Алматы Энергетика және Байланыс Институты

 

 

 

 

Өндіріс орындарын электрмен жабдықтау кафедрасы

 

                                                                             

                                                                  

 

 

 

 

Электрмен жабдықтау жүйелерінің

релелік қорғанысы және автоматикасы

 

050718-Электрэнергетика  мамандыѓы  бойынша оќитын  студенттерге  арналѓан курстық жұмыстың тапсырмалары мен әдістемелік нұсқаулар

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы 2005

ҚҰРАСТЫРУШЫЛАР:С.А.Бұғыбаев.,М.В.Башкиров.,Б.М.Мұхтар.

Электрмен жабдықтау жүйелерінің релелік қорғанысы және автоматикасы Курстық жұмысқа арналған тапсырмалар мен әдістемелік нұсқаулар (050718-Электрэнергетика мамандығының барлық оқыту түрлерінің студенттері үшін)-Алматы : АЭжБИ,2005.-44б.

 

 

 

Курстық жұмысқа арналған тапсырмалар мен әдістемелік нұсқаулар электрмен жабдықтау жүйелерінің релелік қорғанысы және автоматикасы курсына сәйкес және (100 нұсқа ) курстық жұмыс тапсырмаларынан, оның бөлімдерін орындауға арналған әдістемелік нұсқаулардан, электрмен жабдықтау жүйелерінің элементтерінің техникалық бөлімдерінен тұрады.

Без.4, кесте. 14, библиогр.-7 атау.

 

 

 

Пікірші: техн.ғыл.докторы, проф. В.Н. Мукажанов

 

 

 

 

 

 

 

Алматы энергетика жєне байланыс институтыныњ 2005 жылғы жоспары бойынша  басылды.

 

 

©Алматы энергетика және байланыс институты, 2005 ж.

Мазмұны

Кіріспе ...............................................................................................................4

1 Курстық жұмысқа арналған тапсырмалар мен әдістемелік нұсқаулар....6

2 Қорғаныстарды есептеуге арналған әдістемелік нұсқаулар.....................21

2.1 Трансформатордың қорғанысы................................................................21

2.1.1 Тоқ үзіндісі..............................................................................................21

2.1.2 Бойлық дифференциалды қорғаныс.....................................................21

2.1.3 Қалыпсыз режимдер және олардан сақтану........................................24

2.2 1000 кВ жоғары асинхронды және синхронды қозғалтқыштар

       қорғанысы.................................................................................................26

2.2.1 Тоқ үзіндісі.............................................................................................26

2.2.2 Статор орамындағы жерге қысқа тұйықталудан қорғаныс...............26

2.2.3 Асинхронды режим (С.Д. үшін) және асқын жүктемеден

         максималды тоқ қорғанысы..................................................................29

2.3 Төменгі кернеулі электрқозғалтқыш қорғанысы...................................29

2.4 Болатбалқытушы доғалық пештер (ДБП) қорғанысының

      қойылымын есептеу.................................................................................33

2.4.1 Қысқа тұйықталу тоғынан қорғаныс...................................................33

2.4.2 Асқын жүктеме тоғынан қорғаныс......................................................34

2.5 Конденсаторлық қондырғылар қорғанысы............................................35

Қосымшалар....................................................................................................37

Әдебиеттер тізімі............................................................................................43

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

Қазіргі заманғы энергетика жылдам қарқынмен дамып келеді. Өндіріс орындарында және тарату тораптарында желілермен қосалқы станциялар көптеп салынуда. Өнеркәсіптік және агроөнеркәсіптік кәсіпорындар, қалалық және ауылдық электр тораптарында орнатылған трансформаторлардың жалпы саны мыңдап саналады. Электрэнергия сапасына және электрмен жабдықтау сенімділігіне деген талаптар үздіксіз өсуде, ол өз кезегінде тұтынушыларды электрмен жабдықтаудың тиімділігі мен сенімділігін жоғарылатудың басты құралдары болып табылатын релелік қорғаныс құралдары мен автоматиканың жұмысын жақсартуды талап етеді. Электрмен жабдықтау жүйелерінің релелік қорғанысы және автоматикасы курсы арнайы инженерлік және оны 050718-Электрэнергетика мамандықтары бойынша оқитын барлық студенттер үшін міндетті түрде оқытылатын пән болып табылады.

Курсты өту алдында электртехниканың теориялық негіздері, электрмен жабдықтау жүйелеріндегі өтпелі үрдістер, электр станциялары мен қосалқы станциялары, электр жүйелері мен тораптары сияқты жалпы теориялық және арнайы пәндер меңгерілуі тиіс.

Курста студенттер алдымен релелік қорғаныспен автоматтандырудың қарапайым содан кейін күрделірек құралдарымен танысады. Реленің немесе автоматиканың кез-келген элементінің конструктивті орындалуының ерекшеліктері және негізгі қасиеттері өздері қолданатын қорғаныс және автоматика құралдарының сұлбаларымен бірге сұлбаның басқа элементтерімен байланысты  және берілген қондырғыларға қойылатын талаптарды ескере отырып қарастырылады. Релелік қорғаныс және автоматика құралдары сенімділікті жоғарылатумен өндіріс өнеркәсіпорындарының электрмен жабдықтау жүйелерінің жұмысының тоқтаусыз істеуімен, сондай-ақ еңбектің жеңілдетілуімен, қызмет көрсетудің қауіпсіздігін жоғарылатумен бағаланады.

 

 

Бұл курсты меңгеру барысында студенттер келесі сұрақтарға көңіл бөлуі керек.

Өндіріс кәсіпорындарының электрмен жабдықтау жүйелерінің негізгі элементтері және олардың сипаттамалары:

а) электрмен жабдықтау жүйелеріндегі релелік қорғаныс және автоматиканың қолдану аумағы және қызметі, электртермиялық қондырғылардың релелік қорғанысының ерекшеліктері;

ә) электр жабдықтау жүйелеріндегі зақымдану және қалыпсыз режимдер түрлері;

б) релелік қорғаныс және автоматиканың жұмыс істеуінің негізгі принциптері және оларға қойылатын талаптар;

в)  реленің әр элементінің қызметі, олардың өзара байланысы және жұмыс істеу реті, реленің құрылымы;

г)  оперативті тоқ;

д)  релелік қорғаныс құралының сипаттамасы және қойылымы;

е) қолданылатын қорғаныстардың артықшылықтары мен кемшіліктері;

ж) электрмен жабдықтау жүйелерінің сәйкес элементтеріне қойылған автоматика мен қорғаныстардың көлемі;

и)  бұл қорғанысты қолданғандағы алынатын экономикалық эффект.

Курстық жұмыста берілген электр жабдықтау жүйесінің қалыпты және қалыпсыз режимдерінің параметрлері негізінде келесі ретпен есептеулер жүргізіледі:

а) берілген элементтердің релелік қорғанысын және автоматикасының принципін таңдау (желінің бөлігі, тарнсформаторлар);

„) ҚТ тоғын іске қосу параметрлерін  есептеу және К_ч сезімталдық коэффициентін тексеруге қажетті көлемде есептеу; 

б) берілген элементтер үшін релелік қорғаныс және автоматиканы есептеу: жіберу және өлшеу органдарының іске қосылу параметрлерін есептеу, К_ч мәнін тексеру, релелік қорғаныс және автоматиканы есептеу;

в) ток трансформаторларын және олардың трансформация коффициентін таңдау;

г) релелік қорғаныс және автоматиканың оперативті тоқ тізбектерін, ажыратқышпен басқару, сигнализация тізбектерін, тоқ және кернеу тізбектерінің сұлбаларын жобалау.

 

1 Курстық жұмысқа арналған тапсырмалар мен әдістемелік нұсқаулар

Өндірістік кәсіпорынды электрмен жабдықтау жүйелерінің релелік қорғанысы және автоматикасын жобалау бойынша курстық жұмыс есептер жинағына 100-ден астам нұсқа кіреді.

Студент тапсырманың нұсқа нөмірін үш жолмен таңдайды:

а) фамилиясының басқы әрпі;

ә) сынақ кітапшасының соңғы нөмері;

б) сынақ кітапша нөмерінің соңғысының алдындағы саны.

Тапсырмалардың негізгі параметрлері 1.1,1.4-кестелерінде келтірілген (фамилиясының басқы әрпі бойынша, сынақ кітапшасының нөмерінің соңғы және соңғысының алдындағы саны бойынша), ал орындалатын жұмыс көлемі 1.5-кестеде көрсетілген (студент фамилиясының басқы әрпі бойынша –(+)− орындау).

Курстық жұмыста берілген электр жабдықтау жүйесінің қалыпты және апатты режимдерінің параметрлері негізінде студенттер  электрмен жабдықтау жүйесі элементтерінің релелік қорғанысы және автоматикасын жобалаумен байланысты кешенді сұрақтарды шешеді.

Курстық жұмысқа көлемі 15-20 бет болатын, қорғаныс және автоматика сұлбалары бар жазбаша түсіндірме кіреді.

Жазбаша түсіндерме кітапша түрінде жасалған курстық жұмыстың мәтіндік бөлімінен, тақырыбынан және орындаушы мен жетекшінің фамилиялары мен қолдары көрсетілген титулдық беттен, содан соң тапсырма мазмұны және тапсырма мәліметтерінен тұрады. Релелік қорғаныс және автоматика сұлбалары қарындашпен сызба немесе миллиметрлік қағазда МБСТ-ты сақтай отырып орындалады да, жазбаға қосылады.

Курстық жұмысты келесі ретпен орындайды:

1.1      Осы  оқу құралдың (И) қосымшасын және ПУЭ-ні пайдаланып тұтынушылар категорияларын есепке ала отырып, өндірістің электрмен жабдықтау жүйесінің барлық элементтерінің релелік қорғаныс және автоматика тізімін және көлемін таңдау (1.1,1.4-сурет):

а)    35÷220 кВ ЭЖЖ;

ә)    6-10 кВ кабелді желілер;

б)    негізгі төмендетуші қосалқы станциялар трансформаторлары (ГПП);

в)    цехтық трансформаторлар (ТП);

г)    синхронды және асинхронды қозғалтқыштар (СД және АД);

д)    электрдоғолық пештер трансформаторлары ( ДСП);

е)  кремниді-түрлендіргіш қосалқы станциялардың трансформаторлары (КПП);

ж)   6-10 кВ батарей конденсаторлар (ККУ).

Мысалы, ПУЭ-ге сәйкес қуаты 6,3 МВА ГПП трансформаторына келесідей қорғаныс және автоматика түрі орнатылады:

а) бойлық дифференциалды қорғаныс;

ә) газдық қорғаныс;

б) бір немесе екі уақыт ұстанымы бар жоғарғы кернеу жағындағы максималды тоқ қорғанысы;

в) белгі беруші асқын жүктемеге қарсы тоқ қорғанысы;

г) трансформатор кернеуін жүктеген кезде автоматты түрде реттеу.

6-10 кВ құрама шиналарындағы секциялық ажыратқыштарда:

а) тек қана АВР әсер ету периодында ғана іске қосылатын, уақыт ұстанымы жоқ максималды тоқ қорғанысы (тоқ үзіндісі);

б) 6-10 кВ секциялық ажыратқыштың АВР-і.

1.2 1.5-кестеде көрсетілген (+ орындау) электрмен жабдықтау жүйесінің элементтері үшін және олардың 1.1,1.4-кестедегі (Б-И) қосымшасындағы техникалық мәліметтері үшін толық принципиалды қорғаныс сұлбаларын таңдап және сызып, тоқ және дифференциалдық релелер қойылымдарын, қорғаныс сезімталдығын, максималды тоқ қорғанысына есептеулер жүргізу (МТҚ). Барлық есептеулер аяқталғаннан кейін тоқ қорғаныстарының селективтілік картасын тұрғызу қажет.

1.3 Қолданылып жүрген автоматика сұлбаларының бірін сызып алып (АВР, АПВ), олардың іске қосылу қойылымын таңдап және олардың қызметінің мақсатын мен жұмыс істеу принципін қысқаша түсіндіру керек.

Өндірістік электр қондырғыларында тура және жанама әсері бар айнымалы және түзетілген оперативті токта жұмыс істейтін қорғаныс және автоматика сұлбалары кеңінен қолданыс табуда. Интегралды микросұлбамен орындалған релелерді қолдану аумағы кеңеюде. Кәсіпорындар тораптарындағы жекелеген қорғаныс және автоматика құралдарының қарапайымдылығына қарамастан оларды  жобалаудағы айтарлықтай қиындықтар әртүрлі технологиялық қондырғылардың электрқондырғыларына және қоректендіру тораптарына қоятын көп түрлі талаптарына әкеліп соғады.

Курстық жұмысты орындау барысында анықтама әдебиетте көрсетілген типтік қорғаныс және автоматика сұлбаларын және есептеу әдістемесін қолданған жөн.

Тоқ үзіндісін, ГПП трансформаторының дифференциалды қорғанысын есептеу үшін және таңдалып алынған  тоқ қорғаныстарының сезімталдығын тексеру үшін алдын-ала К-2 және К-4 нүктелерінің қысқа тұйықталу тоғын есептеу керек.

Бұл үшін ГПП, ГРП және РП  құрама шиналарының секционды ажыратқыштары қоректенудің қалыпты жағдайында қосылып тұрғанын және ГПП трансформаторы және қоректендіруші желілер бөлек жұмыс істейтінін ескере отырып орынбасу сұлбасын тұрғызады, ал жүйенің немесе ЖЭО-ның К-1 нүктесіне дейінгі  кедергісі (А қосалқы станциясы) келесідей өрнекпен анықталады:

 

	Sб

 

Салыстырмалы бірлікте

Sкз1

Х_*с=                   

 

 

	Sc(жэо)

 

Sкз1

Х_*с=

 

                                                                                              (1.1)

			Атаулы бірлікте
	U2ср

 

Sкз1

Хс=

 

ЭЖЖ-37-220 кВ АС-(3*240), 6-10 кВ кабелді желілер, цехтық трансформаторлар, синхронды және асинхронды қозғалтқыштардың  ҚТ тоғын есептеген кезде, активті кедергілерін есепке алмауға болады, егер де

X_*å  ³ 1/3 r_*å .

Тоқ қорғанысының сезімталдығын тексеру үшін екі фазалы ҚТ-талу тоғын өрнекпен анықтайды

                                            I^{( 2 )} _кз=0,87 I^{( 3 )} _кз  .            (1.2)

Тоқ қорғаныстарын есептеу үшін жүктеме тоғын қорғалып отырған элементтің номиналды қуаты бойынша, кабелді желінің рұхсат етілген тоғы бойынша таңдауға болады, ал максималды тоқты эксплуатациялық асқын жүктемені есепке ала отырып (немесе өзіндік жіберу тогын) 2-3 есеге өсіреміз. Трансформатор тоғын қорғалып отырған элементтің номиналды тоғынан  1,5-2,0 есе артық аламыз  (І_н=76А болғанда К_т=100/5-150/5).

Селективтілік карталары тоқ қорғаныстары үшін құрылады  (МТҚ және ТҮ), бұл кезде кернеуі 0,4 (0,69)-6(10)-35(220) кВ электр жабдықтау жүйесінің тізбектелген элементтерінің қорғанысының уақыт-тоқтық  сипаттамасының графикалық келісімі жасалынады.

МТҚ-ның уақыт ұстанымын таңдау барысында 0,4-0,69 кВ жағында қысқа тұйықталу кезінде А селективті автоматының уақыт ұстанымының t_А=0,25-0,4 с тең екенін ескеру керек, ал уақыт ұстанымының сатысы ∆t=0,5-0,6 с тең.

КПП трансформаторлары, электрдоғалық пештер, цехтық трансформаторлар, электрқозғалтқыштар қоректендіру үшін кабель ұзындығын 200-500 м аралығында, ал қимасын ААБ-6(10)-(3*95-3*150) маркасының рұқсат етілген жүктеме тоғы бойынша алу қажет.

 

 

Шифрдың соңғы саны	Студенттің фамилиясының бірінші әріпі А, Б, В, Г, Д, Е, Ж, З, И, К, Л, Я, Ы
Электржабдықтау жүйесінің элементтері	1	2	3	4	5	6	7	8	9	0
Зауыттың электржабдықтау сұлбасы,  1.1,1.2-сурет	1	1	1	1	1	2	2	2	2	2
Жүйенің қуаты, МВА	600	700	800	900	¥	1000	¥	950	800	¥
ҚТ қуаты, МВА	700	850	950	1000	1200	950	1200	1100	900	1500
Жүйенің кернеуі, кВ	37	37	115	115	115	115	220	115	37	220
ГПП трансформаторларының қуаты* , МВА	6,3	10	16	10	16	25	40	40	25	63
Асинхронды, синхронды қозғалтқыштар (6)10 кВ, кВт	630	1000	800	1250	1600	2000	2500	2000	1600	2500
Электрдоғалық пеш трансформаторы, кВА	400	1000	1800	1800	1000	2800	2800	1800	1000	2800
ГПП-РРП1 ААБ 10(6) – (3х240) кабелді желі, км	1,2	1,5	1,7	2,0	1,0	0,8	1,4	1,1	1,6	2,0

1.1 –кесте Электржабдықтау жүйесінің элементтерінің параметрлері

 

Ескерту:  ГПП трансформаторының техникалық мәліметтері В қосымшасында келтірілген

 

 

 

1.2                 –кесте  Электржабдықтау жүйесінің элементтерінің параметрлері

 

Шифрдың соңғы саны	Студенттің фамилиясының бірінші әріпі А,Б,В,Г,Д,Е,Ж,З,И,К,Л,Я,Ы
Электржабдықтау жүйесінің элементтері	1	2	3	4	5	6	7	8	9	0
Жүйенің қ/ст–нан зауыттың ГПП-на дейінгі қашықтық, км	10	15	20	25	8	17	32	22	18	30
ГПП-ның құрама шинасындағы кернеу, кВ	6,3	10,5	6,3	10,5	6,3	10,5	6,3	10,5	6,3	10,5
Цехтық трансформаторлар қуаты, кВА	630	1000	1600	2500	630	1000	1600	1000	1600	2500
Цехтық қ/ст екіншілік кернеуі, кВ	0,4	0,4	0,69	0,69	0,4	0,4	0,69	0,4	0,4	0,69
Асинхронды қозғалқыштар 0,4(0,69)кВ АД1/АД2, кВт	7,5 55	11 110	15 132	22 132	37 75	37 90	30 160	7,5 37	18,5 45	75 160
КПП ТМРУ – 6(10) кВ трансформаторы,  кВА	1000	1250	2000	1000	2600	3500	1250	2000	2600	3500
Батарей конденсаторлар ККУ- 6(10) кВ, квар	800	1000	1200	1600	2000	2400	130	1400	1800	3000

 

 

 

 

 

1.3 –кесте  Электржабдықтау жүйесінің элементтерінің параметрлері

Шифрдың соңғы саны	Студенттің фамилиясының бірінші әріпі М,О,Н,П,Р,Т,У,Ф,С,Ч,Х,Ц,Ш,Щ,Э,Ю
Электржабдықтау жүйесінің элементтері	1	2	3	4	5	6	7	8	9	0
Зауыттың электржабдықтау сұлбасы, 1.3,1.4-сурет	3	3	3	3	3	4	4	4	4	4
ЖЭО қуаты, МВА	400	500	600	800	450	350	300	400	450	500
ҚТ қуаты. МВА	500	550	600	650	400	300	320	310	280	250
ЖЭО кернеуі, кВ	6,3	6,3	10,5	10,5	6,3	10,5	10,5	6,3	10,5	6,3
РБА – 6(10)кВ реактордың тоғы (А) және реактивті кедергісі	630- 0,22	1000- 0,22	1600- 0,25	1000- 0,35	1000- 0,22	-	-	-	-	-
ГРП-1  3ААБ6(10)- -(3х240) ЖЭО-ның кабелді желісі, км	3,0	4,0	4,5	5,0	4,0	5,0	6,0	4,0	4,5	3,0
Асинхронды қозғалтқыштар 0,4(0,69) кВ, АД1/АД2,кВт	15 132	37 90	30 160	7,5 110	11 132	18,5 45	22 55	30 110	37 90	75 160

 

1.4 –кесте  Электржабдықтау жүйесінің элементтерінің параметрлері

 

Шифрдың соңғы саны	Студенттің фамилиясының бірінші әріпі М,О,Н,П,Р,Т,У,Ф,С,Ч,Х,Ц,Ш,Щ,Э,Ю
Электржабдықтау жүйесінің элементтері	1	2	3	4	5	6	7	8	9	0
ГРП-1, ГРП-2 2ААБ6(10)-(3х185) кабелді желісі, км	1,5	2,0	0,8	1,3	2,5	1,6	1,1	0,6	0,8	1,0
Цехтық трансформаторлар қуаты,кВА	1000	630	1600	2500	630	1000	1600	2500	1000	1600
Цехтық қ/ст екіншілік кернеуі, кВ	0,4	0,4	0,69	0,69	0,4	0,4	0,69	0,69	0,4	0,4
Асинхронды, синхронды қозғалтқыштар (6)10 кВ, кВт	800	1000	1250	1600	2500	2000	800	1000	1250	2000
Электрдоғалық ДБП пеш трансформаторы, кВА	400	1000	1000	1800	2500	1000	400	1800	2800	1800
Батарей конденсаторлар ККУ- 6(10) кВ, квар	800	1000	1000	1600	2000	800	800	1250	2500	1600

 

  1.5 –кесте  РҚжА есептерінің орындалу көлемі

 

Студенттің фамилиясының     бірінші әріпі	А,Д	В,Г, Я	Б,Е	Ж,З, И,Л	К,Ы	М,О	Н,П	Р,Т, У,Ф	С,Ч	Х,Ц, Ш,Щ, Э,Ю
Электрмен жабдықтау  жүйесінің элементтері
ГПП трансформаторы	+	+	+	+	+
Кабелді желілер Л1,2 ТЭЦ-ГРП1, ГРП1-РП2						+	+	+	+	+
Асинхронды (АД), синхронды (СД) қозғалтқыштар 6(10) кВ	+	+	+	+	+	+	+	+	+	+
Асинхронды қозғалтқыштар 1 и 2 0,4/0,69 кВ	+	+	+	+	+	+	+	+	+	+
Электр доғалық пеш трансформаторы	+	+	+	+	+	+	+	+	+	+
КПП трансформаторы		+		+		+		+		+
Батарей конденсаторлар	+		+		+		+		+

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

							1.3-сурет

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

А Қосымшасы

 

АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС ИНСТИТУТЫ

 

 

Өндіріс орындарын электрмен жабдықтау кафедрасы

 

 

 

 

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

            тақырыбы: Кәсіпорынның электрмен жабдықтау жүйе элементтерінің релелік қорғанысы және автоматикасын жобалау

 

 

 

 

 

Топ студенті.........................................

_______________________аты-жөні

сынақ кітапшасының нөмері.............

Жоба жетекшісі..................................

_______________________аты-жөні

 

 

 

 

 

 

Алматы 2005

2       Қорғаныстарды есептеуге арналған әдістемелік нұсқаулар

 

2.1                        Трансформатордың қорғанысы

Қысқа тұйықталу (ҚТ) кезінде  бүліну көлемін шектеу үшін трансформатор орамаларындағы қорғаныс тез және уақыт ұстанымсыз жұмыс істеуі қажет. Мұндай қорғаныс ретінде тоқ үзіндісі, дифференциалды (трансформаторлардың қуатына байланысты) және газдық қорғаныс қолданылады.

 

2.1.1    Тоқ үзіндісі

Қорғаныстың іске қосылу тоғы келесідей таңдалынады:

а) трансформатордан кейінгі ҚТ максималды  тогын реттеу шартымен

I_сз=К_отс I⁽³⁾_к.макс. ,                             (2.1)

мұнда К_отс-реттеу коэффициенті (К_отс=1,1-1,3);

б) трансформаторды кернеу үстінде қосу салдарынан пайда болатын магниттелу тогының секіруінен реттеу шартымен

I_сз=К_отс I _ном.тр. ,                                      (2.2)

мұнда К_отс=3-5, РТ-40 релесі үшін;

 

2.1.2    Қуаты (S_ном.тр≥6,3 МВА)  трансформаторлар үшінгі  бойлық дифференциалды қорғаныс

Алдын-ала трансформатор қорғанысының толық принципиалды сұлбасымен танысып, оны сызып және есептеуге кірісу қажет.∕ 2,3,4,5∕ .

(2.3)

а) күш трансформаторы жағындағы біріншілік номиналды тоғын (І_ном1және І_ном2 ) және тоқ трансформаторының трансформация коэффициентін анықтаймыз

 

 

(2.4)

б) дифференциалды қорғаныстың иығындағы екіншілік номиналды ток анықталады:

(і_н1 немесе і_н2) үлкен мәні бойынша дифференциалды қорғаныстың негізгі жағы таңдалынады және барлық есептеулер негізгі жағына келтіріледі;

в) реттеу шартынан қорғаныстың іске қосылу тоғы таңдалынады

1)  магниттеу тоғының секіруінен

I_сз = К_отс I_ном.тр.,                                     (2.5.)

К_отс=1,3-1,5 РНТ-565 релесі үшін,

К_отс=1,5 ДЗТ-11 релесі үшін;

2) максималды теңсіздік тоғынан

I_сз = К_отс I _{нб.макс}.,                                             (2.6)

мұнда  К_отс=1,3 РНТ  үшін, К_отс=1,5 ДЗТ  үшін;

I _{нб.макс.} = I’_нб + I”_нб + I”’_нб.,                          (2.7)

мұнда І'_нб-теңсіздік тоғының құраушысы, дифференциалды қорғанысты қоректендіруші, тоқ трансформаторының (магниттеу тогы) қателігімен шартталған.

I’_нб = К_а К_одн e I⁽³⁾_к.макс.,                                 (2.8)

мұнда К_одн - коэффициент, тоқ трансформаторының біртектілігін есепке           алушы (К_одн=0,5-1,0);

ε - коэффициент, тоқ трансформаторының 10% қателігін есепке алушы, ε=0,1;

К_а – коэффициент, өтпелі үрдісті есепке алушы (аперодикалық құраушы) К_а=1,0 БНТ-сы бар релелер үшін;

І⁽³⁾_к.макс - трансформатордың негізгі жағына келтірілген, трансформатордан кейінгі ҚТ тогының максималды мәні;

 

 

 

І''_нб – теңсіздік тоғының құраушысы, қорғалушы трансформатордың кернеуін реттеумен шартталған

,                            (2.9)                 

мұнда  ±∆N-кернеуді реттеудің толық диапазоны.

І'''_нб - теңсіздік тоғының құраушысы, РНТ (ДЗТ) релесінің коммутаторына орнатылған есептік бүтін орам санының  дәлсіздігімен шартталған

 

І'''_нб=( W _1расч- W₁/ W _1расч)*І⁽³⁾к.макс.,        (2.10)

мұнда  W _{1расч ,} W₁-негізгі емес жағына орнатылған РНТ релесіне сәйкес есептік және орнатылған орам саны.

Бірінші этапта дифференциалды қорғаныстың (2.6) бойынша қойылымын есептегенде  І'''_нб есепке алынбайды, яғни

 

I_cз = К_отс ( I’_нб + I”_нб);                       (2.11)

Қорғаныстың іске қосылу тоғының есептік ретінде ең үлкен мән алынады,(2.5)және (2.11) өрнегімен анықталған;

(2.12),

г) алдын-ала оның өз аумағындағы зақымдалуда қорғанысты сезімталдыққа тексереді

мұнда І_к.мин. – ҚТ тоғының минималды мәні (әдетте қорғаныс аумағындағы екіфазалы ).

Егер сезімталдық коэффициенті екіден үлкен болса (К_ч≥2), онда есептеуді жалғастыруға болады;

д) иығындағы тоғы үлкен жағына келтірілген (негізгі жағы), реленің іске қосылу тоғы анықталады

,                              (2.13)

мұнда К_т және К_сх – негізгі жағы үшін алынады;

(2.14)

е) негізгі жағының реле орамының есептік орам саны анықталады

мұнда F=100-магнитқозғаушы күш (РНТ-565 релесі үшін).

Алынған орам саны жуық шамадағы аз орам санына дөңгелектенеді, РНТ-565 релесіне орнатуға болатын (W_диф);

ж) негізгі емес жағындағы орамның орам саны анықталады

    

мұнда  і_н1-негізгі жағының екіншілік номиналды тоғы;

і_н2-қорғаныстың келесі иығының екіншілік номиналды тоғы;

и) І'''_нб есепке ала отырып теңсіздік тоғын анықтаймыз;

к) қорғаныстың біріншілік іске қосылу тоғы және реленің екіншілік іске қосылу тогы формула (2.5), (2.6) және (2.13) бойынша қайта анықталады.

Егер І_с.з тоғы алдынғы алынған тоқтан көп болып шықса, онда аз мәнге жақын дифференциалды ораманың (W_диф) орам санының жаңа мәнін қабылдау қажет;

л) РНТ-565 релесінің қосылу сұлбасына байланысты теңдестіретін орамалардың орам саны анықталады;

м) дифференциалды және теңдестіруші орамалардың орам сандарын қайта анықтағаннан кейін (2.12) формуласы бойынша қорғаныстың сезімталдығы тексеріледі.

 

2.1.3          Қалыпсыз режимдер және олардан сақтану

Максималды тоқ қорғанысы (МТҚ) трансформатордың жоғарғы  жағында орнатылады, резервті қорғаныс болып табылады және ҚТ кезінде уақыт ұстанымымен әрекет етеді.

МТҚ істейтін тоғы асқын жүктеме шартынан алынады. Асқын жүктеме тоғы әдетте 2 режимде қарастырылады:

а) параллель жұмыс істеп тұрған трансформатордың өшуі

I_{нагр.макс.} = 2 I_ном.тр.        ;                        (2.16)

ә) АРҚ (АВР) әрекеті кезінде жүктемені автоматты қосу

I_{раб.макс}  = I₁ + I₂  »  0,7 ( I_{ном.тр.1} + I_ном.тр2 ),                         (2.17)

мұнда І₂ – қосылған жүктеменің орныққан тоғы.

(2.18)

Сондықтан алғашқы моментте ток мәні өзіндік жіберу әсерінен үлкен болады

 

Қорғаныстың істеу тоғы келесі формуламен анықталады:

мұнда  К_отс=1,1÷1,2 РТ-40 релесі үшін;

К_зап=2,5-жалпы жүктеменің өзіндік жіберу коэффициенті;

К_воз = 0,85-реленің қайтымдылық коэффициенті.

(2.19)

ҚТ кезінде екінші аймақтың  соңының сезімталдық коэффициенті

Трансформатордан қоректенетін қосылыстар қорғанысының t_п ең үлкен уақыт ұстанымы селективтілік шарты бойынша бір саты жоғары алынады

t_Т = t_П + D t

б) сигналға әрекет етуші, асқын жүктемеден қорғаныс

(2.20)

 Іске қосылу тоғы трансформатордың номиналды тоғы кезіндегі реленің қайта қайту шартымен таңдалынады

мұнда К_отс=1,05,   К_в=0,8÷0,85.

Асқын жүктеменің қорғанысының істеу уақыты МТҚ –нан бір саты жоғары алынады t _пер= t _мтз+ D t.

 

 

2.2 1000 кВ жоғары асинхронды және синхронды қозғалтқыштардың қорғанысы

2.2.1 Қуаты 5000 кВт  дейінгі электрқозғалтқыштар қорғанысы үшін фазааралық қысқа тұйықталу кезінде тоқ үзіндісі (Т.Ү) қолданылады.

Тоқ үзіндісінің біріншілік істеу тоғы жіберу тоқтарының  периодикалық құраушыларын реттеу шартынан таңдалынады ∕ 2∕

I_сз = К_отс I _пуск.,                                          (2.21)

мұнда I _пуск –Г қосымшасының, Г.1-кестесінен техникалық мәліметтері бойынша алынады;

К_отс=1,4-1,5  - асинхронды қозғалтқыштар үшін тоқ үзіндісі РТ-40 релесімен орындалған кезде;

К_отс=1,-1,8 – синхронды қозғалтқыштар үшін.

Ірі электрқозғалтқыштар (Р≥5000 кВт) бойлық дифференциалды қорғаныспен жабдықталады (ДЗ).

Электрқозғалтқыштарды бірфазалы жерге тұйықталудан қорғау үшін бірінші ретті істеу тоғы  Р≤2000 кВт үшін І_сз≤10 А және Р≥2000 кВт үшін І_сз≤5 А нөл реттік тоқ қорғанысы қарастырылады. Қосымша оқшауламаны бақылау сұлбасы қолданылады.

 

2.2.2    Статор орамындағы жерге қысқа тұйықталудан қорғаныс 

Жерге тұйықталу тоғы 5 А және одан да  көп болғанда электрқозғалтқыштарда  міндетті түрде бірфазалы тұйықталудан қорғаныс орнатылады. Егер, ∕ 6∕ қарастырылған болса, онда жерге тұйықталудан қорғаныс электрқозғалтқышты тораптан ажыратуға, ал синхронды электрқозғалтқыштарда автоматты түрде өрісті өшіруге әрекет етеді.

Қорғаныстар типтері -  РТЗ-51 типті релелі нөл реттік тоқтық қорғаныс немесе ЗЗП-1 типті релелі нөл реттік бағытталған тоқ қорғанысы. Жерге екілік тұйықталудан қорғау үшін –біррелелі, РТ-40типті релелі, нөл реттік тоқ үзіндісі қолданылады. Типы ЗЗП-1, және де РТЗ-51 типті релелі қорғаныстарды қосу үшін  электрқозғалқыштармен тарату құрылғыларын қосатын кабелдің саны бестен аспағанда, типі ТЗ, ТЗЛ, ТЗЛМ нөл реттік (TAN) тоқ трансформаторлары қолданылады.

Қорғаныстың есептік қойылымы. Жерге тұйықталудан қорғаныстың тоқ релесінің істеу қойылымы біріншілік тоқтарда есептелінеді.

РЗТ-51 типты релелі қорғаныстың іске қосылу тоғы оның меншікті сыйымдылық тогының секіруін реттеу сенімділік шартымен анықталады, қорғаныстың орнатылған жеріндегі ығысушы тұйықталудан өтетін

I_с.з. ³ I_{с.з.,расч.}= К_отс К_б I_с,                           (2.22)

мұнда  К_отс – реттеу коэффициенті (К_отс=1,2);

К_б – меншікті сыйымдылық тоғының секіруін есепке алушы, коэффициент (К_б=2,5);

І_с – желі және сол электрқозғалтқыштың І_сд меншікті сыйымдылық қосылыс тоғы, тарату құрылғылармен қосушы және І_сд қорғанысының әрекет аумағына кіруші.

I_c=I_сд+I_сл.                                               (2.23)

Электрқозғалтқыштың номиналды қуаты 2,5-3 МВТ-тан аспаған жағдайда, І_сд мәнін (2.23) есепке алмауға болады. Қорғаныстың аумағына кіретін, кабелді желінің меншікті сыйымдылық тоғы келесідей өрнекпен анықталады

        I_сл=I_со  l m,                                        (2.24)

мұнда І_со – 1 км кабелдің меншікті сыйымдылық тоғының мәні (Б.2- кесте)

l – желінің ұзындығы,км;

 m – желідегі кабель саны.

Егер (2.22) бойынша табылған І_{сз.расч} мәні Б қосымшасындағы кестеден алынған минималды іске қосылу тоғынан аз болса, онда қорғаныстың іске қосылу тоғы Б қосымшасында көрсетілгенге тең болып алынады (Б.1-кесте). Барлық басқа жағдайдаларда 

                I_{c.з,расч}£ I _c.з<5А.                                     (2.25)

 

 

 

Б Қосымшасы

         Б.1-кесте. РТЗ-51 типті релелі жерге тұйықталудан қорғаныстың біріншілік тоқтары, А

Нөл реттілік тоқ трансформаторларының типі	Нөл реттілік тоқ трансформаторларының саны және қосылуы
	1	2	3	4	2	3	4	5
	Тізбектей				Параллелді
ТЗЛ	0,68 3,96	1,25 6,80	1,95 9,83	2,48 14,6	0,97 4,25	1,19 4,80	1,43 5,95
ТЗЛМ	0,6 3,26	1,08 6,35	1,60 9,60	2,16 13,00	0,89 4,62	1,08 5,1	1,33 5,66	1,67 6,6
ТЗР	0,90 3,8	1,26 6,20	Мәлімет жоқ		1,41 6,10	Мәлімет жоқ		-
ТЗЛР	0,81 4,17	1,34 7,90	1,95 11,70	2,56 15,4	1,00 5,00	1,20 6,10	1,52 7,20	Мәлімет жоқ

 

Б.2–кесте. Жиілігі 50 Гц кабелді желілер үшін металды бірфазалы ҚТ сыйымдылық тоғының орташа мәні.

 

Кабель қимасы, мм2	Тоқ, А/км, тораптың номиналды кернеуі кезіндегі, кВ
	6		10	35
	Кабелдің номиналды кернеуі кезіндегі, кВ
	6	10	10	35
70	0,73	0,52	0,87	-
95	0,89	0,61	1,02	3,81
120	1	0,7	1,16	4,57
150	1,19	0,78	1,3	4,95
185	1,28	0,91	1,51	5,34
240	1,33	1,01	1,8	5,91

 

 

 

 

 

2.2.3    Асинхронды режим (С.Д. үшін) және асқын жүктемеден максималды тоқ қорғанысы

(2.26)

Асқын жүктемеден қорғайтын МТҚ-ның іске қосылу тоғы электрқозғалтқыштың номиналды тоғын реттеу шартымен қойылады ∕2 ∕.

мұнда К_отс = 1,05;

                   К_воз = 0,85  РТ-40, РТ – 80 релелері үшін.

 Қорғаныстың уақыт ұстанымы электрқозғалтқыштың (өзіндік жіберу) жіберу уақытынан жоғары болуы қажет.

 Барлық СД асинхронды режимнен қорғаныс орнатылады және асқын жүктеме МТҚ-мен біріктіріледі.

 

2.2.4    Кернеудің түсіп кетуінен қорғаныс

Осы  ∕2∕  қорғанысты орнатуға негіз беріңіз, принципиалды сұлбаны көрсетіңіз.

Минималды кернеу қорғанысының іске қосылу кернеуі электрқозғалтқыштың өзіндік жіберуін қамтамасыз ету шартымен анықталады

U_cз = ( 0,6 - 0,7 ) U_ном                   (2.27)

t =  ( 1 - 2 ) c.

 

2.3                   Төменгі кернеулі электрқозғалтқыш қорғанысы

Кернеуі 380 және 660 В асинхронды қозғалтқыштарды фазааралық қысқа тұйықталудан қорғау үшін балқыма қоспасы бар балқыма сақтандырғыштар немесе электрмагнитті ағытқышы бар автоматтар қолданылады.

Балқыма сақтандырғыштардың балқу қоспасын және автоматтардың қойылымын таңдау келесі ретпен іске асады:

а) балқыма сақтандырғыштардың номиналды кернеуі

Uном.пр. және автоматтың  Uном.а. тораптың Uс кернеуінен төмен болмауы қажет

                  U_ном.пр ³ U_с.,                           (2.28)

U_ном.а. ³ U_с.;

 б) балқыма сақтандырғыштардың I_{пр.откл} өшіру қабілеті жеткілікті жоғары болуы қажет, желінің бойынан өтетін,  максималды ҚТ тогын өшіру үшін;

в) балқыма қоспанің I_{вс.ном .} және автоматтардың таратушыларының I_{р.а..ном.} номиналды тоғы  электрқозғалтқыштың максималды жүктеме тоғының ұзақтық режимінен жоғары немесе тең болуы қажет

I_вс.ном ³ I_ном.дв.,                                                 (2.29)

;

(2.30)

                       Iр.а..ном. ³ I ном.дв.,     

г) балқыма қоспа тоғын, одан өтетін қозғалтқыштың өзіндік жіберу және жіберу тоғының уақытынан оның жанып кету уақыты көбірек болуы мен таңдап алуымыз қажет .Бұл келесі өрнекпен анықталады

,                         (2.31)

мұнда  a- асқын жүктеме коэффициенті;

a  = 2,5 жеңілдеу кезінде (tпуск = 2- 3 с) және a = 1,6 - 2,0 ауыр кезінде  (t_пуск » 10 с ) жіберу шартында;

д) ажыратқыштың тоқ үзіндісін электрқозғалтқыштың жіберу тоғымен реттейді, ол периодикалық құраушыдан тұрады, жіберудің барлық уақытында еш өзгеріссіз, және аперодикалық құраушысынан, ол бірнеше период аралағында өшеді. Каталогта тек қана I _{пуск.дв} жіберу тоғының  периодикалық құраушысының мәні беріледі. Тоқ үзіндісінің электрқозғалтқышты жіберу кезінде істемеуін қамтамасыз ету үшін келесі өрнекпен іске қосылу тоғын таңдаймыз

I _c.o ³ 1,05 k_з k_a k_p I_{пуск.дв.} = k_нI _{пуск.дв.} ,                            (2.32)

мұнда k_н = 1,05 k_з k_a k_p  –электрқозғалтқыштың жіберу тоғынан тоқ үзіндісін реттеу сенімділік коэффициенті;

1,05 - коффициент, қалыпты режимде электрқозғалтқыштың кернеуі номиналды кернеуден 5% жоғары болуын есепке алушы;

k_з –  қор коэффициенті;

k_a –  коэффициент, электрқозғалтқыштың жіберу тоғында апериодикалық құраушы болуын есепке алушы;

k_p –   коэффициент, қойылымға салыстырғандағы тоқ үзіндісінің іске қосылу тоғының шашылу мүмкіндігін есепке алушы.

I _{пуск.дв.}= ( 6 - 7 ) I _ном.дв..                                      (2.33)

Электрқозғалтқыштың жіберу тоғының мәнін жуықтап есептеулер үшін, коэффициентерді   2.1- кесте бойынша каталогты мәнге тең деп алады.

2.1- кесте

Автоматты ажыратқыш	Ағытқыш		kз	ka	kp	kн
А3700; А3790	Шалаөткізгіш	РП	1,1	1,0	1,3	1,5
ВА		БПР
«Электрон»		РМТ			1,35	1,6
		МТЗ-1		1,4		2,2
АВМ	Электрмагнитті			1,4	1,1	1,8
А3110; АП-50; А3700; ВА; АЕ20					1,3	2,1
А3120;А3130;А3140					1,15	1,9

 

е) автоматтың жылу ағытқышының немесе магнитті іске қосқыштың I_у.т. қойылым тоғы (іске қосылу) максималды жұмыс тоғынан реттеледі, яғни

I_у.т. = (1,1 - 1,3 ) I_ном.дв..                      (2.34)

Балқыма сақтандырғыштарды және автоматтарды таңдаған соң, балқыма қоспа және автоматтың ағытқышының олардың қойылған аумағындағы торапты сенімді қорғайтынына көз жеткізуіміз қажет. Төрт өткізгішті 380/220 В және 660/380 В нейтраль жерлестірілген тораптардағы бірфазалы жерге тұйықталу ҚТ болып табылады және қорғаныспен сенімді түрде өшірілуі қажет. Бірфазалы ҚТ тоғының тораптың ең алыс нүктесіндегі еселігі мынаған тең болуы қажет

I_к^.(1)_мин ³ 3 I_{вс ном}  ,                  (2.35)

                                    I_к^.(1)_мин ³ 1,25 I _с.о

(2.36)

 Бірфазалы ҚТ тоғы келесі өрнекпен анықталады

мұнда U_ф –тораптың фазалық кернеуі, В;

                   Z_т –трансформатор кедергісі, Ом;

 -желінің  фаза-нөл ілмегінің толық кедергісі, Ом.

Егер автомат немесе балқыма сақтандырғыш торапты тек қана ҚТ қорғаса, онда жоғарыда көрсетілген (2.35) талап міндетті емес, егер Iвс.ном және Iс.о номиналды тоғы  қорғалушы тораптың ұзақ рұхсат етілген I_дл.доп тоғынан аспаса

                           I_вс.ном. £ 3 I_{дл.доп.,}

                            I_с.о £ 4,5 I_дл.доп.                                                           (2.37)

Егер балқыма сақтандырғыштармен қорғалатын тораптарда контакторлар және магнитті  жібергіштер орнатылған болса, онда олардың ҚТ кезіндегі кернеудің түсуінен жіберіліп кетуін есепке алмау үшін тораптың ең үлкен алшақталған нүктесіндегі зақымдалу болғанда балқыма сақтандырғыштың балқыма қоспасы t_пр = 0,1- 0,2 с уақыт аралығында жанып кетуі қажет. Бұл шарт ҚТ тоғының I_к.з⁽³⁾  / I _{вс ном} = 10 - 15 еселігінде орындалады.

Балқыма сақтандырғыштарды және автоматтарды таңдағандағы негізгі шарттардың бірі  олардың  өзара таңдамалдылығы: автоматтармен, балқыма сақтандырғыштармен және релелік қорғаныспен. Ол үшін тізбектей орнатылған балқыма сақтандырғыштармен автоматтардың селективтілік картасын тұрғызу қажет. Егер, бұл аппараттардың  қорғаныстық сипаттамасы қиылыспаса және тораптың кез келген нүктесінде ҚТ нүктесіне жақын балқыма сақтандырғыш жанып кетсе (немесе автомат іске қосылса), онда  селективтілік қамтамасыз етіледі.

 

2.4                 Болатбалқытушы доғалық пештер (ДБП) қорғанысының қойылымын есептеу

2.4.1 ДБП-ның релелік қорғанысының қойылымы қалыпсыз немесе апаттық жұмыс жағдайына бейімделген ∕ 7 ∕.

Пеш трансформаторының (агрегат трансформаторы) жоғары кернеу жағындағы ҚТ тоғынан қорғаныс, қоректендіруші желіні қамтиды, және де электрпештік трансформаторлық агрегатты, трансформатордың типіне байланысты толықтай немесе жарым-жартылап, оның қосылу сұлбасын, кернеу сатыларын қорғайды және т.б.

Қорғаныс ДБП қондырғысын қорғаныс ажыратқышына (немесе оперативты-қорғанысына) әсер ете отырып ажыратады және лезде орындалады, үшрелелі екіфазаға орнатылған, тура немесе жанама әрекет етуші (РТ-40) максималды тоқ релесі көмегімен.

Реленің іске қосылу тоғы.

I _с.р. = k_отс I⁽³⁾_к.з.э. / k_т.,                                         (2.38)

мұнда k_отс = 1,2 - 1,5 – сенімділік коэффициенті;

k_т. – ток трансформаторының трансформация коэффициенті;

I⁽³⁾ к.з.э – үшфазалы ҚТ эксплуатациялық тоғы, А, қысқа тораптың, пеш ванналарының (электродты қосқанда), және де трансформаторлық пеш агрегатының және қоректендіруші жүйенің толық кедергісіне тәуелді

I^{(3 )}_К.З.Э. = k I_2н,                              (2.39)

мұнда  k – эксплуатациялық ҚТ тоғының I^{(3 )}_К.З.Э. электродтағы номиналдық екіншілік тоққа I_2н  қатынасының еселік коэффициенті.

Пештер үшін k-ның шекті мәндерінің мәліметтері (электрпеш трансформаторларының, пеш трансформатор агрегатына орнатылған реакторы қосылғандағы екіншілік кернеу жоғарғы сатысында):

 

ДС-0,5; ДСП – 1,5; ДСП – 3 ……………………….3,4 - 3,6

         ДСП – 6; ДС – 6 …………………………………….3,2 – 3,5

Электрпеш трансформаторлары үшін дифференциалды тоқ қорғанысын қолдану мүмкін еместігін айтып өтуіміз қажет, біріншіден, қысқа тораптың  бөлінген тоқөткізгішіне тоқ трансформаторларын орнату қиындығы (іс жүзінде мүмкін емес), екіншіден, электрпеш трансформаторының қосылу сұлбасын үшбұрыштан жұлдызшаға немесе керісінше ауыстырумен, реттеу диапазонын өзгерткен кезінде реле қойылымын басқаша қоюға тура келеді.

 

2.4.2         Пештің жұмыс үрдісінде  болуы мүмкін асқын жүктемеден қорғаныс

Қорғаныс уақыт ұстанымымен сигналға әсер етеді, ірі немесе қолданылуына байланысты маңызды пештер қондырғыларында олардың оперативті немесе оперативті-қорғаныс ажыратқыштарына (10-12с) қосымша уақыт ұстанымымен әсер ету арқылы өшіру қарастырылады, ол уақыт асқын жүктемені қолмен немесе автоматты түрде жою үшін қажет.

Бұл қорғаныс жанама әрекет етуші реленің көмегімен үшрелелі, үшфазалы  түрінде орындалады, (РТ-80) тоқ бойынша шекті тәуелді уақыт ұстанымы бар. Реленің қойылымы уақыт бойынша, 3-5с құрайтын, асқын жүктемені жоюшы қуатты реттеушінің қабылданған максималды ұзақтығынан таңдалынады. Реленің тоқ бойынша қойылымы келесідей анықталады

I_с.р. = k_отс I_2н / k _воз k_т.т,                                     (2.40)

 мұнда k_отс = 1,2 - 1,25 –реттеу  коэффициент;

k_воз – реленің қайтымдылық коэффициенті (РТ – 80 релесі үшін  0,85);          

k_отс – тоқ трансформаторының трансформация коэффициенті;  

I_2н – электродтың номиналды тоғы, А.

Қондырғыны өшіруге әсер етуші, 10-12 с уақыт ұстанымын қосымша уақыт релесі  қамтамасыз етеді.

 

2.4.3         Газ қорғанысы электрпеш трансформаторының негізгі сигналға белгі беруші қорғанысы болып табылады (бірінші саты) және қондырғыны оперативті (немесе оперативті-қорғаныс) ажыратқышпен  өшіруші (екінші саты). Газ релелерінің саны электрпеш трансформаторларының (трансформатор агрегаты) тұйықталған май  көлемінің санына тең болуы қажет.

 

2.5      10-6 кВ конденсаторлық қондырғылар қорғанысы

Айнымалы тоқ тораптарындағы реактивті қуатты компенсациялау үшін арналған конденсаторлық қондырғылар үшін, кернеу өсуінен және асқын жүктеменің асқын тоғынан және де көпфазалы ҚТ-дан релелік қорғаныс қондырғысы қарастырылады. Егер конденсаторлы қондырғы торап кернеуінің  максималды  мәнін есепке алған болса, онда ПУЭ-ге сәйкес кернеу көтерілуінен қорғаныс талап етілмейді.

Көпфазалы ҚТ-дан қорғаныс ретінде уақыт ұстанымсыз екіфазалы екірелелі түрде орындалған максималды тоқ қорғанысы қарастырылады.

Асқын жүктеме қорғанысы екіфазалы екірелелі түрде орындалған максималды тоқ қорғанысы түрінде орындалады және қондырғыны асқын жүктеме кезінде оның жоғарғы гармоника тоқтарын өшіру үшін қолданылады.

 

2.5.1 Қорғаныстың есептік қойылымдары. Тоқ үзіндісі.

Қорғаныстың біріншілік көпфазалы ҚТ-дан іске қосылу тоғы  өрнек бойынша қондырғының қосылған кезіндегі қорғаныстың сенімді түрде  іске қосылмау шартымен анықталады

I_сз ³ К_отсI_ном,                                (2.41)

мұнда  К_отс = 2-2,5 – коэффициент, қондырғыны қосқан кездегі өтпелі үрдісті есепке алушы;

I_ном –конденсаторлы қондырғының номиналды тоғы.

(2.42)

Қорғаныс сезімталдық талабын қанағаттандырады егер

мұнда I ⁽²⁾_{К МИН.}  –  конденсаторлы қондырғының  сызықтық шығысындағы екіфазалы ҚТ кезіндегі қорғаныстың орнатылған жеріндегі токтың ең аз мәні.

 

2.5.2 Асқын жүктемеден қорғаныс

Асқын жүктеме қорғанысының біріншілік іске қосылу тоғы  келесі шартпен анықталады

,                     (2.43)

мұнда  К _отс. =1,05-1,1- реттеу коэффициенті;

                 К_воз – РТ-40 сериялы релелердің қайтымдылық коэффициенті 0,85

                 тең деп алынады   

Қорғаныстың уақыт ұстанымы 9-10 с деп алынады.

 

              

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

В Қосымшасы

В.1–кесте Үшфазалы жүктеме кезінде реттеушісі бар майлы трансформаторлардың техникалық мәліметтері         

Тип	Қуаты, кВА	Трансформаторлар орамының номиналды кернеуі, кВ		Uк %	Трансформатор орамының қосылу тобы және сұлбасы
		В.Н.	Н.Н.
1 ТМН-6300/35   2 ТМН-6300/110   3 ТДН-10000/35   4 ТДН-10000/110   5 ТДН-16000/35   6 ТДН-16000/110   7 ТРДН-25000/35   8 ТРДН-26000/110   9 ТРДН-40000/230                           110 10 ТРДН-63000/230                             110	6300   6300   10000   10000   16000   16000   25000   25000   40000   63000	35±9%   115±16%   35±12%   115±16%   35±12%   115±16%   35±12%   115±16% 230 115