Алматы байланыс және энергетика институты

 

Байланыс экономикасы және менеджмент кафедрасы

 

 

 

 

 

 

КӘСІПОРЫН ЭКОНОМИКАСЫ

Семестрлік тапсырмаларды орындауға арналған методикалық сілтеме

(күндізгі оқитын студенттердің 050719 – Радиотехника, электроника және

телекомуникация мамандығына арналған)

 

 

Алматы 2006

 

 

 

 

ҚҰРАСТЫРҒАНДАР:  Базылов К.Б., Алибаева С.А., Аманжолова К.Б., Бабич А.А. Кәсіпорын экономикасы. Семестрлік тапсырмаларды орындауға арналған әдістемелік нусќаулар (050719 – Радиотехника, электроника және телекоммуникация мамандығының күндізгі бөлімінде оқитын студенттер үшін) -Алматы: АЭжБИ, 2006.-38б.

 

 

 

 

 

 

 

Кәсіпорын экономикасы семестрлік тапсырмаларды орындауға арналған әдістемелік нусќаулар 050719 - Радиотехника, электроника және телекоммуникация мамандығының күндізгі бөлім студенттеріне арналған.

әдістемелік нусќауда байланыс кәсіпорындары жұмыстарының нақтылы міндеттері көрсетілген. Оларды орындау, тақырыпты толық игеруге жәрдем жасайды.

Кесте. 27, библиогр.-4 атау.

 

 

 

 

 

 

 

Пікірші: КазҰТУ экон.ғыл.канд., маркетинг және менеджмент кафедрасының меңгерушісі Байтанаева Б.А.

 

 

 

 

 

 

Алматы энергетика және байланыс институтының 2006 жылғы жоспары бойынша шығарылды.

 

 

© Алматы байланыс және энергетика институты, 2006 ж.

 

1 Жалпы жағдай

 

1.1        Жалпы  нұсќау

 

Нарыќ экономикасы жағдайында байланыс кәсіпорындарының экономикалыќ ќорытындыларын талдау мәселелерінің пайдаланылмаған тиімділіктің, өндіріс өнімділігін және өнім сапасын жоғарлату жұмыстарының маңызы көтеріле бермек.

        Семестрлік тапсырмаларды орындаудың маќсаты - студенттердің теориялыќ білім деңгейін және алда тұрған міндетін тәжірибе жұзінде іске асыра білуін тексеру.

        Студенттер 1 және 2 семестрлік тапсырмаларды орындайды.

        Бірінші семестрлік тапсырмада студенттер теориялыќ сұраќтарға жауап беріп, есеп шығарады.

        Екінші семестрлік тапсырмада студенттер кұрделі есептерді шығарады.

        №1, №2 семестрлік тапсырмаларды бөлек немесе бірге орындауға болады. Тапсырмаларды орындағанда студенттер тиісті әдебиеттерді ќолданулары керек.

 

 

1.2 Вариантты алу

 

Семестрлік тапсырма сынаќ кітапшасы арќылы алынады.

1-ші семестрлік тапсырманың теориялыќ сұраќтарының нөмірі студенттің сынаќ кітапшасының соңғы ұш санының ќосындысы ретінде алынады. Мысалы:

- ХХХ 035 сынаќ кітапшасының нөміріне 8-таќырып жатады. (0+3+5═8);

- ХХХ010 сынаќ кітапшасының нөміріне №1-таќырып жатады (0+1+0═1);

а) есептің нөмірі төмендегіше алынады:

есептің нөмірі сынаќ кітапшасының соңғы санына, ал алынған есептің вариант нөмірі сынаќ кітапшасының соңғы санының алдындағы санына сәйкес келеді:

  - ХХХ035 сынаќ кітапшасының нөміріне, №5 есеп, ал керекті деректер 3 вариант бойынша алынады;

  - ХХХ099 сынаќ кітапшасының нөміріне, №9 есеп, ал керекті деректер 9 вариант бойынша алынады;

         

2 семестрлік тапсырма.

2-ші семестрлік тапсырманы орындау ұшін есеп нөмірін алу төмендегіше болады: есептің нөмірі студенттің фамилиясының 3-ші әріпіне сәйкес алынады және 1.1- кесте арќылы табылады.

Алынған есептің керекті деректерін алатын вариант нөмірі сынақ кітапшасының соңғы санына сәйкес келеді.

 

1.1   -кесте Есеп нөмірін табу (2-ші семестрлік тапсырма)

Фамилияның 3-ші әрпі

2-ші семестрлік тапсырманың есеп нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

3

И

К

А

Б

В

Г

Д

Е

Ж

Т

У

Ф

Л

М

Н

О

П

Р

С

Я

Ь

Ы

Х

Ц

Ч

Ш

Щ

Э

Ю

   

 

1.3 Семестрлік тапсырмаларды орындауға ќойылатын талаптар

 

Семестрлік тапсырмаларды орындауға ұсынылған әдістемелік нұсќауларды ќолдану керек.

Семестрлік тапсырма орындалғаннан кейін, белгіленген уаќытта рецензия берілуі тиіс.

Студент орындалған тапсырмаларды ќорғауға дайын болуы керек, шығарылған есептерге, жазылған ќортындыларға, теориялыќ сұраќтарға, жөнделген ќателерге негізделген тұсінік беруі тиіс.

Егер, орындалған тапсырмаларға керекті өзгерістер кіргізу керек болса, студент көрсетілген кемістіктерді тапсырманы ќорғауға дейін орындауға тиісті.

        Семестрлік тапсырманы ќаламмен жазып орындауға да болады, параќтың шетіне (формат А4) рецензенттің ескертулерін жазатын алаң ќалдыру керек, жазғанда әдемілікті де саќтай білу керек. Тапсырманың варианты толыќ жазылуға тиісті. Сыртќы мұќабасына студенттің деректері жазылады. Тұсінік жазба, стандартты параќта орындалуы ќажет. Семестрлік тапсырманы, стандартты аќ параќ ќағазда, яғни параќтың бір бетінде орындалғанда, жалпы ќойылған белгілі талаптар (ФСРК 10352 – 1910 у.е – 001- 2002 оќу жұмысы)  орындалуы керек.

        Беттердің, кестелердің және суреттердің нөмірлері және кестелер мен суреттердің аттары жазылады.

Семестрлік тапсырманың шарттары, есеп формулалары да, олардың әріптік белгілері де толыќ жазылып, өлшем көрсеткіштері де көрсетіледі. Кестелер мен есептелінген деректерге, есептің шешу жолдарына тұсініктер беріліп, соңында ќортынды айтылады және пайдалнылған әдебиеттер тізімдері көрсетіледі. Семестрлік тапсырма ќазіргі ұйымдастыру техника ќұралдарын ќолданып, алынған ќортындыларға және олардың кейбір графикалыќ көрсеткіштеріне ПЭВМ-нің әртұрлі мұмкіншіліктерін пайдаланған жөн. Орындалған жұмысќа студент ќолын ќойып, уаќытын көрсетеді.

Кейбір семестрлік тапсырмалар есеп-ќұрал техникалары арќылы орындалуы керек. Ќазіргі жағдайда барлыќ студенттер ПЭВМ арќылы тапсырмаларды орындай алады.

 

1.4 Семестрлік тапсырмаларды орындағанда ПЭВМ ќолдану.

 

Ќазіргі кезде экономикалыќ талдау жасау ұшін көптеген бағдарламалар бар.

Жеке семестрлік тапсырмаларды орындау ұшін белгілі формулалар бірнеше рет  ќайталанып ќолданылады. Осындай жағдайда есептеу техникасын ќолдану тиімді болады, олар еңбек шығындарын ќысќартуға әсер етеді. Семестр тапсырмаларын ПЭВМ-ді ќолданып орындау, әртұрлі операция жұйелерін кеңінен ќолдану тәжірибесін дамытады. ПЭВМ-ді семестрлік тапсырманың кейбір есептерін шешуді кеңінен ќолдану керек. Тапсырманы орындағанда тұсінік жазылымда  жасалынған есеп мысалдарын көрсетіп, оларды кесте және графикалыќ көрініс, диаграмма ретінде тұсінік беріп жасау керек. Семестрлік тапсырманың беттерінде көрсетілген мәліметтер республикада ќолданылатын стандарттарға сәйкес болуы тиіс.

 

 

2 Семестрлік тапсырмалар

 

2. 1 № 1 семестрлік тапсырма

 

2.1.1 Теориялық сұрақтардың тізімі:

1. Байланыс саласының экономикалыќ сипаттамасы мен ерекшеліктері, ел экономикасы потенциалының ќалыптасуындағы мәні.

2. Байланыс саласын басќару жұмысын ұйымдастыру және реттеу.

3. Нарыќтыќ байланыс ќызметтерін зерттеу жұмыстары.

4. Байланыс жұмысының сапасы мен оны жаќсарту жолдары.

5. Байланыс саласының еңбек ресурстары мен олардың пайдаланылуы.

6. Еңбек аќыны ұйымдастыру жұмыстары.

7. ¤ндіріс ќорларының мәнісі, классификациясы және ќұрылымы.

8. Негізгі өндіріс ќорының тозуы мен амортизациясы.

9. Байланыс саласының пропорциялы дамуы.

10. Негізгі өндіріс ќорларының физикалыќ және моральді тозуы.

11. Айналым ќаражатының экономикалыќ сипаттамасы мен ќұрамы.

12. Айналым ќаражатын пайдалану көрсеткіштері.

13. Байланыс ќызметтерінің экономикалыќ сипаттамасы мен классификациясы.

14. ¤зіндік ќұнның экономикалыќ мәнісі, калькуляциясы мен ќұрылымы.

15. Нарыќ байланыс ќызметтерін зерттеу және сұранысты болжамдау.

16. Байланыс ќызметтерінің тұрлері және олардың ќолданылуы.

17. Байланыс бағасының мәнісі, сипаттамасы және олардың ќалыптасу тәсілдері.

18. Байланыс табысының маңызы және оларды табу тәсілдері. Орташа табыс таксасы.

19. Кәсіпорынның пайда көрсеткіші, оның маңызы.

20. Еңбек өнімділігінің өсу факторлары мен резервтері.

21. Кәсіпорынның рентабельдік көрсеткіші, оның мәнісі.

22. Көпшілік пайдаланатын байланыс желілерінің акционерлік ќоғамдары, олардың сипаттамалары мен басќаруы.

23. Байланыс бағаларын мемлекеттік реттеу тәсілдері.

24. Байланыс саласының өзара есептелу жұйесі.

25. Байланыс саласын сертификаттау мен лицензиялау.

26. Байланыс саласы тармаќтарындағы өзара есептеу тәсілдерінің ерекшеліктері.

27. Еңбек аќысының мәнісі, төлеу принциптері мен оның төлеу көздері.

28. Тарифті-квалификационды аныќтаманың негізгі міндеті.

29. Байланыс біртұтас тарифтік сеткаға сипаттама бер.

30. Байланыс саласындағы инвестиция ісі, инвестиция ќаржысының көздері.

Есеп тізбегі.

№1 есеп. Байланыс операторының өнім көлемін табыңыз

2.1-кесте  Кіретін каналдардың бастапќы деректері

 

Көрсеткіштер аты

Деректердің вариант нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Каналдардың жоспарлау жыл басындағы саны

300

500

400

650

275

355

520

430

550

600

Каналдардың өсімі:

                         1 тоќсан

50

40

10

25

35

75

50

120

90

250

                         2 тоќсан

30

-

120

-

30

18

100

80

45

135

                         3 тоќсан

-

120

80

75

60

-

140

60

120

-

                         4 тоќсан

60

160

-

180

-

135

210

40

50

65

Жыл сайын әр кіретін каналдан өтетін сөйлесудің көлемі, мың сөйлесу.

5,6

5,7

5,5

5,4

6,1

5,8

6,2

6,3

5,9

6,4

 

 

 

№ 2- есеп тапсырма.

Еңбек өнімділігінің деңгейі мен өзгеруін табу керек. Жұмысшылар кұшінің шартты ұнемделгенін табу керек.

 

2.2-кесте  Бастапќы деректер

Көрсеткіштер аты

Периодтар

Бастапќы деректердің вариант нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Ќызметтен тұскен табыс, млн. тенге.

Кұнделікті

70

72

68

79

65

75

69

71

77

74

Жоспарлау

75

76

77

91

73

88

78

85

84

81

Жұмыскерлер  саны, адам.

Кұнделікті

220

218

210

195

195

222

220

219

225

215

жоспарлау

215

195

190

183

168

207

211

204

213

202

 

 

 

 

 

 

№3 есеп.

Егер нысананың (ќуаты) іске ќосу мерзімі бірдей болса, байланыс кәсіпорнының ең тиімді ќұрылысын салу вариантын таңдап алыңыз.

2.3-кесте Бастапќы дерек

Көрсеткіштер аты

Проект №

Бастапќы деректердің вариант нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Капитал салымы, млн. тенге

I

500

1250

506

630

1061

1173

6178

412

4369

8350

II

580

1470

596

900

1282

840

5119

489

5420

7680

III

670

1555

560

790

1167

978

5148

556

4015

8015

Пайдалану шығыны, млн. тенге

I

135

560

107

110,6

117

145

480

72

359

948

II

120

517

111

66,6

65

211

692

56

148

1090

III

100

598

104

90,9

95

183

820

43

430

1020

 

№ 4 есеп. ¤зіндік ќұнның деңгейінің, төмендеуін табу керек. ¤зіндік ќұнның калькуляциясы мен ќұрылымын табу.

2.4-кесте  Бастапќы деректер

 

Көрсеткіштер аты

Бастапќы деректің вариант нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Ќазіргі жыл

Ќызметтен тұскен табыс, млн. теңге

1700

1720

1680

1790

1650

1750

1690

1810

1870

1740

Негізгі өндіріс жұмыскерлерінің айлығы, млн. теңге

320

318

370

395

395

322

320

419

425

415

Амортизациялыќ жарна, млн. теңге

95

102

85

90

83

86

107

111

104

102

Материалдар мен ќор заттар, млн. теңге

35

25

30

33

28

24

34

41

26

31

Өндіріс электроэнергиясы, млн. теңге

17

12

15

16

14

13

18

19

14

16

әртұрлі өндірістік, көліктік, административтік басќару шығындары, млн. теңге

250

235

260

265

195

180

230

350

325

315

Жоспарлау жыл

Ќызметтен тұскен табыс, млн. теңге

1850

1860

1770

1910

1730

1880

1780

1850

1840

1810

Көрсеткіштердің өзгеру ќарќыны, %

Негізгі өндіріс жұмыскерлерінің айлығы, млн. теңге

90,0

95,0

88,5

102,0

103,0

102,5

93,0

96,5

101,5

92,5

 

2.4-кестенің жалғасы

Амортизациялыќ жарна, млн. теңге

102,0

93,5

104,0

94,0

104,5

95,5

105,6

103,0

103,6

103,5

Материалдар мен ќор заттар, млн теңге

98,5

101,5

97,5

102,5

96,5

93,5

97,2

93,5

98,5

95,4

өндіріс электроэнергиясы, млн. теңге

105,0

96,5

102,0

95,0

94,5

105,5

104,7

96,0

92,5

102,8

әртұрлі өндірістік, көліктік, административті-басќару шығындары, млн. теңге

96,0

102,0

105,0

93,5

110,0

103,5

91,5

87,0

96,7

93,7

 

 

№5- есеп. Байланыс операторының негізгі өндіріс ќорының пайдалауының бағалай көрсеткіштерін, еңбек өнімділігін есептеу керек және аралыќ байланыстарын табу ќажет

2.5-кесте Бастапќы дерек

Көрсеткіштер аты
Бастапќы деректің вариант нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Жыл басындағы өндіріс ќорларының көлемі, млн. теңге

 

2800

 

2500

 

2400

 

2650

 

2750

 

3055

 

3250

 

2430

 

2550

 

2600

Негізгі өндіріс ќорларын іске ќосу, млн. теңге

 

560

 

510

 

480

 

495

 

610

 

880

 

770

 

450

 

550

 

540

Негізгі өндіріс ќорының іске ќосылған айы

 

Март

 

Август

 

Февраль

 

Апрель

 

Апрель

 

Июнь

 

Февраль

 

Март

 

Октябрь

 

Сентябрь

Негізгі өндіріс ќорының істен шығуы

 

200

 

160

 

175

 

185

 

320

 

520

 

540

 

230

 

220

 

215

Ќызметтен тұскен табыс, млн. теңге

Август

Октябрь

Май

Июнь

Август

Сентябрь

Апрель

Май

Май

Март

Негізгі өндіріс қорының істен шыққан айы, қызметтен түскен табыс млн. теңге

 

 

 

1600

 

 

 

1580

 

 

 

1250

 

 

 

1550

 

 

 

1650

 

 

 

1750

 

 

 

1740

 

 

 

1550

 

 

 

1630

 

 

 

1500

Жұмыскерлер саны, адам

2500

2450

2260

2340

2750

2750

2010

2500

2460

2480

№6- есеп. Ќалааралыќ телефон станциясында айналым ќаражатының пайдалану көрсеткіштерін есептеу

2.6-кесте  Бастапќы деректер

Көрсеткіштер аты
Периодтар

Бастапќы деректің вариант нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Ќызметтен тұскен табыс, млн. теңге

Ќазіргі

1700

1720

1680

1790

1650

1750

1690

1710

1770

1740

Жоспарлау

1750

1760

1770

1910

1730

1880

1780

1890

1940

1910

Айналым ќаражатының орташа жылдыќ мөлшері, млн. теңге

Ќазіргі

220

218

210

195

195

222

220

219

225

209

жоспарлау

255

235

245

239

228

260

247

247

269

242

 

 

№7- есеп. Телекоммуникация кәсіпорынының бір кұндегі ұш сағаттың әрќайсысының концентрация коэффициентін және ќызмет ауырлығының біркелкі еместік коэффициентін есептеу

2.7-кесте  Телеграммалар көлемі

Периодтар

Бастапќы деректің вариант нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Ауырлыќ 10 – 11 сағатќа дейін

560

510

480

495

560

530

490

470

550

540

Ауырлыќ 13 – 14 сағатќа дейін (сағаттың ең жоғарғы ауырлығы)

 

860

 

890

 

820

 

830

 

875

 

885

 

870

 

910

 

865

 

905

Ауырлыќ 20 – 21 сағатќа дейін

190

210

240

185

205

235

215

220

195

225

Бір кұнгі ауырлыќ

6800

6500

7400

6650

6750

7055

7250

6430

6550

6600

 

№8- есеп. Ќызмет тұрлерінің кұткен орташа табыс таксасын және жоспарлау жылға тұсетін табыс мөлшерін табу керек.

2.8-кесте Орташа табыс таксасы

Вариант

Телеграмманың орташа табыс таксасы, теңге

Ќалааралыќ телефонмен сөйлесудің орташа табыс таксасы, тенге

өткен жылдардың есеп деректері

Кұту, орташа табыс таксасы (ќазіргі жылдыќ)

өткен жылдардың есеп деректері

Кұту, орташа табыс таксасы (ќазіпргі жылдың)

200.. жыл

200.. жыл

200.. жыл

200.. жыл

200.. жыл

200.. жыл

1

65

69

72

73

78,4

79,1

81,3

83,6

2

63

66

68

69

76,3

77,1

80,7

85,8

3

68

72

74

75

76,1

77,8

78,4

81,2

4

67

73

75

76

77,5

79,3

82,1

86,7

 

2.8-кестенің жалғасы

5

64

68

71

72

73,6

77,2

80,3

84,7

6

60

64

66

67

72,5

73,1

77,4

80,6

7

61

66

67

67

75,3

78,5

79,8

82,4

8

62

67

69

70

72,7

74,3

79,5

83,1

9

66

72

73

76

78,4

79,7

82,2

87,8

0

69

73

74

76

68,3

69,5

71,8

79,2

           

 

2.9-кесте  Аќылы шығатын ќызмет, мың бірлік

Көрсеткіштер аты

Периодтар

Бастапќы деректің вариант нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Телеграмма

жоспарлау

1750

1760

1770

1910

1730

1880

1780

1890

1940

1910

Ќалааралыќ телефонмен сөйлесу

жоспарлау

1755

1735

1745

1939

1728

1860

1747

1847

1969

1942

 

№9 - есеп. Жылдыќ амортизация жарнасының сапасын, барлыќ негізгі өндіріс ќорының ќосындысының амортизациялыќ орташа нормасын, амортизация шығындарының сомасын есептеу керек.

2.10-кесте  Бастапќы дерек

Хабарды жіберу жүйесі

Вариант нөмірі (сынаќ кітапшасының соңғы саны)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

1. Байланыс және тарату радио орталығы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. 01.01-ге негізгі өндіріс қоры, млн. теңге

9000

8900

8000

8500

8700

8200

8600

8300

8400

8100

3.1 кв. қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-) млн .теңге

240

250

160

180

-230

-160

200

210

220

---

4. 2 кв. қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-) млн. теңге

-180

110

---

120

---

350

50

-160

210

150

5. 3 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

500

450

-350

380

390

420

-375

320

-150

400

6. 4 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

---

90

400

50

600

---

750

185

350

- 90

7. Амортизация нормасы, %

12

11,2

9

10,2

10,5

11,3

9,5

10,5

11

11,7

8. Радиотарату станциясы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.10-кестенің жалғасы                                                                                                                                                                                                               

 9. 0.1. 0.1-ге негізгі өндіріс қоры, млн. теңге

8000

8100

7500

8200

7600

7900

8500

7700

7800

8400

10. 1 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

---

- 90

220

200

---

250

210

300

-150

225

11. 2 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

170

330

- 60

90

-120

---

120

100

375

90

12. 3 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

300

---

---

210

420

900

---

- 50

210

- 60

13. 4 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

- 40

450

350

- 95

120

350

320

390

300

475

14. Амортизация нормасы, %

11

11,5

8,5

11,8

10,5

10,7

11,4

10,3

10,8

11,3

15. РЛ тура көріністі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

16. 0.1. 0.1-ге негізгі өндіріс қоры, млн. теңге

9000

8500

9500

9900

9700

9600

9800

9600

9400

9200

17. 1 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

- 80

450

300

-120

250

-

-560

400

350

---

18. 2 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

---

190

---

350

160

-160

1200

---

120

560

19. 3 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

400

---

120

90

-150

440

900

200

-45

225

20. 4 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

100

-250

900

450

---

750

--

- 90

---

- 60

21. Амортизация нормасы, %

15

14

15,5

13

15,7

15,3

13,8

14,5

16,1

13,1

22. РРЛ тропосферлі жайылуы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

23. 0.1. 0.1-ге негізгі өндіріс қоры, млн. теңге

7000

6200

8500

7500

8200

6000

7200

8000

7700

6500

24. 1 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

110

---

350

- 90

130

---

-120

400

- 90

270

25. 2 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

360

510

---

420

-75

490

500

-120

450

---

26. 3 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. тенге

---

- 90

410

270

---

- 120

---

270

270

-120

27. 4 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

- 90

880

-210

---

550

770

760

---

350

---

28.  Амортизация нормасы, %

16

14

15,5

14,5

15,8

14,5

15,5

16,5

15,7

15,3

29. Қалааралық радиотранслция торабы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

30. 0.1. 0.1-ге негізгі өндіріс қоры, млн. теңге

6000

8000

9800

7000

6500

8500

9500

6700

8200

6900

 

 

2.10-кестенің жалғасы                                                                                                                                                                                                               

31. 1 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

450

---

- 90

390

420

-120

---

350

120

---

32. 2 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

150

600

---

- 120

---

650

150

- 120

---

550

33. 3 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

- 70

120

450

---

- 90

---

120

---

-75

120

34. 4 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

---

90

250

180

150

250

- 50

70

550

- 80

35.  Амортизация нормасы, %

11

12,5

14

12

11,5

13

13,5

11,3

12,2

11,7

36. «ДАМА» қабылдағыш станциясы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

37. 0.1. 0.1 –ге негізгі өндіріс қоры, млн. теңге

9900

8600

9200

9500

8700

8600

9200

8900

9700

8500

38. 1 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

---

350

- 90

90

---

175

430

-185

165

110

39. 2 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

380

---

440

---

520

---

- 65

390

- 45

450

40. 3 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

- 50

90

---

360

- 95

440

---

155

---

55

41. 4 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

80

- 40

220

- 55

180

-105

95

---

410

-210

42. Амортизация нормасы, %

17

15

15,8

16,3

15,5

14,3

16,1

15,2

16,5

15,3

 

№ 10 – Есеп. Телекоммуникация жүйесінің пайдасы мен тиімділігін табу және бір-бірімен салыстырып бағалау керек.

2.11-кесте Бастапқы дерек

Көрсеткіштер аты

Периодтар

Бастапқы деректің вариант нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Қызметтен түскен табыс, млн. теңге

Күнделікті

1700

1720

1680

1790

1650

1750

1690

1710

1770

1740

Жоспарлау

1750

1760

1770

1910

1730

1880

1870

1890

1940

1910

Пайдалану шығындары, млн. теңге

Күнделікті

1050

1265

1045

1150

1090

1125

1075

1265

1185

1215

Жоспарлау

1190

1310

1210

1215

1195

1205

1235

1380

1305

1375

Негізгі өндіріс қорының орташа жылдық көлемі, млн. теңге

Күнделікті

220

218

210

195

195

222

220

219

225

209

Жоспарлау

255

235

245

239

228

260

247

247

269

242

Жалпы өндіріс қорының бағасындағы өзіндік қордың өзіндік үлесі, %

Күнделікті

95,4

94,5

93,7

94,7

95,7

94,3

95,6

94,2

95,5

96,5

Жоспарлау

95,7

95,6

95,2

95,8

96,3

95,5

97,2

96,1

96,7

94,9

Банк несиесі үшін төлем млн. теңге

Күнделікті

6,7

6,3

6,8

6,4

6,9

7,1

6,2

6,5

7,2

6,6

Жоспарлау

6,6

6,5

6,4

6,8

6,5

6,8

6,5

6,4

6,9

6,4

Негізгі өндіріске жатпайтын қызметтен түсетін табыс, (пайда), млн. теңге

Күнделікті

85

87

91

86

92

88

93

89

90

94

Жоспарлау

93

96

104

97

106

105

111

107

102

99

Санкция сомасы, млн. теңге

Күнделікті

93

8,5

9,4

8,8

-

8,6

9,1

8,7

-

8,9

Жоспарлау

-

4,1

5,6

2,1

9,2

4,7

2,7

1,5

6,7

2,4

 

 

 

 

2.2  №2-семестрлік тапсырма

 

       Есептер тізбегі

 

Тапсырманың нысаны телекоммуникация кәсіпорындарының негізгі экономикалық көрсеткіштеріне сүйене отырып, кәсіпорындардың тиімді жұмыс істерін сипаттау (табыс, пайда, тиімділік, еңбек өнімділігі, қордың қайтарылуы және т.б.), олардың көрсеткіштерінің деңгейін есептеуін, өсуін, дамуын талдау, жұмыстарының қорытындысына баға беру болып табылады.

Қорытындылар төмендегідей болуы керек:

-            кәсіпорын жұмысының техника-экономикалық көрсеткіштерінің түрлері мен ќұрылымы, жоспарлау жолдары;

-            кәсіпорын жұмысының тиімділік көрсеткіштерін есептеу, көрсеткіштердің өзгертуін жазу;

-            кәсіпорын істерінің тиімділігін бағалау;

-            кәсіпорын жұмыс қорытындысына талдау жасау.

Есеп шарттарында тек қана бастапқы деректер бар, олар арқылы есептер шешіледі.

Студенттер көрсетілген және басқа да мәліметтерді жеке пайдаланып, қолдануға тиісті.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№1 есеп. Қызмет көлемі, қызмет түрлерінің табыстарының қалыптасуы, динамикасы және ќурылымы, факторлық талдау.

 2.12-кесте  Ќызмет түрлері

Қызмет номенклатурасы

Бастапқы деректің вариант нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

1. Қалааралық телефонмен сөйлесу, мың бірлік:

- есеп жылы;

204

205

206

207

210

194

185

173,5

199

189

- жоспар жылы:

218

219

220

221

223

207

196

184,8

212

201

2.Телеграммалар, бірлік;

- есеп жылы;

9250

9300

9345

9390

9435

8785

8325

7865

9020

8555

- жоспар жылы:

9390

9395

9485

9530

9576

8917

8450

7985

9155

8684

3.Интернетке арнаулы желі арқылы кіру (жылдамдығы 64 Кбат/с трафикті есептегенде), бірлік:

- есеп жылы;

117

108

199

78

83

85

77

89

18

37

- жоспар жылы:

129

140

210

99

101

109

111

114

33

50

4.Жергілікті желінің сыйымдылығы, мың бірлік:

- есеп жылы;

24

35

26

27

21

19

85

173

199

189

- жоспар жылы:

32

39

30

31

23

27

96

188

212

201

5.Интернетке статистикалық IP адресін қолданып кіру, (жылдамдығы 64 Кбит/сек трафикті есептегенде), бірлік:

- есеп жылы;

107

18

19

17

13

25

37

29

8

23

- жоспар жылы:

109

44

25

23

19

39

51

44

31

45

 

 2.13-кесте  Орташа табыс таксасы, теңге

Қызмет номенклатурасы

Бастапқы деректің вариант нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

1.Қалааралық телефонмен сөйлесу, мың бірлік:

а) өткен жылдар;

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                          1 жыл;

127.0

127.6

128.3

128.9

129.5

130.2

114.3

120.7

123.8

117.5

                          2 жыл;

142.0

142.7

143.4

144.1

144.8

145.6

127.8

134.9

138.5

131.4

б) есепті жыл

150.0

151.3

152.0

152.8

153.5

154.3

135.5

143.0

146.3

139.2

2.Телеграммалар;

а) өткен жылдар;

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                         1 жыл;

42.0

42.2

42.4

42.6

42.8

43.1

37.8

39.9

41.0

38.9

 

 

2.13-кестенің жалғасы

                         2 жыл;

50.4

50.7

50.9

51.2

51.4

51.7

45.4

47.9

49.1

46.6

 

б) есепті жыл

84.0

84.4

84.8

85.3

85.7

86.1

75.6

79.8

81.9

77.7

 

3.Интернетке арнаулы желі арқылы кіру (жылдамдығы 64 Кбит/с трафикті есептегенде), бірлік:

 

а) өткен жылдар;

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                        1 жыл;

75000

75380

75750

76130

76500

76880

67500

71250

73130

69380

 

                        2 жыл;

90000

90450

90900

91350

91800

92250

81000

85500

87750

83250

 

б) есепті жыл

105000

109290

109990

104070

104140

142700

102470

131670

135150

128210

 

4.Жергілікті желінің сыйымдылығы, мың бірлік:

 

а) өткен жылдар;

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                         1 жыл;

340

190

330

120

190

330

370

210

120

290

 

                         2 жыл;

370

250

365

160

230

340

410

270

190

340

 

б) есепті жыл

440

290

404

250

250

370

440

310

250

370

 

5.Интернетке статистикалық IP адресін қолданып кіру, (жылдамдығы 64 Кбит/сек трафикті есептегенде), бірлік:

 

а) өткен жылдар;

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                         1 жыл;

17500

17538

17575

17613

17650

17688

16750

17125

17313

16938

 

                         2 жыл;

18000

19045

19090

19135

19180

19225

18100

18550

18775

18325

 

б) есепті жыл

19554

23929

25230

24068

25137

25207

24740

23167

23549

28210

 

 

 

 

№2 есеп. Өзіндік құнның жалпы төмендеуіне әр шығын статьясының әсері және өзіндік құнның еңбек өнімділігінің өсуіне байланысты төмендеуі

  2.14-кесте Бастапқы деректер

Көрсеткіштер аты

периодтар

Бастапқы деректің вариант нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Қызметтерден түскен табыс, млн. теңге

қазіргі

1700

1720

1680

1790

1650

1750

1690

1710

1770

1740

жоспарлау

1750

1760

1770

1910

1730

1880

1870

1890

1940

1910

Пайдалану шығындары, млн. теңге

қазіргі

1050

1265

1045

1150

1090

1125

1075

1265

1185

1215

жоспарлау

1190

1310

1210

1215

1195

1205

1235

1380

1305

1375

Жұмыскерлер саны, адам

қазіргі

215

222

204

225

206

228

207

212

220

214

жоспарлау

198

205

189

203

187

230

211

215

227

220

 

 

 

 

  2.15- кесте  ¤зіндік құнның ќұрылымы

вариант

Айлық социалды жарнамен бірге
Амортизациялы жарна

Материалдар, жанар май, қор бөлшектері

Сырттан алынған электроэнергия

Басқада  өндірістік, көлік шығындары

Басқа да шығындар

өткен жыл

есепті жыл

өткен жыл

есепті жыл

өткен жыл

есепті жыл

өткен жыл

есепті жыл

өткен жыл

есепті жыл

өткен жыл

есепті жыл

1

51,0

48,3

18,5

19,6

4,8

2,7

1,4

2,0

6,6

8,3

17,7

19,1

2

34,3

30,5

46,3

47,9

2,6

2,8

1,3

1,6

12,0

12,9

3,5

4,3

3

38,3

38,1

42,3

33,7

1,8

2,6

1,7

3,5

12,2

14,4

3,7

7,7

4

36,5

35,0

18,5

19,6

4,8

2,7

1,4

2,0

21,1

21,6

17,7

19,1

5

44,0

36,3

16,0

14,7

4,1

2,0

1,2

1,5

5,7

6,2

29,0

39,3

6

40,5

51,0

18,6

18,5

3,7

4,8

3,9

1,4

7,8

6,6

25,5

17,7

7

49,3

45,3

26,7

22,6

2,0

2,7

1,5

2,0

6,2

10,3

14,3

17,1

8

40,7

44,0

23,8

19,3

4,8

3,5

3,4

3,2

10,8

13,4

16,5

16,6

9

49,8

49,5

19,2

18,5

3,1

3,9

2,5

3,1

9,4

10,6

16,0

14,4

0

45,6

43,2

22,3

20,1

2,7

3,3

3,1

3,4

8,5

11,3

17,8

18,7

 

№ 3 - тапсырма. Кәсіпорынның өндіріс қорларының және еңбек ресурстарының пайдалану көрсеткіштерін табу, олардың динамикасын көрсету

  2.16 - кесте  Кәсіпорынның жұмыс көрсеткіштері

Варинаттар

1

2

3

4

5

Көрсеткіштер

есеп жылы

жоспаржылы

есеп жылы

жоспар жылы

есеп жылы

жоспар жылы

есеп жылы

жоспаржылы

есеп жылы

жоспар жылы

Негізгі жұмыс қызметінен түскен табыс, мың теңге

94872

128551

95346

129194

95821

129837

96295

130480

96769

131122

Негізгі өндіріс қорының орташа жылдық бағасы, мың теңге

174731

-

175605

-

176479

-

177352

-

178226

-

Негізгі өндіріс қорының жыл басындағы бағасы, мың теңге

-

177660

-

178549

-

179437

-

180325

-

182102

Нормаланатын айналым қаражатының орташа жылдық бағасы, мың теңге

 

16301

 

17770

 

16382

 

17859

 

16464

 

17947,8

 

16545,4

 

18036,7

 

16626,9

 

18125,5

Жұмыскерлердің орташа жылдық саны, адам

712

695

716

698

719

702

723

705

726

709

 

 

 

№ 3 – тапсырма. Кәсіпорынның өндіріс қорларының және еңбек ресурстарының пайдалану көрсеткіштерін табу, олардың динамикасын көрсету

  2.17 - кесте Кәсіпорынның жұмыс көрсеткіштері

Варианттар

6

7

8

9

0

Көрсеткіштер

есеп жыл

жоспар жыл

есеп жыл

жоспаржыл

есеп жыл

жоспар жыл

есеп жыл

жоспар жыл

есеп жыл

жоспар жыл

Негізгі жұмыс қызметінен түскен табыс, мың теңге

97244

131765

85385

115696

90128

122124

92500

125337

87756

118910

Негізгі өндіріс қорының орташа жылдық бағасы, мың теңге

179100

-

157258

-

165995

-

170363

-

161626

-

Негізгі өндіріс қорының жыл басындағы бағасы, мың теңге

-

159894

-

168777

-

168777

-

173219

-

164335

Нормаланатын айналым қаражатының орташа жылдық бағасы, мың теңге

 

16708

 

18214

 

14671

 

15993

 

15486

 

16882

 

15893

 

17326

 

15078

 

16437

Жұмыскерлердің орташа жылдық саны, адам

730

712

641

626

676

660

694

678

659

643

 

  2.18 - кесте  Негізгі қордың жоспарлы жылы өзгеруі, мың теңге

Жоспарлау жылының кварталдары
Көрсеткіштер

В А Р И А Н Т Т А Р

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

I квартал

іске қосу

6000

4200

4800

5400

-

7200

3900

5100

5700

3200

істен шығу

-

560

1600

2700

6600

3360

1040

2600

760

6300

II квартал

іске қосу

3000

2100

2400

2700

3300

1200

3120

860

2860

-

істен шығу

1000

700

800

900

1100

-

2600

1700

2200

880

III квартал

іске қосу

2000

1400

1600

1800

2200

2880

1300

-

1900

2640

істен шығу

2400

1680

1920

2160

2640

2400

-

1700

940

2100

IV квартал

іске қосу

800

-

640

720

880

2600

3900

2000

-

1060

істен шығу

3000

2100

2400

-

3300

960

7800

700

2840

3300

 

№ 4 тапсырма. Байланыс түрлерінің табысы, олардың ќұрылымы және динамикасы

  2.19 - кесте  Кәсіпорынның байланыс түрлерінің табысы

Варианттар

1

2

3

4

5
Көрсеткіштер

есеп жылы

жоспар жылы

есеп жылы

жоспар жылы

есеп жылы

жоспар жылы

есеп жылы

жоспар жылы

есеп жылы

жоспар жылы

Негізгі жұмыс қызметінен түсетін табыс, мың теңге, оның ішінде

 

435760

 

590450

 

437940

 

593403

 

440120

 

596356

 

442293

 

599308

 

444472

 

602260

Қалааралық телефон байланысы

137420

186200

89770

121630

138790

188060

90660

122840

140170

189920

Телеграф баланысы

478000

647690

480390

650924

482780

654163

485167

657401

487557

660640

Қалалық телефон байланысы

19674

26658

19772

26791

19871

26925

19969

27058

20067

27191

Сым арқылы тарату

124500

560000

483400

655000

555000

987900

488200

661500

365000

865000

Глобальді желі арқылы деректерді жіберу (интернет)

 

154910

 

209150

 

155780

 

210910

 

156450

 

212150

 

157260

 

213790

 

158310

 

214178

 

№ 4- тапсырма. Байланыс түрлерінің табысы, олардың ќұрылымы және динамикасы

  2.20 - кесте  Кәсіпорынның байланыс түрлерінің табысы

Варианттар

6

7

8

9

0
Көрсеткіштер

есеп жылы

жоспар жылы

есеп  жылы

жоспар жылы

есеп жылы

жоспар жылы

есеп жылы

жоспар жылы

есеп жылы

жоспар жылы

Негізгі жұмыс қызметінен түсетін табыс, мың теңге, оның ішінде

 

435760

 

590450

 

437940

 

593403

 

440120

 

596356

 

442293

 

599308

 

444472

 

602260

Қалааралық телефон байланысы

137420

186200

89770

121630

138790

188060

90660

122840

140170

189920

Телеграф байланысы

478000

647690

480390

650924

482780

654163

485167

657401

487557

660640

Қалалық телефон байланысы

19674

26658

19772

26791

19871

26925

19969

27058

20067

27191

Сым арқылы тарату

124500

560000

483400

655000

555000

987900

488200

661500

365000

865000

Глобальді желі арқылы деректерді жіберу (интернет)

 

154910

 

209150

 

155780

 

210910

 

156450

 

212150

 

157260

 

213790

 

158310

 

214178

 

 

 

 

 

 

№ 5 тапсырма. Өндірістің тиімді көрсеткіштерін табу

  2.21 - кесте  Кәсіпорын көрсеткіштері

Варианттар

Негізгі өндірістің қызметтерінен түскен табыс

Негізгі өндірістің жұмыскерлер саны, адам

Негізгі өндіріс қорының орташа жылдық  бағасы, млн. теңге

Айналым қаражаты, млн. теңге

Пайдалану шығындары, млн. теңге

өткен жыл

есеп жылы

өткен жыл

есеп жылы

өткен жыл

есеп жылы

өткен жыл

есеп жылы

өткен жыл

есеп жылы

1

606

685

230

218

2261

2761

151

93

467

487

2

581

668

94

89

2161

2515

122

82

387

426

3

397

369

103

101

1999

2194

75

61

344

367

4

561

668

94

89

2052

2149

98

58

356

365

5

684

631

146

114

2551

1874

127

104

560

455

6

782

1171

122

124

3154

3281

90

112

556

720

7

776

986

166

188

2752

3618

100

138

689

823

8

1042

1158

114

209

3024

3656

102

109

759

827

9

1181

1205

197

193

3209

3546

118

72

765

834

0

973

1039

85

86

4207

4446

87

91

732

785

 

№ 6 тапсырма. Кәсіпорынның негізгі экономикалық көрсеткіштерін есептеу және кәсіпорынның жұмысының есеп беру жылмен өкен жылдағы қорытындыларын салыстырып, түйіндісін жазу

  2.22 - кесте  Кәсіпорын көрстекіштері

Варианттар

Негізгі өндірістің қызметтерінен түскен табыс, млн. теңге

Негізгі өндірістің жұмыскерлер саны, адам

Негізгі өндіріс қорының орташа жылдық  бағасы, млн. теңге

Айналым қаражаты, млн. тенге

Пайдалану шығындары, млн. тенге

өткен жыл

есеп жылы

өткен жыл

есеп жылы

өткен жыл

есеп жылы

өткен жыл

есеп жылы

өткен жыл

есеп жылы

1

606

685

230

218

2261

2761

151

93

467

487

2

581

668

94

89

2161

2515

122

82

387

426

3

397

369

103

101

1999

2194

75

61

344

367

4

561

668

94

89

2052

2149

98

58

356

365

5

684

631

146

114

2551

1874

127

104

560

455

6

782

1171

122

124

3154

3281

90

112

556

720

 

2.22 - кестенің жалғасы

7

776

986

166

188

2752

3618

100

138

689

823

8

1042

1158

114

209

3024

3656

102

109

759

827

9

1181

1205

197

193

3209

3546

118

72

765

834

0

973

1039

85

86

4207

4446

87

91

732

785

 

 

 

 

№7 тапсырма. Өзіндік құнның ќұрылымы мен калькуляциясын, салыстыру бағасын көрсету

  2.23 - кесте  Байланыс операторының көрсеткіштері

Көрсеткіштер аты

Периодтар

Варианттар нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Пайдалану шығындары, млн. теңге

Айлық

Жоспар

822,5

784,5

815,3

909,4

803,7

790,5

812,6

832,7

815,5

833,6

Нақты

839,3

831,8

867,2

832,5

897,5

823,7

853,5

893,2

799,4

756,4

Социалды жарна

Жоспар

?

?

?

?

?

?

?

?

?

?

Нақты

?

?

?

?

?

?

?

?

?

?

Материалдар мен қор заттар

Жоспар

43,6

28,6

41,7

38,6

28,7

44,8

39,6

34,8

68,6

46,4

Нақты

44,5

35,9

43,4

18,6

31,2

43,5

45,8

54,4

32,4

40,3

Шеттен алатын электроэнергия

Жоспар

104,1

109,4

89,3

58,8

116,7

96,3

99,7

114,5

128,4

108,3

Нақты

96,5

118,1

104,9

106,9

108,3

123,7

105,3

89,7

187,5

93,7

Амортизациялық жарна

Жоспар

221,4

206,5

189,6

156,3

173,8

104,6

219,4

201,4

254,5

270,2

Нақты

256,8

321,7

274,9

289,6

279,2

267,9

265,8

265,2

318,7

331,7

Басқа да өндірістік, көлік шығындары

Жоспар

31,8

78,4

35,7

28,6

78,4

37,7

30,5

84,5

115

28,9

Нақты

37,4

94,9

28,4

38,5

37,5

28,5

37,6

49,9

87,9

63,7

Әкімшілік басқару, шаруашылық шығындары

Жоспар

50,5

120,4

89,4

119,1

48,7

50,8

49,7

165,3

51

110,4

Нақты

46,8

84,3

56,8

89,4

91,4

89,4

43,8

64,2

125,8

113,2

Қызметтерден түскен табыс, млн. теңге

Жоспар

2109,3

2295,7

2386,3

2301,6

2105,8

2189,4

2145,8

2325,8

2265,3

2150,6

Нақты

2325,8

2467,8

2537,6

2505,7

2387,2

2427,6

2349,6

2485,9

2364,8

2267,3

 

 

 

 

№ 8 - тапсырма. Жоспардың тиімді вариантын алу, (ВОЛС – қалада салу, өндіріс күштерін ГТС-ін біркелкі іске қосу)

  2.24 - кесте  Бастапқы деректер

Көрсеткіштер аты

Тендерге қатысатын проект нөмірі

Варианттар нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Жоспарланатын желінің сыйымдылығы, нөмірлер

№1

11000

9000

9500

12000

6000

9800

11500

12000

10000

8000

№ 2

10000

10000

10000

11500

10000

10000

11000

11000

8000

6000

№ 3

10500

11000

9000

12500

8000

10200

12000

10000

6000

10000

Капиталды шығындар. Барлығы, млн. тенге

№ 1

6178,4

6050,5

6148,7

6254,9

412,7

6125,7

6148,3

5835,3

6208

4050,3

№ 2

5118,6

5225,8

5678,3

5730,6

870,3

5660,3

5923,5

6135,8

4036

2325,1

№ 3

5536,8

6457,3

5989,6

6315,7

580,2

5845,6

5814,7

6012,7

2316

6210,8

Пайдалану шығындары, млн. тенге

№ 1

624,5

610,3

595,8

486,7

72,3

575,3

485,9

570,4

650,3

650,4

№ 2

692,3

637,5

835,9

526,3

85,4

690,6

495,3

460,4

705,7

630,7

№ 3

654,6

895,4

599,3

546,5

89,5

701,4

565,2

222,7

670,5

583,1

 

 

Салыстыру экономикалық тиімділігінің нормативті коэффициенті: капиталдың салымға Ен, көбіне 0,2 - ден алады.

№ 9-тапсырма. Тығыздау аппаратурасын реновацияға, күрделі жөндеудің модернизациясын жасаудың амортизациялық нормасын табу және амортизация нормасының сомасын табу.

  2.25 - кесте  Бастапқы деректер

Көрсеткіштер аты

Бастапқы деректің вариант нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Алынған аппаратураның бағасы, млн. теңге

1995

1520

1550

1670

1740

1910

1630

1850

1690

1730

Аппартураны қоюға керекті шығын, млн. теңге

299

225

226

234

258

286

230

245

287

273

Аппаратураны тексеруге, жұмысқа дайындауға керекті шығын, млн. теңге

62,3

54,7

57,4

61,9

58,2

55,5

56,8

58,6

60,6

61,7

Тренингке керекті шығын, млн. теңге

12,3

5,7

4,5

6,2

7,1

11,6

7,4

9,8

8,4

7,3

Аппаратураның нормативті жұмыс істеу мерзіміндегі капиталды жөндеу шығыны

20

15

17

18

16

12

14

13

17

19

 

 

 

 

  2.25 - кестенің жалғасы                                                                                                                                                                                                                                                                                                      

Жөндеуге кеткен шығын, млн. теңге

900

415

550

670

590

730

460

510

760

845

Модернизацияға керекті шығын, жұмыс істеу мерзіміндегі, млн. теңге

390

185

276

350

280

370

265

340

415

385

Аппаратураның жою бағасы, млн. теңге

15,0

9,3

12,4

13,7

14,1

14,6

11,8

14,9

14,4

13,4

 

 

№ 10-тапсырма. Байланыстың негізгі қорының түрлі (видовая) ќұрылымы және қорытындыларды талдау керек.

2.26 - кесте  Басты деректер

 

Базис жылғы негізгі өндіріс қорының орташа жылдық бағасы, млн. теңге

Есеп жылғы негізгі өндіріс қорының орташа жылдық бағасы, млн. теңге

Варианттар нөмірі

үй

құрылыс

Жіберу аппаратурасы

Жұмыс машиналары мен жабдыќтары

Күш машиналары мен жабдыќтары

Құралдар, саймандар т.б. негізгі қорлар

Көліктер

барлығы

үй

құрылыс

Жіберу аппаратурасы

Жұмыс машиналары мен жабдыќтары

Күш машиналары мен жабдыќтары

Көліктер

Құралдар, саймандар т.б.  негізгі қорлар

1

2012

3245

8641

9545

1220

660

203

?

3015

3589

11923

17457

1569

719

457

2

2125

3340

8575

9469

1544

599

315

?

3056

3915

12816

19573

1673

683

581

3

1987

3278

8669

9636

1147

605

267

?

2838

3895

12693

18974

1377

728

494

4

2046

3314

8627

9578

1365

655

219

?

3682

4178

11925

19215

1498

705

667

5

2033

3118

8633

9563

1265

672

238

?

3517

3992

13794

17983

1389

717

312

6

2045

3259

8684

9567

1237

657

214

?

2789

3984

12847

18942

1375

739

517

7

2161

3267

8658

9580

1258

683

222

?

3215

3859

11438

19052

1406

741

440

8

2070

3281

8626

9451

1252

714

291

?

2618

3975

12483

17934

1392

793

568

9

1999

3323

8662

9524

1261

708

204

?

2849

4176

11967

18736

1389

796

684

0

2154

3296

8715

9592

1273

721

246

?

3284

4316

10983

19237

1406

803

306

 

3  Семестрлік тапсырмаларды орындауға арналған әдістемелік нұсќаулар.

 

3.1 Байланыс қызметтері және оларды жоспарлау

 

Телекоммуникацияның негізгі мақсаты шаруашылықтың, өндірістің, халықтың байланыс қызметтерін қолданудағы қажеттіліктерін қанағаттандыру болып саналады және маңызды көрсеткіштердің бірі көрсетілген байланыс қызметінің көлемі болып есептелінеді.

Байланыс қызметтерінің өндіріс өнімдеріндегідей заттай формасы болмайды, оларда хабаларды жіберушілер мен алушылар арасындағы өндіріс процесінің соңғы пайдалы эффектісі болады.

Байланыс қызметтерінің номенклатурасы – бұл байланыс қызметтерінің тізбегі, олар тұтынушыларға ұсынылып, белгіленген баға бойынша төленеді.

Ауырлық (нагрузка) – байланыс кәсіпорнына бір мерзімде (сағат, күн, ай) келіп түскен хабарлардың көлемі.

Алысу (обмен, трафик) – бұл нақты, бір уақыт мерзімінде қабылдаған, жіберілген хабарлар. Байланыс қызметтері әр уақытта да тұтынушыларға көрсетіле береді, соған байланысты сағат, күн, ай бойы олардың ауырлығы, біркелкі болмай, әртүрлі болады. Ол, әртүрлі ауырлықты төмендегіше сипаттауға болады.

Сағаттың ауырлық концентрация коэффициенті

qri – i – сағатының ауырлығы; qсут – күндік ауырлық.

Ауырлықтың біркелкі емес сағаттық коэффициенті

  орта сағаттық ауырлық, ол;   сәйкес келеді.

Телекоммуникация қызметі екі түрде, тұтынушыларға ұсынылады:

Хабарларды (телеграмма, телефонмен сөйлесу, хат, жолдамалар т.б)      жіберу ретінде, немесе хабарларды алысып берісу түрінде;

Техника құралдарын пайдаланушыларға беру түрінде (телефон – телеграф каналдары, телефон аппараттары, таксафондар, абоненттік телеграфтың қондырғышы т.б), бұларды пайдаланушылар әртүрлі хабарларды жіберу үшін қолданады. Бұл қызмет тобын канал түріндегі қызмет деп санайды.

Байланыс қызметтерін баға тұрғысынан қарасақ, олар ақылы және ақысыз болады. Ал территориялық белгілерге қарап, халықаралық, қалааралық және жергілікті болып бөлінеді.

Қызмет көлемін есептеу, жоспарлау және өлшеу үшін көрсеткіштер жүйесі қолданылады.

Қызмет көлемін натуралды түрде өлшеу бұл алысу түріндегі хабарлар, мысалы: хат, телеграмма, қалааралық сөйлесу сандары. Техникалық қондырғыларды пайдаланушыларға бергенде, натуралды өлшемдерге жататындар: каналдар, канал-сағат, телефон аппараттары, радиожүктелері т.б.

Байланыс қызмет көлемін ақшалай баға түрінде өлшеу, бұл өлшеу түрі, әртүрлі байланыс қызметтерінің көлемін жинақтап, өлшеуге мүмкіншілік береді. Жалпы байланыс қызметтерінің көлемін өлшеу үшін, негізгі өндірістің табыс көрсеткіші қолданылады. Табыс көрсеткіші, натуралды ақылы көрсеткішін, орташа табыс таксасына көбейту арқылы табады.

Шартты-натуралды көрсеткіш. Шартты-натуралды өлшем арқылы қызмет көлемі, біртүрлі барлық қызмет көлемін бір нақтылы қызмет түрі арқылы, бір жүйеге келтіру коэффициентіне сәйкес табады.

Бұл коэффициенттер, нақтылы жұмыс түріне жұмсалатын еңбек шығындары және негізгі алынған келтіру жұмыс түріне сәйкес көрсеткіші арқылы есептелініп табылады.

Байланыс қызметтер көлемін жоспарлау әдістемесі, пайдалануға ұсынылған қызмет түрлеріне сәйкес әртүрлі болуы мүмкін.

Қызмет көлемі өткен бірнеше жыл ішінде (үш-бес жыл) жоғарлап немесе төмендейтін болса, шығыс ақылы трафигі төмендегі формула арқылы табылады

,

- биылғы жылы төлем шығыс трафигінің күткен көлемі;

- байланысты пайдалану мүмкіншілігінің өсу коэффициенті ( =1,0 ÷3,5);

- қызмет көрсету сапасының коэффициенті ( = 1,5÷2,5);

            - жоспарлау жылдың алдындағы мерзімде трафиктің орташа жылдық өсу темпі;

          - орташа жылдық өсу темпі төмендегі формуламен табылады

                                       

t – орташа жылдық өсу темпін табатын жыл саны;

- есеп жылындағы трафик көлемі (биылғы жылы күтетін), бірлік;

- база жылындағы трафик көлемі (бірінші жыл), бірлік;

Жылдық өзгеру көрсеткіші төмендегі формуламен табылады

                                        

  - жылынан кейінгі, келесі жыл трафигі (жаңа мерзім), бірлік;

    - жылындағы (өткен жыл) трафик, бірлік.

Сыртқы және ішкі факторлардың әсерін еске алсақ, ақылы шығыс трафигін жылға жоспарлау төмендегі формула арқылы табылады

-базис (биылғы) жылғы жанға келетін қызметті пайдалану деңгейі;

 Кн.х., Котр –ішкі және сыртқы факторларға байланысты, жылға жоспарлау, жанға келетін трафиктің өзгеруін есептейтін коэффициенттер.

          Употр – жоспарлау жылындағы қызметті потенциалды пайдаланушылардың саны. Жалпы шығыс трафигі төмендегі формуламен табылады

dбесп.пл. – төлем трафигінің жалпы көлеміндегі, тегін трафикалық үлесі.

Автоматты, жартылай автоматты байланысты іске қосқанда, жоспарлау жылға кіріс трафигі төмендегі формуламен есептелінеді.

     

        кіріс трафиктің көлемі;

  бір каналға келетін, кіріс телефонымен сөйлесудің орташа саны;

    автоматты, жартылай автоматты байланыстың, орташа жылдық іске қосылған арналары.

Орташа жылдық қызметтер көлемінің мөлшері натуралдық түрінде, істеу уақытына сәйкес табылады.

Техника жабдықтарының (Δп1, Δп2, Δп3,  Δп4) квартал сайын өсуі және жыл басындағы базалы деңгейде сәйкес (№), орташа жылдық көрсеткіші

Nпл =Nо + (3,5 Δп1+ 2,5 Δп2+ 1,5 Δп3+0,5 Δп4):4, 3,5; 2,5; 1,5; 0,5- бұл санды коэффициенттер техникалық жабдықтардың кварталында пайдаланады;

4- кварталдар саны.

Ай сайын іске қосқанда орташа жылдық деректерді, жұмыс істеген айларды есептеп, алынған мөлшерді 12 айға бөледі, яғни

                                           Nпл =Nо +ΣΔNt · Кt/12,

бұл жерде,

  Кt – жаңадан іске қосылған, техника жабдықтарының неше ай пайдаланғандығы;

     ΔNt - өндіріс күштерінің, тиісті уақыт интервалында, іске қосылған мөлшері.

Қаралған әдістемелік шешімдер басқа да арналар мен жабдықтар, құралдар түрлерінің жұмыс көлемдерін табуға қолданылуы мүмкін.

 

 

3.2 Байланыстың өндіріс қорлары және оларды пайдалану

 

     Өндіріс құралдары: еңбек құралдары және еңбек заттарынан тұрады. Олар байланыстың өндіріс қорларын құрады. Негізгі қорлар тозады, өзінің бағасын біртіндеп шығарған байланыс қызметтеріне ауыстырады. Айналым қорлары өзінің бағасын шығарған байланыс қызметтеріне ауыстырады. Жоспарлы түрде кәсіпорын қорларын толықтырып отырады. Экономика салаларының негізгі өндіріс қорлары төмендегі топтарға бөлінеді.

          Үйлер:

 - салынған нысаналар;

 - тарататын жабдықтар (желілер, радиорелелі жайлар, фидерлі- антенді құрылымдар т.б);

     - күш машиналары мен жабдыќтар (трансформатор подстанциялары, дизельдер, генераторлар, двигательдер т.б);

          - жұмыс машиналары мен жабдыќтар, (автоматты телефон станциялары, телеграф жүйелері, тарату жүйелері, автоматизация, механизация құралдары т.б);

  Көліктер:

  - тағы басқа негізгі өндіріс қорлары (өлшеу, реттеу аспаптары зертхана, құралдары т.б);

     - негізгі өндіріс қорларының тозуын қалпына келтірудің экономикалық өлшемі амортизация болып есептелінеді;

     - амортизация сомасын есептеу үшін әр қордың түріне сәйкес амортизация нормасын бөлу керек (%);

     - жылдық амортизация жарнасы төмендегі формула бойынша есептелінеді

                                               

бұл жерде

i – негізгі өндіріс қорларының түрлері;

Фср.год i -  i- түрлі негізгі өндіріс қорларының орташа жылдық бағасы;

Hai – i- түрінің амортизация нормасы.

Жылдық амортизация нормасы – негізгі өндіріс қорының  бағасына, оған кіретін: Фв – қалпына келтіру бағасы, Кр – күрделі ремонт шығындары, Мө модернизация жасайтын шығындар, олардан Л- жабдыќтарын жою бағасын алып тастағандағы деректерге сәйкес қалыптасады;  белгіленеді, яғни:

                                          

бұл жерде

Фв – негізгі өндіріс қорын қалпына келтіру бағасы, ақшалай бірлік;

Кр – күрделі жөндеу шығыны, ақшалай бірлік;

М- модернизацияға шығын, ақшалай бірлік;

Фликв – негізгі өндіріс қордың жойылу бағасы, ақшалай бірлік;

    Та – амортизация мерзімі, жыл.

Амортизация нормасы, екі түрге бөлінеді:

а) толық қалпына келтіру амортизация нормасы (реновация), төмендегі формуламен есептелінеді

                                          

б) күрделі жөндеу мен модернизация нормасы

                                          

Негізгі өндіріс қорының пайдалану көрсеткішін есептеу үшін, олардың орташа жылдық бағасына қарау керек, олардың мөлшері негізгі қордың іске қосылуына және істен шығуына, бір нақтылы уақыт интервалына сәйкес белгіленеді. Оған төмендегі формула қолданылады:

а) ай сайын іске қосылғанда

                                          

бұл жерде

Фн.г – негізгі қордың жыл басындағы бағасы;

Фвв – іске қосылған негізгі қордың бағасы;

Фвыб – істен шыққан негізгі қордың бағасы;

Пвв – іске қосылған негізгі қордың жұмыс істеуі, ай саны;

Твыб – негізгі қорды пайдаланудан шығару, ай саны;

 б) квартал сайын іске қосқанда

                                                

бұл жерде

ΔФ1=Фвв - Фвыб;

ΔФ1, ΔФ2, ΔФ3, ΔФ4 – тиісті кварталдарда негізгі қордың өсімі (іске қосу мен істен шығудың айырмашылығы).

Негізгі өндіріс қорын пайдалану деңгейін сипаттау үшін баға және натуралды көрсеткіштер жүйесі қолданылады.

Негізгі өндіріс қорын пайдалану баға көрсеткішіне жататындар:

- ќордың пайдаланылуы  

          - ќордың сыйымдылығы

          - ќордың құралдануы       ,

бұл жерде

Дреал – негізгі өндіріс қызметінен түскен табыс;

       Чср.год. – жұмыскерлердің орташа жылдық саны.

Негізгі өндіріс қорды пайдалану деңгейі, еңбек өнімділігіне әсер етеді.

Есеп шығарғанда төмендегі формулаларды қолдануға болады

                                      .

Индекстердің өзара байланысы

                                       Iпт =ПТ1/ПТо =Ки1V1/Кио Vо=Iки IV.

Негізгі өндіріс қорының натуралды көрсеткішін төмендегіше есептейді.

Байланыс арналарының және жабдыќтарының экстенсивті пайдалану коэффициенті

                                       

бұл жерде

Тфакт – нақты жұмыс істеген уақыты;

Твозм – жұмыс істеу мүмкіншілік уақыты.

Байланыс арналарының және жабдыќтардың интенсивті пайдалану коэффициенті

                                   

 бұл жерде

 qф – нақты қызмет көлемі;

 qв – мүмкін қызмет көлемі;

 Мф – нақты қуаты;

 Мвозм – жабдыќтардың жоғарғы мүмкін қуаты.

 Байланыс арналары мен жабдыќтардың жалпы интегралды коэффициенті, экстенсивті және интенсивті пайдалану коэффициенттерінің көбейтінділері арқылы табылады

                                       Кинтегр = Кэкст Кинтен.

Жабдыќтардың жұмыс істеу коэффициенті

                                       

бұл жерде

Мдейств. – жабдыќтардың нақты жұмыс істеп тұрған көлемі;

Муст – жабдыќтардың қойылған жалпы көлемі.

Физикалық желінің тығыздау коэффициенті

                                      

бұл жерде

  Li – байланыс желісінің ұзындығы;

Ki – физикалық желінің саны;

Ni – телефон арналарының саны;

i – желі құрылысының типі.

Кәсіпорынның өндіріс қоры, негізгі өндіріс қорынан және айналым қаражатынан тұрады. Өндірісте айналым қаражаты шеңбер айналады, бұл шеңбер айналу өндірістің бір циклінде (жыл) болады. Айналым қаражаты өзінің  бағасын толығымен өнімге, қызметке ауыстырады.

Байланыс кәсіпорынның айналым қаражаты айналым өндіріс қорынан және айналым қордан тұрады. Айналым қаражатының жағдайы кәсіпорынның қаржысына әсер етеді.

Айналым қаражатын сипаттау үшін, төменгі көрсеткіштер қолданылады:

Айналма қаражатының айналымдық коэффициенті Ко. Бұл коэффицент, 1теңгелік кәсіпорынның айналым қаражатының орташа бағасына келетін түскен табыс көлемін сипаттайды.

                                       Ко =Дреал /Фср.об.,

бұл жерде

Фср.об. – айналым қаражатының орташа жылдық мөлшері;

Дреал – негізгі өндіріс қызметтерінен түскен табыс.

   Бір айналымның ұзақтығы - Кдл. Бұл коэффициент, күнмен есептелінгендегі уақыт мөлшерінде, жұмсалған айналым қаражатының кәсіпорынға қызмет бағасы ретінде қайта оралуы. Ол айналым қаражатының орташа бағасының, негізгі өндіріс қызметінен түскен табыстың қатынасы ретінде табылады.

                              .

Айналым қаражатын толтыра жүктеу коэффициенті Кзат. Бұл коэффициент айналымдық коэффициенттің керісінше көрсеткіші, яғни айналым қаражатының, бағасы 1 теңгелік қызметті шығаруға жұмсалған сомасы.

       ,

 бұл жерде

- айналым ќаражатының орташа жылдыќ мөлшері;

Т- мерзімдегі кұн саны, т-360 күн;

Дреал- негізгі өндіріс ќызметтерінен тұскен табыс.

Айналым ќаражатының пайдалану тиімділігін бағалау ұшін төмендегі көрсеткіштер есептелінуі тиіс.

Айналымнан босаған, айналым ќаражатының мөлшері ΔФоб

                                         ΔФоб = Дреал (К`дл – К2дл)/Т, егер К2дл < К`дл.

Айналым ќаражатының айналымдылығын жылдамдату арќылы тұскен ќосымша табыстың сомасы - ΔД´

                                                 ΔД´= Фоб (К02-К01), егер К02 >К01 ,

бұл жерде

ΔД – негізгі өндіріс табысының өсуі;

ΔФ – негізгі өндіріс ќорының орташа жылдыќ бағасының өсуі;

К02-К01–табыстың өзгеруіне байланысты айналымдыќ коэффициенттер;

Т – мерзімдегі кұн саны (ай – 30 кұн, квартал – 90 кұн, жарты жыл  - 180 кұн, жыл – 360 кұн).

Айналым ќаражатын пайдалану деңгейіне әртұрлі факторлар әсер етеді (баға ќұру, өзара есептер, дебиторлыќ ќарыздар, техника-технология деңгейлері, арадағы шарттардың орындалуы т.б).

 

 

 3.3 Байланыс ќызметінің өзіндік ќұны және оларды төмендету жолдары

 

¤зіндік ќұн ең маңызды экономикалыќ көрсеткішке жатады. ¤зіндік ќұн, кәсіпорын өнімінің, ќызмет тұрін көрсетуінің ќанша ќаражатќа (шығынға) тұсетінін көрсетеді.

¤ндірістің барлыќ ќызмет көлемінің толыќ өзіндік ќұны және жеке ќызмет тұрінің өзіндік ќұны болып бөлінеді.

Байланыс кәсіпорындарында өзіндік ќұнның салыстырмалы көрсеткіші ќолданылады, ол 100 теңге табысќа (негізгі өндіріс ќызметінен тұскен), кәсіпорынның жалпы пайдалану шығынының келетінін сипаттайды.

        теңге, 100 теңге табысќа,

бұл жерде

Эр – толыќ өзіндік ќұн (кәсіпорынның пайдалану шығыны) бір мерзімдегі.

Дреал – бір мерзімдегі негізгі өндіріс ќызметінен тұскен табыс.

Кәсіпорынның пайдалану шығындарына төмендегі негізгі шығын статьялары мен элементтері кіреді (Эi немесе Зi):

- еңбекке төлеу шығыны  - Эфот немесе 3фот;

- әлеуметтік керектікке жарна – Ос.н.;

- амортизация жарнасы (негізгі ќордың) – Ао;

- материалдар, заттар шығыны – 3м, немесе М;

- электр энергия (өндірістің )  - Ээл немесе 3эл эн:

- шарт бойынша есептеу – Эвз.дог. немесе Здог;

- көлік шығыны – Этр немесе Зтр;

- әртұрлі шығындар – Эпр немесе Зпроч.

Көрсетілген шығындарды топтастыру барлыќ өнім шығаратын кәсіпорындарда біркелкі болады.

¤зіндік ќұнның төмендеуі, пайызбен төмендегіше есептелінеді

                                      

бұл жерде

Спл және Сбаз – жоспарлау және базис мерзіміндегі өзіндік ќұндар.

Ќызметтің өзіндік ќұнының төмендеуіне жалпы экономикалыќ, салалыќ және өндірістің ішкі факторлары әсер етеді. ¤зіндік ќұнды жеке статья шығындары арќылы есептеп шығару жолын калькуляция дейді.

¤зіндік ќұнның калькуляциясының формуласы

¤зіндік ќұнның калькуляция негізінде оның ќұрылымы табылады. Жеке статьялардың шығындарының, аќша тұріндегі жалпы шығын сомасына ќатынасын кәсіпорынның өзіндік ќұнының ќұрылымы деп атайды.

.

Статьялар шығындарының ќұрылымы тұраќты болмайды, жаңа техникамен жабдыќталуына байланысты, еңбек өнімділігі өскен сайын ол өзгеріп отырады.

¤згеру индексін біліп (өсу немесе төмендеу) (Iзi) және жалпы пайдалану шығынынан (di), әр статьяның шығынының өзіндік үлесін біле отырып, әр қызметтің өзіндік ќұнының, наќты әр статьяның шығынына ќарай өсуін немесе төмендеуін (ΔС) төмендегі формула арќылы табуға болады

                                       - бұл жерде Iдреал – табыстың өзгеру индексі.

Еңбек өнімділігінің өсуі, ќызметтің өзіндік ќұнының төмендеуіне бірден әсер етеді. Еңбек өнімділігінің өсуі және орташа еңбек аќының өсуі өзіндік ќұнға әсер етеді, ол төменгі формула арќылы табылады

бұл жерде

dзп - еңбек аќының өзіндік ќұнның ішіндегі ұлесі.

¤зіндік ќұнның негізгі өндіріс  табысының өзгеру индексіне байланыстылығын төменгі формуламен табады

                                      

бұл жерде

dпост  және dпер – шартты тұраќты және ауыспалы шығындардың өзіндік ұлестері.

 

 

 

3.4 Байланыс кәсіпорынының ќаржысы

 

Нарыќ экономикасының маңызды принципінің бірі әр кәсіпорын өзінің шығынын табысымен жауып, өндірістің дамуын ќамтамасыз етуге  болады. Байланыс саласының негізгі ќаржы көрсеткіші табыс болып есептелінеді.

Телекоммуникацияның басты маќсаты пайдаланушыларға ќызмет көрсету болады, белгіленген тариф бойынша негізгі өндірістің аќылы ќызметінен тұсетін тұсімін табыс деп есептейді.

Орташа табыс таксасы, бұл кәсіпорынның бір іріленген ќызметіне шаќќан, ќызметтің орташа бағасы. Жоспарланатын табыс, орташа табыс таксасының және аќылы трафиктің негізінде табылады.

Орташа табыс таксасы тұраќты емес, оны жоспарлағанда, бірнеше жыл  ішіндегі және ќазіргі жылдыќ кварталдарындағы ќалыптасќан мөлшерлер есептелінеді, онан басќа да орташа таксаға әсер ететін факторлар да (пайдаланушылар ќұрамы, трафиктің ќұрылымы, сұраныс т.б) еске алынады. Орташа табыс таксасы халыќќа және мекемелер мен кәсіпорындарға бөлек жоспарланады.

                                    Цij.  отч= Дреал.о.д. ij отч./q ij отч.

бұл жерде

Цij.  отч – есеп жылғы орташа табыс таксасы (i- тұрлі ќызмет j - топты пайдаланушылардың);

Дреал.о.д. ij отч – есеп жылғы, негізгі өндіріс ќызметінен тұскен табыс, (тұрлі ќызмет, j -топты пайдаланушылардың);

 q ij отч есеп жылы - j –топты пайдаланушыларға берілген, әр тұрлі ќызметтің көлемі.

Табыстың бір бөлімі ќалааралыќ және жергілікті сөйлесуден ќалыптасады.

Орташа табыс таксасы арќылы, басќа да әр тұрлі байланыс ќызметінің табысы жоспарланады

                                            

бұл жерде

Дреал – аќылы ќызметтен тұсетін табыс, теңге;

  п - шығыс аќылы трафиктің номенклатурасы;

Qисх.пл.j – тұрлеріне ќарай шығыс аќылы трафик, бірлік;

 dтj – j – тұрлі ќызметтің орташа тариф таксасы;

 dj – шығыс аќылы трафиктің, орташа тариф таксасы ќызмет тұрлері бойынша, олардың динамикасына ќарай жоспарланады.

                                              

бұл жерде

dотч- байланыс ќызметі тұрлерінің орташа табыс таксасы;

I – орташа табыс таксасының орташа жылдық өсуі.

- орташа жылдыќ өсу темпін табу

                                              

 бұл жерде

              t – орташа жылдық темпін табу жыл саны;

             - есеп жылдығындағы, орташа табыс таксасы, теңге;

             -  базис жылындағы орташа табыс таксасы, тенге.

Техникалық жабдықтардың қызметінен түсетін табыстарды, орташа абонентті ақы арқылы табады (телефон аппараты, радионүктелер т.б)

                                           

бұл жерде

топты пайдаланушылардың әр түрлі қызметінің, есеп жылындағы, орташа абоненттік ақысы;

  - j – топтас абоненттерге берілген,  әр түрлі қызметтің орташа жылдық техника жабдықтары.

Қызметтерден түскен жинақ табыс пен пайдалану шығынының айырмашылығы негізгі өндірістің таза табысы немесе зияндығы болады

                                             Досн = Дреал.о.д. – Эр, немесе,

                                             Досн = Дреал.о.д. – (Среал + Рпер),

бұл жерде

Среал - сатылған қызметтердің өзіндік құны;

Рпер –жалпы және әкімшілік шығындар, процентке төлейтін және сату шығындары (бір мерзімдегі).

Кәсіпорындардың негізгі өндіріс қызметтерінен түсетін табыстан басқа да табыс көздері болады (Дне.основ). негізгі өндіріске жатпайтын шығындары да болады (Рне.основ), осыған  байланысты тағы да басқа табыс болады (Дпроч).

                                                 Дпроч =Дне основ – Рне основ.

Кәсіпорынның негізгі және негізгі емес өндіріске байланысты пайдасы (немесе  күнделікті жұмыс табысы) болады

                                                 Добыч. =Доснов+ Дпроч.

Жалпы пайдаға негізгі өндірістің пайдасы, негізгі емес өндірістің пайдасы, не зияны және сатудан сырт операцияның пайдасы, не зияны           (Пр (У) /вне реал) кіреді

                                      ПРобщ =ПРбал =ПРоснов +Ппроч (-Упроч)+Пвнереал (-Увнереал).

Салық салынатын пайда немесе таза табыс

                                            Пналог. облагаем =ПРобщ- Пне облагаем,

бұл жерде

 Пне облаг – салық салынбайтын пайда.

Кәсіпорында қалатын таза табыс (пайда)

                                            Пчист =Пнал. облаг – ПКН,

бұл жерде

ПКН – подоходты корпоративті салық. Корпоративті подоходты салық төмендегі формуламен табылады

                                                ПКН =Пнал. облаг ·Ннал. обл.,

бұл жерде

Ннал. обл – салық салынатын пайданың салық нормасы (қазір 30% салық салынатын пайдадан).

Тиімділік (рентабельдік) өндірістің экономикалық тиімділігінің жалпы қорытынды көрсеткіші. Тиімділіктің бірнеше көрсеткіштері бар.

Байланыс кәсіпорынында тиімділіктің екі көрсеткішін есептейді:

-         жалпы (Робщ);

-         есепті (Рэкс).

Жалпы тиімділік, күнделікті жұмыс табысының (пайда балансы), негізгі өндіріс қорының орташа жылдық бағасына және нормаланатын айналым қаражатының қатынасы арқылы табылады.

                                        ,

 

 

бұл жерде  

О.С – айналым қаражаты.

        Немесе, пайданың (ПРбал) пайдалану шығынына (Эр) қатынасы арқылы табылады (%):

                                               

Фирманың өз капиталының тиімділік көрсеткіші бар. Ол таза  табыстың (таза пайда) фирманың өзінің салған капиталының бағасына қатынасы арқылы табылады.

 

 

3.5 Өндіріске салынған капиталдың және жаңа техниканың экономикалық тиімділігі.

 

Өндіріске жұмсалған капиталдың тиімділігін бағалау әдістемесіне жаңа техника мен өндіріске жұмсалған капиталдың жалпы және салыстырмалы экономикалық тиімділік көрстекіштер жүйесі кіреді.

Жалпы экономикалық тиімділіктің негізгі көрсеткішіне жалпы тиімділік коэффициенті Ек жатады:

        а) қоғам өндіріс деңгейінде

                                              

бұл жерде

ΔНД – ұлттық табыстың өсімі;

К – осы өсімді көтерген жұмсалған капиталдың сомасы;

        б) жеке салалар деңгейінде

                                              

          бұл жерде

          ΔП – жұмсалған капиталдың арқасында жылдық пайданың өсімі;

        в) кәсіпорын, байланыс нысаналары деңгейінде

                                                       

бұл жерде

Дреал – негізгі өндіріс қызметтерінен түскен табыс;

        Эр – жылдық пайдалану шығыны;

        ПР – жалпы пайда сомасы.

       г) кәсіпорынға реконстсрукция және кейбір ұйымдастыру техникалық шаралар жасағанда

                                             

бұл жерде

П2 – жұмсалған капиталдар іске қосылғаннан кейінгі алынған пайда;

П1 – капитал жұмсалмай тұрғанға дейін алынған пайда.

ΔП=П2-П1 – пайда айырмашылығы. Жалпы тиімділік коэффициентіне керісінше  көрсеткіш жұмсалған капиталдың қайтарылу мерзімі көрсеткіші деп аталады:

а) жалпы жағдайда

                                              

б) этап бойынша, іске қосылған өндіріс күштеріне жұмсалған капитал бойынша

                                     

бұл жерде 

t- нысананы іске қоспай тұрғандағы жылмен саналған мерзімі;

К – бірінші этапта нысананы алуға жұмсалған капитал;

ΔК - өндіріс қуатын күшейтуге жұмсалған капитал;

Πit – нысана күшейтілмей тұрғандағы пайда сомасы;

в) өндіріс қуатын біртіндеп іске қосқанда:

                                      

бұл жерде

t- жоспарлау қуатын іске қосу мерзімі;

        П1 – нысананы іске қосу жылы күткен пайда;

        П2 – жоспарлау қуатын толық іске қосқандағы жылдық пайда сомасы.

        Жаңа техника мен жұмсалған капиталдың салыстырмалы экономикалық тиімділігінің көрсеткіші – төменгі жыл шығыны болады, ол төмендегі формула арқылы табылады

                                             Зпр.і = Эрі + Ен(пл) ·Кі,

бұл жерде

Эрі - әр салыстырмалы варианттың күнделікті жылдық пайдалану шығынының сомасы;

        Кі – сол вариантқа жұмсалған капиталдың сомасы;

        Ен(пл) – салыстырмалы экономикалық тиімділіктің нормативті (жылдық) коэффициенті (0,12÷0,20);

                   і- 1,2........... п –варианттар саны.

Варианттар саны шектелген жағдайда, оларда жұптап салыстырады.

                  Салыстыру тиімділік коэффиценті – Еср.

                                                

Қосымша жұмсалған капиталдың қайтарылу мерзімі

 

                                    

Егер салыстырмалы варианттардың өндіріс қуаттарына қарай айырмашылығы болса, онда тиімділік толық шығын арқылы емес, бір қызметке немесе өндіріс қуатына тиісті шығын үлесі арқылы бағаланады:

-(N - нөмір, канал, 1 кВт қуат т.б).

- жұмсалған капитал үлесі бойынша

                                     

        - пайдалану шығынының (өзіндік құн) үлесі бойынша

                                       

Егер салыстырмалы варианттардың өндіріс қуаттарын іске қосу мерзімдерінде айырмашылығы болса және жұмсалған капитал уақыт мерзімдерінде әртүрлі мөлшерде жұмсалған жағдайда айырмашылығы болса, онда тиіміділікті бағаланғанда, әртүрлі уақыт факторларын, шығынның келтіру коэффициенті арқылы әсерін еске алу керек

                                      λt = (1+Ен.п)t,

бұл жерде

t- бір көрсеткішке келтіру уақыты;

Ен.п - әр уақыт шығынының  келтіру нормативі (дисконт нормасы).

        Уақыт мерзіміне байланысты келтіру коэффициенті λt >1 немесе λt <1 болуы мүмкін.

 

 

 

 

Әдебиеттер тізімі

1. Аманжолова К.Б., Алибаева С.А. Телекоммуникация кәсіпорынының экономикасы. - Алматы: АИЭС, 2003.

2. Базылов К.Б., Барамысова Ғ.Ә. Байланыс экономикасы: Оқу құралы.- Алматы энергетика институты, 1991.

3. Базылов К.Б., Алибаева С.А., Аманжолова К.Б Организация уаправления и регулирования в связи общего пользования Республики Казахстан: Учебное пособие.-Алматы, 2005.

4. Голубицкая Е.А., Жигульская Г.М. Экономика связи.- Москва: Радио и связь, 2000.

 

 

 

Мазмұны

 

1 Жалпы жағдай……………………………………………………………...

3

1.1 Жалпы нұсќау………………………………………………………

3

1.2 Вариантты алу…………….…………………………………………

3

1.3 Семестрлік тапсырмаларды орындағанда ќойылатын талаптар…

4

1.4 Семестрлік тапсырмаларды орындағанда ПЭВМ-ді ќолдану..….

5

2  Семестрлік тапсырмалар………………………………………………….

5

2.1 № 1 семестрлік тапсырма………………………………………….

5

2.2 №2 семестрлік тапсырма …………………………………………..

15

3  Семестрлік тапсырмаларды орындауға арналған әдістемелік нұсќаулар

25

3.1 Байланыс ќызметтері және оларды жоспарлау…………………...

25

3.2 Байланыстың өндіріс ќорлары және оларды пайдалану………..

27

3.3 Байланыс ќызметінің өзіндік ќұны және оларды төмендету жолдары……………………………………………………………………….

 

31

3.4 Байланыс кәсіпорнының ќаржысы………………………………...

33

3.5 ¤ндіріске салынған капиталдың және жаңа техниканың экономикалыќ тиімділігі…………………………………………………….

 

35

әдебиеттер тізімі……………………………………………………………..

39

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2006ж. жалпы жоспары, реті 99

 

 

 

 

 

 

Базылов К.Б., Алибаева С.А.,  Аманжолова К.Б.,  Бабич А.А

 

 

 

 

 

КӘСІПОРЫН ЭКОНОМИКАСЫ

Семестрлік тапсырмаларды орындауға арналған әдістемелік нұсќаулар

(050719 – Радиотехника, электроника және

телекомуникация мамандығының күндізгі бөлімінде оќитын студенттер үшін)

 

 

 

 

 

 

 

 

Редакторы  Ж. А. Байбураева 

 

 

 

Басуға рұқсат етілді

Таралым 50 дана

Көлемі 2,5

 

Формат

Типограф басылымы

Тапсырыс______ бағасы 250 тенге

 

 

 

 

 

 

 

Алматы энергетика және байланыс институтының

көшірмелі-көбейткіш бюросы

050013, Алматы, Байтұрсынов, 126