Алматы Энергетика және Байланыс Институты

 

 

 

 

Өндіріс орындарын электрмен жабдықтау кафедрасы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ЭЛЕКТРМЕН  ЖАБДЫЌТАУ  ЖҮЙЕЛЕРІНДЕГІ  РЕЛЕЛІК  ЌОРЃАНЫС  ЖЄНЕ  АВТОМАТИКА

050718-Электрэнергетика

 мамандыѓы  бойынша оќитын  студенттерге  арналѓан   зертханалыќ  ж±мыстарѓа  єдістемелік  н±сќау

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы 2005

ЌҰРАСТЫРУШЫЛАР: Бұѓыбаев С.А., Уткин Л.А., Мұхтар Б.М.

Электрмен жабдыќтау  ж‰йелеріндегі  релелік  ќорѓаныс  жєне автоматика.

Зертханалыќ  ж±мыстарѓа арналѓан  єдістемелік  н±сќаулар (050718 – Электрэнергетика мамандығының (барлық оқыту түрлерінің) студенттері үшін)-Алматы: АЭжБИ, 2005.-  42 б.

 

 

 

Сипаттамаѓа  электрмен  жабдыќтау  ж‰йелеріндегі  релелік  ќорѓаныс  жєне автоматика  курсы бойынша  тµрт ж±мыс  енгізілген: радиалды  желілердіњ  ќорѓанысын  зерттеу, БТКС  трансформаторыныњ  дифференциалды  ќорѓанысын  зерттеу.

Без.36, кесте.10, библиогр.-9 атау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пікірші: техн.ғыл.докторы, проф. В.Н. Мукажанов

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы энергетика жєне байланыс институтыныњ 2005 жылғы жоспары бойынша  басылды

 

 

©Алматы энергетика және байланыс институты, 2005 ж.

Кіріспе

Электрмен   жабдыќтау  ж‰йелеріндегі  релелік  ќорѓаныс  жєне автоматика   пєнінде  зертханалыќ  ж±мыстармен бекітетін  бірнеше   бµлімдер  бар.

"Электрмен  жабдыќтау  ж‰йелеріндегі  релелік  ќорѓаныс  жєне автоматика"  курсында  электр  ќондырѓыларды  ќорѓау  негізі,  энерго ж‰йеніњ  электр  бµлігіндегі  ќалыпсыз  режимдердіњ  єсерін  зерттейді.

Электрмен  жабдыќтау  ж‰йелеріндегі  релелік  ќорѓаныс  жєне автоматика  курсында  заќымдарды  жєне  энерго  ж‰йеніњ  электр  бµлігіндегі  ќалыпсыз  режимдерді  автоматты  локализациялау  с±раќтары  ќарастырылады,  б±л  олардыњ  сенімді  ж±мысын  ќамтамасыз етудің негізі  болып табылады.  Тµмендеткіш  ќосалќы  станцияларда  кењінен  тараѓан  ќондырѓы   күш трансформаторы   болып табылады, оныњ   ќ±ны б‰кіл   ќосалќы станция   ќ±ныныњ  кµп  бµлігін  ќ±райды,  сол себепті  релелік ќорѓаныс к‰ш трансформаторының жұмысын   баќылауды   іске асыру  жєне  заќымдау  пайда  болуына,  оныњ  ж±мысыныњ  ќалыпсыз  режимдеріне  єрекет  етуі керек. 

Заќымдау пайда болѓанда  тармаќталѓан  электр  тасымалдаушы  желілердіњ  релелік  ќорѓанысы  заќымдалѓан  бµлікті аныќтап,  тек  заќымдалѓан   электр  тасымалдаушы   желіні ажыратып басќа ќоректенетін    барлыќ   пайдаланушыларды  электрмен  жабдыќтау саќталынады.

Заќымдалѓан жердегі бүлінуді азайту  жєне  заќымдалмаѓан   бµліктің ќалыпты  ж±мысын  электрмен  жабдыќтау    жоѓары  кернеулі ќондырѓылар үшін  мањызды болып табылады.

Заќымдалѓан  жерді  тез арада  тауып жєне  оны  энерго  ж‰йеніњ  басќа заќымдалмаѓан  бµлігінен  ажырату  ќажет.

Оќу барысында  студенттер  релелік  ќорѓаныстыњ   т‰рлерін  оќып жєне  д±рыс  пайдаланып, қойылымдарын есептей білуі қажет.

Курстыњ  жоѓарыда  айтылѓан  бµлімдері  осы зертханалыќ  ж±мыстар  жиынына  енгізілген.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 № 1 зертханалыќ  ж±мыс. Бір жаќты  ќоректенетін   радиалды  желініњ   екі сатылы  ток  ќорѓанысын  зерттеу

 

1.1  Ж±мыс маќсаты

Уаќыт  ±станымдары  тєуелсіз   жєне шекті  тєуелді   сипаттамалы  максималды   ток  ќорѓанысыныњ  жєне  бір  жаќты  ќоректенетін   радиалды  желініњ  ток   ‰зіндісініњ   єсерін  зерттеу.

 

1.2  Стендтіњ  сипаттамасы

Б±л зертханалыќ  ж±мыста µндіріс   орындарын  электрмен   жабдыќтау  ж‰йесі  моделденеді, релелік  ќорѓаныс  комплектілері бар  мнемоникалыќ  с‰лбемен  стендте   кµрсетілген. (1.1- сурет)

¤ндіріс  орныныњ  бас тарату   ќ±рылѓысы - БТЌ W1 кабелді желімен   энергож‰йеніњ   ќосалќы станциясынан   10 кВ  шиналарынан  ќоректенеді.  БТЌ-ныњ  шинасынан  трансформаторлы  ќосалќы  станция  -ТЌС1, тарату  ќ±рылѓысы ТЌ1 ќоректенеді (W2 желісі).ТЌ1 шинасынан ТЌС2  жєне  бір  ќатар  басќа  пайдаланушылар  ќоректенеді. Стендті  ќарапайымдату маќсатымен   электрмен  жабдыќтау сүлбесінің  тек  бір бµлігі  жиналѓан.

6-10 кВ  радиалдыќ  желілердіњ  жєне  цехтыќ  трансформаторлардыњ  фазааралыќ  т±йыќтаудан  ќорѓанысы  уаќыт   ±станымсыз ток  ‰зіндісі     жєне максималды   ток  ќорѓанысы тәуелді немесе тәуелсіз уақыт ұстанымы  т‰рінде орындалѓан. Ќорѓаныс  А  жєне С  фазаларында  орнатылѓан, екі ток трансформаторлы  екі релелі  етіліп  жасалѓан. Ќарапайымдату  маќсатымен   стендте   релелік  ќорѓаныс  бір  желілі  болып жиналѓан,  с‰лбе  толыќ  жиналѓан. (1.2. сурет). Неѓ±рлым  кµрнекі  болу ‰шін  релелік  ќ±ралдар  стендте  с‰лбедегідей  ретпен  орналасќан (1.2. сурет).

SF  автоматты   ќосумен   стендтке  -220 В  ќорек  беріледі (сигналды  шам  жанады). W1,W2  желілері, ТЌС-1, ТЌС-2  трансформаторлары Q1,Q2,Q3,Q4 ажыратқышы арқылы қосылады, қосу түйіспесін қосу жолымен (ажыратќыштардыњ  жарыќ таблосы жанады).

Стендте  ќорѓаныстыњ   келесі  т‰рлері  орнатылѓан:

W1(Q1) желісінде    

а) тєуелсіз  уаќыт  ±станымды  (КА2,КТ1,КМ2 реле) максималды  ток  ќорѓанысы  (МТЌ);

ә) РТ-40  электрмагнитті   ток релелерді  пайдаланатын  уаќыт  ±станымсыз  ток  ‰зіндісі  (КА1, KL1,КН1  реле).

W2 жєне W3  желілерінде  - Т1 (Q1,Q2)  трансформаторы:

а) уаќыт ±станымы  шекті  тєуелді  МТЌ (КА3,КА4);

ә) РТ-80 индукциялы   ток релелерін  пайдаланатын  ток  ‰зіндісі  (КА3,КА4  реле).

W4 блогында -Т2 (Q4) трансформаторы:

РТ-40  релесін  пайдалынатын  тєуелсіз  уаќыт  ±станымды МТЌ (реле КА5,КТ5, КН3).

Т1-Т5  тумбілерлеріне сєйкес  релелік  ќорѓаныстарды  енгізу  (жоѓары) жєне  шыѓару  (тµмен) ‰шін  ќызмет  етеді (1.2- сурет):

а) Т1-W1 ‰зінді; Т4- W3 МТЌ, ‰зінді;

ә) Т2- W1 МТЌ; Т5- W4 МТЌ;

 б) Т3- W2 МТЌ, ‰зінді.

Ток релелері Q1,Q4 ажыратќыштарында орналасќан ток  трансформаторлары  арќылы  ќосылѓан. Тоќ трансформаторларыныњ  трансформация коэффициенттері  1.2 -кестеде кµрсетілген.

Желініњ ж‰ктеме жєне  ќысќа т±йыќталу  токтарын  ток  трансформаторлары қосылмаған біріншілік  тізбекке  ќосылѓан  амперметрлердіњ  кµрсеткіштерімен аныќталады.

Ќысќа т±йыќталу  туѓызу ‰шін  К1-К7 н‰ктелерінде  орналасќан  тумбілерлер  жєне  ќысќа т±йыќталу   кнопкасы  қызмет  істейді.

Ќысќа т±йыќталу  келесі ретпен  туындайды:

а) Q1-Q4 ажыратќыштары ќосылады;

б) барлыќ  ќорѓаныс істен шығарылады (Т1-Т5 төмен);

в) К7 тумбілерін  ќосады жєне  ќысќа т±йыќталу кнопкасын  басады;

г)РА1 немесе РА4  амперметрі  бойынша   ќысќа  т±йыќталу  тоѓын аныќтайды;

д) К7  тумбілерін  сµндіреді, К6  тумбілерін  ќосады  жєне  ќайтадан  ќысќа  т±йыќталуды жалғастырамыз.

Ескерту:

- ж‰ктеме  токтарын µлшегенде   ќателік  аз  болуы  ‰шін  ќысќа т±йыќталуды  туындататын  тумблерлардыњ  барлыѓы сµндірілуі керек;

- W1  желініњ  ж‰ктеме   тоѓы   басќа  желілердіњ  токтарыныњ ќосындысы   сияќты аныќталады;

- қысќа  т±йыќталу  туындатќан  кезде  µлшеу  н‰ктесінде  бір тумблер   ќосылуы  керек.

 

1.3                Тапсырма

 

1.3.1         Бір жаќты  ќоректенетін   радиалды  желілердіњ ток үзіндісі  жєне максималды  ток  ќорѓанысыныњ   жасалу принципімен танысу.

1.3.2        Релелер, қорѓаныс с‰лбелерімен танысу, 

1.3.3         Зертханалыќ  ќондырѓыныњ W1-W4 желілерініњ  максималды тоќ  ќорѓаныстарын есептеу. МТЌ-њ барлыѓына  уаќыт  ќойылымын  сатылы  принциппен   тањдау, 0,4 кВ шиналарында ќысќа  т±йыќталу болѓанда  SF1  жєне  SF2 автоматтардыњ  єрекет  ету  уаќытын tа-0,25-/-0,4-/-0,6 сек  деп аламыз. (1.6 сурет)

1.3.4         Сєйкес н‰ктелеріндегі  ќысќа т±йыќталу кезіндегі   зертханалыќ   ќондырѓыныњ  ТЌС-1-W1, W2 жєне W3  ‰шін  ток  ‰зіндісін есептеу.

1.3.5         К1-К7 н‰ктелеріндегі   ќысќа т±йыќталу  токтарын   µлшеп  1.1. кестеге  толтыру. Электрмен  жабдыќтаудыњ  барлыќ  с‰лбелері  ‰шін ќысќа т±йыќталу токтардыњ  таралу  ќисыѓын  т±рѓызу  жєне ток  ‰зінділерін графикалыќ т‰рде  єсер ету аймаќтарын   жєне  µлі аймаќтарын  аныќтау  керек. (1.6-сурет) Энергож‰йеніњ  цехтыќ станцияныњ  шиналарындаѓы  ќысќа т±йыќталу  тоѓы 100-120 Амперге  тењ  деп аламыз.

1.3.6          Уаќыт  ±станымдарын   тањдаудың сатылы  принципінің  графигін   т±рѓызу (1.7, 1.8- сурет). Б±л кезде  тєуелді сипаттамалы  реленіњ   уаќыт  ±станымы  жєне МТЌ мен  тоќ ‰зінділерініњ  істеу тоѓын  есептеп, релеге уаќыт  ќойылымын  орнату (алдын-ала РТ-40, РТ-80-њ  токтарын реттеу  єдістерімен танысу  керек); КА1  жєне КА2  ток релелерініњ  орамдары параллельді   жалѓанѓан, КА5- тізбектей екенін  білеміз.

1.3.7         С‰лбені сынауды  келесі ретпен  іске асыру  керек:

а) SF автоматын  жєне Q1-Q4  ажыратќыштарын  ќосу керек;

ә)  ќорѓаныстыњ  енгізу тумблерын  (Т1-Т5) жоѓары  ќаратып  ќою керек;

б) К7 н‰ктесінде  ќысќа  т±йыќталу   туындатып  жєне  МТЌ  ажыратќышыныњ  єрекетін   баќылаймыз. Дєл  осылай Q1,Q2,Q3 ажыратќыштарыныњ  ќорѓанысын баќылаймыз. К1,К2,К5 н‰ктелерінде  ќысќа т±йыќталу болѓанда - ‰зінділер  істеуі керек,  ал К2,К6,К4  н‰ктелерінде  ќысќа  т±йыќталу болѓанда  уаќыт   ±станыммен  МТЌ;

в) кезекпен  ќорѓаныстарды істен  шыѓару (Т1-Т5- тумбілерлері  тµмен) жєне  алдыњѓы бµліктіњ  ќосымша  ќорѓанысыныњ  єрекетін   баќылау; Мысалы, 5 н‰ктеде ќысќа т±йыќталу  болѓанда  Q2 ќорѓанысы  істемесе, Q1 МТЌ істейді жєне т.б.

1.3.8          Сынаудыњ  нєтижелерін   т‰сіндіріп жєне 1.2- кестеге  енгізу

1.3.9          1.3 жєне 1.4-кестелері бойынша  компьютерде есеп ж‰ргізіњіз

 

 1.1-кесте.  Желідегі  ќысќа т±йыќталу тоқтарын  енгізу

 

Ќорѓалатын	Ж‰ктеме  тоѓы	Ќ.т тоѓы		Ескертулер
объект	(А)	нүктесінде	Iкз(А)
W1		K1
		K2
W2		K5
		K6
W3-ТП1		K3
		K4
W4-ТП2		K7

1.2-кесте

Ќорѓала-тын	Ќорғаныс т‰рі	Трансфор-мация коэффи- циенті	Реле типі	Iср, А	t, сек	K	К1-К7 н‰ктелерінде ќ.т. болѓандаѓы ќорѓаныстыњ істеуі
объект		т.т.					Негізгі	Ќосымша
W1	Үзінді МТҚ	100/5
W2	Үзінді МТҚ	20/5
W3-ТП1	Үзінді МТҚ	20/5
W4-ТП2	МТҚ	20/5

 

 

1.1-сурет.Зертханалық  стенд

 

 

 

 

1.2-сурет.Стендтіњ  электрлік с‰лбесі

 

1-токқа тәуелсіз; 2-токқа шекті тәуелді

1.3-сурет. МТҚ уаќыт ±станымыныњ  сипаттамасы

 

1.4-сурет. РТ-80 уаќыт релесініњ t=f (K) ±станым сипаттамасы

 

1.5-сурет.6-10 кВ торабының сүлбесі

 

 

1.6-сурет.Л1 және Л2 ТҮ істеу аумағын анықтау

 

 

1.7-сурет.РТ-40 релелі МТҚ уақыт ұстанымының сипаттамасы

 

1.8-сурет.РТ-80 релелі МТҚ уақыт ұстанымын  келістіру
1.4  Єдістемелік  н±сќаулар

  

1.4.1 Радиалды  желілердіњ  заќымдалу  т‰рлері

         Ќысќа  т±йыќталу пайда болѓан себептен  пайдаланушылардыњ   ж±мысыныњ  б±зылуымен   жєне   генераторлардыњ  синхронизмнен   шыѓуымен  электрмен жабдыќтау  ж‰йеніњ  ќалыпты   ж±мысы  б±зылады.  Тораптаѓы   элементтер   ‰шін   ќысќа т±йыќталу  тоѓыныњ    термикалыќ  жєне   динамикалыќ  єсері  ќауіп  тµндіреді,  заќымдау  жерінде   де  жєне   заќымдалмаѓан  ќондырѓылармен   µткенде де  ќысќа  т±йыќталу  кезіндегі   заќымдалу мµлшерін азайту  ‰шін  заќымдалѓан  элементті   тез  сµндіру  керек.

6-10 кВ кернеулі   бейтарабы  оќшауланѓан   тораптардаѓы  бір  фазалы  жерге  т±йыќтау кезінде зақымдалған жерде ‰лкен ток  болмайды. Єдетте  б±л   токтар  бірнеше   ондаған  амперден  аспайды. Фазаарлыќ   кернеу б±л кезде   ќалыпты   жаѓдайдаѓыдан µзгермейді,  біраќ  та   бір  фазалы  жерге   т±йыќталу  фазааралыќ  ќысќа  т±йыќталуѓа  ауысып кету  ќаупі  тµнеді. Сол себепті  бейтарабы  оќшауланѓан  тораптарда  бір  фазалы   жерге   т±йыќталудан   арнайы  ќорѓаныс   ќарастырылады, ол  єдетте  белгіге  єрекет етеді.

6-10 кВ магистралді  жєне радиалды    желілерді  фазаралыќ  ќысќа  т±йыќталудан  ќорѓау  ‰шін  тоќ  ќорѓаныстары   пайдалынады. Селиктивтілікті  ќамсыздандыру   тєсілі   бойынша  ток  ќорѓаныстары максималды токты  жєне  ток  ‰зіндісі  болып   бµлінеді. Бірінші жағдайда максималды  тоќ ќорѓанысында  ќорѓаныстыњ  селиктивтілігі уаќыт  ±станымын тањдаумен,  ќорѓаныс  ќоректену кµзіне жаќын  орналасќан сайын  уаќыт  ±станымы  ‰лкен  болады; екіншіден - ќорѓаныс  істейтін  токты тањдаумен іске  асырылады.

 

1.4.2  Максималды  тоќ ќорѓанысы

Максималды  тоќ ќорѓанысыныњ  екі   м‰шесі   бар: жіберу  жєне  уаќыт   ±станымы. Жіберу  м‰шесініњ   ќызметін  с‰лбеніњ  µлшеуіш  бµлігіне  кіретін   тоќ релесін  атќарады  жєне   ќорѓаныстыњ  басќа   м‰шелерін   іске  ќосады.  Уаќыт ±станымы   м‰шесі ретінде  жеке  уаќыт  релесі  пайдаланылуы  м‰мкін. (РТ-40 тоќ  релесін  пайдаланѓанда). Сонымен ќатар,  бір тоќ  релесінде (РТ-80)  ќорѓаныстың екі  м‰шесі  де  біріктірілуі м‰мкін. Тоќты ќорѓаныс  с‰лбелерінде  аралыќ  жєне  кµрсеткіш  релелер  бар,   олар  уаќыт  релесімен   бірге  с‰лбеніњ  логикалыќ   бµлігін  ќ±райды.

Ќорѓаныс  комплектері  єр  бµлікте  ќоректену  жаѓынан  орналасќан.  Ќорѓаныс   неѓ±рлым  аз уаќыт   ±станымымен  ќысќа т±йыќталу кезінде  ажыратқышты  сµндіруі керек  жєне  одан кейінгі    бµліктіњ  ќорѓанысына   ќосымша  болуы керек.

Ќорѓаныстыњ  істеу  тоѓы  І_сз  жєне реле  істеу тоѓы  І_ср  келесі 1 және 2 формулалармен  аныќталады

                           ,                                       (1.1)

 

                                      ,                                (1.2)

м±нда k_н- сенімділік коэффициенті (k_н=1.15-1.25);

k_сз-µзін-µзі  жіберу коэффициенті (k_сз=2-3);

k_в-ќайту  коэффициенті (k_н=0,85);

k_сх-релені фазалыќ  тоќтарѓа  ќосќанда І мєніне  тењ  деп алынатын реленіњ ќосылу с‰лбесініњ  коэффициенті.

Ток  ќорѓанысы   сезімталдыќќа   тексерілуі керек. Сезімталдыќты  баѓалау  сезімталдыќ  коэффициенті  бойынша  ж‰ргізіледі. Ол  ќорѓалатын  желініњ  соњындаѓы  ќысќа  т±йыќталу  (екі  фазалыќ  ќысќа  т±йыќталу) минималды  тоѓыныњ  ќорѓаныс істей  тоѓына   ќатысымен аныќталады.

                                         .                                  (1.3)

Максималды тоќ  ќорѓаныстары  ќорѓаныс  істейтін  тєуелсіз   жєне шекті  тєуелді  уаќыт сипаттамаларымен  жасалынуы м‰мкін (1.3-сурет ). Қорек көзіне жақын орналасқан W1 желінің қорғанысының t₁ іске қосылу уақытын,қысқа тұйықталу кезінде аралас участокте W2 желісінің уақытын W1 уақытынан ∆t уақытқа кем алуымыз қажет,селективтілік сатыға яғни мына шарт орындалуы қажет

                             t₁═ t₂+ ∆t  .                                         (1.4)

Есептеулерде  t селиктивтілік  сатысы  0,5÷0,7 сек  деп алынады.

Максималды  тоќ ќорѓанысыныњ  уаќыт ±станымдарын  сатылы принциппен  тањдайды.  Тањдауды  неѓ±рлым  алыс  элементтен  бастайды  жєне  ќорек  кµзіне   жаќындаѓан сайын  уаќыт  ±станымын  селиктивтілік  сатысына  µсіреді.

Максималды  тоќ ќорѓанысыныњ  ‰ш учаскеге  арналѓан  уаќыт  ±станымының (РТ-40)  тєуелсіз  сипаттамасы  1.7- суретте  келтірілген.

Шекті  тєуелді  сипаттамалы  максималды   тоќ ќорѓанысыныњ  уаќыт  ±станымын  (РТ-80 релесі) нақты белгілі  тоќ мєні  ‰шін  тањдалынады. Ќысќа т±йыќталу   тоѓыныњ  ќатынасы  ( )  ‰лкен  болѓанда  реле  µзініњ  сипаттамасыныњ  тєуелсіз   бµлігінде  ж±мыс  жасаѓанда, аралас   ќорѓаныстардыњ  уаќыт ±станымдары  сатылы принцип  бойынша   сєйкестіріледі. (1.7-сурет)

 

1.4.3 Тоќ ‰зінділері

Заќымдалѓан желіні  тез сµндіру  ‰шін   лезде єрекет  ететін  тоќ ‰зінділері   ќолданылады. Тоќ  ‰зіндісініњ  селиктивтілігі  реленіњ  істеу тоѓы қорғалмайтын элементтінің максималды   ќысќа т±йыќталу тоѓынан   артыќ болуымен  жетіледі. Осы кезде ќорѓалатын  бµлікте заќымдалу болѓан  кезінде  ќорѓаныстыњ  істеуі   ќысќа  т±йыќталу   ќорек  кµзіне   жаќын болѓан   сайын  ќысќа т±йыќталу тоѓы   соѓан сєйкес  ќорѓаныс тоѓыныњ  кµбеюі салдарынан   ќорѓаныс  істейді. (1.6-сурет)

Лездік  тоќ ‰зіндісініњ  істеу тоѓы  желініњ  соњындаѓы  ‰ш фазалы  ќысќа т±йыќталу   тоѓын  есептеу  шарты  бойынша  тањдалынады, яѓни

                                                                         (1.5)

М±ндаѓы  k_н=1,3-1,5 -сенімділік коэффициенті.

Тоќ ‰зіндісі  желініњ  жалѓыз   ќорѓанысы   болмайды, себебі   ол желіні  толыќ  ќорѓамайды (µлі аймаќтары  бар)  жєне аралас   бµліктіњ  ќорѓанысына  ќосымша  бола алмайды. (1.7, 1.8-сурет). Сол себептен  тоќ  ‰зіндісімен  бірге басќа  ќорѓанысты  ќолданады,  тез єрекет   етуі  аз болѓанмен  ќорѓалатын  желініњ  кез-келген  н‰ктесіндегі  ќысќа  т±йыќталуѓа  єрекет ететін, мысалы  уаќыт  ±станымы бар   максималды  тоќ  ќорѓанысы.

М±ндай  аралас  ќорѓанысќа  РТ-40  типті  тоќ  релелерініњ   екі  комплектін  немесе  РТ-80  типті  реленіњ  бір комплектін, оныњ ішінде тоќ ‰зіндісі  жєне  МТЌ  кіреді.

1.3, 1.4-кесте.Жасалынатын есептеулер көлемі

 

Студент фамилиясыныњ бірінші єріпі   Электрмен жабдыќтаудыњ элементтер ж‰йесі	А,Д,Ә	В,Г,І, Я	Б,Е,Ң	Ж,З,Ғ, И,Л	К,Ы,Ү	М,О,Ұ	Н,П,Қ	Р,Т, У,Ф,Ө	С,Ч,Һ	Х,Ц, Ш,Щ, Э,Ю
Ќ.т  тоѓы ., кА	6,0	8,000	10,0	15,0	6,0	8,000	10,0	15,0	6,0	8,000
Жоѓарѓы жаќтаѓы кернеу , кВ	10,0	10,0	10,0	10,0	6,3	6,3	6,3	6,3	10,0	10,0
1 учаскеніњ ±зындыѓы, км	2,0	3,0	4,0	5,0	6,0	7,0	8,0	9,0	6,0	7,0
2 учаскеніњ  ±зындыѓы, км	7,0	8,0	9,0	6,0	7,0	2,0	3,0	4,0	5,0	6,0

 

Студент сынаќ кітапшасыныњ  соњѓы цифры   Электрмен жабдыќтаудыњ элементтер ж‰йесі	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9
Кабелді желі	+	+	+	+	+
Әуе желісі						+	+	+	+	+
Өткізгіш қимасы,  мм2	185,0	150,0	120,0	95,0	70,0	АС-35	АС-50	АС-70	АС-95	АС-120

1.5  Ќауіпсіздік ережесі

Стендті тек  м±ѓалім  р±ќсатымен  ќосыњыз.

1.6 Баќылау  с±раќтары

1.6.1 Біржаќты  ќоректенетін  радиалды  желілерді  ќорѓау  ‰шін  ќандай  МТҚ мен  тоќ  үзінділерінің  с‰лбелері  ќолданылады.

1.6.2 Тоќ үзіндісінде, МТҚ-да реле  жєне  ќорѓаныстыњ істеу тоѓы ќалай реттеледі.

1.6.3 РТ-80 мен РТ-40 релесінде  істеу тоѓы  ќалай реттеледі.

1.6.4 Лездік тоќ  үзінділері   жєне  МТҚ-њ  кемшілігі  мен артыќшылыѓын салыстырыњыз.

1.6.5 МТҚ-њ сезімталдығы ќалай аныќталады.

1.6.6 Тоќ  үзінділерінің  істеу аймаѓын  ќалай  аныќтауѓа болады?

1.6.7 Тоќ үзінділерінде  жєне МТҚ-да  селиктивтілік   ќалай  ќамсыздандырады?

1.6.8 С‰лбеніњ  ќайту  жєне  сенімділік  коэффициенттерініњ  физикалыќ  мањызын айтыњыз.

1.6.9 Электрќозѓалтќыштаѓы  µзін-µзі  жіберу  дегеніміз не?

1.6.10 Тєуелсіз жєне шекті  тєуелді уақыт ұстанымды реле  тоѓыныњ  айырмашылыѓы неде?

1.6.11  МТҚ-њ  сезімталдыѓын  ќалай көбейтуге болады?

1.6.12 Ќорѓаныстыњ  істеу тоѓы, реленіњ істеу  тоѓынан  немен  ерекшеленеді?

 

 

  

          

2 № 2 зертханалыќ  ж±мыс. Асинхронды  ќозѓалтќыштыњ  тоќ  үзіндісі мен  максималды  тоќ ќорѓанысын   зерттеу.

 

2.1  Жұмыс маќсаты.

Б±л ж±мыстыњ  маќсаты   реле РТ-40 пен РТ-80  істелінетін  ќуаты  2000 кВт-ќа  дейінгі  асинхронды  ќозѓалтќыштыњ  фазааралыќ   ќысќа т±йыќталу жєне  ж‰ктемеден   ќорѓалатын  ќорѓанысымен студенттердіњ танысуы.

 

2.2  Зертханалық стендтыњ сипаттамасы

 

2.2.1 Ќуаты Р_н<2000 кВт, кернеуі 3-6 -10 кВ асинхронды  ќозѓалтќыштыњ  ќорѓанысын зерттеу.

2.2.2 Ќуаты Q_ку=500-2000 квар жєне кернеуі 6-10 кВ  конденсаторлы батареяныњ  ќорѓанысын  зерттеу. 

Электр  ќозѓалтќыштардыњ жєне конденсатор  батареясыныњ  тоѓы мен  ќорѓанысын  µлшеу  ‰шін  стендке катушкалары   жєне  блок  контактілері  шыѓарылѓан  амперметрлер,  РТ-80, 40 тоќ релесі, РВ-уаќыт релесі  жєне аралыќ  релелер  ќолданылады. Конденсатор  батареясында  жєне  электрќозѓалтќыштыњ  шыѓыстарында  ИУ-1  басќару  таңдаушысы көмегімен ќалауы бойынша   ќысќа т±йыќтауды  жасай алады. Б±л зертханалық ж±мыста  ќуаты Р_дв.н<2000 кВт-ты, кернеуі 6-10 кВ  асинхронды  ќозѓалтќыштыњ  ќорѓанысы есептеледі. Зерттеу  ‰шін  модел ретінде  стенд артында  орналасќан  ќуаты ‰лкен емес  электрќозѓалтќыш  ќолданылады.

P_н=2 кВт

U_н=0,4кВ

Cos=0,8

K_та  =20/5

Электрќозѓалтќыштыњ моделіне  параллелді   ж±лдызша  болып жиналѓан  R кедергісі  ќосылѓан. R кедергісі  І_дв.ном ќозѓалтќыштыњ  номиналды  тоѓына сєйкес  тоќпен  ќамтамасыз етеді.

Электрќозѓалтќышты  ќосуѓа  еліктету ‰шін R кедергініњ  бір бµлігі  шунтталады,  ол  µз  кезегінде   номиналды   тоќтыњ 5 есе мєнін   береді, яѓни І_{дв.пуск} =К_n І_дв.ном. Ќосу  ±заќтыѓы  м±ѓаліммен  µзгертілуі м‰мкін ол ‰шін  контактілері  басќару  схемасына  ќосылѓан  стенд  артында  орналасќан  уаќыт  релесін  2 РВ -ге µзгертіледі. Ол жењіл, орташа  жєне ауыр  ќосылуѓа  еліктеу жасай алады. КУ-1 кµмегімен  жєне R кедергініњ  бір  бµлігін  шунттау арќылы   ж‰ктеме  іске асырылады. Б±л  уаќыт аралыѓындаѓы тоќ релесініњ істеуі ж‰ктемеден  жєне  электрќозѓалтќыштыњ  номиналды   тоѓыныњ  екі еселі   мєнін  ќамтамассыз етеді.

ИУ-1, ИУ-2 кілттері  арќылы R₂ кедергісін   тізбекте   т±йыќтау  жєне  жіберу түйіспесін басу жєне тумбілерді  ќосу арќылы Қ.Т  т±йыќталу  жасалынады. Ќысќа т±йыќталу  уаќыты стенд артында  орнатылѓан  уаќыт релесі  3РВ арќылы шектеледі. ИУ-2 кілттерін  1 немесе  11  к‰йіне  ќойып,  оған сәйкес 1Т,2Т немесе 3Т  тумбілерін  ќосып  2 жєне 3 фазалы екі мєнді ќысќа т±йыќталуларды алуѓа болады. Б±л электрќозѓалтќыштарда  єр т‰рлі мєнде  болѓан ќысќа  т±йыќтаудаѓы тоќ үзіндісінің  сезімталдыѓын   тексеруге   м‰мкіндік   береді. Ќорѓаныс с‰лбелері  фазалыќ тоќтарѓа   жєне екі фазаныњ айырмасында  жасалынуы  м‰мкін. С‰лбеде  трансформация коэфициенті  К_та=4 А жєне С  фазасында орнатылѓан  тоќ трансформаторлары  ќолданылады, олардыњ  екіншілік орамдарының  клеммалары  стендке  шыѓарылѓан. А₁ жєне А₂ амперметрлері   ќозѓалтќыштыњ   жіберу жєне   ж±мыс тоќтарын  µлшеу ‰шін, А₃ амперметрі  ќозѓалтќыш  ќысќыштарындаѓы  ќысќа т±йыќталу  тоѓын  µлшеу ‰шін  ќолданылады. Ќысќа т±йыќталу тоќтарын  µлшегенде А₁ жєне А₂ амперметрлері шунтталады.

Айнымалы  тоќ кернеуі 220 В А автомат  арќылы  стендке   беріледі, сол кезде  таќта сигналы  жанып  ж‰йеде  кернеу  бар екенін  білдіреді.

 

2.3 Тапсырма

 

2.3.1 Стендте  орналасќан  реле  сипаттамаларымен, конструкциясымен  жєне тоќ  пен уаќыт  қойылымдарын реттеумен танысу .

2.3.2 Мұғалімнің тапсырмасына сәйкес сүлбені таңдау (2.1,2.7-сурет) МТҚ қойылымын жүктемеге және ток үзіндісінің қойылымын электрқозғалтқыштағы Қ.Т тогына есептеу, теориялық мәліметтер 2.1- кестеде берілген.

2.3.3 Ќорѓаныс с‰лбесін жинау, 1РВ есептеуіне сєйкес РТ-94 немесе РТ-40  релесініњ қойылымын  ќойып,  ж‰ктеме кезіндегі екі мєнді  екі фазалы  ќысќа т±йыќтау  болѓандаѓы  ќорѓанысты  тексеру. (КУ-1 ќосылѓан).

2.3.4 3  пунктті  ќайталап жасап, біраќ  номиналды  жіберу тоѓы  жєне  ќысќа т±йыќталу  тоѓын А₁ , А₂,А₃ амперметрлердіњ  мєндерімен сєйкес алып, К_та=4  тењ  деп алу керек. (Амперметрлер  біріншілік  тізбекке  ќосылѓан)

2.3.5 Сезімталдыќ  коэффициентін есептеу  жєне жіберу уаќытынан  бастап ќорѓаныс істеу уаќытын сәйкестендіру.

2.3.6 Электр ќозѓалтќышты  3 рет жіберу арќылы  тоќ  үзіндісінің қойылымының  ењ аз  тоѓы  аныќталады. А жєне В  немесе В  және С  фазаларыныњ  арасында  екі  фазалы ќысќа т±йыќтау жасау арќылы  тоќ үзіндісінің мєні аныќталады. Ќозѓалтќышты  жіберген  кезде ж‰ктемеге арналған  ќорѓаныс  істемейтін  уаќыт бойынша   ењ аз  қойылымды  тєжірибиелі  жолымен аныќтайды.

 

2.4  Әдістемелік  н±сќаулар

 

Асинхронды ќозѓалтќыштыњ  ж±мыс істеу  кезінде  келесідей  қалыпсыз режимдер  мен заќымдану  т‰рлері  болады: фазааралыќ ќысќа  т±йыќталу,  бір  фазалы жерге т±йыќтау,  асқын ж‰ктеме,   бір фазаныњ ‰зілуі, кернеудіњ кµтерілуі мен т‰суі. ПУЭ-ге  сєйкес кернеуі 3-6-10 кВ, ќуаты –2000 кВт-ќа дейінгі  ќозѓалтќыштарѓа  фазааралыќ   ќысќа т±йыќтаулардан  ќорѓаныс т‰рлері  сонымен ќоса  ж‰ктеме мен кернеуден  минималды қорѓаныс  түрлері  белгіленген. Керекті жаѓдайларда  бір фазалы  жерге т±йыќталудан  ќорѓаныс т‰рі  белгіленуі керек. Кµптеген  жаѓдайларда  б±л ќорѓаныстар  тура істейтін  екіншілік  реле жєне   айнымалы  оперативті  тоќта жанама істейтін   реленіњ  кµмегімен  іске асырылады.

 

2.4.1         Кµпфазалы  ќысќа т±йыќтаудын ќорѓанысы

 

Электр ќозѓалтќышты  ВНП ж‰ктеме ажыратќышы арќылы ќосқанда  кµпфазалы ќысќа т±йыќтаудан қорғаныс ретінде балқымалы сақтандырғыш пайдалануы мүмкін, егер балқымалы сақтандырғыштың сµндіру  ќабілеттігі  жеткілікті болса. Сонымен  ќатар  кµпфазалы  ќысќа т±йыќтаудан  ќорѓау ‰шін  тоќ үзінділері  жєне бойлық дифференциалды  ќорѓаныс пайдаланады.

Тоќ үзіндісі ќуаты 2000 кВт –тан  аз емес  ќозѓалтќышта ќойылып,  электр ќозѓалтќыштыњ  І_{дв.пуск.макс} максималды   жіберу тоѓынан алынады, ол µз кезегінде ќысќартылѓан  жіберу  ќ±рылѓылары (реостаттар,  реакторлар)  арќылы аѓады. Сонымен, тоқ үзіндісінің  ќорѓаныс  істеу  тоѓы  келесі формуламен  аныќталады

                     І_с.з=К_н І_{дв.пуск.макс}     ,                           (2.1)

м±нда К_н-сенімділік коэффицциенті, тура істейтін реле ‰шін 2-2,5;

РТ-40 электрмагнитті релелер ‰шін 1,4-1,5;

РТ-80 типті  электрмагнитті  элементті  индукционды релелер ‰шін 1,8-2,0;

Үзіндідегі   реленіњ істеу  тоѓы

                   ,               (2.2)

м±ндаѓы К_сх- с‰лбе коэффициенті (екі фазаныњ айырмасына  бір релені

              ќосќанда К_сх=1,73);

             (толыќ емес  ж±лдызшаѓа  релені ќосќан кезде- К_сх=1);

К_ТА -тоќ  трансформаторыныњ трансформация коэффициенті.

Қорѓаныс сезімталдығы  ќорѓаныстыњ  сезімталдыќ  коэффициентімен  сипатталады, ол  бір релелі  с‰лбеде  екі фазалы ќысќа т±йыќтауда КЗ І⁽²⁾_к  электрќозѓалтќыштыњ  шыѓыстарында  (К-1 н‰ктесінде, 2.3-суретте) А жєне В  немесе В  жєне С  фазалар  арасында  аныќталады, ол µз кезегінде  А жєне С  фазалар арасындаѓы  ќысќа т±йыќтаудан  реледегі  тоќ  екі есе аз болады.

                                                  (2.3)

Екі релелік  с‰лбе үшін екі реледегі тоќ кез-келген фазадағы ќысќа т±йыќталу  кезінде тоғы бірдей.

Екі фазалы   тоќтар  айырмасына  үзінді  релесініњ  орамыныњ  с‰лбесін  оњайлату  ‰шін ќорѓаныс  ќосылады (2.1, 2.2, 2.3, 2.4-суреттер).

Егер м±ндай  үзіндінің  сезімталдыѓы аз болса, онда  екі релелі  үзіндіні ќолданады (2.5, 2.6-суреттер). (Екі релелі үзіндінің  сезімталдыѓы  бір релеліден есе ‰лкен).

Ќозѓалтќышты  ќорѓау ‰шін тура жєне жанама істейтін  РТМ, РТ-40, РТ-80 релесініњ  үзінді  с‰лбелері 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.5, 2.6-суреттерінде кµрсетілген.

Тоќ үзінділерінің  бір кемшілігі  олар  статордан  алшаќ  т±рѓан  шыѓыстардағы ќысќа т±йыќтаудан  ќорѓаѓан  кезде  істемей қоюы мүмкін. Сондыќтан  ќуаты 2000 кВт ќозѓалтќыштар ‰шін  статор  орамыныњ  шыѓыстары 6 болса, онда фазааралыќ  ќысќа т±йыќтаулардан  дифференциалды тоќ  ќорѓанысын ќолдануѓа болады. Егер  екі релелі  үзіндінің  сезімталдыѓы  аз болса  онда дифференциалды  ќорѓаныс ќуаты  тµмен қозѓалтќыштарда  да ќолданылады.

 

2.4.2  Ж‰ктемеден  ќорѓаныс

 

Жылулыќ релелер  µзініњ  кемшіліктеріне  байланысты жоѓарѓы вольтты  ќозѓалтќыштарды ќорѓауѓа ќолданылмайды, сондыќтан б±нда ќорѓаныс ретінде РТ-80 тоќ релесініњ  индукционды элементтері арќылы іске асырылады, осы релелердіњ  электрмагнитті элементтері ќысќа т±йыќтаудан  ќорѓау  ‰шін де ќолданылады. Сонымен ќатар  ж‰ктемеден ќорѓаныс РТ-40 релесінде жєне уаќыт релесінде немесе  тура істейтін реледе іске асады, ол ќозѓалтќыштыњ  сµндіру  сигналына єсер етеді. (2.4, 2.5, 2.6-суреттері)

Ж‰ктемеден ќорѓаныстыњ  істеу тоѓы ќозѓалтќыштыњ  номиналды тоѓынан  І_д.ном  келесі формуламен  аныќталады

                   ,                                  (2.4)

м±ндаѓы К_н=1,05-1,2  жєне К_в=0,8-0,85- реленіњ ќайту  жєне  сенімділік коэффиценттері.

Ж‰ктемеден реленіњ істеу тоѓы

                 .                         (2.5)

Ж‰ктемеден  ќорѓаныс уаќытыныњ ±станымы ќозѓалтќыштыњ  жіберу уаќытынан 2-3 мєрте ‰лкен  болып алынады  t=t_пуск+(2-3).

 

2.4.3 Жерге т±йыќталудың ќорѓанысы

 

Бір фазалы жерге т±йыќтау  нейтралы оќшауланѓан 3-6-10 кВ, ќуаты Р_дв.номкВт  ќозѓалтќыштарѓа, тоќтары жерге т±йыќтаѓанда І_сз жєне І_з А болѓандаѓы  ќуаты Р_дв.номкВт ќозѓалтќыштарѓа ќойылады. Ќорѓаныс ТЗЛ  типті  нµл ретті  трансформатордыњ кµмегімен іске асырылып, уаќыт ±станымсыз єсер етеді.

2.4.4  Жоѓарѓы  вольтты  ќозѓалтќыштардыњ минималды кернеуден ќорѓанысы

 Жоѓарѓы  вольтты  ќозѓалтќыштардыњ минималды кернеуден ќорѓанысы тек  ќана маңызды емес  ќозѓалтќыштарда орындалады (t=0,5-1,5 сек), өйткені маңызды ќозѓалтќыштардың өзіндік жіберуін қамтамасыз (t=10-15 сек). Минималды  кернеудіњ  ќорѓаныс  істеу кернеуі  U_с.з =(0.55-0.7) U_ном 

 

2.1- кесте.Кернеуі  6-10 кВ асинхронды электрќозѓалтќыштардыњ  техникалыќ  мәліметтері

 

Pн, кВт	Uн, кВ	ηн	Cos φн	кп=Iп/Iн	tпуск, с	I(3)к-1, кА	кТА	Ескер тулер
250	6,0	0,90	0,86	7	7	2,7	50/5
320	6,0	0,90	0,87	7	8	3,0	50-75/5
400	6,0	0,90	0,87	7	9	3,0	75-100/5
500	6,0	0,91	0,89	6,5	10	4,0	100/5
630	10,0	0,92	0,90	6,5	10	4,0	100-150/5
800	10,0	0,92	0,90	6,5	10	3,5	150/5
1000	10,0	0,92	0,90	6	10	3,8	100-150/5
1000	6,0	0,92	0,90	6	10	4,0	200-300/5
1250	10,0	0,92	0,91	6	10	4,0	150-200/5
2000	6,0	0,93	0,91	6	12	5,0	300-400/5
2000	10,0	0,93	0,1	6	12	5,0	200/5

 

  

 

 

 

         2.1-сурет                                                2.2-сурет

 

 

 

 

     

       2.3-сурет                                      2.4-сурет

 

 

 

 

 

 

 

 

2.5-сурет.Асинхронды қозғалтқыштың қорғаныс сүлбесі

 

 

 

2.6-сурет.Қуаты 1000 кВА 6-10 кВ асинхронды қозғалтқыштардың айнымалы оперативті тоқтағы толық сүлбесі және жанама әрекет етуші реле

2.5 Ќауіпсіздік ережелері

Стендты тек  м±ѓалім  р±ќсатымен  ќосыњыз.

 

2.6 Баќылау с±раќтары

 

2.6.1 Асинхронды ќозѓалтќыштардыњ қалыпсыз режимдері, заќымдану т‰рлері  жєне олардыњ себептері.

2.6.2 Ќуаттары  жєне  кернеулері єр т‰рлі  электрќозѓалтќыштардыњ кµпфазалы ќысќа т±йыќтаудан  ќойылатын ќорѓаныстардыњ  т‰рлері.

2.6.3 РТ-80 жєне РТ-40  релелерініњ  тоќ үзінділерінің істеу принципі  жєне  ќорѓаныс қойылымдарының есептері.  

2.6.4 Максималды тоќ  ќорѓанысыныњ  ж±мыс істеу  принципі.

2.6.5 Екі фаза айырмасына  жєне фазалыќ  тоќтар с‰лбелерініњ айырмашылыѓы  неде?

2.6.6 Ќорѓаныстыњ  сезімталдығы  ќалай баѓаланады?

2.6.7 МТҚ  жєне ТҮ есептеулерініњ  аныќтауыштыќ параметрі  не болып саналады?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 №3 зåðòõàíàëûº æ½ìûñ. Öåõòûº ºîñàëºû ñòàíöèÿäà¹û òðàñôîðìàòîðëàðäû çåðòòåó

 

3.1 Ж½ìûñòû» ìàºñàòû

Öåõòûº òðàíñôîðìàòîðëûº ºîñàëºû ñòàíöèÿäà¹û ðåëåëiê ºîð¹àíûñºà қойылатын íåãiçãi òàëàïòàðìåí òàíûñó. Максималды тоқ қорғанысы мен тоқ үзіндісінің істеу ерекшеліктерімен танысу және де селективтілікті қамтамасыз ету. Қорғаныс сүлбесінің жұмысына талдау жасау.

 

3.2 ƽìûñ үстелін ñóðåòòåó

 

Öåõòûº òðàíñôîðìàòîрëàрäû» ìîäåëi áîëûï үстелдің àðòûíäà îðíàòûë¹àí 220 êåðíåóäі 36 àéíàëäûðушы àç ºóàòòû òðàнñôîðìàòîðäû àëàìûç. Òðàíñôîðìàòîðäà¹û àæûðàòºûøòû ºîñó æ¸íå àæûðàòó ¾øií "ïóñê" æ¸íå "ñòîï "êнîïêàëàðûí ºîëäàнàìûç. Жî¹àðû êåðíåó æà¹ûíäà ¾ø ôàçàäà тîê òðàíñôîðìàòîðлары îðíàòûë¹àн, îëàðäû» åêiíøi ðåòòiê îðàìàñû ñòåíäке øû¹àðûë¹àн ê_òà=10/5 .

Мîäåëäiê òðàíñôîðìàòîðäû» æî¹àð¹û îðàìûí ºîñó êiëòi àðºûëû Y/-ºà æàë¹àó¹à áîëàäû, ñîë àðºûëû ò¼ìåнãi êåðíåó æà¹ûíäà¹û öåõòûº òðàнñôîðìàòîð ºîð¹àóûí Δ/Y0-11 æ¸íå Y/Y0-12 îðàìäàðûí ºîñó òîïòàðû  àðºûëû çåðтòåóãå áîëàäû. ͼëäiê ñûìäà òîº òðàнñôîðìàòîðû Ê_òà=15/5 îðнàòûë¹àн, îíû» åêiøi ðåòòiê îðàìû ñòåíäке øû¹àðûë¹àí. Á½ë òîê òðàíñôîðìàòîðы Δ/Y0-11 æ¸íå Y/Y0-12 òðàíñôîðìàòîð îðàìäàðûí æàë¹à¹àнäà,0,4 -0,23 ê æà¹ûнäà ºûñºà ò½éûºòàëóäàí ºîð¹àйды.

Қàëûïòû режимде, 2-ôàçàëû 3-ôàçàëûº ºûñºà ò½éûºòàëó ò¼ìåíãi êåðíåó æà¹ûíäà áîë¹àíäà н¼ëäiê ñûìäà òîê æîº íåìåñå áàëàíñталмаған òî¹û à¹àäû. Ò¼ìåíãi êåðíåó æà¹ûíäà 1-ôàçàëûº ºûñºà ò½éûºòàëó áîë¹àíäà áàðëûº òîê í¼ëäiê ñûì àðºûëû ¼òåäi æ¸íå í¼ëäå îðíàòûë¹àн ºîð¹àíûс çàºûìäàë¹àí òðàíñôîðìàòîðäû ¼øiðåäi. Қûñºà ò½éûºòàëó êåëåñiдей тәртіппен æ¾ðåäi. 3.1 ñóðåòòå ê¼ðñåòiëãåíäåé SA1êiëòi,SA2, SA3 êiëòтåði àðºûëû ºàëûïòû режимді îðíàòàäû íåìåñå áið, екі немесе үш ôàçàëûº ºûñºà ò½éûºòàëó режимін îðнàòàäû.

SA1-æà¹äàé- ºàëûïòû режим

SA2- æà¹äàé- 2 æ¸íå 3 ôàçàëûº ºûñºà ò½éûºòàëó

SA3- æà¹äàé- 1-ôàçàëû ºûñºà ò½éûºòàëó

Ê.Ç 1 êнîïêàñûí áàñûï àìïåðåòðäåãi çàºûìäàëó тоғын ¼ëøåéäi.

Өëøåóäi ².Ò режимінде жүргізгенде àâòîìàò 3-4ñ ¼øiðåäi.

 

3.3 Òàïñûðìà

 

3.3.1 Öåõòûº òðàíñôîðìàòîðäû» òîºòûº ºîð¹àнысын åñåïòåó æ¸íå сүлбесі ìåí òàíûñûï, òåîðèяëûº ì¸ëiìåòтåðдi îºó (МТҚ және ТҮ).

3.3.2 3.1-Кестесінде ê¼ðñåòiëãåíäåé ¸ð ò¾ðëi ºûñºà ò½éûºòàëó ò¾ðií

SA1, SA2, SA3 áàñºàðó êiëòiíi» ê¼ìåãiìåí æàñàó æ¸íå “ÊÇ1”

êíîïêàñû àðºûëû. 6-10/0,4-0,2 ê êåðнåóëi Y/Y0-12 æ¸íå Δ/Y0-11

æàë¹àí¹àí òîïòà¹û öåõòiê òðàíñôîðìàòîðëàð¹à ºîíäûðûë¹àí ºîð¹àíûñ ºûçìåòií àíàëèçäåó ¾øií òðàíñôîðìàòîðëàðäû» ò¼ìåíãi æà¹ûíäà ¾ø, åêi,  áið ôàçàëû ºûñºà ò½éûºòàë¹àн êåçäå æî¹àð¹û ñûçûºòûº æåëiäå òîëûº òîºòû æ¸íå îíû» òàðàëóûн àíûºòàó êåðåê.

3.3 Y/Y0 æ¸íå  Δ/Y0 æàë¹àí¹àí òðàíñôîðìàòîð ¾øií 0,4 ê æà¹ûíäà áið ôàçàëû æåðãå ºûñºà ò½éûºòàëó¹à ºàðñû ºîñûìøà ºîð¹àíûñ îðнàòûë¹àí æ¸íå åêi ôàçàäà òîºòàð àéûðûìû, åêi íåìåñå ¾ø ðåëå êåçiíäå ðåëåëiê ºîð¹àíûñ òîëûº åìåñ æ½ëäûçøà¹à æàë¹àí¹àí сүлбе ¾øií I_ñç òî¹ûíà åñåïòåó æ¾ðãiçó.

Áið ôàçàëû æ¸íå åêi ôàçàëû ºûñºà ò½éûºòàëó êåçiíäå ìàêñèìóì ºîð¹àíûñ ðåëå òèïòiê сүлбесін æ¸нå åñåïòік òîºòàðäû òàáó ¾øií 3.4 кестесінде áåðiëãåí ôîðìàëàðäû ºîëäàíàäû. Òðàíñôîðìàòîðäû» áåðiëãåíi: S_íîì=1ê U₁=220 U₂=50Â

3.3.4 ñòåíäòе ºîð¹àíûñ сүлбесін æèíàó (3.2,3.3,3.4- ñóðåò), òîºòûº æ¸íå óàºûòòûº  òà»äàë¹àí қойылымын ºîþ æ¸íå òîº ¾çiнäi êåçiíäå ¸ð ò¾ðëi ºûñºà ò½éûºòàëóäû æ¸íå ìàêñèìóì òîºòûº ºîð¹àнûñòû» ñåçiìòàëäû¹ûí ò¸æiðáèåäå òåêñåðó. ²ûñºà ò½éûºòàëó ðåæèìií îë "ê₃₂"áàñºàðûëó êíîïêàñû àðºûëû æ¾ðãiçiëåòií òîºòûº ¾çiíäi сүлбесінің ñåçiìòàëäû¹ûí òåêñåðó ¾øií.

3.3.5 Y/Y0 æ¸íå  Δ/Y0 æàë¹àí¹àí сүлбелі òðàнñôîðìàòîðëàð ¾øií å» ñåçiìòàë ºîð¹àíûñ сүлбесін òà»äàó.

 

3.4                 °äiñòåìåëiê í½ñºàó

 

Òîºòûº ¾çiíäi å» ºàðàïàéûì òåç ¸ñåð åòåòií ºîð¹àíûñ áîëûï òàáûëàäû. °ñåð åòóøi óàºûò t=0, áiðຠîë òîëûº áîëûï òàáûëìàéäû, îíû» ñåáåái îë òåê ¾ëêåí òîºòûº çàºûìäàëóäà ¹àíà ¸ñåð åòåäi æ¸íå ¸ñåð åòó àéìà¹û òåê òðàíñôîðìàòîðäû» æàðòû á¼ëiãií àëàäû. ¶çiíäi ñåëåêòèâòiëiãi ¸ñåð åòó òî¹ûíû» òà»äàëóûìåí ºàìòàìàñûç åòiëåäi, (I_k⁽³⁾) öåõòiê òðàíñôîðìàòîðäû» ò¼ìåíãi êåðíåóëi øèíàñû çàºûìäàë¹àíäà ºûñºà ò½éûºòàëó òî¹û ìàêñèìóì тоғымен æ¸íå òðàíñôîðìàòîð êåðíåóãå  ºîñûë¹àí êåçäå ïàéäà áîëàòûí ìàãíèòåëó òî¹ûíû» ñåêiðóiíåí

                        I_ñç=ê_н I_êçìàõ       ,                              (3.1)

                        I_ñç=(3-5) I_íîìòð  ,                              (3.2)

 

Ê_í-ñåíiìäiëiê êîýôôèöåíòi.

Ñîнûìåí 3.1-ôîðìóëàñû ìåí òàáûë¹àí òîºòûº ¾çiíäi 3.2 мàãíèтòåëó òî¹ûíû» ñåêiðóiнåí реттеледі. Ñåáåái ¾çiнäi ¸ñåð åòåòií àéì຺à òåê òðàíñôîðìàòîðëàðäû» æî¹àð¹û æຠîðàìûíû» æàðòûñû ¹àíà êiðåäi, îíû» ñåçiìòàëäû¹û òðàнñôîðìàòоðäû» ºîðåêòåíó æà¹ûнäà ºûñºà ò½éûºòàëó êåçiíäå òåêñåðiëåäi, ñåçiìòàëäûº êîýôôèöåíòi 2 äåí ê¼ï áîëóû êåðåê.

                                     Ê_õ=I_êçìèí/I_ñç>2   .                            (3.3)

Öåõòiê òðàíñôîðìàòîðäû ºîð¹àó ¾øií óàºûòтûº ¸ñåði áàð ìàêñèìалды òîºòûº ºîð¹àíûñ îðíàòûëàäû æ¸íå æ¸íå îë iøêi æ¸íå ñûðòºû ºûñºà ò½éûºòàëó¹à әрекет åòåäi.Òîº òðàíñôîðìàòîðëàðûíû» æ¸íå ðåëåнің æèíàëó сүлбесі ¸ð ò¾ðëi ºûñºà ò½éûºòàëó êåçiíäå îíû» ñåçiìòàëäû¹û òàëàïòàðûíà áàéëàнûñòû òà»äàëàäû, îë òðàíñôîðìàòîð ò¼ìåíãi êåðíåó 0,4 -0,23 êÂò -òûº æèíàë¹àí øèíàäà áîëàäû. Öåõòûº òðàíñôîðìàòîð ò¸ðòiïêå ñàé Y/Y0-12 æ¸íå Δ/Y0-11 îðаìäàðûнû» æàë¹àíó òîáû áàð, ò¼ìåнãi æà¹ûнäà æåðãå æàë¹à¹àí áåéòàðàáû áàð 4 ñûìäû æåëi ºîëäàíàäû. Óàºûò ұñòàìäûëû¹û áàð ìàêñèìалды òîº ºîð¹àнûñының iñêå ºîñûëó òî¹û ìûнà ôîðìóëàìåí àнûºòàëàäû

                                          I_ñç=ê_ì I_êçìàõ                                      (3.4)

I_ñç=(3-5) I_íîìòð

Мàêñèìалды òîº ºîð¹àнûñ рåëåсінің iñêå ºîñûëó òî¹ûí ìûнà ôîðìóëà àðºûëû àíûºòàéìûç

 ,

                                          ,                         (3.5)

б½ë æåðäå  Êñõ-сүлбе êîýôôèöиåнòi.

Êâ, Ê_н-ðåëåíi» ºàéòà îðàëó æ¸íå ñåíiìäiëiê êîýôôèöиåнòi, Êòà- òðàнñôîðмàòîðäû» òðàнñôîðìàöèÿ êîýôôèöåíòi, Êñç- æ¾êòåìå òî¹ûíû» асқын еселігі, Êñç=1,5-2.

Ìàêñèìалды òîê ºîð¹àíûñûíû» ñåíiìäiëiãi îíû» ñåçiìòàëäû¹ûìåí àíûºòàëàäû. Y/Y0-12 æ¸íå Δ/Y0-11 æàë¹àó сүлбесі áàð ñòàíäàðò òðàíñôîðìàòîðëûº òîº ºîð¹àíûñûíû» ñåçiìòàëäûº êîýôфèöиåнòií àíûºòàó ¾øií 2-øiлік ºûñºà ò½éûºòàëó òî¹ûíû» ê¼ìåãiìåí òàïºàн ä½ðûñ

                                                Кч=   ,                  (3.6)

б½ë æåðäå I_ðìèè òðàíñôîðìàòîðäû» æî¹àð¹û æà¹ûíäà¹û ðåëåäåí ¼òåòií ìèíèìóì òîº ì¸íi, òðàíñôîðìàòîðäû» 0,4ê æà¹ûíäà¹û åêi ôàçàëû ºûñºà ò½éûºòàëó êåçiíäå

     ,           (3.7),(3.8)

Ê_Ò-ƾêòiê òðàíñôîðìàòîðынû»  òðàíñôîðìàöèÿ êîýôфèöиåíòi;

Ê_Òà- òîê òðàíñôîðìàòîðынû» òðàíñôîðìàöèÿ êîýôфèöåíòi.

 

Òîê ¾çiíäiсіíi» iñêå ºîñûëó  òîгûíың àíûºòàëóû

         ,                          (3.9)

б½ë æåðäå I⁽³⁾ _ê.ðàñ.õ-æî¹àð¹û êåðнåó æà¹ûíа келтірілген, ºûñºà ò½éûºòàëóдың есептік тогы.

Ê_í-ñåнiìäiëiê êîýôôèöиåíòi (Êí=1,3-1,5)

Y/Y0-12 áîëûï öåõòûº òðàнñôîðìàòîðäû» îðàìû æàë¹àí¹àí сүлбе êåçiíäå 0,4ê æà¹ûíäà æåðãå ò½éûºòàë¹àн æà¹äàéäà, îðàìнû» ò¼ìåíãi êåðíåó æà¹ûíäà òîêòû» òàðàëóû ìûíàíû º½ðàéäû

                                                             (3.10)

0,4-0,23 ê êåðнåó æà¹ûнäà¹û áið ôàçàëû ºûñºà ò½éûºòàëó êåçiíäåãi ì¸íi ìûíà ñиïàòòàìàìåí àíûºòàëàäû.

                        ,             (3.11)

б½ë æåðäå  U_ô -ôàçàëûº êåðíåó îë 0,23ê òå»;

õ_Ò,õ_2ò,õ_îò-òðàíñôîðìàòîðäû» òóðà, êåði, í¼ëäiê òiçáåãiíäåãi

                      ðåàêòèâòi  êåäåðãiñi.

ͼëäiê òiçáåêòåãi êåäåðãi Y/Y0-12- æàë¹àí¹àí òðàíñôîðìàòîð сүлбесін º½ðàéäû, ºóàòû 1000-1600êÂÀ òðàíñôîðìàòîð ¾øií Õ_î=(5-10)Õ_1Ò. Бið ôàçàëû ò½éûºòàëóäû» æàëïû òî¹û үш фазалы ºûñºà ò½éûºòàëó òî¹ûíû» ºàòûíàñûíà ñàé º½ðàéäû.

   .       (3.12)

Қàðаñòûðûï îòûð¹àí òðàíñôîðìàòîðäû ºîð¹àó ¾øií, í¼ëäiê òiçáåêòåãi òîêòûº ºîð¹àóäû ºîëäàíàìûç,òðàíñôîðìàòîð òî¹ûíà ºîñûë¹àн òîê ðåëåñiíi» ê¼ìåãiìåí îðíàòûëàäû, îë íåéòðàë ñûìûíà æàë¹àн¹àí. Îñû ºîð¹àóäû» iñêå ºîñó òî¹û ìûíà ôîðìóëàìåí àíûºòàëàäû(3.2,3.3,3.4-ñóðåò ).

                                       .                           (3.13)

á½ë æåðäå I_íîìòð-0,4ê æà¹ûíäà¹û ºîð¹àëàòûí òðàíñôîðìàòîðäû» íîìèíàë òî¹û;

Ê_ÒÀ- í¼ëäiê òðàíñôîðìàòîð òî¹ûíû» òðàíñôîðìàöèÿ êîýôфèöиåíòi

 

 

 

3.1-сóðåò.Тðàíñôîðмàòîðäû» ò¼ìåíãi êåðíåó æà¹ûíäà òîêòû òàðàòóäû» çåðòòåó сүлбесі æ¸íå ò¼ìåíãi êåðíåó æà¹ûíäà ºûñºà ò½éûºòàëóäû» ¸ð ò¾ði êåçiíäå  ò¼ìåíãi êåðíåó æà¹ûíäà¹û í¼ëäiê ò¸ðòiïòåãi ºîð¹àó сүлбесі

3.2-ñóðåò. 6-10/0,4 êÂ-º öåõòiê òðàíñôîðìàòîðäû» áið ðåëåñi áàð òîêòûº ¾çiíäi сүлбесі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3.3-ñóðåò.Ìàêñèìóì òîêòûº ºîð¹àíûñû áàð öåõòiê òðàíñôîðìàòîðäû» 6-10/0,4ê ïðèíöèïèàëäі  сүлбесі.

3.4-ñóðåò.Òîºòûº ¾çiíäiñi áàð öåõòiê òðàíñôîðìàòîðäû» 6-10/0,4 êÂ-º ïðèíöèïèàëäû сүлбесі.

 

               

   3.1-кесте.

 

Қ.ò ò¾ði	Êiëòi» æà¹äàéû	Òðàнñôîðìàòîð îðàìäàðûíû» жàë¹àó сүлбесі êåçiíäå º.ò тî¹û
		Y/Y0 - 12			D/Y0 - 11
		A	B	C	A	B	C
A –B–C	II – II – II
A – B	II – II – I
B – C	I – II – II
A – C	II – I – II
A – 0	III – I – I
B – 0	I – III – I
C – 0	I – I – III

 

 

 

 

3.2, 3.3 – кесте.Оðûíäàëàòûí åñåïòåóäi» ê¼ëåìi.

 

Студенттің фамилиясының басқы әрпі                                                                                            Электрменжабдықтау жүйесінің элементтері	А,Д,Ә	В,Г,І, Я	Б,Е,Ң	Ж,З,Ғ, И,Л	К,Ы,Ү	М,О,Ұ	Н,П,Қ	Р,Т, У,Ф,Ө	С,Ч,Һ	Х,Ц, Ш,Щ, Э,Ю
Трансформатор қуаты  ТП, кВА	630	1000	1600	2500	630	1000	1600	2500	630	1000
Тр-дың жоғарғы жағындағы қ.т тогы, кА	6,0	8,000	10,0	15,0	6,0	8,000	10,0	15,0	6,0	8,000
Жоғары жағындағы кернеу, кВ	10,0	10,0	10,0	10,0	6,3	6,3	6,3	6,3	10,0	10,0
1 учаскі ұзындығы, м	20	30	40	50	60	70	80	90	60	70
2 учаскі ұзындығы, м	70	80	90	60	70	20	30	40	50	60

 

Студенттің сынақ кітапшасының соңғы саны   Электрменжабдықтау жүйесінің элементтері	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9
Кабелдік желі	+	+	+	+	+
Әуе желісі						+	+	+	+	+
Өткізгіш қимасы,  мм2	185,0	150,0	120,0	95,0	70,0	АС-35	АС-50	АС-70	АС-95	АС-120
Қорғаныс түрі	МТҚ	ТҮ	МТҚ	ТҮ	МТҚ	ТҮ	МТҚ	ТҮ	МТҚ	ТҮ

 

 

3.4 -кесте. 2 фàçàëû æ¸íå 1-ôàçàëû ºûñºà ò½éûºòàëó êåçiíäå ðåëå ìàêñèìóì ºîð¹àíûñ òî¹ûí åñåïòåó òîºòàðûí àíûºòàó ôîðìóëàëàðû.

Максималды тоқ қорғанысының орындалу сүлбесі	Симметриялы режимдегі сүлбе коэффициенті, Ксх	Екіфазалы қ.т реледегі ток		Бірфазалы қ.т реледегі ток
		Қорғаныс орнатылған жер немесе трансформатордан кейін Y/Y0-12	трансформатордан кейін D/Y0-11	трансформатордан кейін Y/Y0-12	трансформатордан кейін D/Y0-11
Толық жұлдызша	1			қолданылмайды	қолданылмайды
Екі релелі толық емес жұлдызша	1
Үш релелі толық емес жұлдызша (үшінші реле кері өткізгішке қосылған)	1
Үш релелі үшбұрыш				қолданылмайды
Екі релелі үшбұрыш				қолданылмайды
А және С екі фазасының тоқ айырмашылығына қосылған біррелелік сүлбе			Сүлбе қолданылмайды (А және В фазасындағы қ,т әрекет етпейді)	Сүлбе қолданылмайды (Бірфазалы В фазасындағы қ,т әрекет етпейді)	Сүлбе қолданылмайды (В және С фазасындағы қ,т әрекет етпейді)

 

3.5                 Қàóiïñiçäiê òåõнèêàñû.

Ñòåíäòi òåê ì½¹àëiìíi» ºàòûñóûìåí ¹àнà ºîñó.

 

3.6                 Бақылау  ñ½ðàºòàðû

 

3.6.1          Зàºûìäàëóäû» íåãiçãi ò¾ðëåðií àéòû»ûç æ¸íå òðàíñôîðìàòîðäû» қалыпсыз iсòåó ðåæèìi.

3.6.2          ÌÒ² iñêå ºîñó  тогын æ¸íå òîêòûº ¾çiíäiíi ºàëàé åñåïòåéìiç.

3.6.3          Òðàíñôîðìàòîðäû ºîð¹àóäû» ºàíäàé сүлбесін áiëåñi»?

3.6.4          0,4 ê æà¹ûíäà ê¼ï ôàçàëû æ¸íå áið ôàçàëû ².Ò áîë¹àíäà ºàíäàé ºîëð¹àíûñ æ½ìûñ iñòåéäi.

3.6.5          ÐÒ- 40 æ¸íå ÐÒ -80 ðåëå òèïiíäå òîêòû iñêå ºîñóäû ºàëàé ðåòòåóãå áîëàäû.

3.6.6          0.4 ê æà¹ûíäà æåðãå ºûñºà ò½éûºòàëó áîë¹àíäà òðàíñôîðìàòîðäû» æî¹àð¹û æà¹ûíäà ôàçàëûº òàðàëó òî¹ûíû» âåêòîðëûº äèàãðàìàñûí ò½ð¹ûçû»ûç, òðàíñôîðìàòîðëаðäû» æàë¹àó сүлбесі Y/Y0-12 æ¸íå Δ/Y0-11 áîë¹àí êåçäå.

 

4  № 4 зертханалыќ  ж±мыс. Трансформаторлардыњ  дифференциалды  ќорѓаныстарын  зерттеу

 

4.1 Ж±мыстыњ  маќсаты

Трансформатордыњ бойлыќ  дифференциалды  тоќ  ќорѓанысына  міндеттелінетін  басты   талаптармен  танысу, РНТ-565 релесі. Ж±мыс істеу  принципін,  трансформатордыњ  бойлыќ  дифференциалды  ќорѓанысын есептеу  єдістерін  оќып  ‰йрену, ішкі жєне сыртќы   заќымдану  кезіндегі  ж±мыс  режимін зерттеу.

 

4.2 Стендтіњ  сипаттамасы

 

Стендтіњ  жалпы  кµрінісі 4.1- суретте   кµрсетілген. Стендтіњ   беттік  панелінде  ќорѓалынып  отырѓан  трансформатордыњ  мнемоникалыќ сүлбесі кµрсетілген,  екі РНТ-565  релесі, амперметрлер,  басќару  кілттері   мен  пернелер  орнатылѓан;  тоќ  трансформаторыныњ  екінші реттік   орамасы,   реле  орамасы   жєне   амперметрдіњ  клеммалары шығарылған. Стендтіњ       ќоректенуі -220 В SF автоматын   ќосу арќылы  іске асырылады. SB1 пернесі  арќылы  Q ажыратќышы сµндіріледі,  б±л кезде  HLG белгі  шамы жанады.

4.1- сурет. Стендтіњ  жалпы   кµрінісі

 

К1 жєне  К2 н‰ктелеріндегі  ќысќа  т±йыќталулар  келесі ретпен  ж‰ргізіледі: S1-3 тумбілерімен ЌТ-лу  т‰рі  аныќталады. (екі немесе  ‰ш  фазалы  ќысќа  т±йыќталу), SА кілтімен ЌТ-лу  н‰ктесін аныќтайды  жєне ЌТ контактілерін  басќаратын  пернені  басады,  б±л  жаѓдайда  MLR белгі шамы жанады.  ЌТ уаќыты 3-5 с аралыѓында  автоматты  т‰рде  шектелінеді.

Ќорѓалынып  отырѓан   трансформатордыњ  моделі стендтіњ  артында  орналасќан, оныњ  техникалыќ  мєліметтері   келесідей: 

Орамаларыныњ  ќосылу сүлбесі

Тоќ  трансформаторыныњ   трансформациялау   кэффициенттері келесі:

Ж±лдызша  жаѓында: К т1-10/5-2

±шб±рыш  жаѓында: Кт2-20/5-4

Назар  аударыњыздар:  ЌТ процесі  кезінде  S1-3  тумбілерін  жєне  SA басќару  кілтін  ауыстыруѓа р±ќсат  етілмейді. Стендті ќосу тек  м±ѓалім немесе  маман сүлбені тексергеннен соњ ѓана р±ќсат етіледі.

 

4.3  Тапсырма

 

4.3.1 Трансформатордыњ  бойлыќ  дифференциалды   ќорѓанысына  ќойылатын  басты  талаптарды   жєне   теориялыќ  мєліметтерді   оќып  ‰йрену.

4.3.2 Ж±мысты орындауѓа  ќажетті  стендтіњ, аппараттардыњ,  µлшеу  ќ±ралдары мен   релелердіњ  орналасуымен  жєне  ќызметімен  танысу.

4.3.3 РНТ-565  релесініњ  конструкциясымен   жєне  ќосылу сүлбесімен танысу.

4.3.4 К1 жєне К2  н‰ктелеріндегі  сыртќы жєне ішкі  ќысќа  т±йыќталудыњ  барлыќ  т‰рлері  кезіндегі  ќысќа  т±йыќталу  тоѓын  µлшеу.

4.3.5 Моделдік  траснформатордыњ  дифференциалды  ќорѓанысыныњ  РНТ-565  релесініњ  қойылымын есептеу.

4.3.6 Сүлбені  жинап, РНТ-565  релесініњ  есептік қойылымын  ќойып, К1 жєне К2  н‰ктелеріндегі  ќысќа т±йыќталу   кезіндегі  дифференциалды   ќорѓаныстыњ   ж±мысын  зерттеп  ќорытынды  жасау керек.

 

4.4 Єдістемелік   н±сќаулар

 

Электр ж‰йелерінде   электр  ќ±ралдарын  ќолдану  процесінде  тек  трансформатордыњ  ішінде  ѓана  емес,  сонымен  ќатар  ажыратќышќа  ќосылѓан жерініњ    де  заќымдануы  м‰мкін. Сондай -аќ  трансформатордыњ  заќымдануымен  байланыссыз,  ќауіпті  ќалыпсыз режимдер де  орын алады. Заќымдану  ќауіпі  жєне  режимдердіњ   ќалыпсыздыѓы  трансформаторларѓа  ќорѓаныс  ќ±ралдарын  орнатуды талап  етеді.

 

 

4.2-сурет. Амперметрлер  ќосылу с‰лбесі

 

 

4.3- сурет. РНТ-565 ќосылу сүлбесі

Трансформаторѓа  орнатылѓан  ќорѓаныс  т‰рлері   оныњ  ќуатымен,  ќызметімен,  орнату єдісімен  жєне пайдалану  режиміне   ќойылатын  басќа да  талаптармен  аныќталады.

Заќымданудыњ  бірінші  ‰ш  т‰рінен  6,3 МВА  жєне  қуаты одан да  жоѓары  ГПП к‰ш  трансформаторларын  ќорѓау  ‰шін  трансформатор  орамасыныњ  басындаѓы  жєне  аяѓындаѓы  тоѓын салыстырумен ќорѓау аймаѓы принципіне  негізделген  бойлыќ  дифференциалды  тез арада   ж±мыс  істейтін   ќорѓаныс  кењінен  ќолданылады.

Желініњ  жєне  генератордыњ  диференциалды  ќорѓанысында   ќорѓалынып  отырѓан    бµліктіњ   басындаѓы   жєне аяѓындаѓы  бірінші ретті  тоќтары  бірдей, сондыќтан  селиктивтілік  шартыныњ  орындалуы  ‰шін  тоќ трансформаторыныњ  трансформация коэффициенттерініњ  тењ  болуы  жеткілікті. К‰ш  трансформаторларыныњ  трансформация  коэффициенттері 1,0  тењ  болмаѓандыќтан, Ін1  жєне Ін2 жоѓарѓы  жєне  тµменгі  жаќтаѓы  кернеулер  бір-біріне  тењ емес. Трансформатордыњ  орамаларын  єр т‰рлі  жалѓаѓан  жаѓдайда,  мысалы  сүлбесі  бойынша,  тоќтар   орамалардыњ  ќосылу   тобы  бойынша  аныќталатын   б±рышќа  фаза  бойынша ыѓысќан. Осыѓан сєйкес і21 жєне  і22 тоќтары  да  фаза бойынша ыѓысады.

-11 тобы  ‰шін  ыѓысу б±рышы  30-ты ќ±райды жєне  заќымдану  болмаѓан  кезде   реле  орамасыныњ   ќорѓау  аймаѓында  Інб-2і₂₁ sin30 елеулі  тоќ пайда болады. Оны жою  ‰шін  салыстырылып  отырѓан   тоќтар фаза бойынша  сєйкес  келуі керек. Б±л  ќорѓалынып  отырѓан   трансформатордыњ  ж±лдызша  жаѓындаѓы  ТА1  орамасыныњ   ‰шб±рыш сүлбесі  бойынша, ал ТА2  ‰шб±рыш  жаѓындаѓы орама ж±лдызша сүлбесі бойынша  жалѓануы  арќылы  іске асады. Тоќ  трансформаторыныњ  ќосылу  тобы  ќорѓылып  отырѓан трансформатордыњ  ќосылу тобына сєйкес  келуі керек. (4.4-сурет). 4 .4-суретте   ж‰ктеме   жєне  ‰шфазалы  сыртќы  ќысќа  т±йыќтаулар  кезіндегі  ќорѓаныс  сүлбелеріндегі тоќтыњ таралуы   жєне  тоќтыњ  векторлыќ  диаграммалары  кµрсетілген.

К‰ш  трансформаторыныњ  бірінші ретті  тоќтарыныњ  тењсіздігініњ   компенсациясы   диференциалды  ќорѓаныстыњ  тоќ  трансформаторыныњ  трансформация  коэффициенттерін  (Кт1,Кт2) тањдау арќылы  іске асады.

Тоќ  трансформаторыныњ Кт1 жєне Кт2  трансформация коэффициенттері  ќорѓаныс  иыѓындаѓы  екінші ретті  тоќтар  тењ  немесе  тењ  болуѓа  жаќын  болатындай  есеппен  тањдалынады.

Трансформатордыњ  дифференциалды ќорѓанысыныњ  оны басќа  элементтердіњ  дифференциалды  ќорѓанысынан  ерекшелендіретін бірнеше µзгешеліктері бар:

а) кернеуге ж‰ктелмеген  трансформаторды ќосу  кезінде  пайда   болатын  Інам-6-8 магниттелу  тоѓыныњ  секіруін  реттеу ќажеттілігі;

б) дифференциалды  ќорѓаныс  иыѓындаѓы екінші ретті  токтарды  жартылай  реттеумен шартталѓан  баллансталмаѓан  тоќтарын   т‰зету  ќажеттігі.

Осылайша,  трансформаторлардыњ  дифференциалды  ќорѓанысыныњ   балансталмаѓан   тоѓы  ‰ш  ќ±раушыдан  т±рады.

                      ,                              (4.1.)

Бірінші ретті іске  ќосу  тоѓын  тањдаудыњ  бірінші  шарты  балансталмаѓан  тоќты реттеу   болып  табылады.

              ,                                  (4.2.)

 

м±нда К_отс-реленіњ  ќателігін  жєне керекті  ќорды  ескеретін,  сенімділік  коэфициенті;

РНТ  релесі  ‰шін  К_отс-1,3;

ДЗТ релесі  ‰шін К_отс-1,5.

 

4.4 – сурет. Тоќтыњ таралу  жєне векторлыќ  диаграммалары.

 

Ќорѓанысты  іске  ќосу  тоѓыныњ  екінші  шарты  болып кернеуге  ж‰ктелмеген  трансформатордыњ  ќосу кезіндегі  магнитті тоѓыныњ  секіруін реттеу болып табылады.

 

          I³ k´ I,                        (4.3.)

м±нда І _ном.тр-к‰ш трансформаторыныњ номинал  тоѓы;

К_отс-1,5-магниттелу  тоѓыныњ  секіруін   реттеу  коэффициенті.

Іске  ќосу   тоѓыныњ  есептік  мєні ретінде  екі  шарттыњ  ењ  ‰лкені  ќабылданады.

Ќорѓалып  отырѓан  аймаќта  заќымдану  болѓан  кездегі  ќорѓаныстыњ  сезімталдыѓы  барлыќ  ќысќа  т±йыќталу  тоѓы біріншілік  орам  арќылы   µтеді деген   болжам  арќылы аныќталѓан  сезімталдыќ  коэффициентімен  сипатталады.

                             К_ч=³2   ,                                           (4.4)

м±нда І_{р мин}  дифференциалды   ќорѓаныстыњ есептік  тоѓы, 2.1./3/-кестесі бойынша аныќталады.

ПУЭ бойынша  К_ч>2 р±ќсат етіледі.

(4.1.)  тењдеуіне кіретін   балансталмаѓан  тоќтыњ  бірінші  ќ±раушылары  келесі т‰рде аныќталады

                       I=К_а ´ К_одн ´ e_i ´ I,                                (4.5)

м±нда І - негізгі  бµлікке  келтірілген  сыртќы ‰шфазалы  ќысќа  т±йыќталу кезіндегі  тоќтыњ периодикалыќ  ќ±раушысы.

Е_і -тоќ  трансформаторына  ќатысты  10%-тік  ќателігі (Е_і-0,1)

К_одн- тоќ  трансформаторыныњ  біркелкілік  коэффициенті (К_одн-0,1)

К_а-ќысќы т±йыќталу тоѓыныњ  апериодикалыќ  ќ±раушысыныњ  бар  екендігін  ескеретін  коэффициент (РНТ-565 релесі  ‰шін  Ка-1,0)

І_нб - есептік  жолмен  келтірілген  формула  бойынша  баѓаланады.

I=К_одн´0.1 I (негізгі жаќќа  келтірілген) .    (4.5a)

Екінші  ќ±раушы   ќорѓалатын трансформатордыњ  кернеуін реттеуімен  байланысты

                   I= DN_Т´ I,                                   (4.6)

м±нда N_т-к‰ш  трансформаторыныњ  кернеуін реттеумен  шартталѓан  ќатысты ќателік, ол  трансформатордыњ  кернеуін  реттеудіњ  жарты  диапазонына  тењ  деп алынады.

‡шінші  ќ±раушы негізгі  бµлікке арналѓан  есептік  орам   саныныњ  РНТ -565  реле  коммутаторындаѓы   ќондырѓысыныњ   дєл еместігімен  шартталѓан.

I= I( Негізгі бµлікке келтірілген) ,        (4.7)

м±ндаѓы W_1рас- негізгі емес   ж‰йеніњ  РНТ-565 релесініњ  орамасыныњ  есептік орам  саны;

W₁-негізгі емес  бµліктіњ  орамасыныњ  физикалыќ   белгіленген  орам саны;

І_нб ескермегенде  сыртќы  ќысќа  т±йыќталу  кезінде   толыќ балансталмаѓан  тоќтыњ  мєні  келесідей  аныќталады.

                        I_нб=(0.1К_одн+DN_Т) I .                             (4.8)