Коммерциялық емес  акционерлік  қоғам

АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС ИНСТИТУТЫ

Автоматты электрбайланыс кафедрасы 

 

 

КОММУТАЦИЯЛЫҚ  ЖҮЙЕЛЕР 

050719 – Радиотехника, электроника, телекоммуникация

мамандығының студенттеріне арналған  дәрістер жинағы

Алматы  2009 

ҚұрастырУШЫЛАР: А.Д.Мухамеджанова. Коммутациялық жүйелер. 050719 – Радиотехника, электроника және телекоммуникация мамандығының студенттеріне арналған  дәрістер жинағы. - Алматы: АЭжБИ, 2009.-  40 б. 

 

«Коммутациялық жүйелер» пәні бойынша он екі дәрістің жинағы баяндалған. Онда байланыс желілері мен коммутациялық жүйелердің  құрылу және функциялау негіздері келтірілген.

 

Кіріспе

«Коммутациялық жүйелер» пәнін оқытудың мақсаты: телекоммуникациялық жүйелер мен желілерді жүйелік программалық түрде қамтамасыз ету құралдарын функционалдау және құрастыру принциптерінің әдістемелік негіздеріне үйрету.

КЖ пәнін зерттеу нәтижесінде студент мыналарды білу қажет:

- коммутациялық  жүйелердің әртүрлі типтерін құрастыру принциптерін және желіде ақпаратты үлестіруді, аналогты және цифрлық коммутациялау принциптерін, әртүрлі ақпарат түрлерінің интеграциясы кезіндегі коммутациялау принциптерін, нөмірлеу, жоспарлау, жобалау принциптерін және коммутациялаудың цифрлық жүйелерін эксплуатациялау ерекшеліктерін білу керек;

-коммутациялық жүйелердің түйіндеріне жүктемені есептеуді, коммутациялау жүйелерінің сенімділігіне анализ жасауды, телеком-муникациялық желілерді, жүйелерді, құрылғыларды, блоктарды жоспарлауды және жобалауды жасай білуі керек;

- коммутациялық жүйелермен жұмыс жасай білуі керек, жоспарлау және жобалау қырларын білу керек, коммутациялау жүйелерінің және программалық құрылымды эксплуатациялауды үйрену керек.

Тапсырмалар тізімі және түрлері, оларды орындау графигі:

-тапсырма тізімі және түрлері (курстық жұмыс тематикасы), есептеу графикалық тапсырмалар тізімі, типтік есептеулер және т.б.;

-ұсынылған әдебиеттер тізімі;

-орындау мерзімі;

-бақылау түрі (тесттер, экпресс-сұрақ, есеп беру, реферат, доклад және т.б.)

График төмендегідей құрастырылады (2-кесте) және оқу семестрінің басында студентке жеткізіледі.

1.     Ағымды және рубеждік бақылау түрлері нөмірленген түрде берілген. Бір апта көлемінде екі түрлі бақылау ғана жіберіледі.

2.     Жұмыс түрлеріне  зертханалық, семестрлік жұмыстар, колоквиумдар, рефераттар, есептеулер, докладтар және т.б. жатады.

3.     Жұмыс темасын көрсеткенде қысқартулар жіберілмейді.

4.     4-қатарды толтырғанда әдебиеттің нөмірін көрсету керек және бет нөмерін квадратты жақшада келтіру керек (мысалға, 1 нег.[10-13]).

5.     5-қатарда балдар бүтін санмен көрсетіледі.

 

 

№1 дәріс. Импульстік-кодалық модуляция

 

Дәрістің мазмұны:

-байланыс жүйелері (БЖ) туралы негізгі анықтамалар мен түсініктер;

-аналогты сигналдарды цифрлық сигналдарға түрлендіру принциптері.

 

Дәрістің мақсаты:

-БЖ туралы негізгі анықтамаларды зерттеу;

-сигналдарды түрлендіру әдістерін меңгеру және зерттеу.

 

ИКМ сигналдарының қалыптасу принциптері

 

          Бастапқы үздіксіз аналогты сигналды цифрлық кодқа түрлендіру импульстік кодалық модуляция (ИКМ) деп аталады. Телекоммуникацияда код негізі ретінде аз аппараттық шығынмен жүзеге асырылатын екілік тізбек алынған. ИКМ кезіңде негізгі операциялар болып, уақыт бойынша дискреттеу, кванттау және кодалау болып табылады.

Аналогты сигналды уақыт бойынша дискреттеу деп аналогты сигналдың ұсынылған параметрі уақыттың дискретті моменті кезіндегі оның мәндері арқылы берілетін түрлендіруді айтамыз.

Қазіргі кезде таратудың цифрлық жүйелері кең таралуда, оларда аналогты сигналдың тегіс дискреттеуі қолданылады (бұл сигналдың есептеулері уақыттың бірдей интервалдары арқылы жүзеге асырылады). Тегіс дискреттеу кезіңде: Dt-дискреттеу қадамы (екі көршілес дискретті сигналдар арасындағы уақыт интервалы) және дискреттеу жиілігі Fд (дискреттеу қадамына кері шама)  қолданылады. ИКМ сигналын қалып-тастыру принципі  негізіне Котельниковтың (Шенонның) теоремасы қолданылады: кезкелген аналогты (үздіксіз) сигнал дискреттелуі мүмкін және қайта қалпына келтірілуі мүмкін, егер дискреттеу жиілігі жоғары жиіліктің осы сигналдың жоғарғы жиілігінен екі есе көп болса,

                                              

Тоналдық жиілік арнасы (аналогты телефондық арнаның негізгі арнасы) 300...3400Гц жолағын алып жату керек, яғни дискреттеу жиілігі Гц кіші болмауы керек.

Телефония және телеграфия бойынша Халықаралық Консультативті коммитетінің (МККТТ) ұсынуы бойынша ТЖ арнасы арқылы берілетін сигнал үшін дискреттеу жиілігі Гц қабылданған. Мұндай жиілік ЦСП аппаратурасының сүзгілерін жүзеге асыруды жеңілдетеді.

Дискреттелген импульстер осы сигналдың лездік мәндерінің амлитудасына сәйкес келеді. Бұл түрлендірулер импульстік-амплитудалық модуляция деп аталады. Сигналдың лездік мәндері АИМ сигналының қисығының құрамында болады. Әрбір периодта бір рет бос уақыттық позиция таратушы таңдаулардың арасында басқа арналардың таңдауларын тарату үшін алынады. Осылайша дискреттер уақытша тығыздалған АИМ сигналы түрінде бір-бірінің артынан циклдық түрде таратылады.

ИКМ-ды қолдану таратылатын ақпараттық бөгеуілден қорғаудың жоғарғы мәнін қамтамасыз етеді. ИКМ процесі кезіңде сигналдың әрбір дискреттік мәніне бір кодалық сөз тіркеледі.

 

Импульстық-кодалық модуляция

АИМ кезіңде моделдеуші сигнал заңы бойынша импульстің амплитудасы өзгертіледі, ал ұзақтық және тізбектегі жиілік тұрақты болып қалады. Сигналдарды аналогты түрден цифрлық түрге түрлендіру, тарату кезінде бөгеуілге қарсылықты көбейтеді, өйткені қабылдағыш тарататын сигналдың немесе оның бар болуын (бірлікті қабылдау) немесе оның жоқ болуын (нөлдік қабылдау) екі қалып күйді тіркейді.

 

Кванттау

Кез келген хабарламаны өңдеу техникасы және тарату жүйелерінде шеткі рұқсат етуші қабілет бар. Сондықтан үздіксіз сигналдардың шексіз амплитудалық мәндерін тарату қажет болмайды, оны шектік көптікпен (бесконечое множество) шектеуге болады. Сигналдың амплитудалық мәндерін тарату үшін арналған рұқсат етілгендер кванттау деңгейі деп аталынады. Олардың саны электрлік сигналдарды таратудың сапасын аңықтайды.

АИМ сигналын дискреттеу кезінде алынған сигналды деңгей бойынша кванттауға тап болады. Екі рұқсат етілуші арасындағы айырым кванттау қадамы деп аталынады. Сигнал санағының шын мәні мен оның квантталған мәнінің айырымы қателік немесе кванттау шуылы деп аталады.

Кванттау шуылын азайту үшін қазіргі кезде екі әдіс қолданылады. Бірінші әдіс кезінде тарату жүйесінің сигналы компондалады. Компондалу процесі деп екі өзара кері түрлендіруден тұратын процессті айтады. Бастапқы кезде тегіс кванттаудағы дискреттер сигналы компрессияға ұшырайды, яғни тегіс емес күшейтілуге ұшырайды, мұнда дискреттік сигнал әлсіз сигнал кезінде көбейеді, ал үлкен сигнал кезінде азаяды. Қабылдаушы жақта сигналдарды қалпына келтіру кезінде  кері түрлендіру экспандау жүзеге асырылады және сигнал алғашқы түрге келеді.

ИКМ-ВРК жүйелерінде аналогты компандерлері бар қалыпты амплитудалық сипаттама орнына сегментті сипаттамалар қолданылады. Олар қалыпты сипаттамалық үзіктелген аппроксимациясын береді, бұл кезде өзгеріс дискреттік қадамдау арқылы жүзеге асырылады. Қазіргі кезде А-87,6/13 типті сегменттеу сипаттамасы кең таралған. Мұндағы логарифмдік сипаттаманың апрокисмациясы А-заңы деп аталатын заң бойынша жүзеге асырылады.

Егер сигналды кванттау үшін 128 деңгейінің 112 деңгейі қолданылған кезде, қарастырылатын сипаттаманың эффективтілігін визуалды түрде аңықтауға болады, оның амплитудасы максималды мәнінің жартысынан аспайды, ал сигналды кванттау үшін 64 деңгейді қолданғанда оның амплитудасы максималды  мәнінен 6,2%-дан аспауы керек.

 

 

1.1 Сурет - Аналогты сигналды кванттау

 

Кодалау

Сызықтық кодалау кезінде кванттау мен кодалау,үздіксіз бір процесс болып табылады. Бөгеуілге қарсылықты қамтамасыз ету үшін 128 Ом және 128 теріс деңгей қажет болады, ал кодалық топ 8 разрядты болады.

Кодтау шкаласы 0-ден 128 оң деңгейлерден және сонша теріс деңгейлерден тұратын симметриялық кодта жүзеге асырылады. 8 разрядты кодалы комбинациядан бірінші разряды кодталушы сигналдың амплитудалық полярлығын анықтайды; 2,3,4 разрядтар облысында жатқан сигнал сегмент төбесін анықтайды; 5,6,7,8 разрядтары сегмент деңгейін анықтайды.

Бірінші разрядта оң сигнал бір деп, ал теріс сигнал нөл деп белгіленеді. Суретте 95 және 117 деңгейлері бар сигналдарды кодтау мысалы көрсетілген.

 

1.2 Сурет - Компрессия және кодалау

 

№ 2 дәріс.  2 Мбит/сек жылдамдығы бар цикл құрылымы

 

Дәрістің мазмұны:

-   2 Мбит/сек  жылдамдығы бар цикл құрылымына түсінік;

-   жоғарғы цикл құрылымы.

 

Дәрістің мақсаты:

-2 Мбит/сек  жылдамдығы бар цикл құрылымын эерттеу;

-   циклдың құрылымын құрастыру әдістерін меңгеру және зерттеу.

Дыбысты ақпаратты тарататын сигналдар үшін дискреттеу теоремасы

бойынша дискреттеу жиілігі 8 кГц, ал периоды 125 мсек. 30 арналық топты тарату үшін 32 арналық интервалдар болады.

 

2.1 Сурет - Сигналды арналардың циклы (жоғарғы цикл)

 

Қабылдаушы және таратушы станцияның синхронды жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін FAS арнайы тобы енгізіледі, ол 0-ші арналық интервалда таратылады және 0011011 түрдегі 7 разрядтан тұрады.

Бұл арнаның интервалының бір биті CAC-4 халықаралық стандарт белгісі бар ақпаратты тасымалдайды. Сонымен қатар ИКМ-30 жүйесі қарама-қарсы станцияға авариялық жағдай туралы ақпаратты NFAS сигнал түрінде  таратады, бұл бит ОКИ жұп циклының екінші разрядында таратылады, ОКИ  тақ циклдарында цмклдық синхрокомбинация таратылады.

 

2.2 Сурет - Синхронизация процесі

 

Сигналдық арналар

Басқару және өзара әсерлесу сигналдарын (СУВ) тарату үшін ИКМ-30 жүйесінде жоғарғы цикл түсінігі енгізілген, оған 16 цикл (CAS белгісі бар) кіреді.

Әрбір циклда екі телефондық арнаның СУВ сигналы таратылады. Жоғарғы циклды бақылау үшін 0000 (MFAS,MNFAS) түріндегі жоғарғы циклдық синхро сигналы енгізіледі. Жоғарғы циклдың ұзақтығы 16*125 мксек=2 мсек.

Жоғарғы циклдық ситгналдың жоғалуы зақымдалулар туралы ақпаратты тасымалдау үшін сигналдық арнаның 16КИ 0 циклының 6-шы разрядында тасымалданады.

 

2.3 Сурет - Сигнализация (жоғарғы циклда), 0,8 және 15 циклдары

 

Жоғарғы циклдың құрылымы

Жоғарғы циклдың құрылымы 16 циклдан тұрады, ұзақтығы 2 милли секундқа тең және 8 бит*32КИ*16 цикл=4096 биттен тұрады.

 

№3 дәріс. Цифрлы коммутация жүйесінің  құрылу принципі

 

Дәрістің мазмұны:

- негізгі терминдер мен анықтмалар;

- уақыттық және кеңістік коммутацияны құрастыру принциптері.

 

Дәрістің мақсаты:              

- негізгі терминдер мен анықтамаларды зерттеу;

- уақыттық коммутацияны құрастыру принциптерін зерттеу.

 

Терминдер мен анықтамалар

Коммутация деп жекелеп қосылудың тапсырысы бойынша орнатуды айтамыз.

Хабарламаларды коммутациялау деп жүктемеге қызмет көрсететін приборларды ұстап тұру уақытын (время занятия) және кезекті азайту үшін жазылған хабарламаларды таратуды айтамыз. Егер де хабарламаларды тарату бірдей ұзындықты бөліктер арқылы жүзеге асырылса, онда бұл пакеттер коммутациясы деп түсіну керек.

Цифрлық коммутация процесі  деп жүйенің кірісі мен шыіғысы арасындағы қосылу аналогтық сигналға түрлендірусіз цифрлық сигналға операция көмегімен орнатылатын процесті айтамыз.

 

Уақыттық коммутациялау принципі

Цифрлық сигналдың уақыттық коммутациялау функциясын жүзеге асыратын блок және модуль коммутациясының уақыттық қадамы  немесе Т-қадамы (time-уақыт) деп аталынады.

Кіріспен салыстыру бойынша шығыс ИКМ сызығының бір арналық интервал тізбегінің ретінің өзгеруі, бір абоненттен басқа абонентке дыбыстық ақпаратты таратуды білдіреді.

Уақыттық коммутациялау принципі дәл осы белгісімен түсіндіріледі (кей уақытта арналық интервалдардың орын ауыстыруын немесе ақпараттық арнадан арнаға көшірілуін айтады).

Цифрлық коммутациялауды векторлық түрде S (кеңістік)-T (уақыт) координаталарында мына түрде көрсетуге болады:

                                  .

Уақыттық коммутациялау үшін . операциясы уақытқа арналған нақты кодалық сөзді ұстау (задержка) операциясы болып табылады.

Уақыттық коммутациялау модулінің кемшілігі - ол тек бір цифрлық желінің арнасын коммутациялауға қабілетті. Сондықтан  ИКМ желісінің коммутациясы үшін   модулі қажет. Ал әртүрлі ИКМ желілері арасында қосуды ұйымдастыру үшін онымен тізбектеп, қосымша жабдықты қосу керек.

 

 

3.1Сурет-Уақыттық коммутациялау принципінің кескінделуі

        

3.2Сурет- Уақыттық коммутациялаудың  векторлық кескінделуі

Қосымша жабдық- кеңістік немесе кеңістік-уақыттық коммутация блоктары.

 

Цифрлық сигналдың кеңістіктік координаталарының түрлену принципі

Цифрлық сигналдың кеңістіктік коммутациялануын жүзеге асырушы цифрлық коммутациялау өрісінің блогы немесе модулі коммутацияның кеңістіктік қадамы немесе S-қадам (spase-кеңістік) деп аталынады.

Цифрлық сигналдың кеңістік координаталарының түрленуінің негізі бір ИКМ желісінен берілген арналық интервалды басқасына арналық интервал тізбегінің ретін сақтай отырып, көшіру болып табылады. Мұндай түрлендірудің векторлық көрсетілімі келесі суретте көрсетілген. Бұл жағдайда да сандық сигналдың уақыттық және кеңістік координаталарының түрленуінің ортогональдығы болжамдалады.

,

өйткені

.

3.3 Сурет

а)  координаттың кеңістіктік түрленуінің векторлық көрсетілімі

в)  кеңістіктік коммутациялау матрицасы.

Кеңістіктік коммутациялау модулінде құрастырылған цифрлық КП цифрлық АТС-терді жасаудың бірінші этаптарында кеңінен қолданылды, өйткені орындалуы қарапайым және арзан ұйымдастырылатындықтан қолданылды. Алайда, кеңістіктік коммутаторлардың кемшілігі - барлық кіріс және шығыс ИКМ желілерінің тек бір жалғыз атты арнасының коммутациялануы. Қазіргі кезде бұл модульдер тек басқа типтердің коммутациялау модульдерімен бірге қолдануына алып келді.

 

Кеңістікті-уақыттық коммутациялау принципі

Цифрлық сигналдың координаталарының кеңістік-уақыттық түрленуін жүзеге асыратын блогы немесе модулі S/T қадамы деп аталады.

Кеңістікті-уақыттық коммутациялануының векторлық көрсетілімі келесі суретте көрсетілген. Бұл принципті іске асырушы блок жалғыз конструктивті блок болып табылады.

Сондықтан -ны және  ортогональды түрленуінің қосындысы ретінде қарастыруға болмайды.

 

 

 

 

3.4 Сурет

а)  кеңістікті-уақыттық коммутациялаудың векторлық көрсетілімі;

в)  кеңістікті-уақыттық коммутациялау прнципі.

 

№4 дәріс. Кеңістікті-уақыттық коммутация каналдарындағы цифрлық модул синтезі

 

Дәрістің мазмұны:

-         арналардың цифрлық коммутациялану процесінің құрылымдалуы;

-         ЭАТС-200 жүйесінің коммутациялау модулі.

          Дәрістің мақсаты:

-  арналардың цифрлық коммутациялану процесінің құрылымдалуын оқып -үйрену;

-    МПВК құрылымдық синтезінің әдісін үйрену;

-    қос жады әдісін үйрену.

Арналардың цифрлық коммутациялану процессінің құрылуы

Қарастырылып отырған коммутациялау процестері, цифрлық арналардың кеңістіктік және уақыттық коммутациялау блоктарының бөлінуін өздерінің іске асырылуы үшін болжамдады. Алайда, теориялық түрде аралас коммутация эффективтілігін аңықтайтын және МПВК кеңістіктік-уақыттық коммутациялаудың универсалды модулі толығымен анықталып біткен еді. Мұны іске асыру тек универсалды ғана емес, сонымен қатар орнықтыру құрылымы бар мамандандырылған БИС-терді құрастыруға мүмкіндік беретін жаңа технология пайда болғанда ғана мүмкін. Қазіргі таңда кеңістікті-уақыттық коммутациялау процесі құрылымының әртүрлі әдістері бар, олардың әрқайсысы МПВКВ синтез модулінің әдісін анықтайды.

Коммутациялау процесін мысал түрінде қарастырайық. Мысалға k_i және k_j арналарын коммутациялау керек болсын

 

 

мұндағы  .

Әр құрылым нұсқасына коммутациялау процесін жазайық:

1. _,

.

.

2. _,

.

.

3. Аралас коммутациялау екілік эквиваленттік жаңа түрлендіру (фиксированный) арқылы жүзеге асырылады; кеңістік координаталары  қосымша уақыттық  -жаңа түрлендіру  және кері қайта түрлендіру . Бұл кезде бірлік теңдігі орындалады:           

Бұдан коммутация процесі келесідегідей жүзеге асырылады

_,

 

,

 

,

 

.

 

Осыдан көретініміз, фиксирленген жаңа түрлендіру j⁰_s®t мультиплексирлеу (қосушы жоғарғы трактте арна пайда болуы) процесін сипаттайды, жаңа түрлендіру  - демультиплексирлеу процесін сипаттайды.

 

МПВК құрылымдық синтезінің әдістері

Цифрлық арнаның кеңістік-уақыттық коммутациялау модулінің құрылымдық синтезінің әдістері технология мүмкіндіктеріне байланысты. ИС универсалды базасында МПВК-ны құру үшін интеграцияның барлық жаңа түрлендірулерінің (кеңістік-уақыттық, параллельді –тізбекті, тізбекті-параллельді, мультиплексирлеу және демультиплексирлеу) орташа және жоғарғы деңгейлері суретке сәйкес құралатын процестерді байланыстырумен  жеке функционалды түйіндерде орындалады.

4.1 суретте МПВК-ның үш базалық құрылымы келтірілген, олар цифрлық коммутациялау жүйесінің негізгі коммутациялау модуліне негізделген. Бірінші құрылымы тізбектей (S-T), екіншісі (T-S), үшіншісі {(Т/S) Т(Т/S)}. Бұлардың әрқайсысы нақты жүйелерде қабылданатын өздерінің модификациясын тапқан. Солардың кейбіреуін қарастырайық.

 

 

4.1 Сурет - ЭАТС-200 жүйесінің коммутациондық модулі

 

Модуль ИКМ цифрлық әрқайсысы 32 арнадан тұратын n= 32 трактісінде пайда болған көптеген = 1024 цифрлық арнасында жүретін      процесін жүзеге асырады. ЭАТС-200 жүйесін құрастыру этапында техникалық деңгейді ескере отырып, ОЗУ-ға ақпаратты енгізудің параллельді тәсілі қабылданады, сондықтан модульдің кірісі мен шығысында тізбекті-параллельді, параллельді-тізбекті түрлендіру құрылғылары орнатылады. МВК синтезі кезінде айтып өткендей, олардың енгізілуі, бір жағынан элементтік базалық жылдамдығының жұмыс жасауына деген талапты төмендетеді, ал екінші жағынан уақыттық түрлендіру кезінде коммутацияланған процестің керекті жылдамдығымен қамтамасыз етеді.

Модульдегі коммутациялау процестерін жүзеге асыруды қарастырайық: j_t  уақыттық түрлендіру ОЗУ жадысында жүзеге асырылады,  j_S-кеңістіктік түрлендіру-кеңістіктегі шығыстарды физикалық бөлу арқылы жүзеге асырылады. 4.2 суретте бір кіріс тракты үшін модуль компоненттерін құрастыру принципі көрсетілген. Көріп тұрғанымыздай, әрбір шығыс тракт бір ОЗУ мен байланысқан, сондықтан 32 тракт үшін 32 ОЗУ енгізілген. Модульде жұмыс жасау режимінің мынандай түрі таңдалған - ОЗУ- (®¯;­®). Сондықтан, техникалық процесс мына түрде тұрғызылады. Әрбір Т_ц  тарату циклы кезінде тарату трактының барлық арналардағы ақпарат барлық 32 ОЗУ-бір аттас ұяшықтарында тізбектеліп жазылады. Сөйтіп, жадыдағы жаңарту жиілігі немесе нақтыланған ақпарат тарату циклымен анықталады және де дәл осы жағдай үшін 8 кГц-ті құрайды. Сондықтан, кейде циклдың ақпараттық блогын 8 кГц- тік блок деп атайды. Коммутацияны басқару, ОЗУ талаптарына сәйкес таңдалады  шығыс пен кіріс трактының кеңістіктік коммутациясы және ақпаратты оқу үшін таңдалынған ОЗУ ұяшығының коммутацияланған тракттердегі цифрлық арналардың уақыттық коммутациялануы болып табылады.

 

4.2 Сурет - Бір кіріс трактысы үшін модуль компоненттерін құрастыру принципі

 

АТСЭ-200 жүйесінде МПВК-ны құрастыру кезінде қос жады қолданылады, яғни ОЗУ бір-біріне идентивті екі параллельді сұлбада жүзеге асырылады. Бұл 6 МГц шегінде жатқан тактылык жиілігі бар жадының элементтерін қолдануға мүміндік береді. Модуль 13, 6 аттас шығыстарын біріктіру арқылы суретте көрсетілгендей 32 компоненттен 1х32-сі алынады.   арнасын  арнасымен коммутациялау үшін толық дуплексті қосуды орнату қажет, яғни

Осылайша, коммутациялау модулінің өткізу қабілеттілігі максимум 16 қосылысты құрайды.

МПВК 32х32 модулі АТСЭ-200 жүйесінің базасының модулі болып табылады. Оның негізінде 96х96; 128х128; 256х256 сыйымдылығы бар цифрлық жүйелерді іздестіру қадамы құрылады. Құрастыру МПВК-ның кірістері мен шығыстарының стандартты параллельденуі арқылы жүзеге асырылады. Кірістер мен шығыстар саны талап етілген сыйымдылыққа қатысты таңдалады. Құрылым экономикалық тиімсіз болып табылады, өйткені, жүйенің сыйымдылығына жабдықтардың көлемі квадратты тәуелді. Мысалға, егер 64х64 коммутациялау блогын құрастыру керек болса, яғни модульдың сыйымдылығы екі есе көбею керек, ал бұл үшін 32х32 төрт модулі қажет болады, яғни құрылғыны төрт есе үлкейту керек болады (4.3 суретті қараңыз).

 

 

4.3 Сурет - 64x64 коммутациондық блогы

 

 

№5 дәріс. Цифрлық коммутация өрісі

 

Дәрістің мазмұны:

-   ЦКӨ-нің негізгі түрлері;

-   құрастыру ерекшеліктері.

 

Дәрістің мақсаты:

-   ЦКӨ-ні құрастыру принциптерін оқып үйрену;

-   ЦКӨ-нің негізгі ерекшеліктері.

 

ЦКӨ звенолық принцип бойынша құрастырылады. ЦКӨ-нің звеносы деп сатылар тобын  S, Т немесе S/Т қарастырамыз. КӨ нің бір, екі және көп звенолы түрлерін звено санына қарай бөледі. Егер ондағы кез-келген қосылу звенолардың бір санымен орнатылатын болса, цифрлық КӨ біртекті деп аталады.

ЦКӨ модулдердің анықталған санын қолдану арқылы құрастырылады.

ЦКӨ симметриялық құрылым бойынша құрастырылады.

ЦКӨ барлық уақытта "ыстық" режимде қосарланады. ЦКӨ төртсымды болып табылады және бес класқа бөлінеді.

 

           каскад                 каскад                          каскад

 

                            5.1 Сурет- 1-ші класты ЦКӨ

 

Бірінші кластағы ЦКӨ дамудың алғашқы кезеңіндегі байланыс жүйесінде қолданылады. ЗУ-дың жоғарғы бағасы үшін оларды кеңістікті коммутация бөлімі ретінде құрады. Бұл  Sintel, DEX-T жүйелері.

БПК ішкі блокировканың ықтималдығының үлкен бөлшегін алған бойда кеңістікті сатылар уақыттық болып бөлінеді.

Бірінші класс ЦКӨ-ң бастапқысы және соңғысы S сатысы болып табылатын барлық цифрлық өрістерді біріктіреді. Мұндай атау аз сыйымдылықты КӨ сатысы деп аталады.

Екінші класты КӨ-ні қолданатын цифрлық АТС-ке мына жүйелер жатады: МТ20/25 (Франция), System X (DSS) Великобритания, EWSD Германия, GDT5 EAX (США), DTS-ІІ Япония.

ЦКӨ­ ні салудың ерекшеліктері:

-   кеңістікті коммутацияның толықтырғыш сатыларын қолдану сыйымдылықты және өткізгіштік қасиетін жоғарылатады, бірақ функционалдану принципіне әсер етпейді;

- алдын ала мультиплексирлеу кіріс цифрлық трактының екілік тығыздалуын қамтамасыз етеді, ал кезекті мультиплексирлеу оларды қайта құрады, бұл сандық КӨ-нің S– саты толықтыруларын қолданбай-ақ, өткізгіштік қасиетін жоғарылатады;

- КӨ-нің кірісінде мәліметтер жылдамдығын жоғарылату үшін ережеге сәйкес тізбекті коданы параллельді кодаға түрлендіреді. Бұл үшін әрбір кіріс сызығына тізбекті параллельді түрдегі, ал шығысына параллельді тізбекті түрдегі түлендіргішті орналастырады.

Осындай КӨ негізінде жергілікті қала аралық және транзитті станцияларды құруға болады.

 

 

 

 5.2 Сурет – 2-шы класты ЦКӨ

 

Үшінші класс ЦКӨ

Үшінші класс КӨ универсалды болып табылады, өйткені олар сыйымдылықтың барлық диапазондары үшін КЖ-ды бір типті құрастыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар,  сыйымдылықты өсіру  кеңістікті коммутация  звеноларының санын өсіру есебінен жүреді және қарапайым құрылымнан  күрделі құрылымдарға өтеді. 

Көп жағдайларда КӨ-ні жобалау кезінде уақыттық және кеңістіктік коммутациялау сатылары сәйкес блоктарға біріктіріледі: уақыттық коммутациялау блогы және кеңістіктік коммутациялау блоктары. Бұл уақытта КӨ-нің сыйымдылығын өсіру  БВК-мен БПК-ның анықталған санын қосу арқылы жүзеге асады. Бұл уақытта КӨ-нің сыйымдылығын өсіру  БВК мен БПК-ң анықталған санын қосу арқылы жүзеге асады.

Үшінші класты КӨ-ні қолданатын сандық АТС-терге мыналар жатады: МТ 20/25 (Франция), System X (DSS) (Великобритания), EWSD (Германия). GDTS (США), DTS-11 (Япония)  және басқалар.

Төртінші класты СКӨ

Төртінші класты СКӨ сыйымдылықты өсіруді  қарапайым жолымен, яғни, универсалды  ИМС түрінде жасалынған S/T-қадамдарын қосудың нәтижесінде  кең қолданыс тапты.

S/T-қадамдарының негізін коммутациялық элементтер немесе модульдер құрайды. Аз сыйымдылықты САТС-терді жобалау кезінде, олардың КӨ-сі  бір модулден ( 8/8 ден 32/32 сыйымдылығы бар кіріс/шығыс ИКМ желілері) тұратын S/T-қадамының бір звеносын қолдану арқылы құрастырылуы мүмкін.

 

 

 

  5.3 Сурет –БИС S/Т қадамдары

 

№6 дәріс. Абоненттік және желілік интерфейстерінің құрылымы

 

Дәрістің мазмұны:

-  цифрлық АТС түйістерінің түсінігі;

-  аналогты  абоненттік түйістерін құрастыру принциптері.

 

Дәрістің мақсаты:

-  цифрлық АТС түйістерін құрастыру принциптерін оқып үйрену;

- цифрлық АТС түйістерін құрастыру принциптерінің негізгі ерекшеліктері.

 

Цифрлық АТС-тердің жұмысы әртүрлі телекоммуникациялық жабдықтардың ортасында іске асырылады: басқа АТС-тің, әртүрлі абоненттік құрылғылардың, тарату жүйелерінің ортасында іске асады. Бұл құрылғылардың бірігіп жұмыс атқаруы үшін белгілі бір ережелердің сақталуы керек. Негізінен байланыстың сандық станциясы интерфейсті аналогты цифрлық абоненттік желілермен және ақпарат жүйесімен қамтамасыз етілуі керек.

Түйіс деп функционалды сипаттамалармен, физикалық біріктірілудің жалпы сипаттамалармен, сигналдар сипаттамаларымен ерекшеліктеріне байланысты басқа да екі функционалды блоктар аралығындағы шекараны айтамыз.

Түйіс екі құрылғы аралығындағы біріктіру өлшемдерінің бір ретті анықталуын қамтамасыз етеді. Түрге, санға біріктіру тізбегінің қызметіне сонымен қатар

 осы тізбек  арқылы  берілетін сигнал тізбектелуіне және формасына  қатысты.

Түйістердегі түрлердің дәл анықталуы, сандары, формасы және біріктірілудің тізбектелінуі, екі функционалды блоктар аралығындағы  ішкі байланысы аралықтарында түйістердің ерекшеліктері тапсырылады.

Цифрлық АТС торабын келесі түрлерге бөлуімізге болады (7.1 сурет):

аналогты абоненттік түйісі;

цифрлық абоненттік түйісі;

ISDN аналогты түйісі;

Желілік түйістер (цифрлық, аналогты).

 

 

6.1 Сурет -  Цифрлық АТС түйістері

 

ISDN абоненттік түйісі

Цифрлық АТС түйісі

Кейбір кездерде техникалық әдебиеттерден МККТТ (МСЭ-Т)да Q.501 - Q.517 кепілдемесінде түйістердің түрлерін кездестіре аламыз. Осы кепілдемеге сәйкес аналогты және цифрлық біріктіру желілері АТС-ке  А, В және С желілік түйіс түрлері арқылы қосылады.

А түйісі арқылы ИКМ - 30 (2048 Кбит/с) немесе ИКМ - 24 (1544 Кбит/с) қондырғыларымен нығыздалған цифрлық трактар қосылады.

Ал В түйісі ИКМ - 120 (8448 Кбит/с) қондырғысымен нығыздалған цифрлық трактарды қосу үшін тағайындалған.

Аналогты екілік, төрттік сымды желілері цифрлық АТС-тің станционды аяқталуына С түйісі арқылы қосылады. Аналогты- цифрлық түрлендіргіштер осы желілермен бірге цифрлық АТС құрамына кіреді.

Аналогты желілерді қосу үшін (цифрлық станциядағы қатынауды қамтамасыз ететін құрылғыдағы абоненттік немесе кеңселік өндірістік АТС-де (УПАТС)) Z (Z 1Z 2Z 3) түйістері қолданылады. Z түйістерінің сипаттамасы негізінен желінің ұлттық ерекшеліктеріне байланысты.

Цифрлық желілерді қосу үшін Uжәне V интерфейстері анықталған. U және V 1 түйістері негізгі қатынауды абоненттік желілерге қосылу үшін қолданылады (орыс тілді аббревиатура ЦСИО – интегралды қызмет көрсетудің сандық желісі). Түйіс арқылы қатынаудың негізгі сұлбасы В типінің екі арнасы (2*64 Кбит/с ақпарат арналары) және Д типінің бір арнасы (16 Кбит/с сигнализация арнасы). V 2 түйісі 2048 Кбит/с жылдамдықтағы цифрлық станция астын қосу үшін тағайындалған. V 3 түйісі  арқылы  интегралды желіге (цифрлық УПАТС) біріншілік қатынау алдында цифрлық қондырғы қосылады. Түйіс сұлбасы: 30В+Д. Мультиплексорлы қондырғы АТС-ке V 4 түйісі арқылы қосылады. Аналогты кеңселік АТС-ке қосу кезінде қолданылған ИКМ мультиплексорлары үшін  V 5 түйісі тағайындалған.

Қазіргі кезде кейбір сатыдағы типтері толығымен қарастырылған әсіресе, V 5 түйісіне үлкен өзгеріс енді.

Аналогты абоненттік түйіс.

Цифрлық АТС-ті құру алдында, цифрлық АТС-ке аналогты телефонды қондырғысы бар аналогты абоненттік желіні қосу керек. Осыдан жүз жылдан астам уақыт бұрын жасап шығарылған телефондық қондырғы аналогты телефонды желілерде қолдану өте тиімді болды. Біріншіден, оның құрамында бұрыштық микрофон- қуатты күшейткіш болды. Екіншіден, барлық қажетті сигналдар түрлендіргішсіз телефонды станциядан әңгімелесу бойынша беріледі, бұл кезде толықтырғыш қатарлар керек емес. Үшіншіден, аналогты электрлік тербелістерде әңгімелесу алдында микрофоннан бір абоненттен екінші абоненттің телефонына түрлендіргішсіз беріледі. Төртіншіден, телефондық қондырғының өзі электрлік жүйе бойынша қалай қарапайым болса, солай конструктивті болады. Осы телефондық қондырғы көмегімен үлкен сенімділікке қол жеткіземіз. Бесіншіден, аналогты телефондық қондырғылар бағасы қымбат емес, өйткені олар бұрыннан шығарылады.

Аналогты телефондық қондырғы идеалды емес: көмірлік микрофон гигроскопты және шуылдық көз ретінде қызмет атқарады, дискті нөмір тергішті телефондық қондырғысы жиі істен шығып қалады. Сондықтан, көптеген жылдар бойы микрофондарды құру жұмыстары жүргізіліп жатыр және көмірлік микрофон орнына басқа жүйелер, мысалы дискімен бірге кнопкалы нөмір тергіштер шығарылып жатыр.

Дүниежүзіндегі телефондық қондырғылардың нақты санын ешкім білмейді, бірақ сенімді түрде жүздеген миллион данасы бар деп айтуға болады. Мұның өзінде абоненттер жұмысқа тиімді әрі қарпайым қондырғыны басқа қымбатырақ цифрлық телефондық қондырғыларға ауыстыруға асығып жатқан жоқ.

Цифрлық АТС-ке аналогты абоненттік желісін қосу алдында туындаған мәселелер BORSCHT  аббревиатурасымен (орысша транскрипциясы – БОРЩ бейнеленеді). Бұл аббревиатурасының сипаттамасы төменгі кестеде берілген.

Кестеден көріп отырғанымыздай, цифрлық АТС-ке аналогты абонентті желілерді қосу алдында тораптарды ұйымдастырудағы мына мәселелер тобын шешуге тура келеді:

-   таратушы сөздік сигналдар түрлері бойынша (Сoding функциясы -кодалау) келісу және әңгімелесу трактының екі сымды жүйесінен төртсымды жүйеге өтумен байлыныстылығы және керісінше (Hybrid функциясы – дифжүйесінің функциясы);

-   таратушы сигналдар деңгейі бойынша келісу: телефондық       қондырғылар жағына жоғарғы деңгей сигналдары жіберіледі (Battery  feed функциясы және Ringing), АТС-ке бұл сигналдар өтпеуі керек (5…12В  қоректенуі бар БИС және СБИС негізінде тұрғызылған цифрлық АТС );

- абоненттік сигнализацияларды қамтамасыз ету (функция - Signalling сигнализация).

-   Testing (бақылау) функциясы және Overvoltage protection (қауіпті кернеуден қорғану) аналогты абонентті желісінің түйісін ұйымдастыруға тікелей қатынаспайды, алайда оның шынайылығы абоненттік желілердің пайдалану процесстерін АТС персоналдарын қауіпті кернеулерден қорғануға мүмкіндік береді.

Аналогты абоненттік түйістердің дамуының негізгі жолдарында бірнеше нақты мысалдарды қарастырайық.

 

6.1 К е с т е -  BORSCHT функциясының сипаттамасы

Аббревиатура әріптері	Функцияның ағылшынша аты және оның қазақша аударымы	Функциялар сипаттамасы
B	Battery feed (микрофондарды сіңдіру)	Абоненттік желіге көмірлік микрофондарды сіңдіру үшін қажетті кернеулер (U=60B, I=20мА , СССР).
O	Overvoltage protection (Күдікті кернеуден қорғану)	Арнайы құрылғылар көмегімен бекітілген цифрлық АТС 220 (380)В абоненттік сызық кернеуінің түсуінен, найзағай түсу кернеуінен қорғайды
R	Ringing (Шақырушы сигналдарды жіберу)	Шақырушы абонентке 25 Гц жиілікпен және 95 В кернеуімен "Шақыру" сигналы жіберіледі (кейбір мемлекеттерде кернеу 110 В болуы мүмкін)
S	Supervision, немесе Signalling (Бақылау немесе сигнализация)	АТС приборлары трубканың көтерілуін және тасталуын тіркеу керек және шақырылушы абоненттің нөмірінің санын тіркеумен қамтамасыз етуі керек
C	Сoding (Кодтау)	Абоненттік желі арқылы түскен аналогты сигнал, цифрлық сигналға түрленеді және керісінше.
H	Hybrid (дифжүйе функциясы )	Аналогты абоненттік желі екі сымды болады, ал цифрлық АТС-гі сигналының коммутациясы және таратылуы төрт сымды. Сондықтан түрлену дифжүйесі арқылы жүзеге асырылады.
T	Testing (Бақылау)	Абоненттік желі және телефондық аппараттар жұмысы, сонымен қатар жоғарыда аталған құрылғылардың жұмысы бақыланады.

 

ЭАТС-200 жүйесіне аналогты абонентті желілерді қосу

ЭАТС-200 жүйесінде абоненттік желілер 16 абоненттік желілерді құрайтын комплект SLU16C стандартты абоненттік комплектілердің блогына, немесе SLU8C (8 АЖ қосылады) толықтырғыш қызметімен цифрлық абоненттік комплектілер блогына қосылады. SLU16C және SLU8C комплектілерінің құрылымы бірдей. Бірақ SLU8C комплектісі бірнеше қосымша функциялармен қамтамасыз етеді

АТС ЭАТС 200 абоненттік түйісі SUB абоненттік модулінің құрамына кіретін төрт платада орындалады.

 

 

                 6.2 Сурет - ЭАТС 200 жүйесіндегі аналогты АЛ қосылуы

 

SLU16С -16 АЖ қосу үшін стандартты абоненттік комплектілер блогы;

SUC - кодер (64 АЖ); SUD - декодер (64 АЖ); LTEST – АЖ тексеру құрылғысы.

 

№7 дәріс. Цифрлық абоненттік түйіс

Дәрістің мазмұны:

- цифрлық абоненттік түйісті құрастыру принциптері;

- бағыттаудың жиілікті бөлінуімен қамтылған екі сымды жүйе;

- ақпаратты бағыттаудың уақыттық бөлінуімен қамтылған екі сымды жүйе.

 

Дәрістің мақсаты:

- цифрлық АТС түйістерін құрастыру принциптерін оқып үйрену;

- екісымды жүйенің құрылуының негізгі ерекшеліктері.

Әртүрлі фирмалармен құрылған цифрлық телефондық қондырғыларды ISDN технологиясының аппараттарының қосымша мүмкіндіктеріне балама ретінде қарастыруға болады. Алайда стандарттау тұрғысынан қарасақ, цифрлық абоненттік түйіс әрбір фирма үшін құқығын жазуға болатын "таза парақ" болып табылады. Бұл дегеніміз, цифрлық телефондық қондырғы, мысалы Siemens фирмасының телефондық қондырғылары ISDN телефонының барлық функциясын жүзеге асыруда, тек Siemens (EWSD, Hicom) фирмасының телефонды станциясына қосылу кезінде ғана жұмыс істей алады. Сонымен қатар, бұл цифрлық Ericsson, Alcatel ТҚ-да қатысты. Әрбір фирма өз станцияларына  "өзінің" цифрлық ТҚ-на "туыс" протоколда жұмыс жасайтын, белгілі интерфейсті жасап шығарады. Сондықтан абоненттік түйісті сипаттау үшін тек абоненттік желі бойынша цифрлық алмасуды ұйымдастырудың жалпы принциптері жайлы ғана айтуға болады.

АЖ  арқылы цифрлық ақпаратты екі жақты тарату үшін жүйенің төрт типін қолдануға болады:

-         төрт сымды жүйе;

-         тарату бағытын жиілікті бөлуі бар екі сымды жүйе;

-         тарату бағытын уақыттық бөлуі бар екі сымды жүйе;

-         бейімді эхоккомпенсаторы бар екі сымды жүйе.

Төртсымды жүйе

Бұл жүйе алғашқыда цифрлық абоненттік желілерде цифрлық ақпараттардың екі жақты тәуелсіз цифрлық ақпаратты таратуда абоненттерге телефондық емес қызмет көрсетулерді көрсету үшін енгізілді.

Төрт сымды цифрлық ақпараттардың лайықтылығы бір-бірінен станция арқылы алыстатылуында, сонымен қатар, жүйелік есептеулер қарапайымдылығында табылатын абоненттік терминалдардың ерікті қосылуында. Жүйе жеткілікті түрде ауыспалы бөгеуілдерге тұрақты сигналдың тітіркенуінсіз, желі өшулігінің өзгертілуіндегі ерекшеліктерге мүмкіндік береді. Алайда ол кабельдің тарту мүмкіндігін төменгі дәрежеде қолданумен сипатталады. Ескеруімізше, цифрлық АТС-тің абоненттік желісі бойынша жоғары жиілікті тарату қажет емес, себебі бұл жүйе экономикалық тұрғыда тиімді емес. Осымен байланысты берілген жүйе тұтынушылар үшін шектеулі.

Бағыттың жиілікті бөлінуімен қамтылған екі сымды жүйе

Бұл кластың шынайы құрылған жүйесі сұлбада қамтылған, дифжүйедегі негізгі айырмашылығы-ақпараттарды таратудың өзара әсерін төмендетуге мүмкіндік берді. Ақпараттарды тарату бір фазалық кода бойынша беріледі. Бір бағытта Х1 ақпарат бір период\ символ (BiPh1) коды түрінде, ал басқа бағытта Х3 ақпараты үшін период \ символ (BiPh3) коды түрінде беріледі.

Тарату бағытының уақыттық бөлуі бар екі сымды жүйе

Бағыты уақыттық бөлумен қамтылған жүйесінде тарату және қабылдау үшін интервалдар уақыт бойымен  бөлінген.

Станциядан абоненттік тарату кезінде цифрлық сигнал буферлік есте сақтаушы құрылғыда жинақталады. Содан кейін екі есе үлкен жылдамдықпен оқылады. Бұл кезде сигналдар пакет түрінде таратылады. Абоненттік жақта станциядан тартылатын сигналдар буферлік есте сақтаушы құрылғыда жинақталады да үздіксіз цифрлық сигнал тізбегі түрінде оқылады.

 

 

 

 

 

 

 

7.1 Сурет -  Бағыттың жиілікті бөлінуімен қамтылған екі сымды жүйе сұлбасы

 

 

7.2 Сурет - Бағыттың жиілікті бөлінуімен қамтылған және дифжүйесі бар тарату жүйесінің сұлбасы

 

Абоненттен сигналдың станцияға жеткізілуі бос уақыттық интервалды қолданылуы бар пакеттер түрінде іске асырылады. Бұл әдіс "пинг-понг" деп аталады.

Кабель бойынша тарату жылдамдығы  бастаудан таратылатын сигналдар жылдамдығына қарағанда екі есе үлкен болғандықтан, төрт сымды таратуға қарағанда бұл кезде өту әсері алып тасталынады.

Алайда, аз шығын кететіндей  "пинг-понг" әдісін жүзеге асырудың бір кемшілігі бар, ол аз ғана әсер ету аймағы бар ( 2км жуық). Сондықтан үлкен сыйымдылығы мен аумағы бар жүйені ұйымдастыру үшін уақыт бойынша компрессиялаудың түрлі әдістерін қолданады. Егер бір кабель арқылы синфазалық тартуды жүзеге асыратын болсақ, желі аумағын біраз шамаға үлкейтуге болады.

Суретте бағыты уақыт бойынша бөлінуі бар екі сымды трактының құрылымдық сұлбасы көрсетілген. Ол толық дуплексті жұмыс істеу режимімен қамтамасыз етіледі. Тарату абоненттік жартылай комплект АПК және станционды жартылай комплекті СПК арасында импульстер жинағы түрінде жүзеге асырылады.

Станциялық және абоненттік жабдықтардың тарату режиміне аустыру немесе қабылдау К коммутаторлары арқылы синхронизация құрылғыларынан алынатын сигналдар арқылы іске асырылады. Ақпараттық ағымдардың түйістері екі жақта да төрт сымды сұлба бойынша жүзеге асырылады. Кіріс цифрлық ақпарат жадылық құрылғыда жазылады. Жиындарды тарату жылдамдығы эффективті жылдамдығына тең немесе кірістегі сандық ағымның жылдамдығынан асу керек. Әйтпесе, ақпараттың бір бөлігі жоғалуы мүмкін. Бағыттарды уақыт бойынша бөлуі бар жүйелер үшін негізгі мақсат жиынтықты тарату жылдамдығымен оның ұзындығын таңдау болып табылады. Бір жақтан тарату жылдамдығы тарату ортасының өткізу қабілеттілігімен шектеледі. Ал басқа жақтан тарату жылдамдығы ұйымдастырылатын байланыс қызметтерінің талаптары арқылы анықталады. Цифрлық телефондық аппарат бірінші кезекте  64 Кбит/с жылдамдықты қажет ететін телефондық байланыс қызметімен қамтамасыз етуі керек.

Алайда, бұл жылдамдық дыбысты дифференциалды және бейімді кодалау әдістерін қолданғанда азаюы мүмкін. Бұл жағдай байланыс желісінің ұзындығын үлкейтуге мүмкіндік береді.

  Бейімді эхокомпенсаторлары бар екі сымды жүйе

Жоғарыда айтылғандай, цифрлық сигналдардың тартылуының бағытын бөлу үшін дифжүйелер қолданылады. Бұл жағдайда, тартқыштың шығыс кедергісінің желінің комплексті кедергісі мен келісімділігі кезінде желідегі сигнал амплитудасы таратылатын сигнал аиплитудасының жартысына тең болуы керек. Сондықтан тартылатын сигнал желідегі сигнал қосындысынан таратқыштың шығыс сигналын шегеру арқылы алынуы мүмкін.

Алайда, стандартты дифжүйелер тарту мен қабылдау трактерінің толық бөлінуін қамтамасыз ете алмайды. Кең жолақтағы соңғы нүктеде өтпелі өшу бойынша талап етілген сипаттаманы ұстап тұру үшін ЭХК енгізіледі.

Бұдан басқа, анықтаушы мән соңғы нүктеде тарату сапасына өтпелі әсер ететіндіктен, дифжүйелердің балансировкасы кезінде тарату желісінің ұзақтығына мән беріледі. Сымдардың әртүрлі диаметрлерінің бар болуына және бір абоненттік желінің құрамындағы әртүрлі сипаттамаларды қамтитын әртүрлі маркалы кабельдердің бар болуына байланысты жағдай қиындай түседі. Цифрлық абоненттік желіге абоненттік желінің кіріс кедергі көлемінің шашылу компенсациясы үшін дифжүйенің балама контурының автоматты түрде құрылуы қаралады. Алайда, бұл жағдайда толық  пайда болмаған АРУ мен қамтамасыз етілген символ аралық интерференцияны алып тастау техникалық жағынан өте қиын.

Абоненттік желі бойынша цифрлық сигналдарды тартылуымен байланысты туындайтын қиындықтарды жеңу үшін цифрлық ЭХК-мен біріктірілген цифрлық дифжүйелері ұсынылады. Соңғысы 45 дБ-ден кем емес өлшеммен эхосигналдардың берілуін қамтамасыз етеді. Сондықтан оларды абоненттік желілерде қолдану өте орынды.

 

 

№ 8 дәріс. ISDN абоненттік түйісі

 

Дәрістің мазмұны:

-  цифрлық АТС түйісі туралы ұғым;

-  ISDN абоненттік түйісін құру принциптері.

 

Дәрістің мақсаты:

-  цифрлық АТС торабын құру принциптерін оқып,үйрену;

-  ISDN абоненттік түйісін құру принциптерін оқып үйрену.

 

Бірінші кезекте, цифрлық абоненттік желілерді қолдану тұтынушыларды сапалық байланыспен қамтамасыз етуге, сонымен қатар көрсетілімді қызметтердің спектрін кеңейтуге, оның тарату жылдамдығын жоғарылатуға мүмкіндік береді. Цифрлық телефондық желілердің дамуы, ISDN (Integrated Services Digital Network) технологиясымен байланысты. Телефондық желілерден басқа ISDN келесідегідей мүмкіндік береді: деректерді таратуға, (ЛВС) жойылған жергілікті есептеуіш желілерді біріктіруге, интернетке қатынауды, бейне конференциялды байланысты трафигін жеткізуге мүмкіндік береді.

ISDN технологиясы дерекқорлы қатынауды (BRI немесе BA) және біріншілік қатынауды (PRI или PA) қосады. Дерекқорлы қатынау абоненттерге трафиктердің таратылуы (В типі) үшін екі арнаның 64 Кбит/с бойынша көрсетілімін және бір сигнализация арнасының 16 Кбит/с (D типі) көрсетілімін қарастырады. Ал, біріншілік қатынау- абоненттерге трафиктердің таратылуы үшін  30 В - 64 Кбит/с бойынша арналардың және бір  D типі арнасының сигнализация көрсетілімін қарастырады.

Цифрлық АТС-ке абоненттердің қосылуы электрлік екі сымды кабельдер бойынша жүзеге асырылады:

-  Uо интерфейс типі арқылы дерекқорлы қатынау үшін;

- Uк2 интерфейс типі арқылы біріншілік қатынау үшін.

Мұның алдында міндетті түрде, МСЭ – Т ның бұл интерфейс стандартизацияларын өткізбейтінін белгілейік. Uо интерфейсі үшін ISDN қолданылатын желінің физикалық қасиеттері официялды себеп болып табылады. Бұлар әртүрлі елдерде бір-бірінен ерекшеленеді, ал сигнал формасы түйісі осы сипаттамалармен келісуі керек. Алайда, көптеген мамандардың ойы бойынша, негізгі себеп телекоммуникациондық құрылғыларды шығаратын байланыс операторлар компания интерфейстерінің сәйкес келуі болып табылады. Біріншілері  U- интерфейсі үшін жасалынған әртүрлі стандарттарға өзгертулерді енгізгілері келмейді, ал екіншілері терминалдық құрылғыларды жалға беру арқылы ақша тапқылары келеді.

Цифрлық қатынауға қарағанда ISDN абоненттік қатынауда мұндай көп мүмкіншілік болмады. Қазіргі кезде әлемде үш типті U-интерфейсі қолданылады, олар кодтау сызығының хаттамасымен ерекшелінеді: 2В1Q, 4В3Р немесе Uр0. Соның ішінде Европада кең таралған 2В1Q коды U номинальды кернеумен 90-120 В терминалдық құрылғының дистанционды қоректенуімен көзге түсті. Мұндай шешім барлық европалық компанияларда қолдау тапты (Siemens, Ericsson, Alcatel, Italtel және т.б). Сондықтан, қазіргі таңда абоненттердің терминалдық құрылғысы қолданатын сандық АТС-пен бірге қосылып  жұмыс жасайтындығы туралы шындық бар.

Цифрлық АТС абоненттік желісі  комплекті (LT) сызығына және (ЕТ) станциондық шеткісіне қосылады.

Uк2 интерфейс құрылғысы стандартты емес, себебі берілген жай интерфейс физикалық және арналық сипаттамаға, Е1 стандартты арна циклдық құрылымға сәйкестендірілген (G.703, G.704 МСЭ – Т ).

Uо және Uк2 типті интерфейстердің өзара мүмкіншіліктері:

-   РRI үшін қосылу тек "нүкте - нүкте" режимі үшін. ВRI  "нүкте – көп нүкте" режим қосылуын ұстап тұрады;

-   РRI интерфейс қорегі  жеке арна қорегімен немесе жеке блок қорегімен қамтамасыз етілуі керек;

-   РRI физикалық деңгейі активті болып тұрады (күнделікті жұмыс жасап тұратын негізгі интерфейс құрылғылары үшін). Осы байланыс  кезінде активизация және дезактивизация PRI интерфейсі болмайды;

РRI және ВRI де сигналдық ақпаратпен алмасуды ұйымдастыру үшін ИКМ-ның 16-лық арналық интервалына сәйкес келетін белгіленген арна (Д - канал) қолданылады.

U типті интерфейстерде хаттамалар қолданылуы мүмкін, оның негізгілері кестеде көрсетілген. Европада олардың ішінен E - DSSl (басқа аттары- lSDN, ETSI) хаттамасы кең таралған. Ал Ресей мен Белоруссияда E – DSSl lSDN желілері үшін ол ұлттық стандарт ретінде ұсынылған.

Цифрлық АТС-ке NТ шеткі пунктінің желілері қосылады: NТВА немесе  NТРА. (кейбір жағдайда біріншілік қатынау кезінде NТРА УПАТС- ке қосылуы мүмкін.) Желі шеткі пунктін тағайындау Uв  интерфейсін  (SO "қолданушы  - желі") lSDN құрылымына қосылу кезінде керек. SO интерфейсі төртсымды байланыстыру сызығын және рекомендацияланған МСЭ - Т I.430,Q.921, Q.931. стандартталған құрылым қолданылады. Егер құрылғы мен АТС арасындағы шақырым 100 км-ден аспайтын болса, цифрлық  АТС тізбегі lSDN құрылғысын қосуда SO типті кірістірілген түйісін иемденеді,.

 lSDN желісін қосудың мысалдары.   Қорытындыға келетін болсақ, РRI немесе ВRI интерфейстері көп жағдайда АТС мекемелерін телефондық желілерге қосу кезінде қолданылады (ВRI интерфейсі 2 байланыс желісін қамтамасыз етеді, ал РRI - 30 байланыс желісін қолдану тиімді).

Е - DSSl. Мұндай түйістер іс жүзінде абоненттік және желілік болып  саналу керек.

 

 

 

 

 

 

8.1 К е с т е - ISDN желісі үшін хаттамалар

Хаттамалар	АТС-пен әрекеттесу	Таралу аймағы
E-DSSl	Бәрімен	Европа
CorNet -T	Siemens	Европа
CorNet - N	Siemens	Европа
1TR - 6	Bosch/Telenorma	Германия
TNlR6 -T	Bosch/Telenorma	Германия
TNlR6 -N	Bosch/Telenorma	Германия
NI - 1, NI - 2	Lucent, NORTEL, Harris	Солтүстік Америка

 

Цифрлық АТС-тың желілік түйістері. Желілік түйіс астында цифрлық АТС-ке қосылу құрылғысын түсінеміз. Олар АТС-тің басқа қатынау желілеріне қосылу құрылғылары: қатынау желісі, мәліметтерді тарату және т.б. қосылу түрлері бар.

Қатынау желісімен қосу түйіс. Іс жүзінде қазіргі уақытқа дейін МСЭ-Т КЖ-ның сандық желілерін қосу үшін интерфейстер стандартизациясын жүргізген емес.

Бүгінгі таңда барлық дерлік цифрлық АТС-тері үшін, 2048 Кбит/с тракты қоданылатын интерфейстер үшін, әртүрлі құрастырушылардың өз хаттамалары қолданылып келеді. Бұл байланыс операторларының станционды кеңейту кезінде қосымша жабдықтар таңдауын шектейді.

Жалпы түсінікте қатынау желісі деп абоненттер категориясының номенклатурасын (дыбысты, мәліметті , бейнені  тарату) және басып шығару құралдарын (металды және талшықты оптикалық кабельді, сымсыз қатынау) айтамыз. Абоненттік қатынаудың барлық технологиясын бір жүйеге келтіретін универсалды интерфейс V5 қатынау желісінің интерфейсі деп аталады.

V5 интерфейсінің мынадай екі түрі бар:V5.1 және V5.2. V5.1 интерфейсі 2048 Кбит/с сандық трактысы бойынша АТС-ке 30 аналогты АЖ-ны концентраторсыз қосуға мүмкіндік береді. Бұл кезде сигналдар ортақ арна бойынша жүзеге асырылады. V5.2 интерфейс бірнеше 2048 Кбит/с тракттерінен құралады және 8-ден аспайтын коэффициенті бар концентрацияны қолданады және арналық интервалдардың динмикалық тағайындалуын қолданады, міне бұл жағдайда V5.1 және V5.2 интерфейстерінің принципиалды айырмашылығы көрсетіле береді. V5.1 интерфейс арналық интервалдары абоненттік тракттердің цифрлық арналарына қатты бекітіледі, яғни бұл арналар арасында тұрақты байланыс болады. Ал V5.2 интерфейстерінде тасушы арналардың абоненттік порттар арналарына қатты бекітілуі болмайды. V5.1 және V5.2  интерфейстерінің салыстырмалы сипаттамалары келесі кестеге енгізілген.

 

 

 

8.2 К е с т е - V5.1 және V5.2 интерфейстерінің салыстырмалы сипаттамалары  

V5.1 интерфейс	V5.2 интерфейс
АТС-ке бір Е1 трактын қосуға мүмкіндік береді (30В - арналар)	АТС-ке топтық тракты қосуға мүмкіндік береді  (16ға дейін) 2048 Кбит/с
Абоненттік желінің концентраторлық функциясын қамтамасыз етпейді, Е1 тракт арналық интервалымен абонентті беру жүйесінің тікелей сәйкестігі	Абоненттік желінің жүктемесінің концентрациясын қамтамасыз етеді. Арналық интервалының динамикалық тағайындалуы
ISDN біріншілік қатынауын қолдамайды	ISDN біріншілік қатынауын қолдайды
Сигнализация интерфейстік тракттың ортақ арнасымен жүзеге асырылады	Әр 2048 Кбит/с тракт үшін бірнеші сигнализация арнасы қарастырылған
Интерфейс трактының бас тартуы кезінде резервтеу функциясымен қамтамасыз етпейді	Интерфейс трактының бас тартуы кезінде басқа интерфейс трактына ауыстыру арқылы резервтеу функциясымен қамтамасыз етпейді

 

 

 №9 дәріс. ЦКӨ-мен байланыстыру түйісі

 

Дәрістің мазмұны:

- цифрлық АТС-пен ЦКӨ-нің түйісінің түсінігі;

- келісімді құрылғылардың сұлбаларын құрастыру принципі.

 

Дәрістің мақсаты:

- цифрлық АТС-пен ЦКӨ-нің түйістерін құрастырудың принципін оқып, үйрену;

- келісімді құрылғылардың сұлбаларын құрастыру принципін оқып, үйрену.

Цифрлық АТС-ті басқа цифрлық АТС-пен  қосу кезінде немесе цифрлық АТС-пен қосылатын таратудың цифрлық жүйесінің аналогты АТС-і арасында цифрлық түйіс ұйымдастырылады. Бұл жағдайда ЦКӨ-нің керекті мүмкіндіктерінің бірі жүзеге асырылады.

ЦКӨ-нің цифрлық түйісіне және цифрлық АТС-ке мынандай екі талап қойылады: электрлік және логикалық талаптар.

Циклдар құрылымының келісімділігін қамтамасыз ету былайша түсіндіріледі, талаптарына сәйкес ЦКӨ-нің кірісінде циклдар формалану керек. Мұндай келісімділік, АТС-тің  ішкі екіншілік демультиплексирлеу арқылы жүзеге асырылады.

Логикалық келісімділік, НDВ3 кодының сызықты сигналының екілік кодқа түрленуінен тұрады және станциялық тактылық сигналына сәйкес кіріс сигналының синхронизациясынан тұрады.

ИКМ-30 циклының және ЭАТС 200 ішіндегі циклының құрылымы бірдей, сондықтан олардың келісімділігі қажет емес. Оған қоса, ЕТ блогына ИКМ желісі бойынша сигналдарды таратудың сапасын басқару міндеттеледі.

Т1,…, Т15…, Т17…, Т31, уақыттық арналық интервалдарының құрамы, сонымен қатар Т16 сигнализациясының арналық құрамы ЕТ блогы арқылы екі бағытта да өзгеріссіз жүзеге асырылады.

Өзгеріске Т0 арналық интервалының биттері ұшырайды. ОМС техникалық қызмет көрсетуі ЕТ блогын Т0 арналық интервалы бойынша басқару кезінде ЭЕМ мынадай қызметтерді жүзеге асырады:

- қалыпты жұмыс жасау кезінде ЕТ блогын орнату;

-  ЕТ блогын диагностика режиміне ауыстыру;

- ЭАТС 200 коммутациялау  жүйесіне авариялық сигналдарды тарату.

ЕТ блогы екі платадан тұрады: олар циклдық  синхронизация блогы (FREAL) және регенератор (келісімді IR регенераторы немесе TR станциондық регенераторы) (9.3 сурет).

Аналогты байланыстыру желілері және тарату жүйелері арасындағы түйіс.

Көп жағдайда, аналогты және цифрлық АТС байланысы үшін цифрлық телефондық желіні енгізудің бастапқы этаптары баяғыдан бар немесе жаңа құрастырылған аналогты функцияны байланыстыру желілері БЖ қолданылады. Бұл жағдайда, аналогты әр аналогты БЖ-ның сигнализация жүйелері үшін бөлек түйістер ұйымдастырылады. 9.4 суретте цифрлық ЭАТС 200 дің АТС - 47, АТС - 54, АТСК және АТСК – У типті қалалық станциясымен келістіру принципі көрсетілген.

Шартты түрде, келістіру құрылғысын екі бөлікке бөлуге болады: арналық және сигналдарды синхронизациялау бөліктері.

Келістіру құрылғысының арнасында орналастырылған сұлбалар физикалық БЖ-ның тұрақты тогының сигналдар жіберілімдерін басқару блогына берілетін сигналдар түрленеді.

Басқару блогы әрбір 2 мс сайын әрбір БЖ-ның сигналдарының ақпаратын бөледі. Есептеуді жүргізгеннен кейін, ол оны өңдейді және сәйкес кодалық жіберілімдерді керек  блокқа жібереді.

Аналогты және сандық тарату жүйелері және коммутация жүүйелерінің байланыстырылуы мынадай арнайы үш түрлі аппаратураның көмегімен қамтамасыз етілуі мүмкін.

 

 

 

 

9.2 Сурет - Электромеханикалық АТС (РСЛ - реле СЛ) бар ЭАТС 200 жүйесі

 

Егер байланыстың цифрлық зоналарын аналогты тарату жүйелері көмегімен байланыстыру керек болса, не ЦКӨ-нің топтық сигналдарын аналогты сигналдарға және керісінше, түрлендірге арналған трансмултьтиплексор немесе цифрлық ағымдарды таратудың аналогты жүйесінің сызықты трактында тарату үшін қажетті түрге түрлендіру үшін түрлендіруші функциясы бар модемдер қолданылуы мүмкін.

Трансмультиплексор шектелген арналық сигналын тарату кезінде аналогты трактердің өткізу қабілеттіліктерін тиімді қолдануға мүмкіндік береді. Алайда, модемдер арқылы жоғары жылдамдықпен цифрлық сигналдарды таратуға болады. Оған қоса, трансмультиплексордан модемдер аз құнымен ерекшелінеді.Құрылғының типін таңдау, экономикалық көрсетілімде және оны ұйымдастырудың нақты шартын ескере отырып жүзеге асырады.

 

 

9.3 Сурет - Келістіру құрылғысының сұлбасы

 

 

№10 дәріс. Цифрлық АТСЭ S-12 станциондық негізгі ерекшеліктері мен техникалық сипаттамалары

 

Дәрістің мазмұны:

- цифрлық станцияның техникалық сипаттамалары;

- цифрлық станцияның негізгі ерекшеліктері.

 Дәрістің мақсаты:

- цифрлық АТС-ін негізгі функционалды элементтерін оқып үйрену;

- цифрлық АТС-тың функционалдық және құрылымдық сұлбасын құрастыру принципін оқып  үйрену.

S-12 жүйесін Бельгия, Германия, Италия, США фирмаларының қатысуымен 1982 жылы АЛКАТЕЛЬ фирмасы құрастырды. 90 жылдардың ортасында ол Ресейдің телефондық желісінде кеңінен енгізілді. Коммутациялау жүйесі универсалды және 512-ден  100 мың абоненттік желі сыйымдылығы бар қалалық АТС-тер ретінде қолданылуы мүмкін.

Сонымен қатар, селолық АТС-тер ретінде де қолданылуы мүмкін. Жүйе бір сағатта 25 мың Эрлангқа дейінгі жүктеме көлемі кезінде 750 мың шақыруды өңдеуге мүмкіндігі бар, соңғы модификациясында сағатына 2 млн.ға дейін өңдей алады.

Жүйенің негізгі ерекшелігі басқарудың тереңде орталықтандырылуы және унификацияланған екі жақты коммутациялау элементі болып табылады.

Жүйенің орталықтандырылған басқарылуы шеткі құрылғылардың модулі арқылы жүзеге  асырылады. Мұндай басқару әдісі кезінде абоненттік ақпараттардан алынатын адрестен ақпарат абонент модулінде немесе көп жиілікті қабылдағыш-тартқышта қабылдайды және анализдейді. Осы ақпарат негізінде ЦКӨ-ні басқару сигналы өңдіріледі. Мұндай басқару жүйесінің өте жоғарғы сенімділігі бар, өйткені бір элемент істен шықса, ол бүкіл жүйенің авариясына алып келмейді. Аналогты және цифрлық хабарламалардың берілуі бөлек тракттар арқылы емес, бір ЦКӨ арқылы жүзеге асырылады. Бұл жабдықтың жалпы желісін кішірейтуге мүмкіндік береді.

           УВК   УВК S – 12 жабдығының құрамы

Цифрлық телефондық станция құрамына цифрлық коммутациялау жүйесімен (DSN – Digital Switching Network) байланыстырылған терминалдық модулдер қатары кіреді. Жүйені басқару функциялары осы модулдің асқарушы құрылғылары (CE – Control Element) бойынша үлестірілген. Барлық модулдер бірдей құрылымды болып табылады. Олар екі бөліктен тұрады: терминалдан және терминалдық басқарушы құрылғысынан (TCE – Terminal Control Element) тұрады.

Терминал әртүрлі есептерді орындау үшін арнайы терминалдық сұлбалардан тұрады. Мысалға, аналогты желілерде немесе цифрлық арналарды арналарға қызмет көрсету.

Барлық модулдік ТСЕ-нің аппараттық модулдері идентивті.

ТСЕ логикалық тізбектерді және терминалдар жадыларын басқарумен қамтамасыз етеді. Олардың  (DSN – Digital Switching Network) терминал арасындағы байланыс үшін стандартты интерфейстері бар. ТСЕ-нің жүрегі микропроцессор болып табылады.

Басқарушы құрылғы  (CE – Control Element).

S-12 БҚның екі типі бар:

- Терминалды БҚ (ТСЕ терминалы бар интерфейс болып табылады, тактылық жиілікті бөлу жүйесі және зуммерлер, DSN);

- қосымша БҚ (АСЕ),ол интерфейспен тек DSN-мен және тактылық жиілік бөлу жүйесімен, зуммерлермен байланысқан және терминалмен байланыспаған.

АСЕ жүйесінің функцияналды түрде орындау үшін қолданылады. ТСЕ-ге қарағанда терминал жиіліктегі байланыс функциялды түрде орындалады. СЕ – ТСЕ және АСЕ типтеріде (РВА) процессор платасынан және жадыдан тұрады.Барлық РВА ның типтері Intel 8086 (80386) микропроцессорынан құрастырылған.

Процессорлық плата әртүрлі қателерді табу мен оларды коррекциялаумен қамтамасыз етеді, сонымен қатар таймерді бақылаумен қамтамасыз етеді. Ол аз жылдамдықты шина және жоғары жылдамдықты шина интерфейсімен жабдықталған. Жоғары жылдамдықты шина 20 паралельді АЖ-дан және процессор интерфейсін терминалды сұлбаға қосу үшін, мәліметтер алмасу үшін 16 желіден құралады.

БҚ-ның программалық қамтамасыз етуі ОЗУ-да сақталынады. Процессор  1(4) Мбайт жадыдан тұрады, ол 256 Кбайт бойынша динамикалық ОЗУ микросұлбаларымен қамтамасыз етілген.

Жады блогы бірлік қателерді коррекциялауды және жадыға қатынау кезінде екілік қателерді табуды қамтамасыз етеді.

S – 12  дегі мүмкін болатын БҚ(СЕ):

-  тактылық генератормен және зуммердің БҚ-сы;

-  авариялық сигнализация модулінің БҚ-сы;

- перефериялық және жүктеу БҚ-сы;

- аналогты абонентер терминалдық БҚ-сы;

- қалааралық цифрлық арналардың терминалының БҚ-сы;

- сервисті тізбектер терминалдарының БҚ-сы;

- алыстағы абоненттер интерфейстер БҚ-сы;

 ОКС нөмір 7 модуляциясының БҚ-сы;

-         абоненттік модуль БҚ-сы;

-         цифрлық арналар модулінің терминалдық БҚ-сы.

 

№ 11 дәріс. Цифрлық коммутациялау жүйесінің құрылымы

 

Дәрістің мазмұны:

- S- 12 коммутациялау жүйесінің құрылымы;

- S- 12 коммутациялау жүйесінің құрастырылуының  негізгі ерекшеліктері.

 Дәрістің мақсаты:

- S- 12 ЦКӨ-ні құрастыру принципін оқып үйрену;

- S- 12 топтық коммутациялау жүйесінің құрастыру принципін оқып,

үйрену.

11.1 суретте көрсетілгендей, цифрлық коммутациялау жүйесі екі қатынау коммутаторынан (AS) және топтық коммутациялау жүйесінен (GS) тұрады.  AS және GS (үшке дейін) звеноларының саны СЕ монтаждалғандар санына тәуелді. GS (төртке дейін) деңгейінің саны АТС сыйымдылығына және терминалына келіп түсетін орташа жүктемеге тәуелді.

 

11.1 Сурет - Терминалдық жүйе

Әрбір СЕ-нің төрт санынан тұратын уникалды адресі бар, олар барлық төрт звенода байланыс орнатуды басқаруға көмектеседі. Сөйтіп, DSN-нің қандай түріне байланыссыз берілген СЕ таңдалуы үшін импульстік кіріс тізбегі бірдей болады. Бұл байланыстыру жолын орнатудың қарапайым механизмі болып табылады.

Қатынау коммутаторы .

Қатынау коммутаторы мыналарға арналған:

- DSN қосымша жабдық қосу (мысалыға, ASE);

- DSN-ге терминалды модулдерді  (ASM, DTM және т.б.) қосу.

Әрбір СЕ  DSN-ге екі ИКМ желісі екі қатынау коммутаторы  арқылы қосылады. СЕ-нің мұндай қосылу DSN-ге қосылудың екі түрін аңықтайды. Сөйтіп осы нүктелердегі блокировканы алып тастайды. Екі қатынау коммутаторларына максимум он екі СЕ-ге қосылуы мүмкін.

СЕ арқылы қосылған екі қатынау коммутациясының конфигурациясы терминалдық жүйе  (TSU – Terminal Sub Unit).

Әрбір TSU топтық коммутациялау жүйесінің төрт деңгейіне де қосылу жолы бар.

Қатынау коммутаторының порттары мыналарға арналған:

- 0-ден 7-ге дейін және 12-ден 15-ке дейінгі порттар терминалдық модулдері қосымша жабдықтарды DSN-ге қосу үшін қолданылады. Бұл кіріс порттар болып табылады;

- 8-ден 11-ге дейінгі порттар топтық коммутациялау жүйесінің әртүрлі деңгейіне қосылу үшін қолданылады. Бұлар шығыс порттар болып табылады.

Топтық коммутациялау жүйесі.

Топтық коммутациялау жүйесі (GS –Group Switch) мынаған арналған:

-         әртүрлі AS-тер арасында байланыс орнату үшін;

-         керек тереңдікке дейін байланыс жолдарын орнату үшін;

-    бейнелеу нүктесінен талап етілген СЕ-ге дейінгі байланыс жолын орнату үшін қолданылады.

 

№12 дәріс.  Цифрлық ЭАТС-200 станциясының негізгі ерекшеліктері және техникалық сипаттамалары

 

Дәрістің мазмұны:

- цифрлық станцияның техникалық сипаттамалары;

- цифрлық станцияның негізгі ерекшеліктері.

 Дәрістің мақсаты:

- цифрлық АТС-ін негізгі функционалды элементтерін оқып үйрену;

- цифрлық АТС-тың функционалдық және құрылымдық сұлбасын құрастыру принципін оқып  үйрену.

ЭАТС-200 жүйесі толық электронды цифрлық станция болып табылады. Ол жазылған программа бойынша басқаруды және қалалық тіреуші станция ретінде, тіреуші транзитті және транзисторлық АТС ретінде қолданылуы мүмкін.

Бұл жүйені ондаған абоненттердің 30 мыңдаған  абоненттердің  39000 абоненттерге дейінгі қызмет көрсету кезінде қолданылады. ТА-лар дискті және кнопкалы болып табылады.

 ҚҚТ-нің келесідегідей түрлері болады:

- нөмірді қысқартып теру;

- тура байланыс;

- нөмірді қайта терусіз қайта шақыру;

-кіріс және шығыс байланысқа уақытша шек қою;

- шақыруды басқа ТА-қа беру;

- шақырушы абоненттерінің нөмірін аңықтау.

ЭАТС-200 типті электрлік АТС-тер орталықтандырылған басқаруы бар станция болып табылады.

Станциялық модулдің құрастырылуы, станциялық сыйымдылықтың кеңейтілуі кезінде, монтаж кезінде, техникалық қызмет көрсету кезінде жайлылықты қамтамасыз етеді. Электрлік АТС-пен және абонентпен ЭАТС-200  арасында өзара әрекеттесу кезінде сигнализация жүйесі қолданылады. Үлкен сыйымдылықты желілерде және сандық ЭАТС-200 үлкен саны бар желілерде синхронизациялаудың екі тәсілі қолданылады: изохронды және плезиохронды.

Станция іздеудің екі қадамын қарастырады: АИ және ГИ.

АИ қадамы БҚ-БҚ БАИлар  бар тәуелсіз коммутациялық жүйелерді көрсететін бөлектелген  БАИ блогынан тұрады. БАИ 64 АМ-нен тұрады. Олардың әрбіреуіне  АК арқылы 64 АЛ қосылады. БАИ блогына максимум 4096 АЛ қосуға болады.

          

                      

12.1 Сурет –  ЭАТС-200 стансасының құрылымдық сұлбасы

 

ГИ қадамы ішкі, шығысты, кірісті және транзитті байланыстарды орнату кезінде коммутациясын қамтамасыз ету үшін тағайындалады.

Басқару жүйесі әртүрлі функциялардың мәні бар басқару құрылғыларынан тұрады, олар ОШС арқылы бірігіп жұмыс жасайды.

БЖның құрамына мыналар кіреді:

- УУ БАИ-КП БАИ-дегі байланысты орнатуды басқарады;

- УУ АМ-  УУ БАИ-мен бірігіп жұмыс жасайды және АМ жағдайын бақылайды;

- М- КП ГИ-дегі байланысты орнату мен ажыратуды қамтамасыз етеді.Станцияда 2 маркер қарастырылған;

- БР- байланысты орнату үшін қажетті адрестік ақпаратты қабылдау этапында шақыруды өңдеуді басқаратын құрылғы ИКМ-ның ;

- БЛС – ИКМ-ның 16 арнасы бойынша түсетін басқару және сызықты сигналдарының өңделуін қамтамасыз ететін құрылғы  ;

- БОКС – №7 МККТТ сигнализация жүйесіне сәйкес ақпараттық сигналды өңдейді;

- БСД – жүйелік мәліметтер блогы;

- БС- статистика блогы;

- УУТЭ –авариялық сигналдардын өңделуін іске асырады.

 

Әдебиеттер тізімі 

1.   Баркун М.А Цифровые автоматические телефонные станции- Минск  Высшая школа 1990 г

2.   Баркун М.А., Ходасевич О.Р. Цифровые системы синхронной коммутации.- М.:Эко-Трендз, 2001.

3.   Беккер. П. Цифровая сеть с интеграцией служб. Концепция, методы системы. Пер. с нем. Э.Б. Ершовой, Э.В. Кордонского М Радио и связь 1989г.

4.   Беллами Дж. Цифровая телефония/Пер. с англ. Э. Б. Ершовой и Э.В.Кордонского.- М.:Радио и связь, 1989.

5.   Гольдштейн Б.С.Сигнализация в сетях связи – М.Радио и связь.1998 г.

6.   Ершова Э.Б. Ершов В.А. Цифровые системы распределения информации – М. Радио и связь. 1983 г.

7.   Ершова Э.Б. Интегральные цифровые сети и системы связи М.РИО  ВЗЭИС, 1982г.

8.   Ершова Э.Б. Цифровые системы коммутации с распределенным микропроцессорным управлением М: РИО ВЗЭИС 1986 г.

9.   Иванова О.Н., Копп М.Ф, Коханова З.С. и др. Автоматическая коммутация М. Радио и связь, 1988.

10.            Иванова Т.И. Абонентские терминалы и компьютерная телефония М.ЭКО-ТРЕНДЗ 1999г.

11.            Карташевский В.Г. Сутегина Л.Н., Староквашев А.Ю. Цифровая коммутационная система DRX-4.- М.: Радио и связь, 2001.

12.            Попова А.Г. Структурный синтез коммутационных узлов. – М. Радоио и связь, 1984.

13.            Попова А. Г. Степанова И. В. Цифровые системы коммутации с распределенным управлением. Под ред. Васильева В.Ф. Часть 1,2  - М., Информсвязьиздат, 1992.

14.            Хилсс М.Т. Принципы коммутации в электросвязи. - М. Радио и связь, 1984.

15.            Хоббс М. Современные системы коммутации в электросвязи. -М. Связь, 1978.

16.            Цифровая коммутационная система АХЕ-10/Запорожченко Н.П., Карташевский В.Г., Клиентова, Харченко Ю.Ю.-М.:Радио и связь, 2000.

17.            Pattavina. Switching theory: Archicture and Performance in Broadband ATM Networks. - John Wiley&Sons, 1998.

18.            Ali S. Digital switching systems.- McGraw-Hill, 1998.

19.            H. Chao, C.H. Lam, E.Oki. Broadland Packet Switching Technologies.-: Sohn Wiley & sons, 2001.

20.            J. Pitts, J. Scormans. Introduction to IP and ATM Design and Performance.- John Wiley & Sons, 2000.

  

Мазмұны

Кіріспе	3
№1 дәріс. Импульстік - кодалық модуляция	4
№2 дәріс. 2 Мбит/с жылдамдығы бар цикл құрылымы	7
№3 дәріс. Цифрлы коммутация жүйесінің құрылу принципі	9
№4 дәріс. Кеңістікті-уақыттық коммутация каналдарындағы цифрлық модул синтезі	12
№5 дәріс. Цифрлық коммутация өрісі	16
№6 дәріс. Абоненттік және желілік интерфейстерінің құрылымы	19
№7 дәріс. Цифрлық абоненттік түйіс	23
№8 дәріс. ISDN абоненттік түйісі	26
№9 дәріс. ЦКӨ-мен байланыстыру түйісі	30
№10дәріс. Цифрлық АТСЭ S-12 станциондық негізгі ерекшеліктері мен техникалық ситпаттамалары	32
№11 дәріс. Цифрлық коммутациялау жүйесінің құрылымы	34
№12 дәріс. Цифрлық ЭАТС-200 станциясының негізгі ерекшеліктері және техникалық сипаттамалары	36
Әдебиеттер тізімі	39