Коммерциялық емес акционерлік қоғам
АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ
Электр станциялары, тораптары және жүйелері кафедрасы
ЭЛЕКТР СТАНЦИЯЛАРЫ ЖӘНЕ ҚОСАЛҚЫ СТАНЦИЯЛАР
№ 2 Есептеу графикалық жұмысқа арналған әдістемелік нұсқаулар
(5В071800 – Электр энергетикасы мамандығы бойынша барлық оқу түрінің студенттеріне арналған)
Алматы 2011
ҚҰРАСТЫРУШЫЛАР: Хожин Г.Х, Соколов С.Е, Кузембаева Р.М. №2 ЕГЖ-қа арналған әдістемелік нұсқаулар (№ 2 Есептеу-графикалық жұмысқа арналған әдістемелік нұсқаулар). Алматы: АЭжБУ, 2011. - 38 бет.
Көрсетілген жұмыс қысқа тұйықталу тогын есептеу және құрылғыларды таңдау бойынша әдістемелік нұсқаулар.
№2 ЕГЖ-қа арналған әдістемелік нұсқаулар 5В071800 - Электрэнергетикасы мамандығы «Электр станциялары және қосалқы станциялар» пәні бойынша оқитын студенттерге арналған.
Без. 15, кесте-8, әдебиет көрсеткіші - 13 атау.
Пікір беруші: техн.ғыл.д-ы, профессор Жұмағылов Қ.Қ.
«Алматы энергетика және байланыс университеті» коммерциялық емес акционерлік қоғамының 2011 ж. баспа жоспары бойынша басылады.
© «Алматы энергетика және байланыс университеті» КЕАҚ, 2011 ж. 2011ж. жиынтық жоспары, реті 60
Редактор Байбосынова С.У.
Стандарттау бойынша маман Н.Қ. Молдабекова
Кіріспе
«Электр станциялары және қосалқы станциялар» пәні бойынша берілген № 2 ЕГЖ, № 1 ЕГЖ-тың жалғасы болып табылады.
«Электр станциялары және қосалқы станциялар» пәні бойынша №2 ЕГЖ-ты орындаған кезде студент электр құрылғылардың ток өткізу бөліктерін және электр аспаптарының, электр қондырғылардың параметрлерін тексеру және таңдау үшін қысқа тұйықталу тоғын (қ.т.) тогын есептеу тәсілін оқып үйренеді. Сонымен бірге, есептеудің негізгі мақсаты қ.т. тоғының периодикалық құрамын және электр құрылғылардың ең қиын жұмыс режімі үшін қ.т. соққы тоғын анықтау болып есептелінеді. Апериодикалық құрамасын ескеру жуықтап жүргізіледі, сонымен бірге оның қарастырылып отырған фазада максималды мәнге ие екеніне қарамастан №2 ЕГЖ- та мына сұрақтарға ерекше көңіл аудару керек:
- есептеу сұлбасына және алмастыру сұлбасына;
- сұлба элементтерінің кедергілерін анықтау және оларды базалық шарттарға келтіру;
- электрэнергия қорек көзінің қорытындысынан қ.т тоғын ескере отырып ҚТ тоғын анықтау;
- жоғарғы кернеулі ажыратқыштар мен айырғыштарды таңдау;
- ажыратқыштар мен айырғыштарды ескере отырып, ЖЭО-ның ұстанымдық сұлбасын таңдау.
1 №2 ЕГЖ-тың мақсаты мен есептері
№2 ЕГЖ- тың мақсаты студенттердің теориялық білімдерін нығайту және нақты есептерді өз бетімен шығаруы, электр құрылғылардағы қ.т тоғын есептеу бойынша тәжірбие алуы болып табылады.
№2 ЕГЖ есебі:
- №1 ЕГЖ-ғы таңдалған құрылымдық сұлбасынан есептеу сұлбасын және алмастыру сұлбасын құру;
- №2 ЕГЖ–тың оқытушысынан ТКТҚ-дан немесе ЖКТҚ-дан немесе ОКТҚ-ң қ.т. нүктесін алу;
- сұлба элементтерінің кедергісін анықтау және оларды базалық шартқа келтіру;
- алмастыру сұлбасын түрлендіріп, қорытынды кедергілерді анықтау;
- қ.т. тоғының периодикалық құрамының бастапқы мәнін, содан соң апериодикалық құрамын, қ.т тоғының соққы тоғын және берілген уақыт моменті үшін қ.т. тоғын анықтау;
- коммутациялық аспаптарды таңдау (жоғарғы кернеулі ажыратқыштарды және айырғыштарды) ;
- ЖЭО-ң электрлік жалғануының жеңілдетілген ұстанымдық сұлбасын құру;
2 №2 ЕГЖ-тың мазмұны және көлемі
№2 ЕГЖ есептеу - түсініктеме хаттан, электр станцияның жеңілдетілген ұстанымды сұлбасының электрлік жалғануынан тұрады.
2.1 Берілген мәндер
№2 ЕГЖ- ты орындауға берілген мәнді «Электрэнергетика» пәнінен берілген ЕГЖ-тың берілген мәндерін және «Электр станция мен қосалқы станция» пәнінен №1 ЕГЖ-тан берілген мәндерін аламыз.
2.2 Есептеме - түсініктеме хаты
Есептеме - түсініктеме хаты нақты 20-25 бет көлемінде және АУЭС стандартына сай (210х297) А4 форматы стандартты бетте жинақты түрде жазылуы керек. Хатта барлық есептер болуы керек және есептеу жұмысында алынған негізгі бөлімдер қысқаша көрсетіледі.
Есептеу- түсініктеме хатының мазмұны
2.2.1 Есептеу сұлбасын құру.
2.2.2 Алмастыру сұлбасын құру.
2.2.3 №2 ЕГЖ - тың оқытушысынан қ.т. тогының нүктесін алу.
2.2.4 Сұлба элементтерінің кедергісін анықтау және оларды базистік шартқа келтіру.
2.2.5 Алмастыру сұлбасын алмастыра, сұлбаның қорытынды кедергісін анықтау.
2.2.6 Қ.т. тогының периодикалық және апериодикалық құрастырушысын анықтау. Содан соң қ.т. ұрылу тогының және берілген уақыт моментінің қ.т.. тогын анықтау.
2.2.7 Коммутациялық аспаптарды таңдау (жоғарғы кернеулі ажыратқыштар мен айырғыштарды).
2.2.8 Электр станцияның электрлік жалғанған жеңілдетілген ұстанымдық сұлбасын құру.
3. Қысқа тұйықталу токтарын есептеу және электр жабдықтарын таңдау
3.1 Жалпы түсініктер. Есептеу аймақтарын анықтау
Есептеу–графикалық жұмыста электр жабдықтарын таңдау мен тексеру үшін үшфазалық қысқа тұйықталу тогын (қ.т.т) анықтау жеткілікті, оның есептеу реті келесі жолдармен анықталады:
а) электр қосылысының басты сұлбасы бойынша есептеу сұлбасы, содан кейін электр алмастыру сұлбасы қарастырылуы қажет;
б) алмастыру сұлбасын түрлендіру жолымен біз оны жай түріне келтіреміз; ол жағдайда Э.Қ.К. белгілі мәнімен сипатталатын қорек көзі немесе қорек көздері тобы, бір қорытынды кедергі арқылы қ.т. нүктесімен байланыста болуы керек;
в) қорытынды Э.Қ.К. мен қорытынды кедергінің шамасы бойыша қ.т. тогының периодикалық құрамының бастапқы мәні содан соң қ.т. тогының апериодикалық құрамасы, соққы ток және бөлек тармақтардағы токтың периодикалық құрамасы, және де керек жағдайда берілген t-уақыт моменті үшін қ.т. тогының құрамаларының шамасы анықталады.
Қондырғының есептеу сұлбасы, жұмыстың қалыпты режімін көрсетуі керек. Сұлбада қ.т. нүктелерін, аппараттар мен өткізгіштердің неғұрлым ауыр жұмыс режімінде, қ.т. тогының ағыны болатындай жағдайда таңдайды.
Мысалы, 1-суретпен сәйкес В1 ажыратқышының генераторын таңдау үшін, екі нүктені қарастыру қажет. Қ.т. кезінде 1 нүктеде генератор тогынан басқа, ажыратқыш арқылы барлық көздердің токтары ағып өтеді; ал 2 нүкте арқылы тек бір генератордың тогы ағып өтеді.
Ажыратқыш қ.т. тоғының ең үлкен мәніне қарап таңдалады. В2 ажыратқышы арқылы қ.т. кезінде 3 нүктеде ток қарастырылып жатқан станцияның көздерінен ағып шығады; ал 4 нүктеде - ток жүйе көзінен ағады.
В3 ажыратқышы үшін есептеу нүктесі 5 нүкте болып есептеледі. Бұл ажыратқыш апатты режім кезінде берілген кернеу ажыратқыштарына қарағанда неғұрлым ауыр режімде болады.
Реакторлы тармақталып орналасқан В4 ажыратқышы үшін есептеу нүктесі болып реактордағы 6 нүкте қарастырылады.
Есептеу көлемінің жұмысын қысқарту үшін электр қондырғылар бірдей шарттарда қ.т. режімінде шамамен бір шартта болатын, электр қондырғыларының бірнеше тізбектерін топтастыру мүмкіндіктерін қолда-нады. Мұндай жағдай электр қондырғының сұлбасын жалпы есептік шарттар қалыптасатын бірнеше аймаққа бөлуге мүмкіндік туғызады .
1 сурет - Қысқа тұйықталу токтарын есептеудің сұлбасы
3.2 Сұлба элементтерінің кедергісі және оларды базисті шарттарға келтіру
Қ.т. токтарын есептеу кезіндегі алмастыру процесін жеңілдету үшін шамалардың барлығы базистік шарттарға келтіріледі. Базистік шама деп, базистік қуаттарды және базистік кернеулерді қарастырады, оның көмегімен базистік ток пен базистік кедергі анықталады.
Базистік қуаты кез-келген шамамен беріледі, ондық еселікті Sб=100 МВА немесе 1000 МВА қолданған ыңғайлы. Базистік кернеу, қ.т. болжанатын орташа қолданыстық кернеу қадамымен (0.4; 3.15; 6.13; 10.5; 13.8; 15.75; 20; 37; 115; 154; 230; 340; 575 кВ) анықталады.
Базистік ток келесі өрнекпен анықталады
|
|
(1) |
|
|
|
осыған сүйене отырып, жеңіл түрлендіру жолымен базистік шарттағы салыстырмалы бірліктегі қ.т. тізбегінің барлық элементтерінің кедергілерін анықтауға болады.
Синхронды генераторлар мен компенсаторлар үшін қолданылатын өрнек
|
|
(2) |
|
|
|
мұнда - анықтама деректері бойынша, компенсатор немесе генератордың
бойлық
осьтерінің полюстері бойынша
асқын индуктивтік кедергісі.
Екі орамды трансформатор үшін қолданылатын өрнек
|
|
(3) |
|
|
|
мұнда
- анықтама немесе құжат
деректерімен анықталатын қ.т. кернеуі.
Үш орамды трансформатордың немесе автотрансформатордың, қ.т. кернеуі әрбір жұптасқан орамдары Uкв-н%, Uкс-н%, Uкв-с% үшін трансформатор немесе АТ номиналды қуатына келтірілген.
Бұл трансформаторлардың сұлбалары 2-суретте көрсетілген. Базистік шарттарға келтірілген сұлбаның салыстырмалы кедергісін келесі өрнектер көмегімен анықтауға болады.
|
|
(4) |
|
|
(5) |
|
|
|
|
|
(6)
|
|
|
|
2 сурет - Үш орамды трансформатордың сұлбасы
3-суретте көрсетілгендей, базистік шарттарға келтірілген, екі орамды трансформаторлары әр жағдайда екі немесе үш тарамдалған орамды сұлбаға реактивтілік кедергі қосылады.
|
|
(7) |
|
|
|
|
|
(8) |
|
|
|
|
|
(9) |
Тарамдалған орамды трансформатордың ток шектейтін әсері келесіні сипаттайды
|
|
(10) |
|
|
|
Тәжірибе деректері бойынша үшфазалы трансформаторларда Кесеп=3,5 тарамдалу коэффициенті бар, сондықтан n=2 жағдайында алмастыру сұлбадағы трансфоматор түрі 3 а-суреттегідей сұлбаға сәйкес болады.
Бір фазалы трансформатор үшін Кесеп=2 тең ал n=3 кезінде алмастыру сұлбадағы трансформатордың түрі 3 б - суретіне сәйкес болады.
3 сурет - Тарамдалған орамы бар трансформатордың сұлбасы
Әуе және кабель желілері үшін кедергілер аталған бірлік түрінде алдын ала анықталады, яғни олар геометриялық өлшемдермен және номиналды кернеумен беріледі. Желілер кедергілерін келесі анықтамалардан табуға болады [1].
1 км желі үшін индуктивті кедергінің орташа мәндерімен қолданылып алуға болады (Хо):
- әуе желінің кернеуі 6 – 330 кВ – 0,4 Ом/км;
- әуе желінің кереуі 500 – 750 кВ – 0,3 Ом/км;
- кабельді желінің кернеуі 6 кВ – 0,08 Ом/км дейін;
- кабельді желінің кернеуі 10 кВ – 0,1 Ом/км дейін;
- кабельді желінің кернеуі 35 кВ – 0,12 Ом/км дейін.
Базистік шарттарға келтірілген желінің салыстырмалы кедергісі
|
|
(11) |
||
|
|
|
|
|
мұнда 
- желі ұзындығы, км.
Ток шектейтін реакторларды қолданатын болсақ, реактордың салыстырмалы базистік кедергісі келесі өрнектермен анықталады:
|
|
(12) |
|
|
|
|
|
(13)
|
|
|
|
мұнда S ном. – реактордың номиналды қуаты;
Хр% – каталог бойынша реактордың салыстырмалы кедергісі.
Тарамдалған қосарлы реактордың салыстырмалы кедергісі қ.т. жеріне және 4-суреттегі қосарлы реактордың алмастыру сұлбасына байланысты анықталады. Базистік шарттарға келтірілген салыстырмалы кедергі реактордың қарапайым анықталу жолдарымен табылады.
4 сурет – Қосарлы реактордың алмастыру сұлбасы
Электр жүйемен параллель жұмыс істеп тұрған электр станциялардың қ.т. токтарын есептеу кезінде, жүйені сипаттайтын мәліметтерді міндетті түрде қарастыру қажет.
Егер де жүйе сұлбасы және элементтер параметрлері – генераторлар, трансформаторлар, ЭБЖ (ЛЭП) белгілі болса, жүйедегі қ.т. токтары станциямен сәйкес жүргізіледі. Бірақ жеңілдету үшін келесі жағдайларды қарастырамыз:
а) Sном жүйесінің қосынды қуаты белгілі болған жағдайда, Хс сұлбаларының барлық элементтерінің қосынды кедергісі, жобаланатын қондырғының жалғанатын тораптың кейбір нүктесіне дейін кедергілері беріліп, есептеу қарапайым жолмен жүргізіледі;
б) тораптың белгілі нүктесінде жүйенің қ.т. кезінде асқын ауыспалы қ.т. қуатымен, жүйенің номиналды қуаты қарастырылуы мүмкін. Бұл жағдайда берілген нүкте бойынша салыстырмалы кедергі келесі өрнектермен анықталады:
|
|
(14) |
|
|
|
|
|
(15) |
|
|
|
в) жүйенің қуаты ескерілген кезінде есептеу шектелмеген қуат жүйесінің әдісімен жүргізіледі, сол жағдайда жүйе кедергісі мына өрнекпен анықталады
|
|
(16) |
|
|
|
1 кесте – Электр қондырғылары элементтерінің кедергілерін есептеп анықтауға керекті өрнектер
|
Электр қондырғылардың элементтері |
Белгілі (берілген параметр) |
Атаулы бірлігі |
Салыстырмалы бірлігі |
|
Генератор |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Энергетикалық жүйе |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Трансформатор |
|
|
|
|
Реактор |
|
|
|
|
Электр энергиясын жеткізу желісі |
|
|
|
Ескерту: 
- элементтердің номинальды
қуаты (генератор, трансформатор, энергожүйесі), МВ∙А;
- базалық қуат, МВ∙А; 
- энергожүйенің қ.т.
қуаты МВ∙А; 
- ажыратқыштың номинальды ажырату тогы,
кА; 
-
энергожүйенің салыстырмалы номинальды кедергісі; 
- трансформатордың
салыстырмалы кедергісі, трансформатордың (
) қ.т. кернеуі арқылы
анықталынады; 
-
базалық ток, кА; (
)- элементтің
қондырылған жеріндегі орта кернеу, кВ; - ұзындығы 1 км желінің меншікті индуктивті кедергісі, Ом/км; - желінің ұзындығы, км.
3.3 Электрлік сұлбаларды түрлендіру, кедергілердің қосындыларын және қысқа тұйықталу токтарын анықтау
Базистік шамаларға келтірілген сұлба кедергісінің элементтері алмастыру сұлбасына қосылады. Ол үшін алмастыру сұлбасының әрбір элементін бөлшекпен белгілейді: алымында элементтің реттік нөмірін, ал бөлімінде – индуктивтік кедергінің салыстырмалы мәнін белгілейді. Әрі қарай сұлбаны түрлендіру жолымен кедергілердің қосындыларын анықтау қажет. Сұлбалардың келесі түрлендіру мүмкіндіктері қарастырылады.
Тізбектей және параллель байланысқан кедергілердің қосындысын келесі өрнекпен анықтаймыз
|
|
(17)
|
|
|
(18)
|
|
|
|
5 суретке сәйкес, жұлдызшамен
байланысқан 
сәулелерді эквивалентті үшбұрыш
немесе келесі өрнекпен алмастыра алады
|
|
(19)
|
|
|
(20)
|
|
|
|
|
|
(21) |
|
|
|
5 сурет – Үшбұрыш – жұлдызша түрленуі және кері түрлендіру сұлбасы
Салыстырмалы кедергілердің үшбұрыш сұлбасын эквивалентті жұлдызшаға түрлендіру келесі өрнектердің көмегімен іске асады
|
|
(22)
|
|
|
|
|
|
(23)
|
|
|
|
|
|
(24) |
6 сурет - Бірдей потенциал нүктелерін қосу, біріктіру жолымен өтетін сұлбаның түрленуі
Бірдей потенциал нүктелерінің біріктірілуі жолымен сұлбаның жеңілдетуі іске асады. Егер де қорек көздерінің Э.Қ.К. бірдей деп алатын болсақ, онда 6 суреттегі сұлбада, m және n нүктелері тең потенциалды болып келеді. Әртүрлі потенциалды нүктелердің кедергілерінің элементтерін параллель біріктіретін болса, 6 суреттегідей сұлба шығады.
Нәтижесінде, түрленген сұлба 7 суреттегідей сұлбада бөлек генераторларының қ.т. токтарының есептеуін жеңілдететін ыңғайлы жағдайға келеді.
Негізінен сұлбаны екі-үш сәулеге біріктіреді, сонымен қатар бөлек сәулені әртипті генераторларды немесе біртипті қ.т. нүктелері қатысты әртүрлі ұзындығына байланысты (бір станция генераторлары, әртүрлі кернеулі қ.т.) іріктейді. Әрбір сұлбаның нәтижелі кедергісі келесі өрнектермен анықталады.
7, а суреттегі сұлба үшін
|
|
(25)
|
7, б суреттегі сұлба үшін
|
|
(26)
|
7, в суреттегі сұлба үшін
|
|
(27) |
7 сурет - Жеке өзгерісті ескеріп отыратын қ.т. тогын есептеудің сұлбасы
Алғашқы жоғары өтпелі ток келесі өрнекпен анықталады
|
|
(28)
|
|
|
|
мұнда
кезіндегі базисті ток;
- с.б. кезіндегі генератор Э.Қ.К. жоғары өтімділігі;
есептеу кезінде
Э.Қ.К. орташа мәнін шамасында алуға болады (1.1-1.15) [4,9].
Қ.т. соққы тогы
|
|
(29) |
мұнда Кс=1+
- соққы коэффициенті;
Та – қ.т. тізбегінің уақыт тұрақтысы.
Әр типті қорек көздері бар бірнеше сұлбаларда соққы тоғының есептеу методикасы қ.т. нүктесінің орналасуына тәуелді болады, ол үшін соққы тоғын анықтайды. Сонда, соққы тоғын анықтайтын үш сипаттық жағдайды қарастыруға болады:
1) Өшірілген қ.т. кезінде (ТҚ және жоғары кернеу станция торап-тарында, төменгі кернеулі ТҚ, станцияның желілік реакторынан кейінгі қосалқы станцияларының ТҚ )
|
|
(30) |
мұнда
- барлық қорек
көздеріндегі қосынды тогы.
Уақыт тұрақтысын былай табады
|
|
(31) |
|
|
|
Барлық элемент сұбаларының
активті және реактивті кедергілерін анықтаған соң, r=0
кезінде эквивалентті сұлбаны құрастырады және
табады, содан кейін х=0 кезінде эквивалентті сұлбаны
құрастырып 
табады. Жеңілдету үшін Та
шамасын қарастыру міндетті емес, оның орнына Та
және Ку орташа мәндерін қолдануға болады,
олардың шамалары 2 кестеде, электр желілерде көрсетілген.
2) Генератор (генератор кернеуінің жинақтылық шамаларында немесе генератор блогының шығыны кезінде) жанындағы қ.т. кезінде берілген станция мен басқа жүйе көздерінің генератор соққы тогының құрауыштары бөлінеді
|
|
(32) |
|
|
|
Генераторлар мен басқа көздердің тұрақты уақыттарын есептегеннен кейін, Ку (2 кестені қара), соққы тогының мәнін есептейді.
3) Қозғалтқыш жүктеме түйіндегі қ.т. кезіндегі соққы тогы (ТҚ-3-6 кВ жылу станциялары, ТҚ – 6-10 кВ қосалқы станциялары)
|
|
(33)
|
мұнда Кc.қ,Кэж - қозғалтқыш пен жүйе тармақтарындағы соққы коэффициенттері;
- қозғалтқыштан шығатын жоғары
өтпелі ток.
2 кесте - Та және Ку орташа мәндері
|
Қысқа тұйықталу нүктесі
|
Та, С |
КС |
|
Қуаты 40 МВА және одан да төмен (3 және 6 кВ) трансформатордан кейінгі өзіндік мұқтаждықтың (ө.м) секциялары |
0,185 |
1,95 |
|
Станциядағы 30-60 МВт генераторлардың 6-10 кВ шиналарында |
0,115 |
1,92 |
|
Станциядағы қуаты 32 МВ∙А және одан да жоғары трансформаторлардың жоғары кернеу шиналарында |
0,14 |
1,935 |
|
Станциядағы қуаты 100 МВ∙А және одан да жоғары трансформаторлардың жоғары кернеу шиналарында |
0,125 |
1,93 |
|
Генератор кернеуінің желілік реакторынан кейін |
0,095
|
1,9 |
|
Төмендеткіш қосалқы станциялардағы қуаты 100 МВА және оданда жоғары трансформаторлардың жинақтауыш шиналарында |
0,065 |
1,8 және одан жоғары |
|
Төмендеткіш қосалқы станциялардағы қуаты 25 МВА және одан да жоғары трансформаторлардың жинақтауыш шиналарында |
0,045 және одан төмен |
1,8 және одан жоғары |
3 кесте - 
мәнін
есептеу
|
|
Та кезіндегі |
|||||
|
|
0,04 |
0,045 |
0,05 |
0,1 |
0,2 |
0,3 |
|
0 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05 0,06 0,07 0,08 0,09 |
1 0,773 0,636 0,472 0,368 0,286 0,233 0,174 0,135 0,105 |
1 0,8 0,61 0,512 0,411 0,329 0,264 0,212 0,168 0,135 |
1 0,81 0,67 0,548 0,44 0,368 0,301 0,247 0,202 0,142 |
1 0,9 0,81 0,74 0,67 0,606 0,548 0,496 0,449 0,406 |
1 0,95 0,9 0,86 0,818 0,778 0,74 0,7 0,67 0,637 |
1 0,97 0,94 0,9 0,87 0,85 0,818 0,79 0,77 0,74 |
3. 4. Электр қозғалтқыштардың қоректендірілуін ескере отырып, қысқа тұйықталу токтарын анықтау
Қысқа тұйықталу тогының шамасына үлкен әсерін қ.т. орнына жақын қосылған асинхронды және синхронды электр қозғалтқыштары тигізеді. Сондықтан жылу электр станцияларының ө.м. желілеріндегі қ.т. токтарын анықтау немесе екіншілік кернеудегі ірі өндірістік қосалқы станциялардың қорегін ескеріп отыру қажет [4,9].
Қысқа тұйықталу
шарты бойынша өткізгіштер мен аппараттарды тексеріп, қолдану
үшін өтпелі қозғалтқыш тогын
, соққы тогын 
, периодикалық 
және апериодиалық 
ток құрамаларының t моментіндегі өтпелі
процестің және де қ.т. өшуі кезінде 
, яғни , мәндерін білу қажет.
Асинхронды электр қозғалтқыштардың өтпелі тогын келесі өрнекпен анықтауға болады
|
|
(34) |
мұнда
=0.9 – қозғалтқыштың салыстырмалы Э.Қ.К
орташа мәні;
- салыстырмалы кедергінің орташа мәні.
Асинхронды қозғалтқыштар үшін асқын өтпелі индуктивті кедергі каталогта қарастырылмайды, сондықтан да өтпелі жоғары тоқ, қосылу тогының еселігі бойынша анықталады
|
|
(35) |
Электр
қозғалтқыштағы периодикалық және
апериодикалық тоқ құрамаларының
өшуінің уақыт тұрақтылары бір-біріне жақын,
сондықтан да 
анықтаған кезде екі
құрамалардың өшуін міндетті түрде қарастыру
қажет, яғни
|
|
(36) |
мұнда
.
Әр түрлі сериялы қозғалтқыштары үшін және соққы коэффицентінің мәндері Т және Та токтарының периодикалық және апериодикалық өшуінің уақыт тұрақтысы бойынша орташа мәндері [27] келтірілген. Топтық қозғалтқыштарының қ.т. токтарын анықтау үшін, сол топты эквивалентті қозғалтқышпен алмастырады.
4 кестеде 100-300 МВт блоктарының ө.м. эквивалентті электр қозғалтқыштың параметрлері көрсетілген.
4 кесте - Ө.м. топты электр қозғалтқыштардың сипаттамалары
|
Блок Р, МВт |
Іорт.іске.ќосу |
Тэ, с |
Тиэ, с |
Куэ |
|
|
|
100 |
5,7 |
0,08 |
0,04 |
1,65 |
0,29 |
0,08 |
|
150 |
- |
0,08 |
0,03 |
1,59 |
0,29 |
0,04 |
|
200 |
5,8 |
0,09 |
0,035 |
1,65 |
0,33 |
0,03 |
|
300 |
5,5 |
0,05 |
- |
- |
0,14 |
- |
Кесте деректері бойынша қозғалтқыш токтарын былай анықтайды
|
|
(37) |
|
|
|
мұнда
- секцияның ө.м. электр
қозғалтқыш номинал токтарының қосындысы.
|
|
(38) |
|
|
|
, ажыратқыштың өшуі кезіндегі токтар:
периодикалық құрамы
|
|
(39) |
|
|
|
апериодикалық құрамы
|
|
(40) |
3.5 Қысқа тұйықталу токтарын анықтау әдістемелігі
Ажыратқышты таңдау үшін
келесі есептеу токтарын білу қажет: 
және 
- 
ажыратқыштың доғаны
сөндіретін түйіспені ажырату кезеңіндегі периодикалық
және апериодикалық өшетін токтар -уақыты былай анықталады
,
мұнда
- релелік қорғаныстың
әсер ету минималды уақыты;
- ажыратқыш өшуінің өзіндік уақыты.
Ажыратқыштың тез әсер
етуіне байланысты уақыты келесі түрлермен
анықталады: ажыратқыш толық өшу уақыты 0,16 с
және одан жоғары болса 0,08 с тең, 0,10 – 0,06 с; 0,06 с – 0,04 с;
өшу уақыты 0,04 с болғандағы 
0,02 с тең болады.
Уақыттың кез-келген моменті
бойынша 
анықталуы [4,9] қарастырылған.
Бірақ, міндетті түрде, соққы токтың
анықталуындай, қ.т. үш сипаттамалық жағдайларын
қарастырған жөн. Өшірілген қ.т. кезінде
периодикалық токты өшпейтін және де қ.т. жеріндегі
қосынды жоғары өтпелі токқа тең 
деп алады. Өшіру моментіндегі апериодикалық ток
|
|
(41) |
Уақыт тұрақтысы қ.т. соққы тогын есептегенде қарастырылады.
есептеу үшін 4 кестені қолдануға болады.
Қ.т. кезінде
моментінде синхронды машинаның жанында генератор тогы
өшеді; жүйені қарастыратын болсақ токты өшпейді
деп қабылдаймыз
|
|
(42) |
мұнда
- қисық бойынша анықталатын генераторлардың
қосынды периодикалық тогы;
- жүйе тогы.
Апериодикалық ток келесі қосындыға тең
|
|
(43) |
қ.т. кезінде жүктеме қуатты электр қозғалтқышы түйінінің жанында
|
|
(44) |
|
|
|
мұнда
- өшпейтін периодикалық
жүйенің тогы;
- көмегімен анықталатын электр
қозғалтқыштың қ.т. өшірілуі моментіндегі
периодикалық тоқ [24;29].
Апериодикалық ток
|
|
(45) |
|
|
|
Кейбір кезде, қ.т. симметриялы емес токтары үшфазалы қ.т. тогынан үлкен болуы мүмкін, сондықтан ЭҚЕ (ПУЭ) бойынша қысқа тұйықталу тогын есептеу үшін келесі мәселелерді қарастыру қажет:
а) аппараттардың және құралымдардың тіректі қатты шиналардың динамикалық орнықтылығын анықтау үшін – үшфазалық қ.т. тогын;
б) аппараттардың және өткізгіштердің жылулық тұрақтылығын анықтау үшін – үшфазалық қ.т. тогын;
в) аппараттардың қосатын немесе ажырататын қабілетін таңдау үшін, үшфазалы және бірфазалы жерге қосылған қысқа тұйықталу тогының ең үлкен шамасын алады (тораптағы үлкен тұйықталу тогының жерлендірілуі).
Асқын өтпелі екі және үшфазалы қ.т. токтары арасындағы байланысты [23;24]-ге сәйкес анықтауға болады. Қазіргі уақытта қ.т. токтарын есептеуге ЭЕМ (ЭВМ) кеңінен қолданылатынын атап өту керек.
3.6 Аппараттар мен электр қондырғылардың ток өткізгіштерін таңдау
3.6.1 Жалпы мәліметтер
Тарату құрылғыларының электр аппараттары қалыпты режімде де, болжамды ауытқуында да сенімді жұмыс істеуі қажет. Электр қондырғыларын жобалаудағы аппараттармен ток жүргізетін бөлшектерінің таңдалуы қалыпты режімдегі жұмыс шарты бойынша жүргізіледі және қ.т. кезіндегі жылулық және динамикалық тұрақтылығына тексеріледі.
Аппараттар мен өткізгіштердің ұзақ қызуы шартына байланысты еселенген режімді келесі жағдайлардан қарастырамыз:
а) параллель желілі тізбектерінің біреуі өшірілген кезінде;
б) асқын жүктеме кезіндегі трансформатор тізбектері үшін;
в) асқын жүктеме қабілеті бар кабельдерді қолдану кезінде;
г) кернеудің 5%-ға төмендеуі мен номиналды қуаты кезіндегі генератор жұмысы үшін.
|
|
(46) |
Электродинамикалық тұрақтылық
аппараттың 
рұқсат етілетін максималды тогымен
сипатталады, ол үшін ток қ.т. үшфазалы соққы тогына
тең немесе одан үлкен болуы керек - 
.
Аппараттардың және ток
өткізетін бөліктердің жылулық тұрақтылығының
тексерілуі қ.т. токтары әсерінен болатын қыздырылуымен
анықталады, ол үшін қ.т. тогының есептеу
уақытының әсерін білу керек. Бұл шамаға
ажыратқышқа импульсті беру арқылы қ.т.тогын
өшіретін уақытын 
және осы ажыратқышты ажыратудың
уақыты кіреді.
|
|
(47) |
|
|
|
мәні ажыратқыштардың техникалық сипаттамаларында
келтірілген [5,6,8].
Жылулық тұрақтылығын
тексеру үшін қ.т. жылу импульсінің
уақыты ішінде аппаратта және өткізгіште
бөлінетін жылулық импульс мөлшерін сипаттайтын Вк
шамасын анықтау қажет.
|
|
(48) |
мұнда
- t моментіндегі қ.т. тогының лездік мәні;
Вкн – периодикалық токтың жылулық импульсі;
Вка – апериодикалық токтың жылулық импульсі.
Жылулық импульсті анықтау методикасы [23,24,25] көрсетілген, бұл жерде қ.т. тогының жылулық импульсі мына өрнекпен анықталады
|
|
(49) |
|
|
|
5 кестеде [4] бөлек аппараттары мен өткізгіштердің таңдалуында және тексерілуінде кейбір ерекшеліктері мен анықтағыш сипаттамалары келтірілген.
5 кесте - Электр аппараттары мен өткізгіштерді таңдау және тексеру шарттары
|
Эл.аппараты немесе өткізгіш |
Таңдау және тексеру шарттары |
|
Ажыратқыш |
ажыратқыштың асқын жүктемесі кезінде)
|
|
қондырғыда
болса онда, келесі шартты орындау қажет:
|
|
|
Айырғыш |
|
егер
егер
егер
Ескертулер:
1) оң жақ бөлігіндегі
шамалары көп жағдайда тізбек немесе қондырғы
шарттарында есептеу мәндерімен көрсетілу керек. Мәтінде 
шамасы 
деп көрсетілген;
2) кестеде келесі белгілер
қолданылған: 
- бастапқы моменттегі қ.т.
күтілетін тогының периодикалық құрамының
әрекет мәні; 
- бастапқы моменттегі аппараттық
доға сөндіргіш түйіспенің бөлінуі; 
- аппараттық доға сөндіргіш
түйіспелерінің бөліну моментінің тізбектегі жұмыс
тогы; 
- разрядтауыштың импульстық, соққы кернеуі; 
- разрядтаушы арқылы ток өткен кездегі,
разрядтауыштағы үлкен кернеу; 
- разрядтаушы қорғайтын, электр
қондырғы элементтерінің оқшауламасындағы
берілетін рұқсатты есептік кернеу; 
- разрядтаушы үзе алатын ілеспе шекті
тогының рұқсат етілген мәні; 
және 
- электр аппарат көмегімен, торапқа
қосылатын электр қозғалтқыштардың
сәйкесінше рұқсат берілетін және есептік
қуаттары; 
- жоғары жүктемені пайдалану
уақыты; - асқын жүктеме тогы; 
- жылулық тұрақтылықтың ток еселігі; 
- динамикалық тұрақтылықтың ток еселігі.
3.6.2 Ажыратқыштарды таңдау
Ажыртақышты U номиналды кернеу, Iұз.н.
ұзақ номиналды ток, ажырату қабілеті бойынша таңдайды,
одан соң оның жылулық және динамикалық
тұрақтылығын тексереді. Сондықтан, ажыратқыштар
үшін номиналды ток өшірілу кезіндегі қалпына келу кернеуінің
параметрлерімен қамтамасыздандыру керек (қалпына келу
кернеуінің қалыпты қисығы,
қалпына келу кернеуінің жылдамдығы; ка.ж.
амплитуда жоғарылату коэффициенті). Қалпына келу кернеуінің
жылдамдығы өндіруші-зауытпен өткізіледі және бұл
жобалау тәжірибесінде тексеру өткізілмейді.
Электродинамикалық
тұрақтылығын 
және анықтау жолымен өткізіледі және
бұл мәндерді 
тесіп өтетін симметриялық тогымен
салыстыруы көмегімен және 
тең болғанда ассимметриялы шектеуші тогы
мына шартқа тексереді
|
|
(50) |
|
|
|
Термиялық орнықтылыққа тексеру шарты
|
|
(51) |
мұнда
-
жылулық
тұрақтылықтың номиналды уақыты кезіндегі
бұзылусыз жұмыс істейтін аппараттың жылулық
тұрақтылығының номиналды тогы.
(МЕМСТ) ГОСТ 687-70 бойынша
; tmн=4 с – ажыратқыштар кернеуі 35 кВ дейін
және де кернеуі 110 кВ, солай да tmн=3 с жоғары
мәндерге арналған.
Одан басқа, ажыратқыштар ажырату
қабілеттілігімен тексеріледі және де келесі жағдайлармен
сипатталады: 
номиналды
симметриялы ажырату тогын (каталогта берілген) және 
апериодикалық
құрамының номиналды салыстырмалы құрамымен (уақытына
арналған қ.т. тогы пайда болуынан, түйіспелердің
ажырауына дейін 8 суреті бойынша 
қисығымен анықталады).
8 сурет – Қысқа тұйықталу тогынын салыстырмалы
номиналды
апериодикалық құрамының ажыратылу уақытының есептеуіне тәуелділігі
Өшірілу қабілетін тексеру үшін
қ.т. есептеу тогынан туындайтын , 
білу қажет.
3.6.3 Айырғыштарды таңдау
Айырғыштар ұзақ уақытқа есептелінген номиналды тогы және номиналды кернеуі бойынша таңдалады және де каталогтық есептеу деректерімен салыстыру жолымен 5-кестеде келтірілген шарттары бойынша термиялық және динамикалық орнықтылығын тексеру керек. Айырғыштардың есептеу шамалары, ажыратқыштар шамаларымен сәйкес.
4 Қысқа тұйықталу тогын анықтау бойынша есептерді шығару
1 Есеп. Үш фазалы ҚТ есептеу үшін алмастыру сұлбасын құру және электр станция тізбегіндегі Iпо - қ.т тогының периодикалық құрамының бастапқы мәнін анықтау, есептеу сұлбасы және берілген мәндері бірінші суретте көрсетілген.
Берілген мәндері: жеке элементтер параметрлері: 
және 
және 
және 
9 сурет- ҚТ тогын анықтауға арналған сұлбаны есептеу мысалы
Шешімі: Есепті екі нұсқада есептейік: А нұсқасы салыстырмалы бірлік бойынша; Б нұсқасы шартты бірлік бойынша (К1 нүктесі үшін ғана).
10 сурет- Толық алмастыру сұлбасы 11 сурет - К1 нүктесі үшін алмастыру
сұлбасы
Салыстырмалы бірлікте есептеу
Үш фазалы қ.т тогын есептеу үшін 10 суретте алмастыру сұлбасы көрсетілген. Сұлбадағы әр кедергіге өзінің реттік нөмірі беріледі, ол бүкіл есептеу кезінде сол кедергінің нөмірі болып қала береді. Сұлбада кедергі сызықша арқылы жазылады. Сызықша алымында кедергі нөмері, бөлімінде кедергінің сан мәні.
G1 және G2 генераторына жақын орналасқан жүктемені генераторлардың э.қ.к Е11* = 1 дейін қашықтықтағы төмендетілді деп ескеріледі. Салыстырмалы аз ө.м жүктемесінің әсері мен ҚТ-нан жүктемесінің әсері ескерілмейді.
Базалық қуат кезіндегі Sб=1000МВА сұлба кедергісін анықтаймыз.
G1 және G2 кедергілері:
|
|
(52) |
Ары қарай жеңілдету үшін «*» индексін қолданбаймыз, сол арқылы барлық алынған кедергілер салыстырмалы бірлікте берілгенін көреміз және базистік шартқа келтірілген деп есептейміз.
Сонымен, х1=х2=1,95.
G1 және G2 генераторлары үшін Е.Қ.К жоғарыда ескерткендей Е = 1 деп аламыз.
G3 генераторлар кедергісі
|
|
(53) |
G3 генераторлар ЕҚК –н анықтаймыз:
|
|
(54) |
мұндағы
Салыстырмалы бірліктегі параметрлер мәндерінде G3 генераторы ҚТ - ға дейін номиналды қуатты болады.
Реактор кедергісі
|
|
(55) |
Т1 және Т2 трансформаторлар кедергісі
|
|
(56) |
Т3 трансформатор кедергісі
|
|
(57) |
|
|
|
|
|
||
Электр беру желісінің кедергісі
W1 (екі тізбекті)
|
|
(58)
|
(110кВ желінің меншікті кедергісі 0,4 Ом/км тең деп алынған);
W2
|
|
(59) |
W3
|
|
(60) |
.
К1 нүктесіндегі ҚТ (110кВ станция шинасы). G1 және G2 генераторлар тармақтары К1 ҚТ нүктесіне салыстырмалы түрде симметриялы. Сондықтан реактор кедергісі х4 алмастыру сұлбасынан алып тастауға болады, өйткені ол бірдей потенциалды түйіндер ортасына қосылған және тоққа әсер етпейді деп есептейміз. Осыны ескере отырып, К1 нүктесінде ҚТ үшін алмастыру сұлбасы 11.а суретінде көрсетілгендей болады.
Сұлбаны жеңілдетейік:
G3 генератор тізбегінің қорытынды кедергісі:
|
|
(61) |
Жалпы қуаты 150МВА G1 және G2 бір типті генераторлар тізбегінің қорытынды кедергісі (11,б суретті қара):
|
|
(62) |
Энергия жүйе тармақтарының қорытынды кедергісі (кернеуі өзгермейтін шинасы)
|
|
(63)
|
ҚТ тогының периодикалық құрамының бастапқы мәні
|
|
(64) |
мұндағы х * - сұлба тармақтарының қорытынды кедергісі; Iб- базалы ток:
|
|
(65) |
Токтардың тармақтар бойынша мәндері:
G1 және G2 генераторлары
|
|
(66)
|
G генераторы
|
|
(67) |
Энерго жүйесі
|
|
(68)
|
К1 нүктесіндегі ҚТ қорытынды тогы
|
|
(69) |
К2 нүктесіндегі ҚТ. Осы нүктенің ҚТ үшін алмастыру нүктесін алдыңғы есептеменің алмастыру нәтижесін қолдана отырып, 12 суретінде көрсетілгендей алуға болады.
G3 генераторы ҚТ болған жерден едәуір алыста орналасқан, сондықтан есептеуді жеңілдету үшін жүйе тармағының құрамына оның кедергісін өңдей отырып, оны қосқан дұрыс. (12,б суретті қара):
|
|
(70) |
Осылай, ҚТ нүктесіне ток үш қорек көзінен келіп отырады, G2 генераторы ҚТ нүктесіне әрдайым қосулы.
G2 генераторынан ҚТ тогы
|
|
(71) |
мұндағы Iб- ҚТ тогында орташа кернеу кезіндегі токтың базалық мәні:
|
|
(72) |
|
|
(73) |
Осылай, G2 генераторынан үш фазалы ҚТ тогы
|
|
(74) |
Сонда G1 және G3 генераторлары энергия жүйесінен К2 нүктесіндегі ҚТ тогын егер осы қорек көздерін бір эквивалентті тармаққа біріктірсек, анықтау оңайырақ болады. Осы жолдағы аралық адым жасалған- G1 және G3 тармақтары біріктірілген және х14 жинақтық кедергілер көрсетілген.
х4, х5, х6- үшбұрыш кедергілерді эквиваленттілік жұлдызға х15, х16, х17 алмастырамыз [7].
|
|
(75) |
|
|
(76) |
|
|
(77) |
|
|
(78) |
а) б) в) г)
12 сурет – К2 ҚТ нүктесінің алмастыру сұлбасы
12,б суреттегі алмастыру сұлбасы, 12,в суретіне алмасады, онда
|
|
(79) |
,
К2 нүктесінде ҚТ тогын есептегенде қорытынды алмастыру сұлбасы 12,г суретте болады. Эквивалентті тармақтағы кедергі
|
|
(80) |
Эквивалентті қорек көзінің қорытынды тогы
|
|
(81) |
К2 нүктесіндегі ҚТ тогының периодикалық құрамының бастапқы мәні
|
|
(82) |
К3 нүктесіндегі ҚТ. G1 және G2 генераторлары ҚТ болған жерден едәуір алыста орналасқан, сондықтан есептеуді жеңілдету үшін жүйе тармақтарының құрамына кедергілерін алмастыра отырып, оларды қосқан абзал. Қорытынды алмастыру сұлбасы 13- суретте көрсетілген.
13 сурет. ҚТ нүктесі үшін алмастыру сұлбасы
Мұнда
|
|
(83) |
(10 және 11 а, б суреттегі сұлбаны қара).
К3 нүктесіндегі ҚТ кезіндегі сұлба тармағы бойынша токтар
Uср=10,5 және Iб=55кА;
G3 генераторы
|
|
(84) |
Энерго жүйесі
|
|
(85) |
К3 нүктесіндегі үш фазалы ҚТ кезіндегі қорытынды тогы
|
|
(86) |
5. Шартты бірлікте есептеу
К1 нүктесіндегі үш фазалы ҚТ алмастыру сұлбасы 14,а суретінде көрсетілген, ол 11,а суретіндегі сұлбаға ұқсас болады. Бірақ сұлбадағы барлық кедергілер Ом түрінде көрсетілген және ҚТ сатылы кернеуге келтірілген Uб=115 кВ;
Кедергілер нөмірленуін бірінші нөмірден бастаймыз және алмастыру сұлбасының кедергілерінің мәндерін келесідей өрнекке Uб= Uорт.R1=115 кВ келтіріп, анықтаймыз:
G1 және G2 генераторларының
|
|
(87) |
G3 генераторын
|
|
(88) |
Т1 және Т2 трансформаторларын
|
|
(89) |
Т3 трансформаторын
|
|
(90) |
Электр беру желісі:
W1
|
|
(91) |
W2
|
|
(92) |
W3
|
|
(93) |
а) б)
14 сурет- К1 ҚТ нүктесі үшін алмастыру сұлбасы
Алынған мәндерді алмастыру сұлбасына енгіземіз. Сұлбаны 15 суретте көрсетілген түрге келтіреміз.
|
|
(94) |
|
|
(95) |
|
|
(96) |
ҚТ орнындағы периодикалық құрамасының бастапқы мәні, келесі өрнек арқылы анықталады, кА
|
|
(97) |
Тармақтар бойынша ток мәндері:
G1 және G2 генераторлары үшін
|
|
(98) |
G3 генераторы үшін
|
|
(99) |
Энерго жүйесі үшін
|
|
(100) |
К1 нүктесіндегі ҚТ жиынтық тогы
|
|
(101) |
ҚТ аймағындағы жеке тармақтар бойынша есептеме қорытындысы бойынша ҚТ тогының салыстырмалы бірліктегі есептелген ток мәніне тең болады. Шартты бірліктегі есептеу аса айқын, бірнеше сатылы кернеулі күрделі сұлбаны зерттегенде салыстырмалы бірлік бойынша есептеу одан да ыңғайлы.
2 Есеп. 10,5кВ шинасында жұмыс істейтін ТВФ-63-2 генератор тізбегіндегі Q1 ажыратқышты және QS1 айырғышты және ТФВ-120-2 генераторы мен блок тізбегіндегі QS2 айырғыш пен Q2 ажыратқышты таңдау 15 суретті қара. 1-ші кестеде есептеу токтары берілген.
6 кесте – Ажыратқыш пен айырғышты таңдау үшін ҚТ тогының есептемесі
|
ҚТ тогы |
Қорек көзі
|
In.0, кА |
In.r, кА |
Iy, кА |
iy,r, кА |
|
К1
|
G1 және G2 G3 жүйесі
|
2,2 2,21 9,67 |
2 2,01 9,67 |
6,04 6,12 22,08 |
1,94 2,38 0,69 |
|
Жиынтық мәні |
14,08 |
13,68 |
34,24 |
5,01 |
|
|
К2 |
G2
Жүйе + G1, G2 |
28,3 32 |
20,4 27,8 |
78,4 85,2 |
27,93 15,3 |
|
Жиынтық мәні |
60,3 |
48,2 |
163,6 |
43,23 |
15 сурет- 2 ші мысалға арналған жеңілдетілген сұлба
Шешімі: QS2, Q1 таңдау. Ұзақ мерзімді жұмыс режімінің есептеу тоқтары былай анықталады (4,1), (4,2), [7]
|
|
(102) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(103) |
||
,
1 кесте бойынша ҚТ тогының есептемесі
|
|
(104) |
|
|
(105) |
02.01.05-84 анықтамасы бойынша МГГ-10-5000-45УЗ аз майлы ажыратқышты таңдаймыз. (майлы генераторлық, 10кВ –ты, номиналды сөну тогы 45кА, орташа климат үшін, жабық қондырғыда).
02.11.01-80 анықтамасы арқылы РВК-10-5000
айырғышын таңдаймыз 
Есептік
және каталогты мәндер 2 кестеде көрсетілген.
QS2, Q2 Таңдау. ТВФ-120-2 (125 МВА) генераторының ең жоғарғы электрлік қуаты бойынша, генератор – ұзақ мерзімдегі жұмыс режімінің трансформатор блок тізбегіндегі бітпейтін есептеу тогы келесі өрнекпен анықталады.
|
|
(106) |
Шиналардағы қорытынды ҚТ тогы арқылы ЖК - гі барлық тізбектер тексерілетінін ескере отырып, 1 кесте бойынша есептік ҚТ тогын қабылдаймыз.
02.00.06-81 анықтамасы бойынша майлы бакты ажыратқышты таңдаймыз У-110-2000-40У1 (Урал сериясы, 110кВ,2000А, сөну тогы 40кА, орташа климатқа арналған, ашық қондырғыда).
ШПЭ - 44У1 ажыратқышына арналған жетек. 02.10.05-81 анықтамасы бойынша РНДЗ 110/1000У1 типті айырғышты таңдаймыз (сыртқы қондырғыға арналған айырғыш, екі колонкалы жерге тұйықталу пышағы бар, 110кВ, 1000А).
ПР-У1- жетегі. Барлық есептеу және анықтама мәндері 8 кестеге енгізілген.
7 кесте- Есептелген анықтама мәндері
|
Есептеме мәндері
|
Анықтама мәндері |
|
|
Ажыратқыш МГГ-10-5000-45У3 |
Айырғыш РВК-10-5000 |
|
|
|
|
–
–
–
–
|
Ескерту: Егерде ажыратқыш, қ.т. тогының апериодикалық құрамы бойынша ажырату талабына жарамсыз болса, онда ГОСТ 687-78Е сәйкес оны ҚТ тогының толық тогымен тексеру керек [7].
8 кесте- Есептелген анықтама мәндері
|
Есептеме мәндері
|
Анықтама мәндері
|
|
|
Ажыратқыш У-110-2000-40У1 |
Айырғыш РНДЭ-110/1000У1 |
|
|
|
|
–
–
–
|
Әдебиеттер тізімі
1. Правила устройства электроустановок. – М.: Энергосервис, 2002.– 280 с.
2. Нормы технологического проектирования тепловых электрических станций и тепловых сетей. – М.: Энергия, 1985. – 150 с.
3. А.А. Церазов, В.А.Старшинов, А.П.Васильева. Электрическая часть тепловых электрических станций: Учебник для вузов.- М.: МЭИ, 1995 –370 с.
4. Расчет коротких замыканий и выбор электрооборудования: Учебное пособие, / Под ред. И.П. Крючкова, В.А. Старшинова. – М.: Академия, 2005. – 416 с.
5. Справочник по проектированию электроэнергетических систем.- / Под ред. С.С. Рокотяна и И.М. Шаприро. – М.: Энергоатомиздат, 1985.-248 с.
6. Электротехнический справочник, -/ Под общей ред. П.Г. Грудинского.- М.: Энергия. – 1980. – 570 с.
7. Л.Д. Рожкова, В.С. Козулин. Электрооборудование станций и подстанций: Учебник. – М.: Энергоатомиздат, 1987. – 645 с.
8. Б.Н. Неклепаев, И.П. Коючков. Электрическая часть станций и подстанций. Справочные материалы для курсового и дипломного проектирования. – М.: Энергоатомиздат, 1989. – 605 с.
9. С.А. Ульянов. Электромагнитные переходные процессы в электрических системах: Учебник для вузов. – М.: Энергия, 1970. – 520 с.
10. Электрическая часть станций и подстанций: Учебник. / Под ред. А.А. Васильева. – М.: Энергоатомиздат, 1990. – 606 с.
11. Техника высоких напряжений: Учебник./ Под ред. Г.С. Кучинского. – С-П.: Энергоатомиздат, 2003. – 606 с.
12. Александров. Электротехнические чертежи и схемы.-.М.: МЭИ. – 2004. – 309 с.
13. Г.Хожин. Электр станциялары мен қосалқы станциялар. Оқулық.- Алматы: «Ғылым» ғылыми баспа орталығы. 2002.- 312 б.
Мазмұны
|
Кіріспе |
3 |
|
1. №2 ЕГЖ-тың мақсаты мен есептері |
3 |
|
2. №2 ЕГЖ-тың мазмұны және көлемі |
3 |
|
3. Қысқа тұйықталу токтарын есептеу және электр жабдықтарын таңдау |
4 |
|
3.1 Жалпы түсінік. Есептеу аймақтарын анықтау |
4 |
|
3.2 Сұлба элементтерінің кедергісі және оларды базисті шарттарға келтіру |
6 |
|
3.3 Электрлік сұлбаларды түрлендіру, кедергілердің қосындыларын және қысқа тұйықталу токтарын анықтау |
11 |
|
3. 4 Электр қозғалтқыштардың қоректендірілуін ескере отырып, қысқа тұйықталу токтарын анықтау |
16 |
|
3.5 Қысқа тұйықталу токтарын анықтау әдістемелігі |
18 |
|
3.6 Аппараттар мен электр қондырғылардың ток өткізгіштерін таңдау |
19 |
|
3.6.1 Жалпы мәлімет |
19 |
|
3.6.2 Ажыратқыштарды таңдау |
21 |
|
3.6.3 Айырғыштарды таңдау |
22 |
|
4. Қысқа тұйықталу тогын анықтау бойынша есептерді шығару |
22 |
|
Әдебиеттер тізімі |
36 |