Коммерциялық емес акционерлік қоғамы

Алматы энергетика және байланыс университеті

Әлеуметтік пәндер кафедрасы

 

 

САЯСАТТАНУ  

Семинар сабақтарына   арналған әдістемелік нұсқаулар 

(барлық мамандықтардың  барлық бөлімінде оқитын студенттер үшін)

 

 

 

Алматы 2011

ҚҰРАСТЫРУШЫЛАР: Қабылова А.С., Абдуллина З.А. Саясаттану барлық мамандықтардың  барлық бөлімінде оқитын студенттер үшін семинар сабақтарына арналған әдістемелік нұсқаулар. – Алматы: АЭжБУ, 2011. – 34 б.

 

        Бұл әдістемелік нұсқаулар, саясаттану пәнінен арналған семинар  сабақтарының жоспарлары, реферат тақырыптары,  әр тақырыпқа арналған әдебиет тізімі және сол семинарға тереңдетілген әдістемелік кеңестер кіргізілген. 

 

 Пікір беруші: филос.ғыл. канд., доц.  Мухамеджан Қ.Ш.

 

«Алматы энергетика және байланыс университетінің» коммерциялық емес акционерлік қоғамының 2011 ж. баспа жоспары бойынша басылады.

 

  

© «Алматы энергетика және байланыс университетінің» КЕАҚ, 2011 ж.

 

Кіріспе 

Университетінің оқу жоспары бойынша әр студент саясаттану сабағын оқып білуге тиісті. Осы әдістемеге семинар сабақтарының әрбір тақырыптарына арналған жоспар, баяндама тақырыптары, әдебиет тізімдері және қысқа әдістемелік кеңестер кіргізілген.

Соның бәрі әлемдегі, ТМД, Қазақстан Республикасындағы саясаттану пәнінің теориялық категорияларын, саяси құбылыстар мен саяси процестерді зерттеп-зерделеп түсінуге бейімделген. Бірақ, семинарға арналған сағаттар аз болғандықтан, әдістеме саяси ғылымының тек негізгі және күрделі категориялары мен мәселелерін ғана қамтиды.

«Политология теориясы» атты бірінші блоктың  негізгі тапсырмасы студенттерге  билік пен саяси режимдер, азаматтық қоғам мен құқықтық мемлекет, тұлғаның саяси әлеуметтенуі мен саяси көшбасшылық мәселелері туралы ұғым қалыптастыру. «Қазақстанның саяси өмірі атты»  тарауға  жеке блок  арналған. Олар жаңашыл саяси жағлдайларды зерттеу мен сараптауға бағытталған. Себебі азамат ретінде саяси сауатты болып тәуелсіз көзқарас және өзіндік позицияға ие болу бүкіл әлемдегі саяси процеспен қатар өзіміздің еліміздегі саяси жағдайларды түсініп білмей мүмкін емес.

Ұсынылып отырылған СӨЖ мен оны орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар қайтадан қарастырылып, өңделіп, екінші рет баспаға беріліп отыр. Тапсырмалар негізделді, сұрақтар тура айқындалды, әдебиеттерді қайтадан жаңаладық. Осының бәрі студенттер үшін берілген тапсырманы орындауда көп септігін тигізеді деп ойлаймыз

 

Семинар сабақтарының жоспары

 

Тарау 1. Саясаттану теориясы

 

Тақырып 1. Билік

 

1  Билік: мәні, құрылымы және билеу формалары.

2  Билік түрлері. Саяси биліктің ерекшеліктері.

3  Билік теориясы.

 

Баяндама және сөйлеу тақырыптары.

 

1.   М. Вебер билік және оның легитимді түрлері туралы.

2.  Билік және менеджмент.

3.  Билікті бөлу принципі.

4.  Биліктің құрылымды-фунукциональды теорирясы.

 

Әдебиеттер тізімі

 

1.  Смирнова Н.Ю. Н.Н. Моисеев: о политической науке. И будущем человечества. – Полис. – 2008. - №4.

2.  Б.Г. Капустин. Тезисы о политической философии. – Полис. – 2010. - №2. 

3.  Н.В. Загладин. Кризис цивилизации или гуманитарного знания? – Полис. – 2010. - №2.

4.  Л.В. Сморгунов. Событийное политическое знание и его значение для современной сравнительной политологии. – Полис. – 2011. - №1.

5.  Вебер М. Избранные производения. - М., 1990.

6.  Халипов И.Ф. Власть: Основы кратологии. - М., 1995.

7.  Ледяев В.Г. Власть: концептуальный анализ //Полис. - 2000. - № 1.

8.  Ледяев В.Г. Формы власти: типологический анализ //Полис. - 2000. - № 2.

9.  Курскова Г.Ю. Политический феномен власти //Социально-гуманитарные знания. - 2000. - № 1.

10.   Согрин В.В. Ветви государственной власти в США: эволюция, взаимодействие, соперничество //Общественные науки и современность. - 2002. - № 1.

11.   Нукенов А. Биліктің бөліну теориясы: қазақстандық тәжірибе мәселелері //Саясат. - 2001. - № 6.

 

Әдістемелік кеңестер

 

Бірінші мәселеге дайындалғанда ескеріңіз: билік-саясаттану ғылымының негізгі категориясы; әр түрлі сөздіктерді (энциклопедикалық, философиялық, әлеуметтік және саясаттану ғылымына арналған) пайдаланып, билік туралы анықтамаларды жазып алып, оларды бір-бірімен салыстырып, зерделеп мәселені терең түсінуге тырысыңыз. Ойланыңыз: неге сол анықтамалардың ішінде белгілі неміс социологы Макс Вебердің анықтамасы ең әмбебап анықтама болып саналады? Сөйтіп, биліктің белгілерін сараптаңыз.

Екінші сұраққа дайындалғанда билік туралы, оның мән-мазмұнын түсінуге арналған саясаттану ғылымында қандай теориялар бар, соған көңіл бөліңіз. Солардың ішінде әсіресе реляционистік, бихевиористік, жүйелік және құрылым-функционалдық теориялармен танысыңыз.

Үшінші мәселені зерттегенде, биліктің ерекше түрі саяси биліктің мәні, оның белгілері және қасиеттері туралы оқып білуге тырысыңыз. Саяси жүйе, оның саяси билікті іске асырудағы ролі қандай? Саяси жүйе туралы саясаттану ғылымында қандай теориялар бар? Әсіресе: Парсонстың, Д.Истменнің теорияларына көңіл бөліңіз.

 

Тақырып 2. Саяси режимдер

 

1.  Саяси режим дегеніміз не?

2.  Саяси режимнің түрлері.

 

Баяндама және сөйлеу тақырыптары.

 

1   ХХ ғасырдағы тоталитарлық режимдер.

2   Авторитарлық режимдер, олардың түрлері.

3   Тоталитаризм мен авторитаризмнің плюстері мен минустары.

4   Демократикалық режимдер: парламенттік, президенттік, аралас түрлері (өзіңіз қалауыңыз бойынша).

5   Демократияның кемшіліктері.

 

Әдебиеттер тізімі

 

1.   Коломийцев В.Ф. Демократический режим //Социально-гуманитарные знания. - 2002. - № 5.

2.   Гаджиев К.С. Феномен тоталитаризма ХХ веке // Вопросы философии. - 1992. - № 2.

3.   Водянова Г. Политическая стабильность в условиях автократии //Мысль. - 2000. - № 2.

4.   Мачкув Е. Преоброзование коммунистического тоталитаризма и посткоммунистическая система трансформации: проблемы, концепции, периодизация //Полис. - 2000. - № 4.

5.   Растоу Д. Переходы к демократии: попытка динамичной модели //Полис. - 1996. - № 5.

6.   Фадеев Д.А. От авторитаризма к демократии: закономерности переходного периода //Полис. - 1992. - № 1-2.

7.   Шапиро И. Переосмысливая теорию демократии в свете современной политики //Полис. - 2001. - № 3,4,5.

8.   Кирк Р. Какая форма правления является наилучшей для счастья человека? (Предисловие М.П. Кизимы) //Полис. - 2001. - № 3.

9.   Бутенко А.П. Почему у нас не получился социализм в ХХ столетии? //Социально-гуманитарные знания. - 2001. - № 3,4.

10.             Ахметов К. Казахстанская демократия в оценке политологов. //Мысль. - 2002. - № 9.

 

Әдістемелік кеңестер

 

Бірінші сұраққа дайындалғанда ескеріңіз: саяси режим дәрежесінің саяси билігі, саяси жүйе ұғымдарымен қандай байланысы және олардан қандай айырмашылығы бар? Әр түрлі сөздіктерден саяси режим туралы анықтамаларды жазып алып салыстырыңыз. Саяси режим биліктің іс-жүзінлегі қолданатын  әдет-тәсілі деген қағидаға көңіл бөліңіз. Саяси режимнің негізгі компоненттері - легитимдік принципі, саяси институттардың құрылымдары, партия жүйесі, мемлекеттің ролі және басқару формалары - солардың атқаратын ролін жақсы түсініңіз.

Екінші мәселеге дайындалғанда саяси режимнің негізгі түрлері - тоталитаризм, авторитаризм және демократиялық режимдер туралы мынадай кестені толтырыңыз:

Бұл мәселені семинарда іс ойыны ретінде талқылауға болады. Ол үшін студенттер топ-топқа бөлініп дебат (талқылау) жүргізеді Мысалы: мынадай тезистер дұрыс па әлде бұрыс па?

1   Тоталитарзм - азамат тарихында болған бір кездейсоқ  құбылыс.

2   Авторитаризм тоталитаризмнен демократияға көшу жолында шарасыз саты.

3   Демократия мен модернизация - бірімен бірі сиыспайтын ұғымдар.

 

Тақырып 3. Азаматтық қоғам және құқықтық мемлекет

 

1 Азаматтық қоғам: мәні, негіздері, құрылымы және өрістері   (сфералары).

2   Құқықтық мемлекет, оның белгілері.

3   Қазақстан жағдайында азаматтық қоғам және құқықтық мемлекеттің қалыптасу мәселелері.

 

Баяндама және сөйлеу тақырыптары.

 

1   Саяси ой тарихы азаматтық қоғам туралы.

2   Қазақстанда азаматтық қоғамның қалыптасу ерекшеліктері.

3   Адам құқығы: ұғым тарихы, бірінші құжаттар.

4   Әлеуметтік мемлекет, оның белгілері.

 

Әдебиеттер тізімі

 

1.     Нуртазина р.А. Политическое образование – как фактор  модернизации политического процесса.  – Саясат – Полис. – 2009. - №12.

2.   Айтбаева А. Модернизация, глобализация и национальное государство. – Мысль, 2009.

3.   Воробьев Д.М. Политология в СССР: формирование и развитие научного сообщества // Полис. – 2004. – № 4.

1.   Гаджиев К.С. Концепция гражданского общества: идейные истоки и основные вехи формирования //Вопросы философии. - 1991. - № 7.

2.   Арато А. Концепция гражданского общества: восхождение, упадок и воссоздание и направление для дальнейших исследований //Полис. - 1995. - № 3.

3.   Перегудов С.П. Институты гражданского общества и государства //Социс. - 1995. - № 3.

4.   Левин И.Б. Гражданское общество на Западе и в России //Полис. - 1996. - № 5.

5.   Балгимбаев А.С. Институты гражданского общества и правового государства как механизм борьбы с коррупцией //Саясат. - 1999. - № 4.

6.   Машан М.С. Политическая модернизация на постсоветском пространстве: предварительные итоги //Саясат. - 2000. - № 2-3.

7.   Сумбатян Ю.Г. Концепция разделения властей: история и современность //Вести. Моск. Универ. Сер. 12. Политические науки. - 2000. - № 6.

8.   Кадырбекулы Д. Сравнительный анализ развития гражданского общества в Казахстане и западных странах //Мысль. -  2000. - № 4.

9.   Исмагамбетов И. Гражданское общество в Казахстане //Саясат. - 1998. - № 9. 

10.             Созақпаев С. Ахмет Байтурсынов. Құқықтық мемлекет туралы //Ақиқат. - 1994. - №7.

 

Әдістемелік кеңестер

 

Бірінші сұраққа дайындалғанда студенттердің алдында екі мақсат болу керек: а) азаматтық қоғамның мән-мазмұнын түсіну; б) азаматтық қоғамның идеясы саяси ой тарихында қалай қалыптасты?

Азаматтық қоғам - ерікті жеке адамдардың мемлекеттен тәуелсіз суретін өмір өрістері және олардың өз еркімен құрған бірлестіктерімен қарым-қатынастары.

Азаматтық қоғамның қалыптасуы үшін міндетті түрде тиісті жағдайлар (факторлар)- тұлға еркіндігі, жеке мүлік, адамдардың, бұқара халықтың әр түрлі топтарының мүдделерін анықтайтын әлеуметтік құрылым (структура) болуы керек, соларды зерделеп жақсы түсіну керек. Ал азаматтық қоғам идеясы тарихта қалай қалыптасты десек - Т. Гобс, Дж. Локк, И. Кант, К. Маркс, М. Вебер тағы басқа ғұламалардың жазғанымен танысу керек.

Екінші мәселені зерттегенде, құқықтық мемлекетпен және жабайы мемлекеттің айырмашылығын түсіну кажет. Құқықтық мемлекеттің идеясы ежелгі дәуірде антика заманында дүниеге келгенімен, теория ретінде бұл идея Батыс Еуропада 17-18 ғасырдағы буржуазиялық революциялардың уақытында толық қалыптасты. Әсіресе Ш. Монтескьенің "Билікті бөлу концепциясы", Ж. Руссоның "Халық суверенитеті", И.Канттың "Мемлекет - құқықтық заңға бағынған адамдардың бірлестігі"- деген пікірлерін зерделеу қажет.

Сондықтан құқық және заң деген ұғымдарды жақсы түсіну керек. Әр түрлі сөздіктерден осы екі ұғым туралы оқып-біліп, олардың құқықтық мемлекеттің теориясында алатын орнын терең түсініңіз. Соның нәтижесінде құқықтық мемлекеттің түпкі белгілерін анықтауға болады. Ең соңында құқықтық мемлекеттің азаматтық қоғаммен байланысын айқындаңыз.

Үшінші мәселе азаматтық қоғам мен құқықтық мемлекет демократия жолына көшкен Қазақстан Республикасында қалай қалыптасып келеді - соған түсінуді қажет етеді. Қазақстандағы құқықтық мемлекет орнатудағы Конституциялық Сот пен Конституциялық Кеңестің рөліне мән беріңіз. Адам құқықтары  туралы жұмыс істейтін Комитеттің қызмтеі туралы баяндама әзірлеңіз. Ол үшін әдебиет тізімінде көрсетілген шығармаларды оқыңыз.

 

Тақырып 4. Адам және саясат

 

1             Тұлғаның саяси әлеуметтенуі.

2             Саяси қатысу, оның түрлері. Саяси көсемдік.

3             Саяси мәдениет.

 

Баяндамалар және сөйлеу тақырыптары.

 

1   Адамның саяси санасының қалыптасу жолдары.

2   М. Вебер саяси көсемдік туралы.

3   Марксизм тұлғаның тарихтағы атқаратын ролі туралы.

4   Адамның саяси әрекетіне, оған ықпал ететін факторлар.

5   Саяси жетекшілер (лидерлер): Рузвельт, Черчилль, Сталин, де Голль, М. Горбачев, Н. Назарбаев т.б. (қалауыңыз бойынша).

6   Посткеңестік қоғамдардағы саяси мәдениет дамуының тенденциялары.

 

Әдебиеттер тізімі

 

1.   Рахметова А.С. Саясаттану. Астана, 2006.

2.   Капесов Н. Саясаттану. А., «Жеті жарғы» 2003.

3.   Рахметов Қ.Ж., Болатова А.Н. Саясаттану. Астана, 2006.

4.   Ашин А.Г. Основы элитологии. - Алматы, 1996.

5.   Преснякова Л.А. Структура личностного восприятия политической власти //Полис. - 2000. - № 4.

6.   Артемьев А.И. Политическая культура в реалиях современного казахстанского общества //Саясат. - 2000. - № 4-5.

7.   Тесленко А.Н. Социализация молодежи на пороге ХХI в. //Саясат. - 2000. - № 10-11.

8.   Кретов Б.И. Политологическая теория лидерства //Социально-гуманитарные знания. - 2000. - № 2.

9.   Кретов Б.И. Типология лидерства //Социально-гуманитарные знания. - 2000. - № 3.

10.   Щеглов И.А. Политическая социализация личности и современный исторический процесс //Социально-гуманитарные знания. - 2000. - № 4.

11.    Смольков В.Г. Сущность и типология социального лидерства //Социально-гуманитарные знания. - 2001. - № 6.

12.    Иманбаев М. Саяси мәдениет ұғымының әдістемелік анықтамалары. //Саясат. – 2002. – № 2.

13.    Жүнісбекұлы Б. Саяси мәдениет және оның өзгеруі. //Ақиқат. – 2002.

 

Әдістемелік кеңестер

 

Бірінші сұраққа дайындалғанда ең алдымен әлеуметтену, "саяси әлеуметтену" деген ұғымдардың не екенін оқып біліңіз. Әр түрлі философиялық, әлеуметтану, саясаттану сөздіктерінен осы ұғымдарды тауып, салыстырып зерттеңіз: бірінен бірінің   қандай айырмашылығы бар? Адамның саяси әлеуметтенуіне қандай факторлар ықпал етеді? Саяси әлеуметтенудің нәтижесінде тұлғаның саяси құрылымының қалыптасуы (саяси сана, саяси мүдделер, саяси ерік, саяси әрекет). Осының нәтижесінде саяси тұлғалардың қандай типтері (түрлері) қалыптасады? Атап көрсетіңіз.

Екінші сұрақтың негізгі мәселесі әлеуметтену нәтижесінде адам саяси процестің субъектісі болып, саясатқа қалай қатысады. Саяси қатысудың қандай түрлері болады? Бұл процеске ықпал ететін қандай факторлар (себептер) болады? 

Саяси қатысудың ең жоғарғы сатысы - тұлғаның саяси көсем (лидер) дәрежесіне жету. Саяси көсемдік дегеніміз - не? Саясаттану ғылымында оны әртүрлі тұрғыдан зерттейтін теориялар (психологиялық, биліктік, функционалдық тұрғыдан) бар соларды түсініңіз. Ерекше мәселе - көсемдіктің түрлері. Әсіресе М.Вебердің, Р. Такердің теорияларына назар аударыңыз.

Үшінші мәселе - саяси мәдениет туралы әртүрлі оқу құралдарынан, сөздіктерден оқып, осы ұғымның мән-мазмұны, оның саяси процеске тигізетін ықпалы қандай - соны жақсы түсініңіз. Мына сұраққа жауап табыңыз: біріне-бірі ұқсас саяси институттардың (саяси партиялар, мемлекет органдағы, сайлау т.б.) әрекеттері әр түрлі елдердің жағдайында біріңғай емес, керісінше - әр түрлі нәтижелерге жеткізеді. Неге олай?

Саяси мәдениеттің қандай түрлері болады? Е.Вятр, Ф. Бурлацкий, Г.Алмонд және С.Вербаның көз-қарастарымен танысып, соларды сипаттаңыз. Және соларға сүйеніп әр түрлі мемлекеттердің саяси мәдениетіне деген өз пікіріңізді қалыптастырыңыз.

 

Тарау 2.

Тақырып 5. ҚР – ның  саяси  жүйесі: қалыптасуы, негізгі  сипаттары,  дамуы

 

1.   Жоғарғы Советтің 1990 жылы 25 қазанда қабылдаған декларациясы, оның  тарихи маңызы.

2. Қазақстан  Республикасының  1991 жылы 16 – желтоқсанда қабылданған  Конституциялық  заңы және еліміздің  толық  тәуелсіздікке  ие болуы.

3. Мемлекет тәуелсіздігі туралы 1990 жылғы Декларацияның  және 1991 жылғы Конституциялық заңның  тарихи маңызы.

4. Қазақстан – президенттік республика. Билік жүйесінің ерекшеліктері.

 

                                                   Реферат тақырыптары

 

1    Қазақстанның  тәуелсіздікке ие болуының  алғы шарттары.

2    1990ж. 25 қазанда  қабылданған  Декларацияның  тарихи  маңызы.

3    1991ж. 16 желтоқсанда қабылданған  Конституциялық  заңының ерекшеліктері.

4    Тәуелсідік туралы ҚР конституциясы (1995).

5    Қазақстан – президенттік республика.

6    Қазақстандағы парламентаризм.

7    Қазақстандағы орныдаушы өкімет: құрылымы мен ерекшеліктері.

8     ҚР-дағы саяси режим туралы (Н.Назарбаевтың «ХХІ ғасырдағы Қазақстан кітабы бойынша авторитаризм мен демократияның ара қатынасы).

9    Қазақтанның саяси өміріндегі демократизация проблемасы туралы 30.09.98 жылғы Президенттің халыққа жолдауы.

 

Әдебиеттер тізімі

          

1.   Рахметов Қ.Ж., Болатова А.Н. Саясаттану. Астана, 2006

2.   Қазақ ССР- ның Мемлекеттік суверенитеті туралы Декларация. 25.10.1990 // Егемен Қазақстан. - 1990. - 28 қазан.

3. ҚР Қазақстанның  Мемлекеттік  тәуелсіздігі туралы Конституциялық заңы. 16.12.1991 // Егемен Қазақстан. - 1996. – 18 желтоқсан.

          4. Назарбаев Н.А. Ғасырлар тоғысында. – Алматы. Өнер, 1996.

          5. Назарбаев Н.А. Тарих  толқынында. – Алматы. Атамұра, 1999.

          6. Тасмагамбетов И. Основные тенденции политической  трансформации казахстанского общества // Саясат. - 1997. - № 6.

          7. Машан и др. Трансформация системы правления в Казахстане // Саясат. – 1999. – № 10.

          8. Нурпеисов Е.К., Котов А.К. Государство Казахстан: от ханской власти к президентской республике. - Алматы, 1995.

 

Әдістемелік кеңестер

 

Бірінші мәселеге дайындалғанда  Қазақ  ССР – нің  мемлекеттік  суверенитеті туралы Декларациясы мен қатар  еліміздің  1978 жылғы Конституциясын  да қарап  шығыңыз. Ойланыңыз: Неге Декларацияны  қабылдау керек еді,  егер Қазақстанның Советтер  дәуіріндегі Конституциясында  суверенитет туралы  айтылған  болса? Есіңізге түсіріңіз:  1990 жылғы  бұрынғы ССРО – да «суверенитеттер  парады» деген  ұғым  неге  байланысты  қолданған,  оның  себептері қандай? Сонда  ғана Декларацияның  тарихи  маңызын, оның  ролін  жақсы  түсінуге болады. И. Тасмағамбетовтың  мақаласын  пайдаланыңыз (әдебиет  тізімін  қараңыз).

Екінші  мәселеге  дайындалғанда Мемлекеттік  тәуелсіздік туралы Конституциялық  заңының (16.12.1991) мәтінін  жақсы  оқып түсініп  алыңыз. 1990 жылғы  Декларациямен  салыстырыңыз. Екі  құжаттың  айырмашылықтары қандай?  Неге  еліміздің  толық  тәуелсіздікке  жетуі сол  Конституциялық  заңға  байланысты?  Заңға  сәйкес  мемлекетімізде  қандай  жаңа  функциялар  пайда  болды? Неге осы заң Конституцияға  теңелген  деп  айтамыз? Жоғарыда  айтылған  И.Тасмағамбетовтың, «Мысль» (1995 №9) журналында  жарияланған  А. Қалмырзаевтың «Шынайы тәуелсіздік туралы» деген  мақалаларын  пайдаланыңыз. 

Үшінші мәселеге дайындалғанда  Қазақ  ССР – нің  мемлекеттік  суверенитеті туралы Декларациясы мен қатар  еліміздің  1978 жылғы Конституциясын  да қарап  шығыңыз. Ойланыңыз: Неге Декларацияны  қабылдау керек еді,  егер Қазақстанның Советтер  дәуіріндегі Конституциясында  суверенитет туралы  айтылған  болса? Есіңізге түсіріңіз:  1990 жылғы  бұрынғы ССРО – да «суверенитеттер  парады» деген  ұғым  неге  байланысты  қолданған,  оның  себептері қандай? Сонда  ғана Декларацияның  тарихи  маңызын, оның  ролін  жақсы  түсінуге болады. И. Тасмағамбетовтың  мақаласын  пайдаланыңыз (әдебиет  тізімін  қараңыз). Мемлекеттік  тәуелсіздік туралы Конституциялық  заңының (16.12.1991) мәтінін  жақсы  оқып түсініп  алыңыз. 1990 жылғы  Декларациямен  салыстырыңыз. Екі  құжаттың  айырмашылықтары қандай?  Неге  еліміздің  толық  тәуелсіздікке  жетуі сол  Конституциялық  заңға  байланысты?  Заңға  сәйкес  мемлекетімізде  қандай  жаңа  функциялар  пайда  болды? Неге осы заң Конституцияға  теңелген  деп  айтамыз? Жоғарыда  айтылған  И.Тасмағамбетовтың, «Мысль» (1995 №9) журналында  жарияланған  А. Қалмырзаевтың «Шынайы тәуелсіздік туралы» деген  мақалаларын  пайдаланыңыз. 

Төртінші  мәселеге  дайындалғанда  еліміздегі билік жүйесінің ерекшеліктеріне терең мән беріп, президенттік республиканың артықшылықтарын айқындаңыз.

 

          Тақырып 6. Қазақстандағы  құқық  және  бостандық  мәселесі 

 

1. ҚР – сының  Конституциясы адам құқығы  және бостандықтарының  приоритеті туралы. Конституциялық  кепілдіктер.

2. Қазақстан азаматтарының  негізгі  құқықтары  және  міндеттері.

3. ҚР – сының  ұлттық  саясаты  және  халықтар  құқығын  сақтау.

 

Реферат тақырыптары

 

1 Конституция адам  және азамат  құқықтарымен  бостандықтары  туралы.

2     Құқықтық  нигилизм, оның  себептері  және түрлері.

3 Адам құқытарын қорғауға Қазақстанның қосқан үлесі. ОБСЕ-ге басшылық етудегі ҚР-ның қызметі.

4             ҚР-дағы адам құқықтары: бүгіні мен ертеңі.

5 Қазақстандағы құқық қорғау  ұйымдары.

6 Қазақстандағы қазіргі  этно – демографиялық  жағдай,  оның  себептері.

7 Президент Н.Назарбаев ұлтаралық  келісім  саясаты  туралы.

8 Қазақстандағы  ұлттық – мәдениет  орталықтары (студент  қалауынша).

9 Қазақстандық  патриотизм – мемлекеттік  принцип.

 

Әдебиеттер тізімі

 

1.        Абдакимов А. Казахстан – страна религиозной толерантности. – Мысль, 2008.

2.        Азизова З. СМИ и этнополитические процессы. – Мысль, 2008.

3.        Айдарбеков З. Духовность и толерантность как способы социокультурной интеграции молодежи. – Мысль, 2008.

4.        Астанинская декларация Саммита ОБСЕ. – Мысль, 2010.

5.        Ахментаева А. Социально – экономический фактор этнополитических конфликтов. – Мысль, 2008.

6.        Ахметова С. Проблемы обеспечения конституционной законности. – Мысль 2009.

7.        А.Е. Шапаров. Представление избирательных прав негражданам: тенденции и практики. – Полис., 2011. - №1.

8.        Балтабаева А. Национальная политика и межнациональные отношения в Казахстане в советский период. – Саясат – Полис, 2009г. №12.

9.        Балаева А. Межэтнические и межрелигиозотношения  в Казахстане: социологический подход. – Мысль, 2010.

10.   Бектурганова Р. Национальная  идея – основа  казахстанского патриотизма. – Мысль, 2010.

11.   Бегалинова К., Бегалинов С. Проявление экстремизма и терроризма в Казахстане. – Мысль, 2008.

12.   Бухаева А.А. Критерии этноидентичность: импликации для компаративистского анализа. – Саясат – Полис, 2009г. №12.

13.   Великая сила единства народа. Выступление Президента Казахстана Нурсултана Назарбаева. – Мысль, 2010.

14.   Выступление Президента РК Н.Назарбаева на торжественном собрании, посвященном Дню Независимости. – Мысль, 2010.

15.   Девиз казахстанского председательства в ОБСЕ: доверие, традиции, транспарентность, толерантность. – Мысль, 2010.

16.   Елмурзаева Р. Демографические и миграционные проблемы и пути их преодоления. – Мысль, 2008.

17.   Есенова А. Показатели социальной стратификации. – Мысль, 2008.

18.   Жолдубаева А. Многообразие форм индивидулаьного развития  в условиях современного Казахстана. – Мысль, 2009.

19.   Калыш А. Этническая структура национально – смешанных семей в Западном Казахстане. – Саясат – Полис, 2009г. №12.

20.   Конституция Республики Казахстан. - Алматы, 1995.

21.   Кшибеков Д. Национальная идея. Что это такое? – Мысль, 2008.

22.   Лаумулин М. Казахстан: задачи председательства в ОБСЕ. – Мысль, 2009.

23.   Макаренко С.А. Эволюция государства – нации: попытка деконструкции. – Полис., 2008. – №1.

24.   Маликова Д. – Поиск национальной идеи. – Мысль, 2009.

25.   Закон Казахской Советской Социалистической Республики о языках в Казахской ССР. Алма-Ата, 1989.

26.   Назарбаев Н.А. Выступление на Ассамблее народов Казахстана. -  Казахстанская правда. - 1995.

27.   Назарбаев Н.А. Конституция служит народу. Доклад на торжественном собрании, посвященном 1 годовщине принятия Конституции Республики Казахстан // Каз. правда. - 1996. - 30 августа.

28.   Назарова С.В. Основные тенденции миграционных процессов в северном Казахстане. – Саясат – Полис, 2010. №11.

29.   Национальное единство: наш стратегический  выбор. Выступление Президента РК  Н.Назарбаева на ХV сессии Ассамблеи народа Казахстана. – Мысль, 2009.

30.   Нуржанов Б. Нация, конституции, государство: компоненты национальной идеи. – Мысль, 2009.

31.   Объединиться во имя будущего. Обращение Ассамблеи народа Казахстана. – Мысль, 2009.

32.   Общенациональная задача выполнена. Н. Назарбаев провел совещание по итогам успешно  завершенного о Саммита ОБСЕ в Астане. – Мысль, 2010.

33.   Искакова Г. Права и свободы человека в Казахстане:  государственная политика  и общество. – Саясат – Полис, 2006г. №12.

34.   Меркушев В.Н. Права  человека в мировой  политике:  современные  теоретические модели. – Полис,  2006г. №4.

35.   Сарсембаева Р., Кусмангалиева Ж. Демографическая ситуация в Казахстане: тенденции и перспективы. – Мысль, 2010.

36.   Султанов С. Состояние  представительной  демократии в Казахстане на современном этапе. – Саясат – Полис, 2006г. №12.

37.   Тугжанов Е. Межэтническое  измерение в регионе ОБСЕ. – Мысль, 2010.

38.   Тулетай Байгабатов. Языковая  консолидация – веление времени. – Мысль, 2010.

39.   Утельбаев К. Религиозная  и гражданская идентификация. – Мысль, 2008.

40.   Утельбаев К. Идентичность в условиях глобализации. – Мысль, 2008.

41.   Утельбаев К. Развитие этнокультур в условиях глобализации. – Мысль, 2008.

42.   Через кризис к обновлению и развитию. Послание Президента РК Н. Назарбаева народу Казахстана. – Мысль 2009.

43.   Новое десятилетие – новый экономический подъем – новые возможности Казахстана. – Мысль, 2010.

44.   Стратегический  план развития Республики Казахстан до 2020 года. – Мысль, 2010.

45.   Этапный рубеж  в развитии национальной  государственности. Н.Назарбаев. – Мысль, 2010.

46.   Двадцать лет независимости: шаги в грядущее. – Мысль, 2010.

47.   Отчеты перед обществом. Выступление Президента РК Н.Назарбаева на XVI сессии Ассамблеи народа Казахстана. Обращение участников XVI сессии Ассамблеи народа Казахстана к гражданам страны. Выступление Президента РК Н.А. Назарбаев а на Саммите ОБСЕ. – Мысль, 2010. 

48.   Построим будущее вместе! Послание Президента РК Н.Назарбаева народу Казахстана. – Мысль, 2010.

49.   Заявление Ассамблеи народа Казахстана; Указы Президента РК: о 20-летии Независимости; О внеочередных выборах  Президента РК. – Мысль, 2010.

 

          Әдістемелік кеңестер

 

Бірінші  сұраққа  дайындалғанда еліміздің екі Конституциясын (1993,1995ж.ж) және совет  дәуірінде қабылданған 1978 жылғы  Конституцияны  оқып – зерделеп  салыстырңыз. Сонда  осы  құжаттарда  азаматтар  құқықтары  мен  бостандықтарына  арналған  мемлекеттік  саясат  қалай  өзгеріп  дамып  келгенін  білесіз. Ескертетін  бір жағдай: біздің  қазіргі Конституциямыз (1995ж.) адам  құқықтары  жөнінде  қабылданған  негізгі  халықаралық  құжаттарға сәйкестігі. Ол  үшін «Права  человека. Сборник  универсальных  и региональных  международных  документов» (М. 1990) деген  кітапты оқыңыз. Қазақстанның БҰҰ-дағы қызметін терең қарастырыңыз.  ҚР-ның ОБСЕ-ге басшылығы қандай деңгейде болды. Соған сипаттама жасаңыз.

Екінші  сұраққа  дайындалғанда негізгі оқу  құралыңыз  Конститция (1995ж) болып  табылады. Сонда көрсетілген  азамат  құқықтарымен  олардың  міндеттерін жақсы  түсіну  қажет. Ол үшін үш Конституцияны (1978,1993,1995ж.ж) салытырып, мынадай  кестені толтырыңыз. Еліміздегі  құқықтық  сана, оның  қазіргі деңгейі жөнінде біліміңізді жетілдіріңіз. Семинар сабақтарында осы мәселе төңірегінде «Дөңгелек стол» немесе «Сен өз құқықтарыңды білесің бе?» немесе «Сен өзіңді қорғай аласың ба?» деген ойынды мұғалімнің келісімімен өткізсеңіз болады.

Үшінші мәселеге  дайындалғанда Қазақстан көпұлтты  мемлекет екенін,  сондықтан  ұлтаралық  келісімнің  өте зор  маңызы  бар  екенін  ескерту  қажет. Бұл  мәселе  елімізде  қалай  шешіліп  жатыр, мемлекетіміздің  ұлт  саясатының  негізгі  принциптері  қандай? Елімізде  көпұлттық,  көпэтностық  жағдай  қалай  қалыптасты? Ол  жөнінде  Татимовтың  еңбектерімен  танысқан  жөн. Қазақстанда  ұлттар  және  халықтар  теңдігін  сақтау,  олардың  мәдениеттерін  дамыту үшін,  қандай  саясат  қолданып жатыр. Бұл  туралы  Тіл  жөніндегі  заңды  зерделеңіз. Қазақстан  халықтары  Ассамблеясы, оның  статусы  және  рөлі туралы  оқыңыз.

 

                                                             Тақырып 7. Қазақстанда көппартияның  қалыптасуы  және дамуы 

 

1. Қазақстандағы  көппартиялық:  дүниеге келуі және даму ерекшеліктері.
          2. Саяси  партиялар, олардың түрлері.    

 

Реферат тақырыптары

 

1 Қазақстандағы саяси плюрализмнің дамуы.

2 Қазақстанда көппартиялықтың дүниеге  келуі және даму сатылары.

3 Бір  партияның  бағдарламасы мен іс - әрекеті туралы (таңдауыңызша).

4 ҚР – сының  саяси партиялар  туралы заңы, оның  ерекшеліктері (2002).

 

Әдебиеттер тізімі

 

1.   ҚР – сының  саяси партиялар  туралы заңы. – Алматы, 1996.

2.   Закон о политических партиях в РК // Казахстанская правда. - 2002.

3.   Сейдуманов С.Т. Феномен многопартийности в Казахстане. - Алматы, 1997.

4.   Стратегический  план развития Республики Казахстан до 2020 года. – Мысль, 2010.

5.   Бабакумаров Е., Булуктаев Ю., Кушербаев К. Казахстан сегодня: мир политических партий.  - Алматы, 1995.

6.   Е. Байльдинов. Политические  партии: позиции или  амбиции? – Мысль, 2007г. №3.

7.   Булуктаев Ю, Дьяченко С.. Кармазина Л. Политические парти Казахстана:  Справочник. - Алматы, 1998.

8.   Ахметов К.Г. Что следует за Декларациями ( о партиях ПНКК и ДПК) // Мысль. - 1997. - № 10.

9.   Гельман В.Я. Политические партии в России: от конкуренции – к иерархии. – Полис., 2008. – №5.

10.             Государство и политические партии: история и современность: Сб. материалов респ. научно-практической конференции. - Алматы, 1998.

11.   Выступление Президента РК Н.Назарбаева на торжественном собрании, посвященном Дню Независимости. – Мысль, 2010.

12.             Ахметов К.Г. Исчезнувшая партия // Мысль. - 2000. - № 5.

13.   О. Юров. Этнополитические  предпосылки  интеграции постсоветского  пространства. – Саясат – Полис, 2007. №3.

14.             Машан М и др. - Партийная система Казахстана: партологические и системные аспекты // Саясат. - 1999. - № 2-3.

15.             Исмаилова С., Чеботарев А. Особенности партийного строительства в Казахстане в 1997-1999 гг. // Саясат. - 1999. - № 4.

16.             Мурзалин Ж. Куда движется партийная система Казахстана? // Саясат. - 1999. - № 4.

17.             Карсаков И. Государство и партии. Классификация и правовое регулирование общественно-политических объединений в Казахстане // Мысль. - 1995. - № 9.

18.             Колдыбаев С., Какенов М. Многовекторность как принцип  внешней  политики:  понятие, проблемы реализации. – Саясат – Полис, 2009. №12.

19.             Колдыбаев С.А., Великая О.В. Многопартийность в РК: проблемы  социально – политологического анализа Мангистауской области. – Саясат – Полис, 2009. №12.

20.             Партия поддержки реформ. Беседа с и.о.  председателя партии “Отан”.  Терещенко С.А. //  Мысль. - 1999. - № 5.

21.             Партия “Отан” будет поддерживать проводимые в стране реформы // Мысль. - 1999. - № 4. 

22.             Е. Байльдинов. Политические  партии: позиции или  амбиции? – Мысль, 2007г. №3.

23.             Мелешкина Е.Ю. Политические  партии  на постсоветском  пространстве: опыт  коллективного исследования. – Полис, 2006г. №6.

24.   Через кризис к обновлению и развитию. Послание Президента РК Н. Назарбаева народу Казахстана. – Мысль 2009.

25.   Новое десятилетие – новый экономический подъем – новые возможности Казахстана. – Мысль, 2010.

26.   Этапный рубеж  в развитии национальной  государственности. Н.Назарбаев. – Мысль, 2010.

27.   Двадцать лет независимости: шаги в грядущее. – Мысль, 2010.

28.   Отчеты перед обществом. Выступление Президента РК Н.Назарбаева на XVI сессии Ассамблеи народа Казахстана. Обращение участников XVI сессии Ассамблеи народа Казахстана к гражданам страны. Выступление Президента РК Н.А. Назарбаев а на Саммите ОБСЕ. – Мысль, 2010. 

29.   Построим будущее вместе! Послание Президента РК Н.Назарбаева народу Казахстана. – Мысль, 2010.

30.   Заявление Ассамблеи народа Казахстана; Указы Президента РК: о 20-летии Независимости; О внеочередных выборах  Президента РК. – Мысль, 2010.

31.   У. Шувакович. Политические партии как традиционный механизм репрезентации в современном обществе. – Полис., 2010. - №2.

 

Әдістемелік кеңестер

 

Бірінші сұраққа дайындалғанда ескертіңіз: бұрынғы ССРО – дағы  тоталитарлық  заманда  көппартиялық  болуы  мүмкін  емес еді, себебі ол уақытта  саяси  плюрализм болған  жоқ,  бір ғана  СОКП – ның  монополиясы орын  алған. Көпппартиялықтың  дүниеге  келуіне  мүмкіндіктер  пайда  болуы «Горбачевтың қайтаұруынан» басталған  сол  кездегі демократияландыру  саясатына (жариялық,  плюрализм, жаңа  сайлау  жүйесі, ССРО Конституциясының  бір  партияның (СОКП) монополиясы туралы 6 – шы  бабы жойылуы) байланысты. Студенттің міндеті – сол  процестің  Қазақстан  жағдайында  орын  алып,  қалай  дамығанын, оның  кезеңдерін (этапы) зерделеп  түсіну  (клубтар  және  басқа  формалды емес  құрылымдар,  жалпы  ұлттық  әлеуметтік  қозғалыстар, 1990 жылы бірінші  саяси  партиялардың пайда болуы).  Бұл туралы  Понамаревтың және Булуктаевтың, Дьяченко, Кармазиннің кітаптарын  оқыңыз.

Сонан соң  көппартиялық  Қазақстан  тәуелсіздікке  жеткен  кезде  қалай  дамыды? Өте – мөте  соңғы  1998 жылғы күзден  басталатын кезеңге  (мәжіліске  партиялар  тізімі  бойынша  сайлануға  рұқсат  берілгеннен  бастап) көңіл  бөліңіз. С. Исмаилова  мен А. Чеботаревтың  мақаласын  оқыңыз.

Екінші сұраққа  жауап  беру үшін  саяси  партиялардың  бағдарламаларын  оқып,  олардың  стратегиялық және  тактикалық  мақсаттарын, сонымен  бірге  әр түрлі  партияларға  арналған  әдебиетті зерделеу қажет. Ойланыңыз: біздің партияларда  әр – түрлі тұрғыдан  - идеология  тұрғысынан, саяси  процесте алатын  орны  тұрғысынан (үкіметті  қолданатын  я болмаса  оппозициялық) қарап,  қандай  типтерге  бөлуге  болар еді? Бұл  жөнінде сізге  саяси  партиялардың  бағдарламаларын, жоғарыда  аталып  кеткен үш  автордың кітабы  және көптеген  авторлардың әр түрлі партиялар  жөнінде жазған  мақалалары жәрдем  береді.

 

Тақырып 8.  «Қазақстан  - 2030» стратегиясы

 

1. ҚР  Президентінің  халыққа  жолдауы (1997, қазан), «Қазақстан -2030» стратегиясының  жариялануы. Оның керектігі, мақсат – міндеттері.

2. Президент Н.Назарбаев Қазақстанның тарихи  миссиясы туралы.

3. «Қазақстан -2030» стратегиясының  ұзақ  мерзімге арналған  приоритеттері

         

Реферат тақырыптары

 

1 Н.А. Назарбаев Қазақстан  ұзақ  мерзімге арналған  стратегиялық бағдарламаның  қажеттігі туралы.

2  Қазақстанның  алға басуына  дем беретін  факторлар.

3  Еліміздің  дамуына  негативтік  әсер  ететін  факторлар.

4  Қазақстанның  тарихи  миссиясы.

5 «Қазақстан -2030» стратегиясының  ұзақ  мерзімге арналған  приоритеттері (жеті приоритет - өз қалауыңыз бойынша).

 

Әдебиеттер тізімі

 

1. Назарбаев Н.А. «Казахстан – 2030». Барлық Қазақстандықтардың өсіп өркендеуі, қауіпсіздік және  әл – ауқатын  артуы. Президенттің халыққа жолдауы // Ақиқат. – 1997. - №12.

          2. Назарбаев Н.А. Еліміздің  жаңа  ғасырдағы  тұрақтылығы  және  қауіпсіздігі // Егемен  Қазақстан. – 1999.  – 15 желтоқсан. 

3. Этапный рубеж  в развитии национальной  государственности. Н.Назарбаев. – Мысль, 2010.

        4. Котов А. Стратегия - 2030: власть, общество,  конституция // Мысль. -1998. - № 6. Астанинская декларация Саммита ОБСЕ. – Мысль, 2010.

1.        Выступление Президента РК Н.Назарбаева на торжественном собрании, посвященном Дню Независимости. – Мысль, 2010.

2.   Гюльнар Муканова. Новая миротворческая миссия. – Мысль, 2010.

3.   Индустриально – технологическое развитие Казахстана ради нашего будущего. Выступление Президента РК. Председатель НДП «Нур Отан» Н. Назарбаева на внеочередном ХII съезде партии. – Мысль, 2009. 

4.   Назарбаев Н.А. Казахстан - 2030. Процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех казахстанцев. Послание Президента Народу Казахстан. 10.Х. 1997. // Казахстанская правда. - 1997.- 11 октября.

5.   Новый Казахстан в новом мире. Послание Президента Республики Казахстан Нурсултана Назарбаева народу Казахстана. – Мысль, 2007г. №4.

6.   В. Алесин. Стратегия  ответа Казахстана на вызовы глобализации в свете Послания  Президента. – Саясат – Полис, 2005г. №12.

7.        Девиз казахстанского председательства в ОБСЕ: доверие, традиции, транспарентность, толерантность. – Мысль, 2010.

8.   Кошанов А. Союз  центральноазиатских  государств:  исходные  условия  и проблемы. – Мысль, 2005г.№6.

9.   Перспективы посткризисного развития. Выступление Президента  РК. – Мысль, 2009.

10.             Повышение благосостояния граждан Казахстана – главная цель государственной политики. Послание Президента РК Н.Назарбаева народу Казахстана. – Мысль, 2008.

11.             Габдыжамалов Н. Обеспечение информационной безопасности как один из приоритетов внутренней и внешней политики РК. – Саясат – Полис, 2005г. №12.

12.             Жабина  Ж. Деятельность Республики Казахстан  по обеспечению  международной  безопасности. – Саясат – Полис, 2006г. №12.

13.             Жабина Ж.Р. Роль международных организаций в глобальном мире. – Саясат – Полис, 2006г. №12.  

14.             Шерьязданова Г.  Идея  евразийства:  классическая  теория и современность. – Саясат – Полис, 2007г. №3.

15.             А. Бакаев. Постсоветское  пространство: геополитические  тенденции и проблемы.  – Мысль, 2007г. №1.

16.             В. Алесин. Стратегия  ответа Казахстана на вызовы глобализации в свете Послания  Президента. – Саясат – Полис, 2005г. №12.

17.  Ерекешева Л.  Южноазиатский цивилизационный фактор в совремнной системе междунардных  отношений. -   Саясат – Полис, 2005г. №12.

18. Султанов К. География международного сотрудничества. – Мысль, 2009.   

19.   Через кризис к обновлению и развитию. Послание Президента РК Н. Назарбаева народу Казахстана. – Мысль 2009.

20.   Новое десятилетие – новый экономический подъем – новые возможности Казахстана. – Мысль, 2010.

21.   Стратегический  план развития Республики Казахстан до 2020 года. – Мысль, 2010.

22.   Двадцать лет независимости: шаги в грядущее. – Мысль, 2010.

 

Әдістемелік кеңестер

 

Семинарда  талқыланатын  мәселелерді жақсы  түсінудің алғы  шарты – Президенттің Қазақстан  халқына  еліміздің  ХХІ ғасырда  даму  стратегиясы  туралы  жолдауын  оқып,  терең  түсіну  қажет. 

    Бірінші мәселеге  дайындалғанда  ең алдымен  Президент ХХІ  ғасырдың алғы  отыз  жылына  арналған  еліміздің  даму  стратегиясын  қалай  анықтап  дәлелдейді – соны  жақсы  түсіну  керек.  Ең  негізгі пікір: еліміз  тәуелсіздікке жетті, кең көлемді саяси  және  экономикалық  реформаларды  бастады, сондықтан  ұзақ  уақытқа  арналған  мақсаттармен  ориентирлерді анықтап  белгілеу  өте қажет,  онсыз  алға  басуға  болмайды. Бір  ескеретін  нәрсе: қандай  факторлар  алға  басуға  дем бере  алады, я болмаса қандай  факторлар  сол процесті  шабандатуы  мүмкін?

    Екінші  мәселе Қазақстанның  тарихи  миссиясына  арналған. Бұл  жөнінде  Президенттің  жолдауының  тиісті  бөлімін  оқыңыз.  Сонымен  бірге  ойланыңыз: Президенттің  ұсынып отырған «Қазақстан  барсы» символын, оның  мән – мазмұнын  қалай түсінесіз?  «Оңтүстік – Шығыс Азиялық  жолбарыстары» деген  символмен  салыстырыңыз.

Үшінші  сұраққа  дайындалғанда  сіздердің  алдыңызда зор  еңбекқорлықпен  зерттейтін  міндет  туады – «Қазақстан -2030» стратегиясында  көрсетілген ұзақ  мерзімге арналған  негізгі жеті приоритеттерді саралап,  терең түсіну.

 

СӨЖ-ді орындауға арналған әдістемелік нұсқау

 

Ұсынылып отырылған еңбектің ерекшелігі әрбір тақырыпқа қатысты тапсырмалар жаңартылып, жаңаша негізделген. Сұрақтардың құрылымы айқындалып, жаңа тапсырмалар берілген. Мазмұны бойынша өзгертілген жұмыс студенттің тасырманы тез және оңай орындауына ұйытқы болады.

СӨЖ бойынша тақырыптарды дайындаған кезде сол тақырып бойынша ұсынылған еңбектерді жан-жақты пысықтап, қарастырып болғаннан кейін ғана тапсырманы орындауға кірісу керек.

Әр тақырыпқа қатысты тапсырмалар көлемі бірдей еместігіне мән беріңіз. Соған орай тапсырманың маңызы мен мәні де өзгеше болады.

Тапсырмаларды орындаған кезде төмендегі оқу құралдары, монаграфиялар мен ғылыми мақалаларға мән беріңіз.

 

1.   Пугачев В.П., Соловьев А.И. Введение в политологию. – М., 1995.

2.   Политология / Под ред. А.Н. Нысанбаева. – Алматы, 1999.

3.   Основы политологии. Конспекты лекций. – Ч. 1 и Ч. 2. – АЭИ, 1993 – 1994.

4.   Казахстанская политологическая энциклопедия. – М., 1998.

5.   Политология. Энциклопедический словарь. – Алматы, 1993.

6.   Даниленко В.И. Современный политологический словарь. Липецк, 2000.

7.   Антология мировой политической мысли. – Т. 1. – М.: Мысль, 1997.

8.   История политических и правовых учений / Под ред. В.С. Нерсесянца. – М., 1995.

9.   История политических и правовых учений: Домарксистский период /Под ред. О.Э. Лейсби. – М., 1991.

10.             Азаркин Н.Н. и др. История политических учений. – Вып. 1. – М., 1994.

11.             Телебаев Г., Жулин Ю. Партийная ситуация в Казахстане в контексте нового закона о партиях //Саясат – 2003. – № 2

12.             Сегизбаев О.А. История казахской философии. Алматы, 2001.

  

СӨЖ-ге арналған тапсырмалар

Тақырып 1. Саясаттану ғылым және оқу пәні ретінде

 

1 тапсырма. Келесі логикалық кестені толтырыңыз:

 

1.1                                                 

 

 

 

 

 

 

 

1.2

 

 

1.3

Тақырып. Саяси ой-сана тарихынан

 

2.1 тапсырма. Әлемдік саяси ой-сананың негізгі даму кезеңдері мен оның ерекшеліктерін анықтаңыз (оңай болу үшін бұл тапсырманы логикалық схема түрінде орындауға болады):

 

 

2.2 тақырып. Адамзат тарихындағы танымал ойшылдардың негізгі саяси мұраттарын терең меңгеріп, сипаттаңыз (таблицаны толтырыңыз).

 

Ойшылдар	Негізгі саяси идеялар	Мазмұны және идеялар мәні
1.  Конфуций (б.э.д. 552/551 – 479 ж.)	1.Әділетті билік және оның принциптері. 2. Мемлекетті басқарудағы патерналистік тұжырымдама. 3. Меритократия идеясы. 4. Билеушіге қажетті 5 қасиет туралы.
2.   Платон (б.э.д. 427 – 347 ж.)	1. Кемел және жағымсыз мемлекеттер туралы және олардың белгілері. 2. Заңның рөлі туралы.
3.   Аристотель (б.э.д. 384-322  ж.)	1. Адам саяси хайуан ретінде. 2. Саясат туралы (анықтау, мақсаты). 3. Мемлекет туралы; мемлекетті басқарудың дұрыс және бұрыс түрі туралы; биліктің ең жақсы түрі. 4. Заң туралы.
4.   Цицерон (б.э.д. 106–43 ж.)	1.Мемлекет туралы. 2. Заң туралы. 3. Құқықтық мемлекет идеясы. 4. Биліктің ең жақсы түрі.
5.   Августин (354–430 жж.)	1. «Екі қала» теориясы
6. Абу-Наср аль-Фараби (870–950 жж.)	1.Саяси ғылым туралы (өзіне тән ерекшелігі, тапсырмасы). 2.Қайырымды қала ілімі. 3.Әкімге қажетті 12 қасиет турасында. 4.Заң туралы.
7.   Жүсіп Баласағұн (шамамен 1021 – ?)	1.Мемлекет негізі туралы. 2.Заң туралы. 3.Бектің билігі туралы. 4.Бектің қасиеттері туралы. 5.Қол астындағы азаматтардың борышы туралы.
8.  Ибн-Хальдун Абд ар-Рахман Абу Зейд (1332–1406)	1. Мемлекет туралы ілім, оның шығуы мен даму заңдылықтары. 2.Билік түрін жіктеу, олардың ең жақсысы туралы.
9.   Н. Макиавелли (1469–1527)	1.Саясат пен саяси ғылымды жаңаша түсіну. 2.Макиавеллизм, оның формуласы. 3.Биліктің керемет түрі туралы.
10.   Т. Гоббс             (1588 – 1679)	1.Мемлекет және мемлекеттік билік туралы. 2.Қоғамдық келісімшарт идеясы. 3.Биліктің керемет түрі туралы.
11.   Дж. Локк (1632– 1704)	1. Либерализм идеологиясының негізі. 2. Ұлттық егемендік идеясы. 3. Билеушіні алмастырудағы халықтың құқығы. 4. Билік бөлінісі туралы.
12. Ш. Л. Монтескье (1689– 1755)	1. Билікті бөлу идеясы. 2. Заң туралы. 3. Тәуелсіздік формуласы туралы. 4. Билік түрлері және ең жақсысы туралы. 5. Соттың құрамына халықтың арасынан адамдарды тарту.
13.   Ж.Ж. Руссо (1712–1778)	1. Ұлттық егемендік идеясы. 2. Тура халық билігі идеясы. 3. Мемлекеттік билікті алмастырудағы халық құқығы. 4. Мүліктік теңсіздік демократияға кедергі ретінде.
14.   И. Кант              (1724 – 1804)	1. Либерализм идеологиясының дамуы. 2. Құқықтық мемлекет туралы. 3. Саясат пен моральдың қарым-қатынасы туралы. 4. Билік бөлінісі туралы. 5. Мәңгілік адам идеясы.
15.  Т. Джефферсон (1743–1826)	1. Адамдардың табиғи құқығы және олардың ажырамайтындығы туралы. 2. Мемлекеттік билікті тағайындау және оның тапсырмасы. 3. Құлдыққа көзқарас. 4. Саяси идеал. 5. Баспасөз еркіндігі туралы.
16. Г.В.Ф.Гегель               (1770 – 1831)	1.Мемлекет және азаматтық  қоғам туралы. 2. Биліктің ең жақсы түрі туралы. 3. Билік бөлінісі туралы.
17.    К. Маркс (1818– 1883)	1. Саясат пен саяси билікті жаңаша түсіну. 2. Мемлекет пен азаматтық қоғам туралы. 3. Коммунистік қоғамға өту теориясы.
18. В. Парето (1848 – 1923)	1 Теория элит 2 Закон Парето и его последствия
19.   В.И. Ленин (1870–1924)	1. Саясат туралы. 2. Мемлекет туралы. 3. Таптық айқындалу.
20.   Р. Михельс (1876 – 1936)	1. Демократияның мүмкін еместігі туралы. 2.Олигархияның қатал заңдылығы туралы.
21.   Г. Моска (1858 – 1941)	1. Элит теориясы. 2. Демократияның утопиялылығы ту-ралы.
22.   М. Вебер (1864 – 1920)	1. Саясатты анықтау. 2. Легитимді билік тұжырымдамасы мен оның түрлері. 3. Бюрократия теориясы. 4. Плебисцитарлық демократия тұжы-рымдамасы.
23. Г. Алмонд (1911 – 2002)	1 Теория политической системы
24. Д. Истон (р. 1917)	1 Теория политической системы
25.   Д. Белл (туған ж. 1919)	1. Постиндустриальды қоғам теориясы. 2.Меритократия туралы.
26.   С. Хантингтон (т. ж.1927)	1.Өркенитеттер соқтығысуы теориясы. 2. «Демократияның үш толқыны» тұжырымдамасы.
27. С. Вебра (р. 1932)	1 Теория политической культуры
28.«Алаш» партиясы (партия бағдарламасы бойынша)

  

3-тақырып. Саяси режимдер

 

Негізгі үш саяси: тоталитарлы, авторитарлы және демократиялық режимдердің мәнін айқындаңыз.

№	Тоталитаризм
	плюстері	белгілері	минустары
1.		Мемлекеттік билік бір адамның қолында болады
2.		Елде және қоғамда бір партиялық жүйе болады
3.		Экономиканы мелекеттік реттеу бір орталыққа бағынған жоспармен жүргізіледі.
4.		Бір идеологияның үстемдік етуі.
5.		Ақпарат құралдарына мемлекеттің монополия жасауы.
6.		Қару-жараққа мемлекеттің монополиясы.
7.		Зорлық, террордың ерекше ұйымдастырылған жүйесі қоғамдағы бақылаудың өзіне ғана тін түрі ретінде қарастыру.

 

№	Авторитаризм
	плюстері	белгілері	минустері
1.		Билікті бір адам ғана жүргізеді, халық аз араласады, жетекші рөлінде элитарлы ортаның немесе билеуші элитарлы топтың саяси өкілі болады.
2.		Билеуші рөлді мемлекет университеттерінің арасындағы вертикалды, иерархаиялық – бюрократиялық байланыстар жүргізеді.
3.		Адам құқығы мен бостандығы айтылады, бірақ сөз жүзінде ғана (ең алдымен саяси сферада).
4.		Билік саясатқа тікелей қатысы жоқ жерлерге араласпайды.
5.		Бірегей иделогия болмайды.
6.		Билік бөлінісі жоқ, барлық өкімет билігі бір оталыққа бағындырылған.
7.		Саяси элитаның жаңа мүшелерін таңдау сайлау  жолымен яғни электоральды күреспен емес, жоғарғы жақтың бұйрығымен тағайындалады.

 

	Демократия
	плюстері	белгілер	минустері
1.		Мемлекеттегі билік көзі халық. Ол билікті тағайындайды және өз пікіріне сүйене отырып, кез-келген мәселені шешеді.
2.		Билікті бөлу принципін жүргізеді. Биліктің бірде-бір тармағы негізгі болып табылмайды, билікті де бағындыра алмайды.
3.		Қоғамда көппартиялы жүйе болады.
4.		Мемлекеттің алдында құқықтың артық сақталуы болады.
5.		Тәуелсіз және адал сайлау жүргізіледі.
6.		Экономикаға мемлекеттің араласуы шектеулі, жеке меншіктің артықшылығы басым.
7.		Қоғамдық өмірдің деидеологизациясы, қоғамдық плюрализм, әртүрлі  идеологиялардың конкуренциясы.
8.		Заң алдында теңдік.

 

Тақырып 4. Саяси партиялар мен партиялық жүйелер.

 

1 тапсырма. Саяси партиялар қоғамдық ұйым ретінде және саяси жүйенің элементі.

а) партияның анықтамасы;

б) партияның негізгі белгілері;

в) саяси партияның қызметі.

 

2 тапсырма. Схеманы толтырыңыз:

 

Саяси партиялардың типологиясы

Типология критерилері	Партиялар	Өзіне тән қасиеттері
Саяси идеология
Әртүрлі таптар мен топтардың қызығушылығы
Ұйымдстырушылық принципі
Билікке қарым-қатынас

 

3 тапсырма. Төмендегіні толтырыңыз:

 

 

 

                                                                                                                                        

         

4 тапсырма. Қазақстандағы саяси партиялар

 

4.1 Қазақстандағы заңдастырылған партиялар мен олардың көшбасшыларын атаңыз.

Саяси партиялар	Бағдарламасы	Көшбасшы

 

4.2 «Сасяи партиялар туралы заңда» (2002 ж.)  алдыңғы Заңмен (1996 ж.) салыстырғанда кандай өзгерістер бар?

 

Тақырып 5. Демократия. Жаңашыл тұжырымдамалар мен саяси тәжірибе.

 

1 тапсырма. Жаңашыл саясаттану ғылымындағы демократия түрлері:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

?                                ?                                ?                               ?              

 

2 тапсырма. Демократияның саяси формалары (схеманы толтырыңыз):

 

       

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 тапсырма. Демократияның жаңашыл тұжырымдамасы бойынша логикалық система құрастырыңыз:

Тұжырымдама	Негізгі белгілері
1. Плюралистік демократия
2. Элитарлы
3. Партисипаторлы
4. Социалистік

 

4 тапсырма. Төмендегі тарихи саяси-құқықтық құжаттарға адам құқығы мен бостандығын дамытудағы маңызына қарай сипаттама беріңіз.

 

Құжаттың атауы	Қабылданған уақыты	Негізгі идеясы	Маңызы
1. «Еркіндіктің ұлы  хартиясы» (Англия).
2. Құқық туралы Билль (США).
3. Құқық туралы Билль (Хабеус корпус) Англия.
4. Адам мен азамат құқықтары декларациясы (Франция).
5. Адам құқықтары туралы Жалпы Декларация (БҰҰ)
6. Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы халықаралық пакт (БҰҰ)
7. Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пакт (БҰҰ)

 

Тақырып 6. Халықаралық қатынастар саясаттануы

 

1-тапсырма. Жаңашыл саясаттануда кеңінен таралған халықаралық қатынастар тұжырымдамасына (теориясы) мінездеме беріңіз.

 

І	Тұжырымдама (теория)	Мазмұны
1.	Марксистік-лениндік тұжырымдама
2.	«Саяси идеализм» тұжырымдамасы
3.	«Тарихи реализм» тұжырымдамасы
4.	Модернистік теориялар

 

2 тапсырма. Глобализация жаңашыл әлемдік дамудың ағымы ретінде. Оның мәні неде? (Ашып қарастырыңыз).

 

3 тапсырма. Төмендегі халықаралық саяси ұйымдардың мақсатын (тапсырмасын) анықтаңыз:

 

Аббревиатура (қысқартылған атауы)	Толық аты	Негізгі мақсаты мен мұраты
БҰҰ	Біріккен Ұлттар Ұйымы	1. 2.
БҮБМҰ (ЮНЕСКО)
САӘҰ (НАТО)
ЕҚЫУ (ОБСЕ)
ТМД
ЕвразЭО (ЕвразЭС)
ҰҚК (ДКБ)
ШЫУ (ШОС)
АБӨСҚ (СВМДА)
АСЕАН

 

4 тапсырма. Қазақстан республикасының сыртқы саясаты: принциптері мен негізгі бағыттары

 

4.1 Таблицаны толтырыңыз «Сыртқы саясат принциптері»

 

№	Принциптері (ҚР Конституцияның 8 ст.-да анықталған)	Мазмұны	Маңызы
1.	Принциптерді құрметтеу және халықаралық құқық нормасы
2.	Халықаралық қызмет саясаты мен мемлекеттердің достық көршілік қатынастары
3.	Мемлекеттердің теңдігі мен бір-бірінің ішкі істеріне араласпауы
4.	Халықаралық алауыздықты бейбіт жолмен шешу
5.	Қарулы күштерді бірінші болып қолданудан бас тарту

4.2 Таблицаны толтырыңыз «ҚР сыртқы саясатының негізгі бағыттары»

№	Бағыттары (ҚР Конституциясына сәйкес, ҚР Президенті анықтайды)	Маңызы
1.	ТМД
2.	АТР
3.	Азиаттық бағыт
4.	Еуропа
5.	Америка

 

Тақырып 7. Қазақстанның саяси жүйесі

 

ҚР-дағы саяси жүйенің даму динамикасы бойынша таблицаны толтырыңыз

№	Параметрлер	Қазақ ССР Конституциясы	Қазақ Советтік Социалистік Республика-сының егемендігі туралы Декларация	ҚР мемлекет-тік тәуелсіздігі туралы Қазақстан Республи-касының Конститутциялық Заңы	Конституция		Конституция-лық өзгертулер		Нәтиже (бағалау)
		1978ж.	25.10.1990ж.	16.12.1991ж.	1993ж	1995ж	1998ж.	2007ж.
1.	Мемлекеттілікмінездемесі
2.	Президент  және оның қызметі
3.	Парламент  және оның қызметі
4.	Өкімет пен оның қызметі
5.	Сот билігі
6.	Саяси режим

  

 Тақырып 8. ҚР азаматтарының құқықтары мен еркіндігі 

 

Конституцияда айтылған азаматтардың құқықтарына сипаттама жасаңыз, еліміздің азаматтарының міндеттерінің мазмұнын түсіндіріңіз. Салыстырма жүргізіңіз. Ол үшін таблица құрастырыңыз:        

 

Конституции	Құқықтар мен тәуелсіздік
	азаматтық	саяси	экономикалық	әлеуметтік	міндеттері	нәтижелері
1. ҚазССР-нің Конституциясы  1978 ж.
2.Казақ Совет-тік Социалис-тік Республика-сының мемле-кеттік егемендігі туралы  Декларациясы 25.10.1990 ж.
3.16.12.1991 ж ҚР-ның мемлекеттік тәуелсіздігі туралы Конституция-лық       Заң
4. 1993ж. ҚР Конституция
5.1995ж.ҚР Конституциясы
6.1998ж. Конституциядағы өзгерістер
7.2007ж. Конституциядағы өзгерістер
Нәтижелер

  

Мазмұны 

Кіріспе

Семинар сабағының жоспары                                                                              4

СӨЖ-ні орындауға арналған әдістемелік көрсеткіш           20

СӨЖ-ге арналған тапсырмалар                                                                     22

 

                                                                            2011ж. жинақ  жоспары, реті 280.