзеткіш

0,3/

0,5

0,3/

0,65

0,35/

0,6

0,3/

0,65

0,35/

0,5

0,3/

0,5

0,35/

0,55

0,35/

0,45

0,3/

0,65

0,35/

0,6

8 Созылмалы желдеткіш

0,65/

 0,85

0,7/

0,8

0,75/

0,85

0,8/

0,8

0,65/

0,85

0,7/

0,8

0,75/

0,85

0,8/

0,8

0,7/

0,85

0,65/

0,8

9 Ойма кесетін автомат

0,19/

0,65

0,20/

0,6

0,25/

0,55

0,24/

0,5

0,22/

0,6

0,23/

0,65

0,25/

0,65

0,25/

0,65

0,24/

0,6

0,22/

0,5

3 кестенің жалғасы

10 Токарлық-бұрандалық станок

0,16/

0,65

0,15/

0,6

0,14/

0,55

0,17/

0,65

0,12/

0,6

0,16/

0,55

0,15/

0,65

0,14/

0,6

0,12/

0,55

0,15/

0,6

11 Үззіксіз әрекет ететін қыздыру пеші

0,8/

0,9

0,85/

0,95

0,8/

1,0

0,85/

0,9

0,8/

0,95

0,75/

1,0

0,8/

0,9

0,85/

0,95

0,8/

1,0

0,75/

0,9

12 Кептіретін шкаф

0,85/

1,0

0,8/

1,0

0,75/

1,0

0,8/

1,0

0,75/

1,0

0,8/

1,0

0,85/

1,0

0,8/

1,0

0,75/

1,0

0,8/

1,0

13 Вертикалдық-үскілейтін станок

0,14/

0,5

0,15/

0,55

0,16/

0,6

0,14/

0,6

0,15/

0,5

0,16/

0,55

0,14/

0,55

0,15/

0,6

0,16/

0,5

0,14/

0,55

14 Кескінді жартыавтомат

0,17/

0,65

0,16/

0,6

0,18/

0,55

0,24/

0,5

0,22/

0,6

0,17/

0,65

0,16/

0,65

0,25/

0,65

0,24/

0,6

0,22/

0,5

15 Балқымалы түрлендіргіш ПВ-60%

0,3/

0,75

0,35/

0,7

0,4/

0,65

0,45/

0,75

0,5/

0,7

0,3/

0,65

0,35/

0,75

0,4/

0,7

0,45/

0,65

0,5/

0,75

16 Суық басу прессі

0,17/

0,6

0,18/

0,65

0,17/

0,65

0,25/

0,6

0,17/

0,6

0,18/

0,65

0,17/

0,65

0,25/

0,6

0,17/

0,6

0,18/

0,65

17 Созылмалы желдеткіш

0,65/

0,85

0,7/

0,8

0,75/

0,85

0,8/

0,8

0,65/

0,85

0,7/

0,8

0,75/

0,85

0,8/

0,8

0,7/

0,85

0,65/

0,8

11
 

Сақтандырғыштарды таңдаудың шарты:

а) Iном пл.вст. ³ I пл.вст расч.

мұнда  Iпуск – электр қабылдағыштың жіберу тогы, А;

a - қиын іске қосуда – 1,6, орта іске қосуда – 2 және жеңіл іске қосуда – 2,5 тең болатын іске қосу коэффициенті.

 

 

4 К е с т е – Қоректендіру пунктері бойынша электр жүктемелерін есептеу

№ ЭП п/п

Рн,

кВт

Кс

cosj

tgj

Рр,

кВт

Qр,

квар

Sр,

кВА

Iр,

А

1

2

3

4

5

6

7

8

9

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ЭП № 1

 

 

 

 

 

 

 

 

СП-1

ЭП № 2

 

 

 

 

 

 

 

 

ЭП № 3

 

 

 

 

 

 

 

 

ЭП № 4

 

 

 

 

 

 

 

 

ЭП № 5

 

 

 

 

 

 

 

 

ЭП № 6

 

 

 

 

 

 

 

 

ЭП № 7

 

 

 

 

 

 

 

 

ЭП № 8

 

 

 

 

 

 

 

 

Нәтижесінде СП-1 бойынша

 

 

 

 

 

 

 

 

ЭҚ № 1 + СП-1 қорытындысы

 

 

 

 

 

 

 

 

ШРА-1

ЭП № 9

 

 

 

 

 

 

 

 

ЭП № 10

 

 

 

 

 

 

 

 

ЭП № 11

 

 

 

 

 

 

 

 

ЭП № 12

 

 

 

 

 

 

 

 

ЭП № 13

 

 

 

 

 

 

 

 

ЭП № 14

 

 

 

 

 

 

 

 

ЭП № 15

 

 

 

 

 

 

 

 

ЭП № 16

 

 

 

 

 

 

 

 

ЭП № 17

 

 

 

 

 

 

 

 

4 кестенің жалғасы

Нәтижесінде ШРА-1 бойынша

 

 

 

 

 

 

 

 

Нәтижесінде ШРА-2 бойынша

 

 

 

 

 

 

 

 

Нәтижесінде ТП бойынша

 

 

 

 

 

 

 

 

Көпқозғалтқышты электр қабылдағыштың іске қосу тогы келесі формула бойынша анықталады

Iпуск = Кп´ Iр макс. ЭП

мұнда  Iр макс.ЭП – топқа кіретін қозғалтқыштың максималды есептік тогы, А;

Кп – іске қосу коэффициенті.

Егер сақтандырғыш электрқабылдағыштардың тобын қорғаса, онда іске қосу тогының орнына келесі формуламен анықталатын сындық токты пайдаланады

Iкрит = Iпускнаиб +Iном

мұнда Iпускнаиб  - топқа кіретін электр қабылдағыштың ең үлкен іске қосатын тогы, А;

Iном – топқа кіретін электр қабылдағыштардың номиналдық токтар қосындысы, А;

б) Iном пред. ³ I р ЭП.

Егер сақтандырғыш электрқабылдағыштардың тобын қорғаса, онда бір электр қабылдағыштың есептік тогының орнына топқа кіретін, келесі формуламен анықталатын барлық электр қабылдағыштардың номиналдық токтар қосындысы пайдаланылады

Iном = Iном1 + Iном2 + …+ Iном n.

Онда есеп шартының түрі  Iном пред. ³ Iном.

Автоматты ажыратқыштарды таңдау шарты:

а) Iн а  ³ Iр ЭП;

б) Iн макс расц ³  Iр ЭП;

в) Iсраб эм расц ³1,25´Iпуск .

Егер сақтандырғыш электрқабылдағыштардың тобын қорғаса, онда бір электр қабылдағыштың есептік тогының орнына топқа кіретін анықталатын барлық электр қабылдағыштардың номиналдық токтар қосындысы пайдаланылады:

а) Iн а  ³ Iном;

б) Iн макс расц ³  Iном;

в) Iсраб эм расц ³1,25´Iкрит .

Сымдар қимасы мен маркасын таңдау келесі шарттар бойынша шығарылады:

а) ұзақ жұмыстық токпен қыздырудың шарты бойынша

Iдоп³ Iр ЭП.

Егер сақтандырғыш электрқабылдағыштардың тобын қорғаса, онда бір электр қабылдағыштың есептік тогының орнына топқа кіретін анықталатын барлық электр қабылдағыштардың номиналдық токтар қосындысы пайдаланылады

Iдоп³ Iном;

б) қорғанудың таңдап алған аппаратына сәйкес шарты бойынша

Iдоп³

мұнда Iзащ – қорғаныстық аппарат тогы (қыстырғы балқытуының номинал тогының немесе ағытқыштың номинал тогы), А;

Кзащ – сақтандырғыштар мен автоматты ажыратқыштармен қорғаған кезде 0,33 тең коэффициенті.

Номинал кернеуі бойынша қоректендіру пунктерінің типін таңдау жүргізіледі  

Uр  Uном.

ШРА типті таратқыш шинасымдарды және күштік пункттерді таңдау есептік Iр ток бойынша келесі шартпен алады

Iр  Iном

мұнда Iном – шинасымдардың немесе күштік пункттердің номиналдық тогы, А;

Iр – шинасымдардың немесе күштік пункттердің есептік тогы, А.

Қоректендіру пункттерін қоректендіретін кәбіл жолдарын таңдау электр қабылдағыштарды қоректендіретін сымдарды таңдаған сияқты жүргізіледі.

Цехтің қоректендіруші және таратушы желісінің сұлбасында келесі типтерді көрсету керек: СП-1, ШРА-1, ШРА-2, трансформаторлар, сақтандырғыштар, автоматтар, сымдар мен кәбіл жолдары, сымдар салынған құбырлардың типі мен диаметрлері.

Өртке қауіпті бөлмелерде орнатылған электр қабылдағыштар қорғанудың жоғары дәрежесін талап етеді, сондықтан оларды қоректендіру үшін мыс сымдар ғана, қорғаныстық аппараттарды таңдау үшін балқытылған қыстырмаларды және үлкен қорлы ағытпаларды орнатуды ескеру керек.

 

Рефераттық түрдегі өзіндік жұмысқа арналған сұрақтар

1 Өнімнің біреуіне шығатын электр энергияның меншікті шығындар әдісін қашан және қалай пайдаланады?

2 Реттелген диаграммалар әдісімен электр жүктемелерін қалай есептейді?

3 Электрқондырғылар кернеу шамасы, бейтарап режімі, ток пен жиілік түрі бойынша қалай бөлінеді?

4 Электрмен жабдықтау сенімділігі бойынша электр қабылдағыштарды жіктеуді түсіндіріңіз?

5 Негізгі және қосымша электр көрсеткіштерін анықтайтын формулаларды жазыңыз?

6 Электрмен жабдықтау жүйелерінде электр қозғалтқыштар жұмыстарының қандай режімдері ескеріледі?

7  Электр қабылдағыштардың тәнді топтарын белгілеңіз.

8  Жүктеменің жартысағаттық максимумын түсіндіріңіз.

9  Электр жүктемелерінің сызбалары ұғымы.

10 Электр жүктемелерін анықтаған кезде пайдаланылатын есептік коэффициенттердің математикалық өрнегін келтіріңіз.

11 Сұраныс коэффициенті әдісімен электр жүктемелерін қалай есептейді?

12 1 м2 ғимаратқа жүктемелердің меншікті тығыздығы әдісімен электр жүктемелерін қалай есептейді?

13 Қабылдағыштар тізімі бойынша өз пәтеріңіздің электр жүктемелерінің есептік максимумы мен есептеуіш көрсеткіштерін анықтаңыз.

14 Коммутациялық аппараттарда орындалған қорғаныстығы бар 1 кВ астам желілерде сақтандырғыштар саласы мен таңдау ерекшеліктерін салыстырыңыз.

15 40 МВА трансформаторы артында орнатылған реактор кедергісінің қысқа тұйықталу токтарының деңгейіне дейін қысқа тұйықталу токтарын төмендету үшін 63 МВА трансформаторы артында орнатылған реактордың қандай кедергісін алу керек?

16 Ток трансформаторына қосылатын аспаптардың максималды санын анықтау.

17 Электрмен жабдықтау сұлбасы үшін қажетті алғашқы берілгендерді атап өтіңіз.

18 Қолданылатын кернеуді көрсетіңіз және оларды дәйек етіңіз.

19 Электр жүктемелерінің теориялық орталығының ұғымын беріңіз және бірнеше жүктемелер үшін қоректендіу көзінің орналасқан орнын анықтаңыз.

20 Таратқыш қондырғы секцияларының біреуі үшін кернеу трансформаторын таңдау.

21 Қысқа тұйықталу токтарының меншікті мәнінде әрекет ететін электрмен жабдықтау жүйесінің түрлі деңгейінде  қысқа тұйықталу қуатының физикалық ұғымын түсіндіріңіз.

22 Энергожүйелердің техникалық шарттарын және тұтынушылардың талаптарын ескере отырып, номинал параметрлері бойынша аппараттарды таңдаудың қағидаларын көрсетіңіз.

23 Әзірлеуші – зауыттар беретін номинал параметрлері,  және кәсіпорындар электр тораптарының мүмкіндік режімдерінің, жоғарывольтты ажыратқыштарды таңдауға қысқа тұйықталу режімдерін қоса отырып, есептік шамалары қалай әсер етеді?

24  Қандай аппараттарға үшін термиялық тексеріске тексеріс керек?

25  Қысқа тұйықталу токтарының шамасын анықтаған кезде асинхрондық және синхрондық қозғалтқыштар жағынан қор беру қажеттілігі мен шамасын бағалаңыз.

26 Сіз қорек алатын аудандық қосалқы станция трансформаторының қысқа тұйықталуларын шектеп, бірнеше төмендетуші қосалқы станция үшін жүктеменің ажыратқыштары мен айырғыштарын таңдап алыңыз

27 Негізгі төмендетуші қосалқы станция мен таратқыш пунктіні таңдау үшін қажетті алғашқы берілгендерді атап өтіңіз.

28 Келесі түсініктемелерге: қосалқы станция, трансформаторлық қосалқы станция, жинақталған трансформаторлық қосалқы станция, тарату құрылғысы, негізгі тарату құрылғысы, ашық тарату құрылғысы, жабық тарату құрылғысы, жинақы тарату құрылғысы, басқару станциясының қалқаны, тарату шкафы, түйіндік тарату қосалқы станциясы, негізгі төмендетуші қосалқы станция, терең кірме қосалқы станциясы, тіреуіш қосалқы станция анықтама беріңіз.

29 Электрмен жабдықтау жүйелерінде күштік трансформаторларды таңдаудың ерекшеліктерін түсіндіріңіз.

30 Электрмен жабдықтау жүйелерінің цехтік қосалқы станцияларының жоғарғы жақтан төменгі жаққа біріктіру нұсқаларын көрсетіңіз.

31 Цехтік қосалқы станция трансформаторларын таңдаудың ерекшеліктері қандай?

32 Төменгі кернеулі таратушы қондырғылардың құрылымын анықтайтын қағидаларын сипаттаңыз.

33 Трансформаторлық қосалқы станцияларды, төменгі кернеулі қалқандарды және басқару станциясының қалқанын орналастырудың нұсқаларын келтіріңіз.

35 Электрмен жабдықтау жүйелерінде әуе жолдары бойынша негізгі мәліметтер келтіріңіз.

36 Электрмен жабдықтау жүйелеріндеқолданылатын негізгі кәбілдерді атаңыз және олардың мағынасын ашыңыз.

38 Траншеяларда кәбілді төсеудің ерекшеліктері мен шектеулері қандай?

39 Блоктарда кәбілді төсеу; блоктарда кәбілді төсеген кезде қималардың көбейгенін санаңыз, блокта төсеудің орнынан және блоктың орталық құбырларын пайдалану ерекшеліктерінен байланысты электр жүктемесінің шамасын өзгертудің физикалық ұғымын түсіндіріңіз.

40 Кәбіл құрылыстарында кәбілді төсеу; туннельдерде және арналарда кәбілді төсеу  кәсіпорын үшін неге негізгі мәселе болып табылады?

41 1 кВ дейінгі кернеулі айнымалы және тұрақты токтың электрлік күштік және жарықтандыратын тораптарының құрамды бөлшегі ретіндегі электр тартылымдар; науалар мен арқансымдарда кәбілді төсеу.

42 Эстакадалар мен галереяларда кәбілді төсеу; эстакадаларда кәбілді төсеу тәсілінің пайда болуы неде?

43 Токөткізгіштерін пайдалану саласын негіздеңіз және олардың құрылымдық орындалу ерекшеліктерін қарастырыңыз.

44 Электр қабылдағыштары мен тұтынушыларды магистралдық, радиалдық және аралас қоректендіруді пайдаланудың ерекшеліктерін атаңыз.

45 Өндірістік электр тораптарында қысқа тұйықталу токтарын есептеуді ықшамдаудың ерекшеліктерін атаңыз.

46 Өндірістік электр тораптарында аталған бірліктерде қысқа тұйықталу токтарын есептеуді пайдалану саласын атаңыз.

47 Электр тізбегі элементтерінің кедергілерін анықтау үшін есептік формулалар келтіріңіз.

48 Қысқа тұйықталу токтарын есептеудің аталған жүйелерін пайдалану саласын көрсетіңіз.

49 Тармақталған электр тораптары немесе қайталанған тізбектер үшін салыстырмалы бірліктерде қысқа тұйықталу токтарын есептеудің артықшылықтарын көрсетіңіз.

50 1 кВ дейінгі торапта қысқа тұйықталу токтарын есептеудің ерекшеліктерін анықтаңыз.

 А Қосымшасы

А.1 Кесте - Трансформаторлардың номинал параметрі

Трансформатора тип

Sном, кВА

Орама кернеуі, кВ

Шығындар, кВт

Uк, %

Iх, %

ВН

НН

DРхх

DРкз

ТСЗ

160

6/10

0,4/0,23

0,7

2,7

5,5

4

ТСЗ

250

6/10

0,4/0,23

1

3,8

5,5

3,5

ТСЗ

400

6/10

0,4/0,23

1,3

5,4

5,5

3

ТСЗ

630

6/10

0,4/0,23

2

7,3

5,5

1,5

ТСЗ

1000

6/10

0,4/0,23

3

11,2

5,5

1,5

ТСЗ

1600

6/10

0,4/0,23

4,2

16

5,5

1,5

ТМ

160

6/10

0,4/0,23

0,51

2,65

4,5

2,4

ТМ

250

6/10

0,4/0,23

0,74

3,7

4,5

2,3

ТМ

400

6/10

0,4/0,23

0,95

5,5

4,5

2,1

ТМ

630

6/10

0,4/0,23

1,31

7,6

5,5

2

ТМ

1000

6/10

0,4/0,23

2,45

11

5,5

1,4

ТМ

1600

6/10

0,4/0,23

3,3

16,5

5,5

1,3

ТМ

2500

6/10

0,4/0,23

3,85

23,5

6,5

1

 

Б Қосымшасы

Б.1 Кесте – Автоматты ажыратқыштардың номиналдық параметрлері

Ажыратқыш типі

Номинал ток, А

Ағытқыштың іске қосу тогының еселігі

ажыратқыштың

ағытқыштың

ВА51Г-25

25

0,3; 0,4; 0,5; 0,6; 0,8; 1,0; 1,25; 1,6; 2,0;2,5; 3,15; 4, 5,

7; 10

ВА51-25

25

6,3; 8; 10; 12,5; 16; 20; 25

7; 10

ВА51-31-1

100

6,3; 8, 10, 12, 16, 20, 25, 31,5; 40, 50, 63, 80, 100

3, 7, 10, 14

ВА51-33

160

80, 100, 125, 160

10

ВА51-35

250

80, 100, 125, 160, 200, 250

12

ВА51-37

400

250, 320, 400

10

ВА51-39

630

400, 500, 630

10

ВА53-41

1000

1000

2, 3, 5, 7

ВА55-41

1600

1600

2, 3, 5, 7

ВА53-43

2500

2500

2, 3, 5

ВА74-47

4000

4000

2, 3, 5

 

В Қосымшасы

В.1 Кесте - Сақтандырғыштардың номиналдық параметрлері

Сақтандырғыш типі

Номинал тогы, А

сақтандырғыштың

Балқытпа қыстырғының

НПН2

63

6, 10, 16, 20, 25, 32, 40, 63

ПН2

100

31,5; 40, 50, 63, 80, 100

ПН2

250

80, 100, 125, 160, 200, 250

ПН2

400

200, 250, 315, 355, 400

ПН2

630

31,5; 400, 500, 630

 

Г Қосымшасы

Г.1 Кесте – Іске қосу коэффициенттері

Электр қабылдағышты іске қосу режімі

Іске қосатын ток еселігі

Жеңіл

5÷7

Орта

4÷5

Ауыр

3÷4

Электр пештері, кептірме шкафтар

1

 

Д Қосымшасы

Д.1 Кесте –Қоректендіру пунктінің  номиналдық параметрлері

Күштік тарату шкафының белгісі

Номинал тогы, А

ШР11-73-701

250

ШР11-73-702

400

ШРА73ВУ3

250

ШРА73ВУ3

400

ШРА73ВУ3

630

ШРА4-100

1000

ШМА4

1250

ШМА4

1600

ШМАД

2500

ШОС2

25

ШОС80У3

16

 Е Қосымшасы

Е.1 Кесте – Мыс талсымдары бар  сымдар мен баулар үшін ұзақ токтар

Талсым қимасы, мм2

Салынған сымдарға арналған ток, А

ашық

Бір құбырда

Екі бірталсымды

Төрт бірталсымды

Бір екіталсымды

1,5

23

19

16

18

2

26

24

20

23

2,5

30

27

25

25

3

34

32

26

28

4

41

38

30

32

5

46

42

34

37

6

50

46

40

40

8

62

54

46

48

10

80

70

50

55

Ж Қосымшасы

Ж.1 Кесте - Асқын жүктемелерден қорғанысты талап ететін желілерде төселінетін алюминий талсымдары бар өткізгіштер үшін амперде қорғаныс аппараттарының ең үлкен токтары мен жіберілетін ұзақ жүктемелері

Ток өткізетін талсым қимасы, мм2

Резіңкелі және полихлорвинилдік оқшауламасы бар сымдар мен баулар

Металл қорғаныстық қабықшаларда резіңкелі оқшауламасы бар сымдар; қорғасынды, полихлорвинилдік және жанбайтын резіңкелі қабықшалы, брондалған және брондалмаған, ашық салынған  кәбілдер

Ашық салынған

Бір құбырда салынған

өрт- және жарылысқауіптілерден басқа өндірістік бөлемелер

Өрт- және жарылысқауіпті бөлмелер, өндірістік кәсіпорындардың тұрмыстық және конторалық бөлмелері, қоғамдық және тұрғын ғимараттар

Iн

Iв

Iа

Iн

Iв

Iа

екі бірталсымды

үш бірталсымды

төрт бірталсымды

тоғыз бірталсымды

екіталсымды

үшталсымды

Iн

Iв

Iа

Iн

Iв

Iа

Iн

Iв

Iа

Iн

Iв

Iа

Iн

Iв

Iа

Iн

Iв

Iа

2,5

24

25

25

24

20

25

20

15

20

19

15

20

19

15

20

15

10

15

21

15

20

19

15

15

4

32

35

30

32

25

30

28

20

30

28

20

30

23

20

25

20

15

20

29

25

30

27

20

25

6

39

35

40

39

35

40

36

25

40

32

25

30

30

25

30

25

20

25

38

35

40

32

25

30

10

55

60

50

55

45

50

50

35

50

47

35

50

39

35

40

-

-

-

55

45

50

42

35

40

16

80

80

85

80

60

85

60

45

60

60

45

60

55

45

50

-

-

-

70

60

70

60

45

60

25

105

100

100

105

80

100

85

60

85

80

60

85

70

60

70

-

-

-

90

80

100

75

60

70

35

130

125

120

130

100

120

100

80

100

95

80

100

85

60

85

-

-

-

105

80

100

90

80

100

50

165

160

140

165

125

140

140

125

140

130

100

140

120

100

120

-

-

-

135

100

140

110

100

100

70

210

200

200

210

160

200

175

125

170

165

125

170

140

125

140

-

-

-

165

125

170

140

125

140

95

255

260

250

255

200

250

215

160

200

200

160

200

175

125

170

-

-

-

200

160

200

170

125

170

120

295

300

300

295

260

300

245

200

250

220

160

200

200

160

200

-

-

-

230

200

250

200

160

200

150

340

350

350

340

300

350

275

225

300

255

200

250

-

-

-

-

-

-

270

225

300

235

200

250

185

390

350

400

390

300

400

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

310

225

300

270

200

250

240

465

430

500

465

350

500

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

300

535

500

500

535

430

500

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

400

645

600

600

645

500

600

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

21
 

 И Қосымшасы

И.1 Сурет – Цехтің қоректендіруші және таратушы желісінің сұлбасын толтырудың мысалы

Әдебиеттер тізімі

 

1. Кудрин Б.И. Электроснабжение промышленных предприятий: Учебное пособие для студентов высших учебных заведений. /Б.И. Кудрин. - М.: Интермет Инжиниринг, 2005. - 672 с.: ил.

2. Справочник по проектированию электроснабжения. Электроустановки промышленных предприятий /Под ред. Ю.Г. Барыбина и др.- М.: Энергоатомиздат, 1990.- 576 с.

3. Справочник по проектированию электрических сетей и электрооборудования /Под ред. Ю.Г. Барыбина и др.-М.: Энергоатомиздат, 1991.- 464 с.

4. Справочник по проектированию и электрооборудованию. Электроснабжение /Под ред. А.А. Федорова. -М.: Энергоатомиздат, 1986.- 568 с.

5. Справочник по проектированию и электрооборудованию. Электрооборудование / Под ред. А.А. Федорова. -М.: Энергоатомиздат, 1987.- 592 с.

6. Правила устройств электроустановок. - М.: Энергоатомиздат, 1985. - 640 с.

Мазмұны 

Кіріспе

3

1 «Электрмен жабдықтау» пәні бойынша «Электроэнергетика» курсының мазмұны

 

3

2 Курстың теориялық тарауларын зерттеуге әдістемелік нұсқау

4

3 Есептік-сызба жұмысына тапсырмалар

4

4 Есептік-сызба жұмысын орындауға әдістемелік нұсқаулар

5

А Қосымшасы

18

Б Қосымшасы

18

В Қосымшасы

19

Г Қосымшасы

19

Д Қосымшасы

19

Е Қосымшасы

20

Ж Қосымшасы

21

И Қосымшасы

22

Әдебиеттер тізімі

23