Коммерциялық емес акционерлік қоғам
АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ
Электртехниканың теориялық негіздері кафедрасы
СЫЗЫҚТЫ ЭЛЕКТР ТІЗБЕГІНІҢ НЕГІЗДЕРІ
5В071600 - Аспап жасау мамандықтарына арналған
№ 1 - 3 есептеу-сызба жұмыстарға арналған
әдістемелік нұсқаулар мен тапсырмалар
Алматы 2013
Құрастырушылар: Жолдыбаева З.И., Зуслина Е.Х., Нурова А.И. СЭТН. № 1 - 3 есептеу-сызба жұмыстарға арналған әдістемелік нұсқаулар мен тапсырмалар. – Алматы: АЭжБУ, 2013.- 23 бет.
Есептік-сызбалы жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқауда және тапсырмалар, сұлбалар және электр тізбектерінің мәндері келтірілген. ЕСЖ-ға арналған әдістемелік нұсқаулар және тапсырмалар СЭТН жұмыс бағдарламасына сәйкес келеді.
Без. - 37, кесте - 9, әдебиет көрсеткіші - 9 атау
Пікір беруші: физ.-мат. ғыл. д-р, проф. Ибраев А.Т.
«Алматы энергетика және байланыс университетінің» КЕАҚ, 2013 жылғы жоспары бойынша басылады.
Ó «Алматы энергетика және байланыс университетінің» КЕАҚ, 2013 ж
Кіріспе
Бакалаврларды дайындауда радиотехника, электроника және телекоммуникация саласында «Сызықты электр тізбегінің теориясы» пәні ең негізгі базалы курс болып саналады.
Пәннің мақсаты тұрақты электр тізбегіндегі қалыптасқан жүйеде, бірфазалы синусоидалы ток және синусоидалы емес әсер етушіде, сол сияқты электр тізбегіндегі резонанс режимдерін оқыту. Бұл курс физика және жоғарғы математикаға негізделген, электр тізбегінің тұрақты, синусоидалы және синусоидалы емес токтарын есептеу үшін әртүрлі әдістер пайдаланады. Радиотехника, радиобайланыс және телекомуникациялы жүйе мамандықтарының ғылыми базаларын көбейте түседі. Пәннің мақсаты - білім беру арқылы сапалы және саналы жүйелерді, әртүрлі электр техникалық құрылғыларды пайдаланатын, сапалы және жақсы есеп шығаратын, радиотехникаға қойылатын талаптарды орындайтын студенттерді дайындау.
Пән бойынша «Сызықты электр тізбектерінің теориясында» үш есепті-сызбалы жұмыс орындалады. Тақырыптары: тұрақты тоқты тәуелді қорек көздері бар тізбектерді есептеу, сызықты электр тізбегін синусоидалы токта есептеу, сызықты электр тізбегінде синусоидалы емес токты есептеу.
Есепті-сызбалы жұмыстар студенттің курсты қабылдаған деңгейін тексеруге және де өз ойларын қысқа және нақты жеткізуіне мүмкіндік береді.
Қорытындысында студент пәнді оқып білгеннен кейін мынаны білу керек:
- сызықты электр тізбегінде қолданылатын әдістерді есептеу;
- тізбектегі периодтық синусоидалы емес әсер етуін есептеу.
1 Пәндік жұмысын орындау және безендіру шарттары
1.1 Пәндік жұмыс, АЭжБИ, 2002ж. «Оқу жұмыстары» фирмалық стандартымен сәйкес орындалып және келесі элементтерден тұруы тиіс:
а) титулдық бет (үлгі келтірілген);
б) мазмұны;
в) кіріспе;
г) тапсырма;
д) негізгі бөлім;
е) қорытынды;
ж) әдебиеттер тізімі;
к) қосымшалар.
1.2 Тапсырманың мәтінін өзінің нұсқасы бойынша барлық суретімен және сандық мәндерімен толық көшірілуі тиіс.
1.3 Есепті-сызбалы жұмыстың әрбір кезеңіне атау беру қажет.
1.4 Есепті-сызбалы жұмысын қолмен жазуға немесе компьютермен басып шығаруға болады (Microsoft Word бағдарламасында 14 шрифтпен, интервалы 1,0 - 1,5). Мәтіні А4 форматты ақ қағазды беттің бір жағына жазылады. Беттің төрт жағынан келесі жолдар қалдырылады: сол жағы - 30 мм, оң жағы - 10 мм, жоғарғы және төменгі жағы - 20 мм.
1.5 Есепті-сызбалы жұмыстың беттері, қосымшаны қоса титулдық беттен бастап нөмірленеді. Беттің нөмірі астында, бұрышта нүктесіз жазылады. Беттің нөмірі төменгі жақта беттің ортасында нүктесіз жазылады.
1.6 Есептеулер толық және түсіндірулерімен жазылу керек. Есептік формулалар мен соңғы нәтижесін жаза салуға болмайды. Егер есепті-сызбалы жұмысында есептеулер қысқартылып жазылса, онда қорғауға рұқсат берілмейді және толықтыруға қайтарылады.
1.7 Суреттер, сызбалар және сұлбалар ұқыпты орындалып және нөмірленуі керек.
1.8 Сызбаларда бейнеленген амалдардың атаулары және олардың өлшем бірліктері берілуі тиіс. Сұлбаны немесе диаграмманы дұрыс пайдалану үшін масштабты дұрыс алуы қажет.
1.9 Егер шамалардың белгілі өлшем бірліктері болса, онда соңғы нәтижелерін тиісті өлшем бірлігімен жазады. Электр шамалардың белгіленуі МЕМСТ-қа сәйкес келуі керек
1.10 Кіріспеде өтпелі кезеңдерді және оның есептеу әдістерін оқып үйрену қажеттілігіне дәйектеме беру.
1.11 Қорытындыда есепті-сызбалы жұмысында қолданылған әдістерге, әртүрлі әдіспен алынған қорытындыларға анализ жүргізулері қажет.
1.12 Оқу барысының кестесі бойынша есепті-сызбалы жұмыс тексеруге уақытында өткізілуі тиіс. Егер студент жұмысты уақытында тапсырмаса, оған қосымша тапсырма немесе басқа нұсқа беріледі (оқытушының қалауына байланысты), сонымен қатар жұмыстың қорытынды бағасы кемітіледі.
Қазақстан Республикасы
Алматы энергетика және байланыс университеті
Электр тізбектерінің негіздері кафедрасы
Есепті-сызбалы жұмыс №
СЭТН пәні
_________________________________________________________________
(жұмыстың толық атауы)
Жұмысты орындаған студент
__________________________________
(тегі, аты - жөні)
__________________________
(сынақ кітапшасының нөмірі)
Тобы ___________________________
(топ шифры)
Тексерген _________________________
(тегі, аты - жөні)
Алматы 201…
2 Есепті-сызбалы жұмыс №1. Тұрақты токты тәуелді қорек көздері бар тізбектерді есептеу
Жұмыстын мақсаты: тұрақты токты сызықты электр тізбегінің қалыптасқан жүйелерінде әдістерін есептеп үйрену.
Тізбектің бойында токпен басқарылатын
ЭҚК мен тәуелсіз кернеу көзі 
, 
- идеалды ток және
тәуелді
қорек көзі орналасқан. Сұлба нөмірі 2.1-ші кесте
бойынша, тізбектің бойындағы параметрлер мәндері 2.2
және 2.3 кестелері бойынша алынады.
Келесіні орындау қажет:
1) кіріспе: тәуелді қорек көздерінің кернеу және ток сұлбаларын келтіру, тәуелді қорек көзін пайдалану аумақтарын көрсету, тәуелді қорек көзі бар электр тізбектерін есептеу үшін пайдалынатын әдістерін көрсету;
2) Кирхгоф заңдары бойынша теңдеулер құру;
3) контурлық токтар әдісі (КТӘ) бойынша электр тізбегінің әр тармағындағы токтарды есептеу;
4) түйіндік потенциалдар әдісі бойынша (ТПӘ) бойынша электр тізбегінің әр тармағындағы токтарды есептеу. КТӘ және ТПӘ есептелген қорытынды мәндерін бір кестеге енгізу;
5) қуаттар балансын тексеру;
6) қортынды: әртүрлі әдістермен (КТӘ, ТПӘ) есептелген электр тізбегінің әр тармағындағы токтардың мәндері, қуаттар балансында қандай дәлдікпен орындалғанын салыстырамыз.
2.1 кесте
|
Түскен жылы |
Тегінің бірінші әріпі |
|||||||||
|
Жұп |
АБВ |
ГДЕ |
ЖЗИ |
КЛ |
МН |
ОПР |
СТУ |
ФЧЦ |
ХШЩ |
ЭЮЯ |
|
Тақ |
КЛ |
ОПР |
СТУ |
ФЧЦ |
АБВ |
ГДЕ |
ЖЗИ |
МН |
ЭЮЯ |
ХШЩ |
|
Сұлбаның № |
2.1 |
2.2 |
2.3 |
2.4 |
2.5 |
2.6 |
2.7 |
2.8 |
2.9 |
2.10 |
2.2 кесте
|
Түскен жылы |
Сынақ кітапшасының соңғы саны |
|||||||||
|
Жұп |
0 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
2 |
1 |
|
Тақ |
1 |
4 |
3 |
5 |
2 |
0 |
9 |
8 |
7 |
6 |
|
|
25 |
40 |
30 |
10 |
15 |
30 |
20 |
15 |
40 |
20 |
|
|
10 |
15 |
25 |
60 |
50 |
40 |
30 |
20 |
20 |
25 |
|
|
25 |
30 |
16 |
20 |
30 |
20 |
25 |
15 |
30 |
10 |
|
|
10 |
8 |
5 |
3 |
5 |
3 |
5 |
2 |
6 |
4 |
|
|
30 |
35 |
40 |
15 |
20 |
10 |
20 |
15 |
16 |
25 |
2.3 кесте
|
Түскен жылы |
Сынақ кітапшасының соңғы санының алдыңғы саны |
|||||||||
|
Жұп |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
0 |
|
Тақ |
0 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
2 |
1 |
|
|
10 |
12 |
15 |
20 |
10 |
60 |
50 |
40 |
30 |
15 |
|
|
15 |
30 |
20 |
12 |
20 |
10 |
20 |
25 |
40 |
20 |
|
|
20 |
16 |
25 |
35 |
30 |
20 |
30 |
16 |
10 |
30 |
|
|
30 |
20 |
30 |
40 |
15 |
40 |
15 |
50 |
16 |
60 |
|
|
6 |
10 |
8 |
10 |
25 |
15 |
35 |
20 |
15 |
18 |
2.1 сурет 2.2 сурет
2.3 сурет 2.4 сурет
2.5 сурет 2.6 сурет
2.7 сурет 2.8 сурет
2.9 сурет 2.10 сурет
3 Есепті-сызбалы жұмыс №2. Сызықты электр тізбегін синусоидалы токта есептеу
Жұмыстын мақсаты: синусоидалы токты сызықты электр тізбегінің қалыптасқан жүйелерінде әдістерін есептеп үйрену.
синусоидалы
қорек көздері ЭҚК және 
синусоидалы ток әсер ететін электр тізбегі берілген (3.1-3.10
суреттерді қараңыз). ЭҚК әсерлік 
және
қорек көзінің тогы 
,
сол сияқты 
және
мәндері 3.3 - кестеде келтірілген.
Электр тізбегінің параметрлері 3.1-3.3 - кестелерінде келтірілген.
Келесіні орындау керек:
1) кіріспе: синусоидалы қорек көздері бар ток тізбектерін пайдалану аумақтарын, электр тізбектерін есептеу үшін пайдалынатын әдістерін көрсету;
2) Кирхгоф заңдарын дифференциалдық және символдық түрде теңдеулерін жазу;
3) контурлық токтар әдісі (КТӘ) бойынша әр тармақтың бойындағы токтардың әсерлік мәндерін анықтау;
4) түйіндік потенциалдар әдісі (ТПӘ) бойынша әр тармақтың бойындағы токтардың әсерлік мәндерін анықтау. КТӘ және ТПӘ есептелген қорытынды мәндерін бір кестеге енгізу;
5) эквивалентті генератор әдісі
(ЭГӘ) бойынша 
кедергісіндегі токтардың
комплексті әсерлік мәндерін анықтау (3.1 кестені
қараңыз).
6) тізбектегі кешенді қуаттар балансын тексеру;
7) әр тармақтағы токтардың
лездік мәндерін жазып, токтың i(
)
сызбасын тұрғызу (3.1 кестені қараңыз);
8) қортынды: әртүрлі әдістермен (КТӘ, ТПӘ, ЭГӘ) есептелген электр тізбегінің әр тармағындағы тоқтардың мәндері, қуаттар балансында қандай дәлдікпен орындалғанын салыстырамыз.
3.1 кесте
|
Түскен жылы |
Сынақ кітапшасының соңғы санының алдыңғы саны |
|||||||||
|
Жұп |
2 |
3 |
4 |
8 |
0 |
1 |
5 |
7 |
6 |
9 |
|
Тақ |
8 |
2 |
0 |
7 |
6 |
4 |
3 |
5 |
9 |
1 |
|
|
60 |
100 |
40 |
50 |
80 |
20 |
15 |
25 |
30 |
12 |
|
|
50 |
45 |
90 |
40 |
30 |
25 |
10 |
20 |
18 |
6 |
|
|
6 |
10 |
8 |
15 |
20 |
30 |
25 |
40 |
60 |
10 |
|
|
120 |
100 |
80 |
60 |
40 |
20 |
10 |
8 |
15 |
45 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ток сызбасы |
i1 |
i2 |
i3 |
i4 |
i1 |
i2 |
i3 |
i4 |
i1 |
i2 |
3.2 кесте
|
Түскен жылы |
Тегінің бірінші әріпі |
|||||||||
|
Жұп |
А БВ |
ГДЕ |
ЖЗИ |
КЛ |
МН |
ОПР |
СТ У |
ФХЦ |
ЧШ Щ |
ЭЮ Я |
|
Тақ |
КЛ |
ОПР |
СТУ |
ФХЦ |
АБВ |
ГДЕ |
ЖЗИ |
МН |
ЭЮ Я |
ЧШЩ |
|
Сұлбның № |
3.1 |
3.2 |
3.3 |
3.4 |
3.5 |
3.6 |
3.7 |
3.8 |
3.9 |
3.10 |
|
|
3 |
10 |
20 |
10 |
40 |
10 |
40 |
20 |
10 |
40 |
|
|
5 |
2 |
30 |
20 |
16 |
20 |
10 |
60 |
20 |
5 |
|
|
8 |
6 |
25 |
5 |
20 |
40 |
30 |
10 |
50 |
12 |
|
|
2 |
16 |
65 |
25 |
15 |
100 |
50 |
40 |
40 |
18 |
|
|
4 |
25 |
20 |
10 |
8 |
10 |
10 |
10 |
30 |
30 |
|
|
10 |
10 |
15 |
30 |
15 |
25 |
40 |
5 |
60 |
40 |
|
|
6 |
5 |
20 |
8 |
5 |
20 |
20 |
18 |
40 |
10 |
|
|
18 |
10 |
30 |
20 |
8 |
50 |
30 |
10 |
20 |
30 |
3.3 кесте
|
Түскен жылы |
Сынақ кітапшасының соңғы саны |
|||||||||
|
Жұп |
0 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
2 |
1 |
|
Тақ |
2 |
5 |
6 |
1 |
3 |
4 |
7 |
8 |
9 |
0 |
|
|
10 |
20 |
15 |
30 |
25 |
16 |
12 |
30 |
40 |
18 |
|
|
20 |
12 |
18 |
28 |
30 |
35 |
40 |
15 |
8 |
25 |
|
|
30 |
15 |
20 |
10 |
16 |
15 |
45 |
50 |
30 |
20 |
|
|
35 |
20 |
15 |
25 |
10 |
18 |
32 |
40 |
42 |
35 |
|
|
10 |
15 |
8 |
5 |
20 |
10 |
6 |
12 |
3 |
4 |
|
|
30 |
40 |
25 |
45 |
-40 |
-60 |
0 |
35 |
50 |
70 |
|
|
120 |
80 |
90 |
-30 |
-60 |
40 |
30 |
-10 |
-20 |
-90 |
|
|
130 |
150 |
180 |
-45 |
-30 |
-60 |
-90 |
40 |
15 |
20 |
|
|
0 |
20 |
90 |
-60 |
-45 |
-50 |
45 |
70 |
30 |
120 |
|
|
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
3.1 сурет 3.2 сурет
3.3 сурет 3.4 сурет
3.5 сурет 3.6 сурет
3.7 сурет 3.8 сурет
4 Есепті-сызбалы жұмыс №3. Сызықты электр тізбегінде синусоидалы емес токты есептеу
Жұмыстын мақсаты: периодтық синусоидалы емес әсеретушіде тізбектердің есептелуін есептеп үйрену.
Тізбекте қорек көзі синусоидалы емес периодтық ЭҚК е(t) әсер етеді. Электр сұлбалары 4.1-4.10 суреттеріенде көрсетілген. Синусоидалы емес периодтық ЭҚК е(t) 4.11-4.19 суреттерінде көрсетілген. ЭҚК Еm максималды мәндері, қорек көзіндегі ЭҚК жиілігі f, элементтердің мәндері 4.1-4.3 кестелерінде көрсетілген.
Келесіні орындау қажет:
1) кіріспе: периодтық гармоникалық емес әрекет етушінің пайдалану аумақтарын көрсетіңіз, синусоидалы емес қисықтарын және синусоидалы емес ЭҚК, кернеулер мен токтардың сызықты электр тізбегіндегі алгаритмді есептеулеріне мысал келтіріңіз;
2) синусоидалы емес периодтық ЭҚК гармоникалық құраушысын анықтап, үш гармониканың спектр амплитудасын тұрғызу;
3) үш гармоника бойынша электр тізбегіндегі әр тармақтың бойындағы синусоидалы емес токтардың лездік мәндерін есептеу;
4) электр тізбегіндегі әр тармақтың бойындағы синусоидалы емес токтардың әсерлік мәндерін есептеу;
5) электр тізбегінде қолданылатын активті P, реактивті Q, толық S қуаттарын және теңгеру қуатын есептеу;
6) бір токтың спектр амплитудасын және осы токтың лездік мәнінің сызбасын тұрғызу (4.3 кестені қараңыз);
7) қорытынды: алынған қорытындыларға анализ жасау: алынған синусоидалы емес токтың сызбасын ЭҚК гармоникасын салыстыру.
4.1 кесте
|
Түскен жылы |
Тегінің бірінші әріпі |
|||||||||
|
Жұп |
АБВ |
ГДЕ |
ЖЗИ |
КЛ |
МН |
ОПР |
СТУ |
ХФЦ |
ЧШЩ |
ЭЮЯ |
|
Тақ |
ЭЮЯ |
ЧШЩ |
ХФЦ |
СТУ |
ОПР |
МН |
КЛ |
ЖЗИ |
ГДЕ |
АБВ |
|
Сұлбаның № |
4.1 |
4.2 |
4.3 |
4.4 |
4.5 |
4.6 |
4.7 |
4.8 |
4.9 |
4.10 |
|
ЭҚК қисығы |
4.11 |
4.12 |
4.13 |
4.14 |
4.15 |
4.16 |
4.17 |
4.12 |
4.13 |
4.17 |
|
Em, B |
45 |
50 |
40 |
35 |
30 |
25 |
20 |
55 |
40 |
60 |
|
f,кГц |
1,5 |
0,8 |
1,2 |
2,0 |
0,6 |
1,6 |
0,5 |
1,5 |
2,0 |
1,5 |
|
|
- |
- |
- |
- |
- |
- |
|
- |
- |
|
4.2 кесте
|
Түскен жылы |
Сынақ кітапшасының соңғы саны
|
|||||||||
|
Жұп |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
0 |
|
Тақ |
0 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
2 |
1 |
|
|
50 |
40 |
60 |
70 |
100 |
45 |
50 |
80 |
100 |
75 |
|
|
60 |
70 |
100 |
150 |
85 |
90 |
60 |
65 |
45 |
50 |
|
|
100 |
60 |
50 |
40 |
30 |
80 |
65 |
50 |
80 |
40 |
|
|
10 |
8 |
5 |
6 |
3,5 |
4 |
3 |
10 |
8 |
5 |
|
C1, мкФ |
2,0 |
2,5 |
1,5 |
1,2 |
0,8 |
1,6 |
1,5 |
2,0 |
3,0 |
3,5 |
4.3 кесте
|
Түскен жылы |
Сынақ кітапшасының соңғы санының алдыңғы саны
|
|||||||||
|
Жұп |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
0 |
|
Тақ |
0 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
2 |
1 |
|
|
5,0 |
6,0 |
4,0 |
3,5 |
2,5 |
2,0 |
3,0 |
4,5 |
5,0 |
4,0 |
|
|
3,0 |
10 |
3,0 |
4,0 |
2,0 |
10 |
6,0 |
8,0 |
5,0 |
2,5 |
|
|
1,5 |
2,0 |
1,0 |
2,5 |
1,6 |
3,0 |
2,0 |
3,0 |
4,0 |
0,5 |
|
|
1,0 |
0,3 |
0,5 |
0,6 |
0,8 |
1,5 |
2,0 |
1,6 |
2,5 |
2,0 |
|
Ток сызбасы |
i1 |
i2 |
i3 |
i1 |
i2 |
i3 |
i1 |
i2 |
i3 |
i1 |
мГн
мГн
4.1 сурет 4.2 сурет
4.3 сурет 4.4 сурет
4.5 сурет 4.6 сурет
4.7 сурет 4.8 сурет
4.9 сурет 4.10 сурет
4.11 сурет
4.12 сурет
4.13 сурет
4.14 сурет
4.15 сурет
4.16 сурет
4.17 сурет
5 Есептік-сызбалы жұмыстарын орындау үшін әдістемелік нұсқаулар
5.1 Тәуелді қорек көзі бар электр тізбегін тұрақты токта есептеу.
Тәуелді емес қорек көзі бар
тізбектерін есептеу үшін пайдаланатын барлық әдістер тәуелді
қорек көзі бар тізбегін есептеу үшін де пайдаланады.
Көбіне контурлық токтар әдісі (КТӘ) және
түйіндік потенциалдар әдісі (ТПӘ) пайдаланылады. Барлық
теңдеулер тәуелді қорек көзі бар тізбектеріндегідей
құрастырылады және де теңдеулер саны өзгермейді.
Құрастырылып отырған теңдеулерге байланысты,
тәуелді қорек көздерінің кернеулерінің немесе токтарының
теңдеулері белгісіз мәндерге байланысты көрсетіледі.
Мысалға, токпен басқарылатын тәуелді қорек көзі
бар кернеу теңдеуінде 
контур тогы I контурлық ток
әдісінде токпен 
, ал түйіндік потенциалдар
әдісінде бұл ток Ом заңына байланысты потенциалдар айырымынан
анықталып алмастырылады. Мұндағы кедергілер матрицасы
(КТӘ) және өтімділік матрицасы басты диагналына байланысты
симметриялық емес болып табылады.
Эквивалент генератор әдісін пайдаланғанда
анықталатын тогы бар тармағын ажыратып, сол ажыратылған
қысқыш аралығындағы кернеуді анықтау қажет.
Содан кейін соңғы тізбекке байланысты кіріс кедергісін
анықтаймыз. Тәуелді қорек көзі бар тізбегінің
кедергісін қалыптасқан сұлба бойынша анықтауға
мүмкіндік жоқ екеніне көңіл бөлуіміз қажет.
Ажыратылған қысқыштарға байланысты тізбектегі кіріс
кедергісін
есептеу үшін, кіріске өз
қалауымызша кернеу таңдап алып, кірістегі тармақ тогын 
кез
келген әдіспен есептеп алуымыз қажет. Ажыратылған
қысқыштарға байланысты кіріс кедергісі
байланысы арқылы анықталады. Бұл жағдайда тәуелді қорек көзі сұлбада қалады.
Мысалға, тәуелді қорек көзі бар тізбек үшін, кіріс кедергісін мына теңдеу бойынша анықтауға болады:
.
Ом заңына байланысты,
немесе 
,
сонда 
Немесе, қима тогымен 
тармақты
тұйықтап кез келген әдіспен есептеуге болады, сонда
5.2 Синусоидалы емес қорек көзі бар электр тізбегін есептеу
Периодтық гармоникалық емес f(t) функциясы, Дирихле шартын қанағат етеді, Фурье қатарына жіктеле алады.
мұндағы ω=2π/T, ak, bk – теңдеумен анықталатын қатардағы коэффициенттер.
- f(t) функциясының орта период мәні
және тұрақты құрастырушы немесе нөлдік гармоника
деп аталады.
Фурье қатарын басқа түрде де көрсетуге болады
мұндағы 
, 
Теңдеуді
периодтық функция f(t) тұрақты
құраушысының қосындысы 
және kw жиіліктің
гармоникалық тербелісі амплитудасымен ск және
бастапқы фазасы y к ретінде
түсінуге болады. Егер абциса осінде жиіліктің гармоникалық
құраушысын kw және сол
нүктелерде перпендикулярлар құрастырсақ, ол ск
ұзындығына тең болса, онда мұндай сызба
амплитудалық-жиілікті спектр функциясы f(t) болып табылады.
Аналогты сызбасы, бастапқы фазасында y к, f(t) фаза-жиілікті
спектр фазасы көрсетілген. Периодтық функциялар f(t)
дискретті спектр болып табылады.
Егер тізбекте периодтық синусоидалы кмес кернеуге қосылған болса, онда тізбектегі элементтерінің тогы мен кернеуі әрқайсысына символдық әдіспен бөлек-бөлек есептеулер жасалынады. Мұндағы к-лы гармоника үшін индуктивтілікті және сыйымдылықты кедергілері
тең. Тұрақты құрастырушысының есептелуі тізбектегі тұрақты ток әдісімен есептеліп, мұндағы орам тұрақты ток үшін қысқа тұйықталған бөлігіне, ал сыйымдылықты тармағы ажыратылған бөлікке айналады. Беттесу мақсатын пайдалана отырып, тармақ бойындағы лездік токтың мәнін токтың құрастырушы мәнінен анықтаймыз
мұндағы I0 – токтың тұрақты құрастырушысы;
Imk- k-лы гармониканың амплитуда тогы;
Ψik- k-лы гармониканың бастапқы фазасы.
Периодтық синусоидалы емес токтың I әсерлік мәні оның Ik гармоникасының әсерлік мәнімен анықталады.
Сол сияқты кернеудің әсерлік мәні мына түрде анықталады.
Периодтық симметриялы емес сигналдың активті қуаты бөлектенген гармоникасының активті қуаттың қосындысына тең.
Сол сияқты реактивті қуат анықталады.
Толық қуат токтың және кернеудің әсерлік мәндерінің туындысы ретінде анықталады.
.
Әдебиеттер тізімі
1.Бакалов В. П., Дмитриков В.Ф., Крук Б.Е. Основы теории цепей: Учебник для вузов. – М.: Радио и связь, 2000.-592 с.
2.Демирчян К.С., Нейман Л.Р., Коровкин Н.В., Чечурин В.Л. Теоретические основы электротехники. - т.1. – Санкт-Петербург: Питер, 2003.
3.Демирчян К.С., Нейман Л.Р., Коровкин Н.В., Чечурин В.Л. Теоретические основы электротехники. - т.2. – Санкт-Петербург: Питер, 2003.
4.Зевеке Г.В., Ионкин П.А., Нетушил А.В., Страхов С.В. Основы теории цепей. – М.: Энергоатомиздат, 1989.-528 с.
5.Шебес М. Р., Каблукова М. В. Задачник по теории линейных электрических цепей. – М.: Высшая школа, 1990.-544 с.
6. Жолдыбаева З.И., Зуслина Е.Х., Коровченко Т.И. Теория электрических цепей 1. Конспект лекций. – Алматы: АИЭС, 2007. – 79 с.
7. Жолдыбаева З.И., Коровченко Т.И. Теория электрических цепей. Учебное пособие. - Алматы: АИЭС, 2007. – 77 с.
8. Жолдыбаева З.И., Зуслина Е.Х. ТЭЦ2. Примеры расчета установившихся и переходных режимов в линейных электрических цепях с сосредоточенными и распределенными параметрами.: Учебное пособие. – Алматы: 2010.-80 с.
9. Жолдыбаева З.И., Зуслина Е.Х. Применение MathCad в теории электрических цепей: Учебное пособие. – Алматы: 2012.-83 с.
Мазмұны
1 Пәндік жұмысын орындау және безендіру шарттары 4
2. Есепті-сызбалы жұмыс №1. Тұрақты токты тәуелді қорек көздері
бар тізбектерді есептеу 6
3 Есепті-сызбалы жұмыс №2. Сызықты электр тізбегін синусоидалы
токты есептеу 9
4 Есепті-сызбалы жұмыс №3. Сызықты электр тізбегінде синусоидалы
емес токты есептеу 13
5 Есепті-сызбалы жұмыстарын орындау үшін әдістемелік нұсқаулар 19
Әдебиеттер тізімі 22
2013 ж. жиын жосп. реті 39