Коммерциялық емес акционерлік қоғам

АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС НИВЕРСИТЕТІ

Экономика, өндірісті ұйымдастыру және басқару кафедрасы

 

 

 КӘСІПОРЫН ЭКОНОМИКАСЫ 

Зертханалық жұмыстарға арналған әдістемелік нұсқаулар

 (5В071900 - Радиотехника, электроника және телекоммуникация мамандықтарының барлық оқу түрінің студенттері үшін)

 

 

 

Алматы 2012

ҚҰРАСТЫРУШЫЛАР: Алибаева С. А., Боканова Г.Ш., Кәсіпорын экономикасы. Зертханалық жұмысты орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар  5В071900 - Радиотехника, электроника және  телекоммуникация мамандығының студенттері үшін. - Алматы: АУЭС, 2012.- 51 бет.

 

Әдістемелік нұсқаулар 5В071900 - Радиотехника, электроника және телекоммуникация мамандықтарының барлық оқу түрінің студенттері үшін арналған. Әдістемелік нұсқаулар зертханалық жұмыстарды дайындау мен жүргізу бойынша нұсқауларды құрайды ,бұларда әр зертханалық жұмыстың суреттемесі келтірілген, оларды орындау арқылы курсты түсіну мүмкіндіктері орындалады. Әр тапсырма қысқа теориялық материалдармен жабдықталған, олар зертханалық жұмысты орындаған кезде көмек көрсетеді.

 45 - кесте, библиогр. 19 - аты.

Пікір беруші:  экон.ғыл. канд. , ЭӨҰжБ  доценті.Түзелбаев Б.И.

 

«Алматы энергетика және байланыс университетінің» коммерциялық емес акционерлік қоғамының  баспадан тыс қосымша 2011ж жоспары бойынша 

©  «Алматы энергетика және байланыс университетінің» КЕАҚ, 2012 ж.

  

Мазмұны 

1 Зертханалық жұмыс. Байланыс қызметтері және оларды жоспарлау 

     3

2 Зертханалық жұмыс. Байланыс мекемесінің әрекеттілігінің соңғы нәтижесінің бағасы 

 17

3 Зертханалық жұмыс. Кадрлар, еңбек өнімділігі  және байланыс саласында еңбекақы төлеу 

 21

4 Зертханалық жұмыс. Байланыстың өндірістік қорлары және оның қолданылуы, 1 бөлім 

 31

5 Зертханалық жұмыс. Байланыстың өндірістік қорлары және олардың қолданылуы, 2 бөлім 

 37

6 Зертханалық жұмыс.  Байланыс саласындағы өзіндік құн мен бағаның құралуы

 41

 Әдебиеттер тізімі 

 50

 

1 Зертханалық жұмыс. Байланыс қызметтері және оларды жоспарлау

 

Жұмыс мақсаты: айырбастау түрінде және техникалық құрылғыларды көрсету түрінде қызметтерді жоспарлау әдістемесімен танысу.

 

Жұмыстың орындалу  реті

1.     Орындалатын жұмыстың түсініктемесімен танысу.

2.     Теориялық мәліметтерімен танысу.

3.     Өз файлынды құрып оны сақтау.

4.     Бастапқы мәндерді өз нұсқаныз бойынша табу.

5.     Бастапқы мәліметтерді 1 тапсырмаға қойып есептеулерді жүргізіп, қорытынды жасау және график тұрғызу.

6.     Бастапқы мәліметтерді 2 тапсырмаға қойып есептеулерді жүргізу және алынған нәтижелерді сараптау.

7.     Бастапқы мәліметтерді 3 тапсырмаға қойып есептеулерді жүргізу және алынған нәтижелерді сараптау.

8.     Бастапқы мәліметтерді 4 тапсырмаға қойып есептеулерді жүргізу және алынған нәтижелерді сараптау.

9.     Зертханалық жұмыс бойынша есеп беруді дайындау.

10. Зертханалық жұмысты қорғау.

 

         Зертханалық жұмыстың тапсырмасы

1 тапсырма.  Ағымдағы жылдың төлем қызметінің көлемін және келесі жылдың жоспарын  анықтау.

2 тапсырма.  Әсер ететін факторларды ескере отырып қызмет көлемін есептеу.

3 тапсырма. Техникалық құрылғыларды көрсету негізінде қызмет көлемінің жоспарын есептеу.

4 тапсырма. Натуралды және ақшалай түрде радиотаратқыш орталығының қызмет көлемін анықтау

        

         Зертханалық жұмыстың соңында алынған гәтижелерді сараптау және тапсырма бойынша қорытынды жасау.

         Нұсқаны таңдау компьютердің реттік нөміріне байланысты.

 

1 кесте - 1 тапсырманың бастапқы мәліметтері

4

Қызмет түрі

1 нұсқа

2 нұсқа

3 нұсқа

1 жыл

2 жыл

3 жыл

1 жыл

2 жыл

3 жыл

1 жыл

2 жыл

3 жыл

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

1

жарты жыл

дық

2

жарты

жыл

дық

1

жарты

жыл

дық

1

жарты

жыл

дық

жарты

жыл

дық

1

жарты

жыл

дық

2

жарты

жыл

дық

1

жарты

жыл

дық

2

жарты

    жыл

дық

1

жарты

жылдық (есеп беру)

1

жарты

жыл

дық

2

жарты

жыл

дық

1

жарты

жыл

дық

2

жартыжыл

дық

1 жарты

жылдық (есеп беру)

Телеграммалар, бірлік

21400

21120

19870

18100

18150

11300

11500

10800

10979

9560

21400

21120

19870

18100

18150

ҚХТР барлығы, соның ішінде бағыт бойынша, мың  бірлік

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚР

14300

15798

15476

16123

16129

15305

15900

16300

16790

17200

14300

15798

15476

16123

16129

СНГ

689

756

794

800

878

350

359

342

800

878

689

756

794

800

878

АШ

45

42

41

37

35

39

44

46

48

48,5

45

42

41

37

35

Интернет, мың бірлік

564

790

870

1034

1280

210

329

420

575

639

564

790

870

1034

1280

Қызмет түрі

4 нұсқа

5 нұсқа

6 нұсқа

1 жыл

2 жыл

3 жыл

1 жыл

2 жыл

3 жыл

1 жыл

2 жыл

3 жыл

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

1

жарты

жыл

дық

2

жартыжыл

дық

 1

жарты

жыл

дық

 1

жарты

жыл

дық

2

жарты

жыл

дық

 1

жарты

жыл

дық

2

жарты

жыл

дық

1

жарты

жыл

дық

2

жарты

жыл

дық

1

жарты

жылдық (есеп беру)

 1

жарты

жыл

дық

2

жарты

жыл

дық

1

жарты

жыл

дық

2

жарты

жыл

дық

1 жарты

жылдық (есеп беру)

Телеграммы, бірлік

10170

10350

9720

9881

8604

16050

15840

14902

13575

13612

7345

7475

7020

7136

6214

ҚХТР барлығы, соның ішінде бағыт бойынша, мың  бірлік

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚР

13774

14310

14670

15111

15480

10725

11848

11607

12092

12096,75

9948

10335

10595

10913,5

11180

СНГ

315

323,1

307,8

315,9

295,2

516,7

567

595,5

600

658,5

227,5

233,35

222,3

228,15

213,2

АШ

35,1

39,6

41,4

43,2

43,65

33,75

31,5

30,75

27,75

26,25

25,35

28,6

29,9

31,2

31,525

Интернет, мың бірлік

189

296,1

378

517,5

575,1

423

592,5

652,5

775,5

960

136,5

213,85

273

373,75

415,35

1-кестенің жалғасы. 1 тапсырманың бастапқы мәліметтері

5

Қызмет түрі

7 нұсқа

8 нұсқа

9 нұсқа

1 жыл

2 жыл

3 жыл

1 жыл

2 жыл

3 жыл

1 жыл

2 жыл

3 жыл

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

1

жарты

жыл

дық

2

жарты

жыл

дық

 1

жарты

жыл

дық

 1

жарты

жыл

дық

2

жарты

жыл

дық

 1

жарт

жыл

дық

2

жарты

жыл

дық

1

жарты

жыл

дық

2

жарты

жыл

дық

1

жарты

жылдық (есеп беру)

 1

жарты

жыл

дық

2

жарты

жыл

дық

1

жарты

жыл

дық

2

жарты

жыл

дық

1 жарты

жылдық (есеп беру)

Телеграммалар, бірлік

7490

7392

6954,5

6335

6352,5

8475

8625

8100

8234

7170

19260

19008

17883

16290

16335

ҚХТР барлығы, соның ішінде бағыт бойынша, мың  бірлік

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚР

5005

5529

5416,6

5643

5645,15

11478

11925

12225

12592

12900

12870

14218,2

13928,4

14510,7

14516,1

СНГ

241,2

264,6

277,9

280

307,3

262,5

269,3

256,5

263,3

246

620,1

680,4

714,6

720

790,2

АШ

15,75

14,7

14,35

12,95

12,25

29,25

33

34,5

36

36,375

40,5

37,8

36,9

33,3

31,5

Интернет, мың бірлік

197,4

276,5

304,5

361,9

448

157,5

246,8

315

431,3

479,25

507,6

711

783

930,6

1152

Қызмет түрі

10 нұсқа

 

1 жыл

2 жыл

3 жыл

 

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

 

1

жарты

жыл

дық

2

жарты

жыл

дық

 1

жарты

жыл

дық

 1

жарты

жыл

дық

2

жарты

жылдық

 

Телеграммалар, бірлік

10429

10614

9968,4

10133

8823,88

 

ҚХТР барлығы, соның ішінде бағыт бойынша, мың  бірлік

 

 

 

 

 

 

ҚР

14126

14675

15044,9

15497

15875,6

 

СНГ

323,5

331,4

315,666

323,9

302,744

 

АШ

35,99

40,61

42,458

44,30

44,7655

 

Интернет, мың бірлік

193,8

303,6

387,66

530,7

589,797

 

 

 2 кесте -  2 тапсырманың бастапқы мәліметтері

6

Қызмет түрі

1 нұсқа

2 нұсқа

3 нұсқа

4 нұсқа

5 нұсқа

 

 Қызмет көлемінің өзгеруіне әсер ететуін ескеретін коэффициенттер, қатыстық шамалар

Қызмет көлемінің өзгеруіне әсер ететуін ескеретін коэффициенттер, қатыстық шамалар

Қызмет көлемінің өзгеруіне әсер ететуін ескеретін коэффициенттер, қатыстық шамалар

Қызмет көлемінің өзгеруіне әсер ететуін ескеретін коэффициенттер, қатыстық шамалар

Қызмет көлемінің өзгеруіне әсер ететуін ескеретін коэффициенттер, қатыстық шамалар

 

Ксап

К

сап

К

жет

К

таб

К

сап

Ксап

К

жет

К

таб

К

сап

К

сап

К

жет

К

таб

Ксап

К

сап

Кжет

Ктаб

Ксап

Ксап

Кжет

Ктаб

 

Телеграммалар, бірлік

1,1

1

1,04

0,85

1

1,05

1,03

0,8

1,1

1

1,05

0,99

1

1

1,02

0,8

1,1

1

1,04

0,85

 

ҚХТР барлығы, соның ішінде бағыт бойынша, мың  бірлік

 

 

1,04

 

 

 

1,03

 

 

 

1,05

 

 

 

1,02

 

 

 

1,04

 

 

ҚР

1,15

1,1

1,04

0,75

1,15

1,2

1,03

0,85

1,14

1,1

1,05

0,65

1,1

1,17

1,02

0,85

1,15

1,15

1,1

1,1

1,04

1,04

0,75

0,9

 

СНГ

1,15

1,1

1,04

0,9

1,15

1,2

1,03

0,85

1,14

1,1

1,05

0,9

1,1

1,17

1,02

0,85

 

АШ

1,15

1,1

1,04

0,85

1,15

1,2

1,03

0,85

1,14

1,1

1,05

0,9

1,1

1,17

1,02

0,85

1,15

1,1

1,04

0,85

 

Интернет, мың бірлік

1,5

1,2

1,04

0,8

1,5

1,25

1,03

0,7

1,2

1,2

1,05

0,75

1,25

1,3

1,02

0,7

1,5

1,2

1,04

0,8

 

Тұрғын, адам

650980

340600

398000

340200

550100

 

Қызмет түрі

6 нұсқа

7 нұсқа

8 нұсқа

9 нұсқа

10 нұсқа

 

 Қызмет көлемінің өзгеруіне әсер ететуін ескеретін коэффициенттер, қатыстық шамалар

Қызмет көлемінің өзгеруіне әсер ететуін ескеретін коэффициенттер, қатыстық шамалар

Қызмет көлемінің өзгеруіне әсер ететуін ескеретін коэффициенттер, қатыстық шамалар

Қызмет көлемінің өзгеруіне әсер ететуін ескеретін коэффициенттер, қатыстық шамалар

Қызмет көлемінің өзгеруіне әсер ететуін ескеретін коэффициенттер, қатыстық шамалар

Ксап

К

сап

К

жет

К

таб

К

сап

Ксап

К

жет

Ктаб

К

сап

К

сап

К

жет

К

таб

К

сап

К

сап

Кжет

Ктаб

К

сап

Ксап

Кжет

Ктаб

Телеграммалар, бірлік

1

1,05

1,03

1

1,1

1

1,04

0,85

1,1

1,05

1,03

0,8

1,1

1,05

1,03

0,8

1,02

1,05

1,02

0,8

ҚХТР барлығы, соның ішінде бағыт бойынша, мың  бірлік

 

 

1,03

 

 

 

1,04

 

 

 

1,03

 

 

 

1,03

 

 

 

1,02

 

ҚР

1,15

1,2

1,03

0,8

1,15

1,1

1,04

0,75

1,15

1,2

1,03

0,85

1,15

1,2

1,03

0,85

1,1

1,14

1,02

0,85

СНГ

1,15

1,2

1,03

0,8

1,15

1,1

1,04

0,9

1,15

1,2

1,03

0,85

1,15

1,2

1,03

0,85

1,1

1,14

1,02

0,85

АШ

1,15

1,2

1,03

0,8

1,15

1,1

1,04

0,85

1,15

1,2

1,03

0,85

1,15

1,2

1,03

0,85

1,1

1,14

1,02

0,85

Интернет, мың бірлік

1,5

1,2

1,03

0,6

1,5

1,2

1,04

0,8

1,5

1,25

1,03

0,7

1,5

1,25

1,03

0,7

1,15

1,15

1,02

0,7

Тұрғын, адам

390800

430100

377200

490800

410600

 

3 кесте - 3 тапсырманың бастапқы мәліметтері

7

Қызмет түрі

1 нұсқа

2 нұсқа

3 нұсқа

4 нұсқа

Ағым

дағы жыл

дың

01.01-не  арнал

ған

Абсолютті күтілетін өсу ΔN

Ағымдағы жыл

дың 01.01-не  арналған

Абсолютті күтілетін өсу ΔN

Ағымдағы жыл

дың 01.01-не  арналған

Абсолютті күтілетін өсу ΔN

Ағымдағы жыл

дың 01.01-не  арнал

ған

Абсолютті күтілетін өсу ΔN

I кв

II кв

III  кв

IV кв

I кв

II кв

III  кв

IV кв

I кв

II кв

III  кв

IV кв

I кв

II  кв

III  кв

IV кв

Интернет каналдары, канал

98

12

22

21

36

52

14

16

18

22

74

9

17

16

27

39

11

12

14

17

МТС каналдары, канал

378

22

32

34

41

240

32

11

21

16

284

17

24

26

31

180

24

8

16

12

Телефондар, барлығы, бірліктер, соның ішінде

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚТС

68124

89

123

94

215

38150

32

55

48

43

51093

67

92

71

161

28613

24

41

36

32

СТС

32726

32

24

35

56

22460

35

25

27

36

24545

24

18

26

42

16845

26

19

20

27

Таксофондар, бірліктер

126

11

9

12

15

126

11

9

12

15

95

8

7

9

11

95

8

7

9

11

Телефондық желіге қолжетімділікті ұйымдастыру,ТА-ны орнату және қайта орнату, бірліктер

275

284

339

398

 

75

46

33

98

0

206

213

254

299

0

56

35

25

74

Қызмет түрі

5 нұсқа

6 нұсқа

7 нұсқа

8 нұсқа

Ағым

дағы жыл

дың 01.01-не  арнал

ған

Абсолютті күтілетін өсу ΔN

Ағымдағы жыл

дың 01.01-не  арналған

Абсолютті күтілетін өсу ΔN

Ағымдағы жыл

дың 01.01-не  арналған

Абсолютті күтілетін өсу ΔN

Ағымдағы жыл

дың 01.01-не  арнал

ған

Абсолютті күтілетін өсу ΔN

I кв

II кв

III кв

IV кв

I кв

II кв

III  кв

IV кв

I кв

II  кв

III  кв

IV кв

I кв

II кв

III  кв

IV кв

Интернет каналдары, канал

83

10

19

18

31

44

12

14

15

19

64

8

14

14

23

47

13

14

16

20

МТС каналдары, канал

321

19

27

29

35

204

27

9

18

14

246

14

21

22

27

216

29

10

19

14

Телефондар, барлығы, бірліктер, соның ішінде

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚТС

57905

76

105

80

183

32428

27

47

41

37

44281

58

80

61

140

34335

29

50

43

39

СТС

27817

27

20

30

48

19091

30

21

23

31

21272

21

16

23

36

20214

32

23

24

32

Таксофондар, бірліктер

107

9

8

10

13

107

9

8

10

13

82

7

6

8

10

113

10

8

11

14

Телефондық желіге қолжетімділікті ұйымдастыру,ТА-ны орнату және қайта орнату, бірліктер

234

241

288

338

0

64

39

28

83

64

8

14

14

23

0

68

41

30

88

 

 

 3-кестенің жалғасы. 3 тапсырманың бастапқы мәліметтері

8

Қызмет түрі

9 нұсқа

10 нұсқа

Ағымдағы жыл

дың 01.01-не  арнал

ған

Абсолютті күтілетін өсу ΔN

Ағымдағы жыл

дың 01.01-не  арналған

Абсолютті күтілетін өсу ΔN

I кв

II кв

III  кв

IV кв

I  кв

II кв

III  кв

IV кв

Интернет каналдары, канал

93

11

21

20

34

41

11

13

14

17

МТС каналдары, канал

359

21

30

32

39

190

25

9

17

13

Телефондар, барлығы, бірліктер, соның ішінде

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚТС

64718

85

117

89

204

30139

25

43

38

34

СТС

31090

30

23

33

53

17743

28

20

21

28

Таксофондар, бірліктер

120

10

9

11

14

100

9

7

9

12

Телефондық желіге қолжетімділікті ұйымдастыру,ТА-ны орнату және қайта орнату, бірліктер

0

261

270

322

378

0

59

36

26

77

  

4 кесте -  4 тапсырманың бастапқы мәліметтері

 

Техни-калық құрылғы

Типі

1 нұсқа

2 нұсқа

3 нұсқа

4 нұсқа

5 нұсқа

Орта

Тәулік-тік жүктеусағат

Ком-плект-

тердің саны, дана

1 канал-сағ үшін тариф-

тер, сағ.- тенге

Орта-тәулік-тік жүктеу, сағат

Ком-плект-тердің саны, дана

1 канал-сағ үшін тариф-

тер, сағ.-тенге

Орта-тәулік-тік жүктеу сағат

Ком-плект-тердің саны, дана

1 канал-сағ үшін тариф-тер, сағ.-тенге

Орта-тәу-ліктік жүк-теу, сағат

Комп-лект-тердің саны,

дана

1 канал-сағ үшін тариф-тер, сағ.-тенге

Орта-тәулік-тік жүктеу сағат

Ком-плект-тердің саны , дана.

1 канал-сағ үшін тариф, сағ. -тенге

 

Радиобайланыс және радиохабарлау құрылғылары

ПСВ-150

21

1

610

23

2

610

19

2

549

16

1

427

20

1

580

ПКВ-100

20,5

2

444

19

1

444

18

1

399,6

18

2

311

19

2

422

ПКМ-15

18

1

285

16

1

285

16

1

256,5

14

1

200

17

1

271

ПКМ-5

23

3

105

22

1

105

21

2

194,5

23

1

74

22

3

100

 

Антенналық құрылғылар

АРРТ

15

1

675

16

1

219

14

1

607,5

19

1

153

14

1

641

РГД

20

2

108

18

2

98

18

2

197,2

16

1

169

19

2

103

СГД4/8

16

1

245

21

1

102

14

1

220,5

15

1

171

15

1

233

 

6 нұсқа

7 нұсқа

8 нұсқа

9 нұсқа

10 нұсқа

Техни-калық құрылғы типі

Орта

тәулік-тік жүктеусағат

Ком-плект-

тердің саны, дана

1канал-сағ үшін тариф-

тер, сағ.- тенге

Орта-тәулік-тік жүктеу, сағат

Ком-плект-тердің саны, дана

1 канал-сағ үшін тариф-

тер, сағ.-тенге

Орта-тәулік-тік жүктеу сағат

Ком-плект-тердің саны, дана

1 канал-сағ үшін тариф-тер, сағ.-тенге

Орта-тәу-ліктік жүк-теу, сағат

Комп-лект-тердің саны,

дана

1 канал-сағ үшін тариф-тер, сағ.-тенге

Орта-тәулік-тік жүктеу сағат

Ком-плект-тердің саны , дана.

1 канал-сағ үшін тариф, сағ. -тенге

 

Радиобайланыс және радиохабарлау құрылғылары

ПСВ-150

21

 1

610

17

1

488

22

2

580

18

3

519

23

1

670

ПКВ-100

20,5

 1

444

16

2

355

18

1

422

17

1

377

22

2

344

ПКМ-15

18

 2

285

14

1

228

15

1

271

15

1

242

19

1

285

ПКМ-5

23

 3

105

18

2

84

21

1

100

20

1

89

23

1

105

 

Антенналық құрылғылар

АРРТ

15

 1

675

12

1

540

17

2

150

13

1

574

17

2

475

РГД

20

 2

108

16

2

86

20

1

176

17

2

92

20

1

208

СГД4/8

16

 1

245

13

1

196

22

2

580

14

1

208

22

1

108

      Облыстық телекоммуникация дирекциясы әр түрлі қызметтер көрсетеді. Қызмет көлемін натуралды түрде жоспарлау үшін қызмет түрінің әрқайсысы бойынша алдыңғы жылдары қол жеткізілген көлемдерді салыстырады және осы көрсеткіштердің өзгеру тенденциясын көрсетеді. Егер і-лі қызмет түрінің көлемінің біртекті өсуі немесе кемуі байқалса, онда жоспарлау кезінде экстраполяция әдісін қолданады. Егер і-лі қызмет түрінің көлемінің біртексіз (бір көтеріліп, бір түсіп) өсуі немесе кемуі байқалса, онда қызмет көлемін жоспарлау  үшін және болжау үшін басқа әдістер (экспертті бағалар, нарықты маркетингті оқу, т.б.) қолданылады.

 

 

Қызмет түрі

Алдыңғы жылдар

Ағымдағы жыл

Жоспардағы жыл

1 жыл

2 жыл

Айыр

бастау

дың 2- жарты

жылдық

тың 1- жарты

жылдыққа орташа қатынасы (α)

 

3 жыл

Айырбас

таудың ортажылдық өзгеру коэффи

циенті (К)

4- жыл

дың жоспары

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

2-жартыжыл

дық

тың 1-ші жартыжыл

дыққа қатынасы (α 1)

Бар

лығы 1 жыл

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

2-жарты

жылдық

тың 1-ші жарты

жылдыққа қатына

сы (α 2)

Бар

лығы

2-ші жыл

Есеп беру бойынша қызмет көлемі

3 -жыл, күті

летін орындалу

1- жартыжыл

дық

2-  жартыжыл

дық

1-  жарты

жылдық

2 -жарты

жыл

дық

1 -жар

ты

жыл

дық (есеп беру)

2 -жартыжыл

дық  (күтілетін орындалу)

Телеграм

малар, бірлік

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚХТР барлығы, соның ішінде бағыт бойынша, мың  бірлік

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚР

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

СНГ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

АШ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Интернет, мың бірлік

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

    5 кесте - Ағымдағы жылдың төлем қызметінің көлемін анықтау және келесі жылды жоспарлау


Тапсырма 1.  Ағымдағы жылдың төлем қызметінің көлемін анықтау және келесі жылды жоспарлау

 

Жоспарланатын жылға айырбастау түрінде төлем қызметінің көлемін анықтаудың негізі болып қолжеткізілген көлемі мен байланыс қызметіне сұранысты анықтайтын ішкі және сыртқы факторлардың нәтижесінде пайда болатын жоспарланатын өзгеріс темпі табылады.

Ағымдағы жыл үшін төлем қызмет көлемінің күтілетін шамасы (1 кестені қараңыз.). шамасы бірінші жартыжылдықтың  қызмет көлемі мен  екінші жартыжылдықта күтілетін шаманың қосындысымен анықталады.

= .                                     (1)

Екінші жартыжылдықтың күтілетін айырбастау өлшемін есептеу алдыңғы екі жылдың есеп беру мәліметтерінің сараптамасы және бірінші жартыжылдықпен салыстырғандағы айырбастаудың өзгеруі негізінде анықталады.

Ішкі және сыртқы факторлардың әсерін ескере отырып, екінші жартыжылдықтың айырбастауы  мен бірінші жартыжылдықтың айырбастауына қатынасынан қызмет көлемінің өзгеру темпін (a) табамыз  :

                                 ,                                                  (2)    

 

                                        .                                               (3)

Сосын екінші жартыжылдық үшін күтілетін төлем айырбастау өлшемін табамыз:

                                      .                                            (4)

Одан кейін ортажылдық өзгеру темпін орнату үшін ағымдағы жыл және алдыңғы 2 жыл үшін айырбастау динамикасы сарапталады. Егер сараптама кезінде қызметтің нақты бір түрінің алдыңғы жылдыр үшін (2-3 жыл) динамикасында қызмет көлемінің өсу немесе төмендеуінің тұрақты тенденциясы орнатылған болса, онда жоспарланатын жылда оның өлшемі тренд экстрополяциясы (орта геометриялық формуласы бойынша) негізінде анықталуы мүмкін.

 

                                         ,                                                         (5)

                                        .                                          (6)        

Есептеулерді жүргізіп болғаннан кейін 1- кестеде алынған мәліметтердің сараптамасын жасап, график тұрғызу керек:

1) 3 жыл үшін телеграфтық айырбастаудың өзгеруі;

 

2) 3 жыл үшін бағыт бойынша және жыл бойынша ҚХТР қызмет көлемінің динамикасы;

3) 3- жылдағы ҚХТР құрылымы;

4) 4 жыл үшін жыл бойынша Интернет қызмет көлемінің динамикасы

 

6 кесте -  Әсер етуші факторлардың ескеруімен жоспарланатын қызмет көлемін айырбастау түрінде есептеу

 

Қызмет түрі

ағымдағы жылда күтіле

тін орындалу

Қызмет көлемінің өзгеруіне әсер ететуін ескеретін коэффициенттер, қатыстық шамалар

Жос

пар

лана

тын қыз

мет көлемі

Ағымда

ғы жылда қызмет

терді қолдану

дың орта

жандық деңгейі, бірлік

Жоспар

ланатын жылда қызмет

терді қолданудың ортажандық деңгейі, бірлік

Кіріс-тердің өзгеру темпі,%

Қолда

нудың орта деңгей-лерінің өзгеруінің темпі, %

К сап

К жет

К таб

К тар

Телеграммалар, бірлік

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚХТР барлығы, соның ішінде бағыт бойынша, мың  бірлік

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚР

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

СНГ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

АШ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Интернет, мың бірл

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Тапсырма 2. Әсер етуші факторлардың ескерілуімен қызмет көлемінің жоспарын есептеу

 

1 тапсырмада қарастырылған  қызмет көлемінің жоспарын есептеу сұранысты анықтайтын факторлардың тек жанама түрде әсер етуін көрсетеді. Сондықтан нақты әрі обьективті мәліметтерді алу үшін қызметті қолдануда жоспарланатын жылы үлкен әсер тигізетін негізгі сыртқы және ішкі факторларды бағалау керек.

Жоспарланатын жылға қызмет көлемінің өзгеру темпін анықтаған кезде кәсіпорын желісін және байланыс тораптарын кеңейту, қолжетімділікті жоғарылату және қызмет көрсету сапасын жақсарту, тарифтердің өсуі және тұтынушылардың ортажандық табыстары есебіне қызметтерге сұраныстың өзгеру мүмкіндігінен шығу керек. Жоғарыда көрсетілген факторлардың айырбас түріндегі төлем қызметтерінің көлемінің өзгерісіне әсері байланыс кәсіпорынның әр типі үшін өзінің бағасын беретін коэффициенттер көмегімен ескеріледі.

Негізінде қалааралық телефон байланысында қызмет көлемі келесі факторлармен анықталады:

- сапа коэффициенті арқылы қызмет көлемінің сапасын жоғарылату (Ксапа);

- байланысқа қолжетімділікті өсіру (Кжетімд);

- тұтынушылардың ортажандық табыстарының өсуі  (Ктабыс. );

- қызметке тарифтердің өзгерісі (Ктар.)

Онда әсер ететін факторлардың ескеруімен жоспарланатын жылдың қызмет көрсету көлемі:

 

.     (7)

Қызметті тұтыныудың ортажандық деңгейі қызмет көлемінің тұтынушы санына қатынасымен табылады.

 Пайыз түріндегі көрсеткіштердің өзгеру темпі соңғы жылдың көрсеткішінің алдыңғысына қатынасымен және 100- ге көбейтілуімен табылады.

Ағымдағы жылмен салыстырғандағы жоспарланатын жылда қызметті тұтынудың ортажандық көлемінің өзгерісін есептеңіз.

 

Ағымдағы жылдың тұрғындар саны құрады, адам

 

Жоспарланатын жылы тұрғындар саны 7%-ға өсті

 

 

Тұтынудың ортажандық деңгейінің өсуіне немесе өмендеуіне қандай факторлар әсер етті?

 

7 кесте - Облыстық телекоммуникация дирекциясы бойынша техникалық құрылғылар түрінде қызмет көлемінің жоспарын есептеу.

Қызмет түрі

Ағымдағы жылдың 01.01-не  арналған

Абсолютті күтілетін өсу ΔN

Орта өсу

(Ñ)

 

1 жылға жоспар (ортажылдық сан) N

I  кв.

II кв.

III  кв.

IV кв.

Интернет каналдары, канал

 

 

 

 

 

 

 

МТС каналдары, канал

 

 

 

 

 

 

 

Телефондар, барлығы, бірліктер, соның ішінде

 

 

 

 

 

 

 

ҚТС

 

 

 

 

 

 

 

СТС

 

 

 

 

 

 

 

Таксофондар, бірліктер

 

 

 

 

 

 

 

Телефондық желіге қолжетімділікті ұйымдастыру,ТА-ны орнату және қайта орнату, бірліктер

 

 

 

 

 

 

 

 

Тапсырма 3. Техникалық құрылғыларды көрсету түріндегі қызмет көлемінің жоспарын есептеу

 

Техникалық құрылғыларды көрсету түріндегі қызмет көлемін анықтау методикасы берілген түрдің қызметінің ерекшелігіне және оны тұтыну сипаттамасына қатысты ерекшеленеді, оларды екіге бөлуге болады:

               - ұсынылатын арна (телефондық, телеграфтық) немесе желіге қол жеткізетін желінің абонеттік құрылғысы (телефондар, радионүктелер, абоненттік қондырғылар)  санымен есептелетін қызметтер;

               - радиобайланыс, радиохабарлау және теледидар құралдарының жұмыстарының арна- сағат санымен анықталатын қызметтер.

Ұсынылатын арна (телефондық және телеграфтық арналар, телефондық ақпереттар, радионүктелер) санымен есептелетін және анықталатын қызмет көлемінің жоспарын құрған кезде  есептеу ортажылдық төлеумен жүргізіледі, сонымен қатар кәсіпорынның жылдың соңында қол жеткізілетін абсолютті өсімі есептеледі.

Көрсеткіштердің ортажылдық төлемдерінің қажеттілігі олардың барлығының эксплуатацияда жылдың басынан жүрмегенінен туындайды. Алдыңғы кезеңде абоненттерге ұсынылған техникалық құрылғылар жыл бойына қызмет көрсетеді, ал жоспарланатын жылда енгізілетіндер абоненттерге олардың эксплуатацияға енгізілген уақытына қатысты болады.

Сондықтан басында жоспарланатын жылдың басында техникалық құралдардың саны (N1.1) анықталып, сосын даму жоспарына қатысты жоспарланатын жылдың ортажылдық өсуі анықталады.

Оратажылдық натуралды түрдегі қызмет көлемінің өсімі әрекет ету уақытына қатысты анықталады.  Телефондық құрылғылардың (N1, N2, N3, N4)   кварталдық  енгізуі туралы мәліметтер негізінде ортажылдық өсім былай анықталады:

 

                   (3,5 DN1 + 2,5D N2 + 1,5 DN3  + 0,5 DN4)/4,      (8)

мұндағы 3,5; 2,5; 1,5; 0,5 - эксплуатацияда, кварталда техникалық құрылғыларды табу уақытын сипаттайтын сандық коэффициенттер;

        4 - кварталдар саны.

Жоспарланатын жылы техникалық құрылғыларды ұсыну түріндегі жалпы қызмет көлемі мына формула бойынша есептеледі:

 

N пл. =  (N1.1 ) +.                                           (9)

ҚТС телефондық аппараттарын орнату және қайта орнату көрсеткіштері ерекшелік құрайды. Оның қосындысы ортажылдық төлемде емес, олардың қосылуы, орнатылуы және қайта орнатылуыныңнақты орындалған санының қосындысы бойынша анықталады.

Натуралды түрдегі қызмет көлемі туралы мәлімет байланыс табысын жоспарлау негізіне және онымен байланысқан көрсеткіштерге салынады

100 тұрғынға шаққандағы телефондық тығыздық байланыс құралдары тұтынушыларының қамтамасыз етілуінің маңызды көрсеткіші болып саналады, ол келесі формула бойынша есептеледі:

 

                                     ,                                   (10)

 мұндағы ТТ– телефондық тығыздық;

         N – ТА-дың ортажылдық саны (телефондық аппараттардың);

         Т – тұрғындар саны.

Қалалық және ауылдық тұрғындар бойынша жыл басына және соңына 100 тұрғынға шаққандағы телефондық тығыздықты табу.

          Ауылдық тұрғындар ағымдағы жылы 44% құраса, жоспарланатын жылы 46%.

Телефондық тығыздық көрсеткішінің өзгерісін абсолютті өсімде және пайыз түрінде есептеу.

Тұрғындар санын  2 тапсырмадан алу.

8 кесте - Радиотаратқыш орталық арқылы қызмет көрсету көлемін натуралды және ақшалай түрде есептеу

Техникалық құрылғының типі

Комплекттердің саны, бірлік

Ортатәуліктік жүктеу,  сағ

 

1 жыл үшін қызмет көрстеу көлемі

1 канал-сағ үшін тарифтер, сағ. – тенге

Табыстардың жылдық көлемі, мың теңге

РС және РВ құрылғылары, канал-сағат

 

 

 

 

 

ПСВ-150

 

 

 

 

 

ПКВ-100

 

 

 

 

 

ПКМ-15

 

 

 

 

 

ПКМ-5

 

 

 

 

 

Барлығы:

 

 

 

 

 

Антенналық құрылғылар, сағат

 

 

 

 

 

АРРТ

 

 

 

 

 

РГД

 

 

 

 

 

СГД4/8

 

 

 

 

 

Барлығы:

 

 

 

 

 

 

Тапсырма 4. Радиотаратқыш орталықтың қызмет көлемін натуралды және ақшалай түрде анықтау

 

Радиобайланыс, радиохабарлау және телевидение кәсіпорындарында арналардың әрекет ету уақытымен есептелетін қызмет көрсету көлемінің анықталуы тұтынушылардың өтініштеріне негізделген  (телерадиокампания- лар, коммерциялық тұтынушылар және т.б.). Таратушы орталықтың натуралды түрдегі қызмет көлемі ортатәуліктік таратушы арнаның салмақ түсірілуін, таратқыштың типі және қуатын, сонымен қатар таратқыштар күнделікті қолданылатындықтан жыл ішіндегі күндер санын есекере отырып, хабарлау мен радиобайланысты бөлек- бөлек жоспарлайды. Таратқыш радиоорталықтың таратқыш арналарды ұйымдастырған кездегі қызмет көлемін келесі формуламен есептейді:

   

                                  Q=365×qорт.тәул, кан-сағ.,                              (11)                                                               

 

мұндағы Q - 1 жылдық анықталған қуаттағы таратқыш бойынша қызмет көлемі, кан.-сағат;

       Qорт.тәул – таратқыш арнаның ортатәуліктік салмақ түсірілуі, кан.

Радиохабарлағыш арналарға қызмет көрсеткен кезде таратушы орталықтың өнім көлеміне  күрделі антенналық құрылғылардың қызмет көрсетулері де кіреді.  Күрделі антенналық құрылғылардың қызмет көрсету көлемдерін есептеген кезде әр түрлі жыл мезгілдерінде хабарлау бағдарламаларын тарату үшін әр түрлі уақыт бөліктерінде өзінің таратқышымен жұмыс істеген кезінде күрделі антеннаның әр комплектісін қолдануын ескеру керек. Жалпы жағдайда таратқыш орталықтың күрделі антенналық құрылғылардың қызмет көрсетуі кезіндегі қызмет көлемін есептеу келесі формуламен есептеледі:

                                  Q=365×qант.орт.тәул, сағ,                                            (12)

мұндағы Q - күрделі антеннаның анық бір типінің қызмет көрсету көлемі ,сағат.

      qант.орт.тәул – антеннаның ортатәуліктік қолданылуы, сағ.

Бағалық көрсеткіштер көмегімен радиобайланыс пен радиотаратқыштың әр түрдегі қызмет көрсету көлемін жалпылауын және өлшеуін бағалық көрсеткіштер арқылы көрсету. Қызмет көлемінің бағалық (ақшалай) көрсеткіші әртүрлі қызметтердің барлық қосындысын бір өлшегіш- ақшалай бірлікте көрсетуге мүмкіндік береді. Қазіргі уақытта жалпы қызмет көлемінің қосындылық өлшегіші түрінде қызметтен түскен ақшаның (табыстың) (Дреал) көрсеткіші қабылданған. Таратқыш орталықтың қызмет көлемінің бағалық өлшегіші келесі формуламен анықталады:

 

                                                          Дн.т.=∑Qн.к. ,                                                (13)

 

мұндағы Дн.т - қызметтен түскен табыс , ақша.бірл.;

      Qн.к. j - техникалық құрылғының нақты түріне қызмет көрсету көлемінің натуралды көрсеткіші;

      Тi - техникалық құрылғыны қолданғаны үшін тариф, тенге.

 

Қорғауға дайындалу үшін сұрақтар

1.     Байланыс қызметі нені құрайды?

2.     Байланыс қызметтері қандай көрсеткіштері бойынша бөлінеді?

3.     Байланыс қызметі көлемінің қандай өлшемдері бар?

4.     Айырбастау түріндегі қызметті анықтау әдітемесі неден құрылады?

5.     Жоспардың күтілетін орындалуы қалай анықталады?

6.     Айырбастау түріндегі қызмет шамасына қандай факторлар әсер етеді?

7.     Қолжетімділік және сапа коэффициенттері нені білдіреді?

8.     Техникалық құрылғыларды көрсету түрінде қызметтер қалай жоспарланады?

9.     Айырбастау деген не?

10.  Канал-сағат арқылы көрсетілген қызмет көлемі қалай жоспарланады?

11.  Ақшалай түрдегі қызметтердің көлемін қалай анықтайды?

12.  «Байланыс қызметінің нарығы» термині нені білдіреді?

 

           Есеп берудің құрамы

1.     Титулдық бет.

2.     Әр тапсырма бойынша таблицалық түрдегі есептеулер нәтижелері

3.     Алынған нәтижелердің сараптамасы және тапсырмалар бойынша қорытынды.

4.     Алынған нәтижелердің графикалық тұрғызулары.

5.     Нарықтық экономика щарттарында қызмет көлемін көтеру бойынша ұсыныстар.

 

 

 

2 Зертханалық жұмыс. Байланыс мекемесінің әрекеттілігінің соңғы нәтижесінің бағасы

   

Жұмыс мақсаты: байланыс мекемесінің табысын анықтау, табыс құрылымының сараптамасы, динамикадағы табыстармен танысу. Байланыс мекемесінің рентабельділік және кіріс көрсеткіштерін есептеу.

 

Жұмыстың орындалу реті

1.     Орындалатын жұмыстың түсініктемесімен танысу.

2.     Теориялық мәліметтерімен танысу.

3.     Өз файлынды құрып оны сақтау.

4.     Бастапқы мәндерді өз нұсқаныз бойынша табу.

5.     Бастапқы мәліметтерді 1 тапсырмаға қойып есептеулерді жүргізіп, қорытынды жасау және график тұрғызу.

6.     Зертханалық жұмыс бойынша есеп беруді дайындау.

7.     Зертханалық жұмысты қорғау.

 

10 кестедегі бастапқы мәліметтер 9 кестедегі түзеткіш коэффициентіне көбейтіледі.

Нұсқаны таңдау компьютердің реттік нөміріне байланысты.

 

9 кесте - Түзеткіш коэффициенттер

Нұсқа нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

түзеткіш коэффициент

0,75

0,95

1,3

1,2

1,15

0,9

1,25

0,85

1,05

1,35

 

10 кесте - Шығыс төлем айырбасы мен ортатабыстық такстің бастапқы мәліметтері

Қызмет номенклатура

Ағымдағы жыл,

бірлік

Жоспарлана-тын жыл

Бірлік

1-ші жыл, тг

2-ші жыл, тг

Ағымдағы жыл, тг

Қалааралық халықаралық телефондық трафик (ҚХТТ)

Ортатабыстық такс

ҚР

765000

821000

36

39

42

СНГ

49700

59200

278

299

302

АШ

8100

8900

998

905

860

Ұялы байланыс

147000

158200

260

234

230

Интернет желісінің қызметі

20148

32815

560

490

450

Телеграммалар

2144

2060

180

172

168

Аудандық телекоммуникация торабы (АТТ) тұрғындарға және ҚХТТ мекемелеріне қызмет көрсетеді.

 

11 кесте -  Байланыс мекемесінің  қызметтен түскен табысын есептеу

 

Табыстар бөлімі

Табыстар

Қызмет көлемі

Ортатабысық такса

Ортажылдық таксаның ортажылдық өзгеру (і) темпі

Жос-парл. жылд-ың ортата-быстық такса-сы, тг.

Ортата-быстық таксаның өзгерісі жосп/ағымд

Ағымдағы жыл

Жоспарланатын жыл

Өзгеріс

тер

Ағым

дағы жыл

Жос

парла

натын жыл

Өзгеріс

Тер

Алдындағы жылдар

Ағым-дағы жыл

1-жыл

2-жыл

мың.

тг

Құрама үлесі,%

мың.

тг

Құ

рама үле

сі,%

абсолют

%

 бірл.

бірл.

абсолют

%

тг

тг

абсолют

%

1

2

3

4

  5  

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

ҚХТТ, соның ішінде

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚР

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

СНГ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

АШ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ұялы байланыс

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Интернет желісінің қызметі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Телеграфтық трафик

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Өзге де табыстар

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Барлығы:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Зертханалық  жұмысқа тапсырма

 

1. Өз нұсқаңның бастапқы мәліметтерін қойып, өзге де табыстарды ды түзеткіш коэффициентке көбейтіңіз.

2. Жоспарланатын жылға ортатабыстық таксаның ортажылдық өзгеру темпін анықтау (iср.).

3. Жоспарланатын жылдың ортатабыстық таксасын есептеу.

4. Ағымдағы жылға және жоспарланатын жылға байланыс қызметінің табысын есептеу.

5. Жыл бойынша табыс құрамын анықтау.

6. Абсолютті өлшем және % бойынша барлық көрсеткіштердің өзгеруін анықтаңыз.

7. Қызмет бойынша жыл бойынша табыс динамикасының графигін тұрғызыңыз.

8. Жыл бойынша табыс құрылымының графигін тұрғызыңыз.

9. Қызмет көлемінің өзгерісін (шығыс төлем айырбасы) және ортатабыстық таксаны сараптау

10. Байланыс мекемесі табысының салыстырмалы сараптамасын жүргізу. (жыл бойынша табыстардың динамикасының және құрылымының анализі)

11. Жоспарланатын жылда табыс көлемі қалай өзгереді, егер ортатабыстық такса 5%-ға төмендесе, ал табыс көлемі 8%-ға көтерілсе?

12. Алынған нәтижелерге жалпы баға беріп, табыстардың өсуі бойынша мероприятия ұсыну.

 

Қорғауға дайындалу үшін сұрақтар

1.     Байланыстың табыстарына анықтама беріңіз?

2.     Негізгі әрекеттіліктен табыстар қалай жоспарланады?

3.     Негізгі емес әрекеттіліктен табыстар қалай жоспарланады?

4.     Байланыс кірісі қалай құрылады және қалай қолданылады?

5.     Байланыс саласындағы кіріс түрлерін атап өтіңіз.

6.     ҚР- дағы салықтық жүйе және оның байланыста қолданылуы.

 

 Есеп берудің құрамы

1.     Титулдық бет.

2.        Әр тапсырма бойынша таблицалық түрдегі есептеулер нәтижелері

3.        Алынған нәтижелердің сараптамасы және тапсырмалар бойынша қорытынды.

4.     Алынған нәтижелердің графикалық тұрғызулары.

5.     Нарықтық экономика шарттарында қызмет көлемін көтеру бойынша ұсыныстар.

  

3 Зертханалық жұмыс. Кадрлар, еңбек өнімділігі  және байланыс саласында еңбекақы төлеу

 

Жұмыс мақсаты: мекеменің кадрлармен қамтамасыз етілуін, кадрлар құрылымын, кадрлардың қозғалыс көрсеткіштерін, мекеменің еңбек ресурстарын қолдану тиімділігінің көрсеткіштерін оқып білу. Еңбекті төлеу түрімен, олардың салада қолданылуының облысы мен шарттарымен танысу.

 

Жұмыстың орындалу реті

1.      Орындалатын жұмыстың түсініктемесімен танысу.

2.     Теориялық мәліметтерімен танысу.

3.     Өз файлынды құрып оны сақтау.

4.     Бастапқы мәндерді өз нұсқаныз бойынша табу.

5.     Бастапқы мәліметтерді 1 тапсырмаға қойып есептеулерді жүргізіп, қорытынды жасау және график тұрғызу.

6.     Бастапқы мәліметтерді 2 тапсырмаға қойып есептеулерді жүргізу

7.     Бастапқы мәліметтерді 3 тапсырмаға қойып есептеулерді жүргізу және алынған нәтижелерді сараптау.

8.     Бастапқы мәліметтерді 4 тапсырмаға қойып есептеулерді жүргізу және алынған нәтижелерді сараптау.

9.     Зертханалық жұмыс бойынша есеп беруді дайындау.

10.  Зертханалық жұмысты қорғау.

 

13 және 14 кестелеріндегі бастапқы мәліметтер 12 кестедегі түзеткіш коэффициенттерге көбейтіледі. Нұсқа нөмірі компьютер нөміріне сәйкес келеді.

        

12 кесте - Түзеткіш коэффициенттер

Нұсқа нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

түзеткіш коэфф.

0,75

0,95

1,3

1,2

1,15

  0,9

1,25

0,85

1,05

1,35

 

13 кесте - ОТД қызметкерлері санының көрсеткіштері

Жұмысшылар категориясы

2010 жыл

2011 жыл

Жоспарлы қажеттілік,

Адам

Факталық ортатізбектік сан, адам

Жұмысшылар, барлығы, соның ішінде.:

1498

1415

1400

- негізгі жұмысшылар

1390

1330

1320

- қосымша жұмысшылар

108

85

80

Қызметкерлер, барлығы, соның ішінде:

1324

1339

1331

- жетекшілер

129

119

121

- мамандар

1195

1220

1210

 

 

14 кесте - ОТД жұмысшыларының қозғалысы

Көрсеткіштер аты

201.

2011ж.

Жылға қабылданған, адам.

275

280

Жылға шыққандар, адам.

354

396

Өз қалауымен шыққандар

57

43

Жұмыс тәртібін бұзғаны үшін

12

7

 

 

15 кесте -  ОТД қызметтен түскен табыс көрсеткіштері

Көрсеткіштер

2010ж.

2011ж.

 

Қызметтен түскен табыс, тг

1987890

2216210

 

 

16  кесте -  4 - тапсырмаға бастапқы мәліметтер

Нұсқалар

Жұмысшылар

Жұмыс істелген күн саны

Салымдар мың.тг

Жасалған заттар саны, бірлік

Нормадан жоғары сатылған (бірлік)

1

1

16

58

23

25

2

18

45

38

24

3

21

40

43

38

4

19

39

28

 

5

15

37

45

 

6

 

 

41

 

7

 

 

44

 

2

1

21

62

23

41

2

20

46

38

37

3

21

41

43

29

4

18

32

28

 

5

10

34

45

 

6

 

 

41

 

7

 

 

44

 

3

1

20

55

20

39

2

18

35

33

36

3

19

41

43

37

4

21

39

21

 

5

21

38

45

 

6

 

 

40

 

7

 

 

41

 

 

4

1

16

58

33

25

2

21

45

38

24

3

20

40

41

41

4

19

39

28

 

5

15

37

40

 

6

 

 

41

 

7

 

 

40

 

 

16 кестенің жалғасы

Нұсқалар

Жұмысшылар

Жұмыс істелген күн саны

Салымдар мың.тг

Жасалған заттар саны, бірлік

Нормадан жоғары сатылған (бірлік)

5

1

20

60

29

37

2

18

48

37

24

3

20

40

43

40

4

19

41

28

 

5

21

37

44

 

6

 

 

44

 

7

 

 

44

 

6

1

19

61

41

35

2

21

55

38

38

3

16

40

43

32

4

14

39

29

 

5

21

36

45

 

6

 

 

40

 

7

 

 

44

 

7

1

16

54

23

45

2

17

45

38

34

3

21

42

43

40

4

21

36

28

 

5

19

37

45

 

6

 

 

41

 

7

 

 

44

 

8

1

20

62

38

25

2

20

50

38

34

3

21

44

41

41

4

16

39

28

 

5

14

30

44

 

6

 

 

39

 

7

 

 

44

 

9

1

21

54

33

45

2

21

50

25

44

3

21

42

43

40

4

19

38

28

 

5

15

35

45

 

6

 

 

41

 

7

 

 

40

 

10

1

19

50

29

36

2

17

48

34

34

3

21

40

39

40

4

21

39

38

 

5

13

37

45

 

6

 

 

41

 

7

 

 

44

 

 

17 кесте - ОТД кадрлары құрылымының салыстырмалы анализі

24

Жұмысшылар категориясы

2010 жыл

2011 жыл

Жоспардан ауытқу

Алдыңғы жылмен салыстыру

Персонал құрылымы

Жоспарлы қажеттілік, адам

Факталық ортатізбектік сан, адам

абсолютті, адам

қаты-настық, %

абсо-лютті, адам

қатынас-тық, %

2010 жыл

2011 жылдың жоспа-ры

2011 жыл-дың факты

Жұмысшылар барлығы, соның ішнде:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

- негізгі жұмысшылар

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

- қосымша жұмысшылар

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қызметкерлер барлығы, соның ішінде:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

- жетекшілер

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

- мамандар

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Барлығы:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 тапсырма

1.     Мекеме жұмысшылары құрылымының графигін тұрғызу: алдыңғы жылға, жоспарлы қажеттілік және факталық саны.

2.     Жұмысшылар категориясы бойынша кадрлар динамикасының графиктерін тұрғызу: алдыңғы жылға, ағымдағы жылдың жоспары және факты.

3.     Кадрлар құрамын сараптау, фактаның жоспардан ауытқуы, кадрлар құрылымы өзгерісінің тенднциясы.

4.     Ағымдағы жылдың жоспарлымен салыстырмалы сараптамасын құру.

5.     Мекеме бойынша кадрлар құрылымының сандық және сапалық құрылымының өзгерісін жалпы сараптау.

 

2 тапсырма

1. ОТД қызметкерлері қозғалысы коэффициенттерін 2 жылға есептеу.

2. 1 тапсырмалдан ортатізбектік санын алу.

Кадрлардың қозғалыстары туралы мәліметтерді 8 кестеден алу

 

18 кесте - 2 жылға ОТД қызметкерлерінің қозғалыстары

Көрсеткіштер аты

2010 ж.

2011 ж.

Ортатізбектік, адам

 

 

Жылға қабылданған, адам

 

 

Жылға шыққандар, адам, барлығы, соның ішінде:

 

 

Өз қалауымен шыққандар

 

 

Жұмыс тәртібін бұзғаны үшін

 

 

К қабылдау

 

 

К шығу

 

 

К ағымдық

 

 

 

2 жыл үшін қызметкерлер қозғалысы көрсеткіштерінің өзгерісін салыстыру, қорытынды жасау. Кадр ағымының төмендеуі бойынша мереке  ұсыну.

 

2 тапсырмаға әдістемелік нұсқаулар

Бір жұмысшылады қабылдап және басқаларды шығару арқылы қызметкерлер әрқашан тұрақты бір қозғалыста жүреді. Жұмыстан шығу себептері: биологиялық (денсаулықтың нашарлауы), кәсіпорындық (комплекстік механизация және автоматзация нәтижесінде штат қысқартулары), әлеуметтік (зейнеткер жасына келуі), жекебастық (отбасы жағдайы), мемлекеттік (әскер қызметіне шақырылуы), сонымен қатар администрация бұйрығы бойынша жұмыс тәртібін бұзғаны үшін. Шығу обьектілік және субьектілік себептерге байланысты болуы мүмкін. Еңбек ресурстары қозғалысының интенсивтілігін бағалау үшін қатынастық көрсеткіштер қолданылады – еңбек күшінің айналу коэффициенті.                    

Қабылдау бойынша айналу коэффициенті (Кқабылд) мезгілде қабылданған жұмысшылар санының ортатізбектік санға қатынасымен пайыз түрінде анықталады.

 


                                                                              .                                               (14)

 Бұл көрсеткіш қабылданған жұмышылардың қатынастық үлесін көрсетеді.

Шығу бойынша айналу коэффициенті (Кшығу) барлық себептер бойынша шыққан жұмысшылар санының ортатізбектік санға қатынасымен пайыз түрінде анықталады.

 


                                                                          .                                          (15)

 Бұл көрсеткіш 1 жылда шыққан жұмысшылардың қатынастық үлесін көрсетеді.

Жұмыс күшінің артық айналымы (ағым коэффициенті) өз қалауымен және жұмыс тәртібін бұзғаны үшін шыққадарды құрайды. Мекемеден тәуелсіз жұмыс күшінің қажетті айналымынан және экономикалық сипаты ның себебі бойынша айналымынан  қарағанда артық айналым көбіне жұмыс шартына, жұмыс төлеміне және басқа да себептерден, яғни жұмысшыны қанағаттандырмайтын жағадайлардан туындайды. Жұмыс күшінің артық айналымынан жұмыс тәртібінің бұзылуы және өз қалауымен шығушылар болады. Жұмыс күші ағымының абсолютті мәні мекемеден жұмыстан қалғаны үшін қуылғандар санымен анықталады, және мекеме әрекеттілігінің тиімділігін төмендетеді.         Ағымдылық коэффициенті (Кағымд) берілген мерзім ішіндегі ағымдылықтың абсолютті мәнінің ортатізбектік санға қатынасымен анықталады:

 

 


                                                                            .                                      (16)

 

 Ағымдылық процессі көбінесе орта және сызықтық персоналдар арасында болады. Осы категориялар үшін еңбекақы деңгейі және компанияның тұақтылық атмосферасы мән береді. Бірақ фирма құрылымында қызметкердің деңгейі үлкен болған сайын мотивация жүйесі күрделене береді. Жоғарытөленетін менеджер жауаптылықтың үлкен дәрежесімен және жаңа жобаларды ашу мүмкіндігімен немесе бизнестегі бағытымен марапатталуы керек.. Шетел мамандарымен жүргізілген зерттеулер менеджер маманының алмасуы жаңа жұмысшыны табуды және жұмыс эффективті еместігімен және вакансия бос болған кездегі өнімділіктің төмендеуімен байланысты шығындарды қосқанда оның еңбекақысының 150%-на шығындалатынын  көрсетті. 5 %-дан жоғары ағымдылық коэффициенті кері тенденция болып саналады және мекеменің еңбек ресурстарын қолданудың төмендеуіне әкеледі.

 

3 тапсырма

1. 2 жылға арналған ОТД бойынша өніміділік коэффициентін есептеңіз, олардың өзгерісі (J).

2. Еңбек өнімділігінің өзгерісі негізінде  табыс бөлігін есептеу.

3. Еңбек өнімділігінің өсуіне байланысты алынған штаттың шартты экономдылығын есептеңіз.

4. Кестеге алынған мәліметтерді жазу (өздігінен құру).

5. Алынған нәтижелерді сараптау, қорытынды жасау.

2 жылға арналған ОТД қызметкерлерінің ортатізбектік санының мәнін 2 тапсырмадан алу, табыс көрсеткіштерін бастапқы мәліметтерден  (3 кестені қараңыз).

 

3 тапсырманы орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар

Еңбек ресурстарын  қолданудың тиімділігі бар еңбек ресурстарының қойылуымен мекеме әрекеттілігінің соңғы нәтижесімен анықталатын еңбек өнімділігінің көрсеткішімен сипатталады. Еңбек өнімділігі бір жұмысшының уақыт бірлігінде  (сағат, ауысым, жыл) өнделетін қызмет көлемімен анықталады. Еңбек өнімділігі туралы кері көрсеткіш арқылы да көрсетуге болады – еңбексиымдылығы, ол қызмет көрсету бірлігін жасау үшін кеткен уақыт жұмсалуын көрсетеді. Еңбек өнімділігінің көрсеткіші анықталған уақыт бөлігіндегі қызметтен түскен табыстың осы мерзімдегі негізгі әрекеттілік жұмыскерлерінің ортатабыстық санына қатынасымен анықталады:

 

Птр = Днақ. / Тор, тенге/ адам. ,                                                  (17)

 

Еңбек ресурстарын қолдану тиімділігін бағалау үшін пайыз түрінде көрсетілген ағымдағы және алдыңғы жылдардың, немесе жоспарлы және ағымдағы жыдардың еңбек өнімділігінің қатынасымен анықталатын еңбек өнімділігін көтеру көрсеткіштері қолданылады.

 

        Jптр   = ( Птр2 / Птр1 )× 100   ,% ,                                        (18)

 

мұндағы Jптреңбек өнімділігінің индексі;

      Птр2,  Птр1еңбек өнімділігі, сәйкесінше 2011 және 2010 жж.

 

Еңбек өнімділігінің өсуі жұмыс уақытының бірлігінде құрылған өнім немесе қызмет санының өсуімен, немесе шығарылған өнім немесе қызметтің бірлігіне таза жұмыстың қысқартылуымен сипатталады.

Абсолютті түрде еңбек өнімділігігнің өсуіне байланысты алынған табыс бөлігі:

 

                 Днақ/птр. = (Пт2. – Пт1) * Тор2., тенге .                                  (19)

 

 Еңбек өнімділігі негізінде алынған штаттың шартты экономдылығы:

 

                Тшарт = (Днақ2/ Пт1) - Тор2, адам.                                            (20)

        

19 кесте - Экономикалық көрсеткіштер

Көрсеткіштер

2010ж.

2011ж.

Қызметтен түскен табыс, мың.тг

 

 

Ортатізбектік сан, адам.

 

 

Еңбек өнімділігініңи көрсеткіші, мың.тг/адам

 

 

Iптреңбек өнімділігінің индексі

 

Птр өсуіне байланысты алынған табыс бөлігі

 

Штатттың шартты экономдылығы.

 

 

Тапсырма 4

Кішкене мекемеде 15 адам жұмыс істейді. Еңбекақысын есептеу жалақы төлеудің келесі формаларын қолданумен есептеледі:

- мамандар үшін- 5 адам. - уақыттық;

- негізгі кәсіпорын жұмыскерлеріне -7 адам – келісуіне байланысты;

- сату бөлімшесінің менеджерлері үшін - 3 адам - келісілген-прогрессивті.

1) Еңбек ақысын есептеуін және 1 айға жұмысшылардың барлық категориялары үшін ұстаулар (қаңтар).

2)  Жұмысшылардың категориялары бойынша еңбекақысының құрылым диаграммасын тұрғызыңыз.

 

20 кесте -  Еңбекақының уақыттық жүйесі кезіндегі есептелуі

№ п/п

Аты-жөні

Түсірілімдер                (тг.)

Жұмыс істелген күндер

Түсірілді (тг.)

Зейнетақы қорына түсірілімдер (тг.)

Әлеуметтік салық (тг.)

1

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

Барлығы:

 

 

 

 

 

Ай қаңтар, күндер саны -21.

 

21 кесте - Еңбекақының тікелей келісуіне байланысты жүйесінде еңбекақысын есептеу

№ п/п

Аты-жөні

Жасалу бағасы (тг)

Өнім саны (бірлік)

Түсірілді

(тг)

Зейнетақы қорына түсірілімдер (тг)

Әлеуметтік салық (тг)

1

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

Барлығы:

 

 

 

 

 

 

22 кесте -  Еңбекақының келісілген-прогрессивті жүйесінде еңбекақысын есептеу

№п/п

Аты-жөні

Нормадан жоғары болғандағы баға(тг)

Сатыл

ды  (бірлік)

Түсірілді (тг)

Зейнетақы қорына түсірілімдер (тг)

Әлеумет тік салық (тг)

1

 

 

 

 

 

 

Барлығы:

 

 

 

 

 

 

Тапсырманы орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар

Еңбекақыны уақыттық төлеу формасы өнделген затына қатысты емес жұмысшылар мен қызметкерлерге орнатылады.

Норма бойынша саны – 100 бірлік, норма бойынша еңбекақы – 28000 тенге.

Еңбекақы негізгі тарифтік қойылымға немесе факталық жұмыс істелген уақыт үшін түсірілімдерден шығып есептеледі. Бұл үшін негізгі құжат болып тарифтік қойылымдар және жұмыс істелген уақыт бойынша табель табылады.

Келісілген еңбекақы өнделген заттарын ескеруге болатын және өнделген заттың санына тәуелді болатын жұмысшыларға беріледі.  Негізгі құжаттар бұл кезде жасалғанына байланысты баға қойылу және жасалған жұмысқа қойылым болып табылады. Қойылымда өнделу нормасы және факталық жасалған жұмыс көрсетіледі. Келісімді-прогрессивті кезінде жұмысшының өнімділігі қойылған норма шегінде базалық келісілген баға қойылымында, ал нормадан жоғары кезінде – жоғары келісілген баға қойылымында.

 

           Зс/п=Зн +(Кв -Кн)×Ц ,                                                                   (21)

 

мұндағы Зс/п -  келісімді- премиялды еңбекақысы;

        Зн - норма бойынша базалық келісілген баға қойылымы бойынша еңбекақы;

        Кв - өнделген өнімнің нақты саны, бірлік.;

        Кн -  норма бойынша өнім саны;

        Ц - нормадан жоғары өнделген өнімнің бірлігі үшін баға қойылымы.

 

Еңбекақыдан ұстаулар:

1) Индивидуалды подоходты салық (ай сайын)  ҚР-ның салықтық кодексінде орнатылған тәртіп пен өлшемде әр жұмысшыдан ұсталады.

2) Таңдалған зейнетақы қорына арнайы сақтандыру салымдары (10% ай сайын)

3) Жұмысберуші еңбекақы төлеу фондынан 11% әлеуметтік салық төлейді , және әлеуметтік салық зейнетақы қорына ұстау орындалғаннан кейін түсіріледі.

 

Қорғауға дайындалу үшін сұрақтар

1. Байланыс жұмысшыларының функциоеалдық топтарын атап көрсетіңіз.

2. Топ бойынша жұмысшылардың құрылымын сипаттаңыз, персоналдың айналу көрсеткіштерін атап және олардың есептеу әдістемесін атаңыз.

3. Птр көрсеткіші қалай есептеледі және оның экономикалық мағынасы қандай?

4. Еңбек өнімділігінің өсуінің негізгі резервтерін атап көрсетіңіз.

5. Еңбекақының түрлерін атап және олардың мағынасын түсіндіріңіз.

6. Еңбекақыны төлеудің көзі және оның материалдық стимулы не болып табылады?

 

           Есеп берудің құрамы

       1) Титулдық бет.

       2) Әр тапсырма бойынша таблицалық түрдегі есептеулер нәтижелері.

3) Алынған нәтижелердің сараптамасы және тапсырмалар бойынша қорытынды.

4) Алынған нәтижелердің графикалық тұрғызулары.

5) Птр- ді көтеру және кадрлық политиканы жақсарту бойынша ұсыныстар.


4 Зертханалық жұмыс.  Байланыстың өндірістік қорлары және оның қолданылуы, 1 бөлімі

 

Жұмыс мақсаты: байланыс мекемесінің негізгі өндірістік қорларын (НӨҚ) қолданудың экономикалық тиімділік көрсеткіштерін және оның қозғалысын, құрамын анықтау.

 

Жұмысты орындау тәртібі

1.     Орындалатын жұмыстың түсініктемесімен танысу.

2.     Теориялық мәліметтерімен танысу.

3.     Өз файлынды құрып оны сақтау.

4.     Бастапқы мәндерді өз нұсқаныз бойынша табу.

5.     Бастапқы мәліметтерді №1 тапсырмаға қойып есептеулерді жүргізіп, қорытынды жасау және график тұрғызу.

6.     Зертханалық жұмыс бойынша есеп беруді дайындау.

7.     Зертханалық жұмысты қорғау.

 

 

24, 25 және 26 кестелеріндегі бастапқы мәліметтер 23 кестедегі түзеткіш коэффициенттерге көбейтіледі. Нұсқа нөмірі компьютер нөміріне сәйкес келеді.

 

23 кесте - Түзеткіш коэффициенттер

Нұсқа нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Түзеткіш коэффициент

0,75

0,95

1,3

1,2

1,15

0,9

1,25

0,85

1,05

1,35

 

24 кесте - Негізгі өндірістік қорлары, мың.тг

Негізгі қорлардың түрі

2011 жылдың басындағы бағасы

1

 Мекемелер

72168,75

2

Құрылығылар және таратқыш құралдар

194208,75

3

Күштік машиналар және құрылғылар

39398,25

4

Жұмыс машиналары және құрылғылар

232908,75

5

 Көліктік құралдар

7839,75

6

 Басқа негізгі қорлар

9311,25

  

25 кесте - Кірген және шыққан негізгі қорлар бағасы, мың.тг

Негізгі қорлардың түрлері

НӨҚ кірісі

Кіргізілген айы

НӨҚ шығысы

Шығарылған айы

 

1

2

3

4

5

1

 Мекемелер

960

5

59

6

2

 Құрылығылар және таратқыш құралдар

562,5

9

0

0

3

Күштік машиналар және құрылғылар

123,75

7

0

0

4

 Жұмыс машиналары және құрылғылар

73920

9

18842

10

5

 Көліктік құралдар

442,5

2

90

4

6

Басқа негізгі қорлар

326,25

6

173

3

Ескерту: Түзеткіш коэффициентке 25- кестенің   2 және 4 бағандарына көбейтіледі

 

26 кесте - Есептеу үшін көрсеткіштер

Көрсеткіштер аты

2010 ж.

2011 ж.

Қызметтен түскен табыс, мың.тг

420540

502188

НӨҚ- нің ортажылдық бағасы, мың.тг

882156

 

Негізгі өндіріс жұмысшыларының ортатізбектік саны, адам

384

378

 

         Кәсіпорын негізгі өндіріс қорларымен жайғасады. Жыл басына бағасы және кіргізілген және шығарылған қорлардың бағасы белгілі.

1.     Негізгі өндіріс қорларының (НӨҚ) құрылымы мен құрамының динамикасын және олардың алдыңғы жылмен салыстырғандағы қолдану тиімділігін сараптау.

2.     Негізгі қорлардың жаңаруы мен шығарылу дәрежесін анықтау.

3.     НӨҚ- ні қолданудың тиімділік көрсеткіштерін есептеу.

4.     НӨҚ- нің ортажылдық бағасының өзгерісінің және қорберушіліктің өнеркәсіп табысына әсер етуін анықтау.

5.     2 жыл үшін НӨҚ- нің динамика мен құрылым графиктерін тұрғызу.

6.     Бастапқы мәліметтерді енгізіңіз және жыл соңына НӨҚ өлшемін анықтаңыз.


27 кесте - 2011 жылдың соңына НӨҚ бағасын есептеңіз, мың.т.

Негізгі қор түрлері

2011жылдың 01.01- не

2011 жылға енгізіл

ген

2011 жылда шығарылған

2011 жыл

дың соңына

 

1

Мекемелер

 

 

 

 

 

2

 Құрылығылар және таратқыш құралдар

 

 

 

 

 

3

 Күштік машиналар және құрылғылар

 

 

 

 

 

4

Жұмыс машиналары және құрылғылар

 

 

 

 

 

5

 Көліктік құралдар

 

 

 

 

 

6

Басқа негізгі қорлар

 

 

 

 

 

 

Барлығы:

 

 

 

 

 

 

 

28 кесте -  НӨҚ құрылымы

 

Негізгі қор түрлері

 

Сараптамалық мерзімдегі НӨҚ көрсеткіштері

Сараптамалық мерзім кезіндегі өзгерісі

 

2011ж-дың басына

2011жылдың соңына

 

Сом

масы

Қатысты

үлесі

Сом

масы

Қатысты

үлесі

Сом

масы

Қатысты

үлесі

1

Мекемелер

 

 

 

 

 

 

2

Құрылығылар және таратқыш құралдар

 

 

 

 

 

 

3

 Күштік машиналар және құрылғылар

 

 

 

 

 

 

4

 Жұмыс машиналары және құрылғылар

 

 

 

 

 

 

5

 Көліктік құралдар

 

 

 

 

 

 

6

 Басқа негізгі қорлар

 

 

 

 

 

 

 

Барлығы:

 

 

 

 

 

 

 

Берілген тапсырманы орындағаннан кейін, келесі тапсырмаларды істеу керек:

1) 30- кесте бойынша НӨҚ- ні қолдану көрсеткіштерін есептеу.

2) 31- кесте бойынша НӨҚ- ні қолдану тиімділігінің көрсеткіштерін есептеу.

3) Өнеркәсіп қаншалықты тиімді жұмыс істегенін анықтау.

4) Өнеркәсіп жұмысы тиімділігінің өзгеруі туралы қорытынды жасау.

5) 32- кесте бойынша қызметтен түскен табыстың өлшеміне НӨҚ бағасы мен қорберушіліктің әсерін есептеңіз.

 

29 кесте - 2011- жылдың соңына НӨҚ- нің ортажылдық бағасын есептеу, мың.т

Негізгі қор түрлері

 

2011 жылдың басына

Енгізілген қорлардың ортажылдық бағасы

Шығарылған  қорлардың ортажылдық бағасы

2011 жылдың соңына

1

Мекемелер

 

 

 

 

2

Құрылығылар және таратқыш құралдар

 

 

 

 

3

Күштік машиналар және құрылғылар

 

 

 

 

4

Жұмыс машиналары және құрылғылар

 

 

 

 

5

Көліктік құралдар

 

 

 

 

6

Басқа негізгі қорлар

 

 

 

 

 

Барлығы:

 

 

 

 

 

30 кесте -  НӨҚ- ні қолданудың көрсеткіштері

Көрсеткіштер аты

Мәні,%

Жаңару коэффициенті

 

Шығарылу коэффициенті

 

Өсу коэффициенті

 

 

31 кесте - НӨҚ- ні қолданудың тиімділік көрсеткіштері

Көрсеткіштер

2010ж.

2011ж.

Өзгерістер

Абсолютті

Қатыстық,  %

Қызметтен түскен табыс, мың.т.

 

 

 

 

НӨҚ-нің ортажылдық бағасы, мың.т.

 

 

 

 

Ортатізбектік саны, адам.

 

 

 

 

Қорберушілік, т/т

 

 

 

 

Қорсиымдылық, т/т

 

 

 

 

Қорқорғанушылық, тыс.тг/адам

 

 

 

 

Еңбек өнімділігі, мың.тг/адам

 

 

 

 

 

32 кесте - Өнеркәсіп табысына НӨҚ мен қорберушілік бағаларының әсері

Көрсеткіш

2011 жыл

Сомма мың.тг.

Барлығы %

 

Табыстың өсуі (кемуі) өзгерістен:

51030

80,89

1

НӨҚ өлшемі

12053,55

19,11

2

 Қорберушілік

0,27

0,00

 

Барлығы:

63083,82

100,00

 

6 пунктті орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар

НӨҚ ортажылдық бағасының және қорберушіліктің қызметтен түскен табысқа әсерін есептеу үшін бастапқы формула:

(22)

                                                                             ,

мұндағы Дреал – қызметтен түскен табыс, мың.тг.;

       Ки – НӨҚ қорберушілігі;

-- НӨҚ- нің ортажылдық бағасы, мың.тг.

            Бұл көрсеткіш алдыңғы жылмен салыстырғандағы(2010) ағымдағы жылдың (2011) НӨҚ бағасының абсолютті өсуінің алдыңғы жылдың (2010) қорберушілік деңгейіне көбейтіндісімен есептеледі.

 

 


                                                                                         ,                                                            (23)

         мұндағы ΔДОПФ - НӨҚ ортажылдық бағасының өзгеруінен табыс көлемінің өсуі (төмендеуі).

 


     -   НӨҚ ортажылдық бағасының абсолютті өсуі.

 


     - алдыңғы 2010 жылдың қорберушілігі.

           Қорберушілік (Ки) деңгейі өсуінің әсерінен табыс көлемінің өсуі (төмендеуі)

Соңғы көрсеткіш алдыңғы жылмен (2010) салыстырғандағы ағымдағы жылдың (2011) қорберушілік деңгейінің абсолютті өсуінің (төмендеуінің) ағымдағы жылдың (2011) НӨҚ өлшеміне қатынасымен анықталады.

 

  

(24)

мұндағы           - НӨҚ қорберушілігінің абсолютті өсуі;

 


                          - Ағымдағы жылдағы (2011) НӨҚ- нің ортажылдық бағасы.

 

Табыс көлемінің қосындалық өсуі екі фактор бойынша өсуінің арифметикалық соммасына тең:

.                                                (25)

 

Еңбек өнімділігі, қорберушілік және қорқарулылық көрсеткіштерінің арасындағы байланысты көрсету қажет.

 

Еңбек өнімділігі (Птр) көрстекіші мен Ки мен  V көрстекіштерінің арасында тікелей байланыс бар. Еңбек өнімділігінің өзгерісі НӨҚ- ні қолданудың жақсаруынан (Ки), сонымен қатар бір жұмысшыға есептегендегі НӨҚ санының өсуінен (V) тәуелді . Еңбек өнімділігін келесі формуламен есептеуге болады:

 

Птр = Ки×V .                                      (26)

 

Еңбек өнімділігінің бірінші факторға  (Ки) қатысты өсуі экономика дамуының интенсивтік жолына сәйкес келеді, ал екінші факторға (V) қатысты өсуі – экстенсивті жолға. 5 формула бойынша жыл бойынша еңбек өнімділігін есептеңіз. Өндіріс әрекеттілігінің нәтижесіне қорберушілік, қорқарулылық және еңбек өнімділігі көрсеткіштерінің әсері туралы қорытынды жасаңыз.

 

Қорғауға дайындалу үшін сұрақтар

         1. Байланыс мекемесінің НӨҚ құрылымы мен құрамы қандай?

         2. Жыл соңына НӨҚ қалай есептеледі?

         3. Негізгі өндіріс қорларының айналым қорларынан айырмашылығы қандай?

         4. Жаңару, шығарылу және өсу коэффициенттері қалай есептеледі?

         5. НӨҚ- нің ортажылдық бағасы не үшін және қалай есептеледі?

         6. НӨҚ- ні қолдану тиімділігінің қандай көрсеткіштері сізге белгілі?

         7.Қорберушілік және қорқарулылық көрсеткіштерінің есептеу әдістемесі мен мағынасын түсіндіріңіз.

         8. НӨҚ бағасының ортажылдық бағасының өзгерісі мен қорберушіліктің әрекеттіліктің соңғы нәтижесіне қандай әсер тигізеді?

         9. Птр, Ки және V көрсеткіштерінің өзара байланысын көрсетіңіз.

         10. Факторлық сараптаудың негізгі мақсаты қандай?

         11. Факторлық анализдің қандай әдістерін білесіз?

         12. Рентабельділіктің қандай көрсеткіштерін сіз білесіз?

 

Жұмысты орындау тәртібі

1.     Орындалатын жұмыстың түсініктемесімен танысу.

2.     Теориялық мәліметтерімен танысу.

3.     Өз файлынды құрып оны сақтау.

4.     Бастапқы мәндерді өз нұсқаныз бойынша табу.

5.     Бастапқы мәліметтерді №1 тапсырмаға қойып есептеулерді жүргізіп, қорытынды жасау және график тұрғызу.

6.     Зертханалық жұмыс бойынша есеп беруді дайындау.

7.     Зертханалық жұмысты қорғау.

 

5 Зертханалық жұмыс. Байланыстың өндірістік қорлары және олардың қолданылуы, 2 бөлім

 

Жұмыс мақсаты: амортизацияның түсірілу әдістерін білу, әсерін анықтау. Өндіріс әрекеттілігінің соңғы нәтижесіне аммортизацияны есептеудің әртүрлі әдістерін, өндірістің айналым құралдарын қолдану тиімділік көрсеткіштерін есептеу және сараптауды үйрену.

 

Жұмысты орындау реті

1.     Орындалатын жұмыстың түсініктемесімен танысу.

2.     Теориялық мәліметтерімен танысу.

3.     Өз файлынды құрып оны сақтау.

4.     Бастапқы мәндерді өз нұсқаныз бойынша табу.

5.     Бастапқы мәліметтерді 1 тапсырмаға қойып есептеулерді жүргізіп, қорытынды жасау және график тұрғызу.

6.     Бастапқы мәліметтерді 2 тапсырмаға қойып есептеулерді жүргізу

7.     Бастапқы мәліметтерді 3 тапсырмаға қойып есептеулерді жүргізу және алынған нәтижелерді сараптау.

8.     Зертханалық жұмыс бойынша есеп беруді дайындау.

9.     Зертханалық жұмысты қорғау.

 

33 кесте - 1 тапсырма үшін бастапқы мәліметтер

Көрсеткіш

Нұсқа бойынша мәндер

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Құрылғының бастапқы бағасы, мың.т.

700

950

600

500

750

800

930

860

650

850

норматив бойынша қызмет мерзімі, жыл

5

5

5

5

5

5

5

5

5

5

Ликвидациялық баға, мың.т.

35

48

30

25

37

40

46

43

32

40

жұмыс бірлігінің саны, бірл.

550

580

480

560

620

635

650

530

525

550

1жыл

50

100

140

60

140

65

100

60

90

100

2 жыл

90

170

120

80

160

90

120

90

120

110

3 жыл

140

210

100

150

180

140

240

150

210

150

4 жыл

210

55

80

170

90

160

100

130

55

100

5 жыл

60

45

40

100

50

180

90

100

50

90

 

34 кесте - 2 тапсырма үшін бастапқы мәліметтер

Көрсеткіш

Нұсқа бойынша мән

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Эксплуатациялық шығындар (амортизациясыз), мың.т.

280

310

250

200

290

300

340

320

260

315

Қызметтен түскен табыс, мың ақша бірл.

590

680

520

500

610

650

680

670

580

670

 

35 кесте - 3 тапсырма үшін бастапқы мәліметтер

 

Көрсеткіштер

1 нұсқа

2 нұсқа

 3 нұсқа

4 нұсқа

 

Алд.

жыл

Ағым. жыл

Алд.

жыл

Ағымд. жыл

Алд.

жыл

Ағым. жыл

Алд.

жыл

Ағым. жыл

 

Айн. құралдарының ортажылдық қалдықтары , мың.т.

51

55

67

73

43

49

54

59

 

Қызметтен түскен табыс, мың ақша бірл.

590

670

680

910

520

640

500

610

 

 

35- кестенің жалғасы

5 нұсқа

6 нұсқа

7 нұсқа

8 нұсқа

9 нұсқа

10 нұсқа

Алд.

жыл

Ағым.

жыл

Алд

жыл

Ағым

жыл

Алд

жыл

Ағым жыл

Алд

жыл

Ағым

 жыл

Алд

жыл

Ағым

жыл

Алд

Жыл

Ағым

жыл

59

65

63

71

71

83

66

71

49

47

65

67

610

832

650

790

680

960

670

970

580

650

670

890

 

1 тапсырма

Өндірістік фирма жаңа құрылғы сатып алды. Белгілі бір уақыттан кейін бұл құрылғы сатылуы мүмкін.

1. Жылдық амортизациялық түсірулерді актив бағасының біркелкі және жылдамдатылған түсірілу әдістерімен және өндірістік әдіспен анықтау.

2. Әр әдіс үшін амортизация мен қалдық бағаның жылдық соммаларының графиктерін тұрғызыңыз.

3. Амортизация саясатының өндіріс әрекеттілігінің негізгі технико- экономикалық көрсеткіштеріне әсері туралы қорытынды жасау.

 

2 тапсырма

Азайтылатын қалдық әдісімен өзіндік құны мен өнім рентабельділігін есептеңіз. Бұл тапсырманы орындау үшін келесілерді орындаңыз:

а) 1 тапсырмадан амортизация нормасын, амортизация сомасын, қалдықтық бағасын амортизацияны түсірудің әр әдісі бойынша әкеліп қойыңыз;

б) бастапқы мәліметтерден Дреал и Эр-ді амортизациясыз әкеліп қойыңыз;

в) эксплуатациялық шығындарды (Эр.) амортизацияның ескерілуімен анықтаңыз;

г) қызметтен түскен пайданы есептеңіз. Таза пайданы есептеңіз (корпоративтік салықты ұстаңыз, 20% тең);

е) ақша ағымын есептеңіз(таза пайда соммасы және аморттизацияллық түсірулер). Рентабельділікті есептеңіз;

и) өндіріс әрекеттілігіне амортизацияны түсіру әдістерінің әсері туралы қорытынды жасаңыз.

 

36 кесте - Сызықтық әдіс, мың.тг

Мерзім (жыл соңы)

Бастапқы бағасы

Аморти

зация

ланған баға

Амортиза

цияның жылдық соммасы

Жиналған  тозу

Қалдық

тық баға

Амортизация нормасы

1

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

37 кесте - Сандар соммасының әдісі (куммулятивтік), мың.тг

Мер

зім (жыл соңы)

Бастапқы бағасы

Амортиза

цияланған баға

Есептеле

тін коэффи-циент

Амортиза

цияның жылдық соммасы

Жинақтал

ған тозу

Қалдық

тық баға

1

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

38 кесте - Сызықсыз әдіс (азайтылатын қалдық), мың. тг

Мерзім (жыл соңы)

Бастапқы бағасы

Амортизацияланған баға

Амортизацияның жылдық соммасы

Жинақталған тозу

Қалдықтық баға

1

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

39 кесте -  Өндірістік әдіс, мың.тг

 

Мерзім (жыл соңы)

Бастапқы бағасы

Жұмыс бірлігінің саны

Жұмыс бірлігі

нің бағасы

Амотиза

цияның жылдық соммасы

Жинақталған тозу

Қалдық

тық баға

1

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

40 кесте - Жыл бойынша экономикалық көрсеткіштер, мың.тг

Көрсеткіш

1 әдіс

2 әдіс

3 әдіс

4 әдіс

Амортизация нормасы, %

 

 

 

 

Амортизациның жылдық соммасы (Ао), мың. ақша бірлігі

 

 

 

 

Қалдықтық баға (жыл басына), мың. ақша бірлігі

 

 

 

 

Эксплуатациялық шығындар (Эр.)    (амортизациясыз), мың. ақша бірл

 

 

 

 

Эксплуатациялық шығындар, амортизацияны ескергенде.мың. ақша бірл

 

 

 

 

Қызметтен түскен табыс, (Дреал), мың. ақша бірлігі

 

 

 

 

Қызметтен түскен пайда (Преал.), мың ақша бірлігі

 

 

 

 

Таза пайда (Пч.), мың ақша бірлігі

 

 

 

 

Ақша ағымы, мың ақша бірлігі (Пч+Ао)

 

 

 

 

Өнім рентабельділігі, %

 

 

 

 

 

 3 тапсырма

Байланыс мекемесінің 2 жылға айналым құралдарын қолдану тиімділігінің көрсеткіштерін есептеңіз (айналым коэффициенті, бір айналымның ұзақтығы, загрузка коэффициенті және  ұзақтықтың қысқартылуына байланысты айналым құрылғыларының айналымнан босап шығуы):

а)  есептеулерді орындау үшін өз бетінше кесте құрыңыз, оған бастапқы мәліметтерден көрсеткіштерді қойыңыз (40 кестені қойыңыз);

б)  жоғарыда көрсетілген есептеулерді жүргізіңіз (есептеу формулалары теориялық мәліметтерде көрсетілген);

в) алынған нәтижелерден салыстырмалық сараптама жүргізіңіз (абсолюттік және қатыстық өзгерулер);

г)  жүргізілген есептеулерден қорытынды жасаңыз.

 

Қорғауға дайындалу үшін сұрақтар

1. НӨҚ- ні бағалаудың қандай түрлері сізге белгілі?

2. НӨҚ- нің тозуы дегеніміз не? Оның қандай түрлері сізге белгілі?

3. НӨҚ- нің айналым құрылғыларынан айырмашылығы қандай?

4. НӨҚ- нің амортизациясы деген не және оның ақша түрінде көрсетілуі?

5. Амортизацияны түсірудің қандай әдістері бар?

6. Амортизация нормасы деген не және оны қалай анықтайды?

7. Байланыс мекемелеріндегі айналым құралдарының құрылымы және құрамы қандай?

8. НӨҚ- нің амортизация түсіру әдісінің әрекеттіліктің соңғы нәтижесіне қандай әсерін тигізеді?

9. Негізгі құрылғыларды қолдану тиімділігінің қандай көрсеткіштерін білесіз?

10. НӨҚ- ын қолдану тиімділігінің қандай натуралды көрсеткіштерін білесіз және олар қалай есептеледі?

 

  Жұмысты орындау тәртібі

1.     Орындалатын жұмыстың түсініктемесімен танысу.

2.     Теориялық мәліметтерімен танысу.

3.     Өз файлынды құрып оны сақтау.

4.     Бастапқы мәндерді өз нұсқаныз бойынша табу.

5.     Бастапқы мәліметтерді 1 тапсырмаға қойып есептеулерді жүргізіп, қорытынды жасау және график тұрғызу.

6.     Зертханалық жұмыс бойынша есеп беруді дайындау.

7.      жұмысты қорғау.

 

6 Зертханалық жұмыс.  Байланыс саласындағы өзіндік құн мен бағаның құралуы

 

Жұмыс мақсаты: байланыс кәсіпорынының эксплуатациялық шығындарын есептеу, оның құрылымы мен құрамын сараптау, қызметтердің өзіндік құнының өзгерісіне әсер ететін факторлардың сараптамасы.

 

 Жұмысты орындау тәртібі

1.     Орындалатын жұмыстың түсініктемесімен танысу.

2.     Теориялық мәліметтерімен танысу.

3.     Өз файлынды құрып оны сақтау.

4.     Бастапқы мәндерді өз нұсқаныз бойынша табу.

5.     Бастапқы мәліметтерді 1 тапсырмаға қойып есептеулерді жүргізіп, қорытынды жасау және график тұрғызу.

6.     Бастапқы мәліметтерді 2 тапсырмаға қойып есептеулерді жүргізу және алынған нәтижелерді сараптау.

7.     Есептеулерді жүргізу, алынған мәліметтерді түсіндіру.

8.     Зертханалық жұмыс бойынша есеп беруді дайындау.

9.     Зертханалық жұмысты қорғау.

 

         1 тапсырма

         1. Байланыс мекемесінің эксплуатациялық шығындарының соммасын есептеу (толық өзіндік құнын), 100 тенге табыстардың өзіндік құны, өзіндік құнның құрылымы, алдынғы және ағымдағы жылдардағы пайда мен рентабельділік.

         2. Абсолюттік және қатыстық түрдегі есептелген көрсеткіштердің өзгерулерін салыстыру.

         3. Графиктер тұрғызу: өзіндік құнның жыл бойынша құрылымы; табыстың, эксплуатациялық шығындардың және пайданың динамикасы.

         4. Жұмыста алынған мәліметтерді сараптау, қорытынды жасау, өзіндік құндй төмендету бойынша мероприятия ұсыну.

         5. Ағымдағы жылда еңбекақының шығындарын 10%-ға жоғарылату (төмендету) және қорытынды жасау.

         6. Электроэнергияға шығынды ағымдағы жылда 10%-ға төмендету (жоғарылату), өзіндік құнды қайта есептеп, қорытынды жасау.

Өзіндік құнның сараптамасы келесі тізбекте жүзеге асырылады:

-  Эксплуатациялық шығындар мен қызметтердің өзіндік құнының жоспарының орындалуының жалпы бағасы беріледі және бұл көрсеткіштердің өзгеру темптері анықталады.

- Элемент және шығын статьялары бойынша шығынның жалпы соммасы тізбектей мүшеленеді.

- Эр-дегі шығындар мен қызметтің өзіндік құнының өзгерісіне әсер ететін негізгі факторлар анықталады және бағаланады

 

41 кесте - Бастапқы мәліметтер

43

Көрсеткіштер

Нұсқалар

 

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Баз

Ағым

Баз

Ағым

Баз

Ағым

Баз

Ағым

Баз

Ағым

Баз

Ағым

Баз

Ағым

Баз

Ағым

Баз

Ағым

Баз

Ағым

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

1

Қызметтен түскен табысмың.т., Дреал.

540

600

560

610

620

690

650

785

670

820

600

880

630

795

880

970

620

790

600

800

2

Нөмірлердің монтирленген сиымдылығы, Nм

5000

5500

5000

5700

5000

5300

6000

6800

7000

7500

8000

8300

9000

9700

8000

8500

8000

9000

9500

9600

3

АТС-тың 1000 нөмірлерін қамт-руының еңбек сиым-ның нормативі, адамағ/1000 нөмірлер, Нт

5,2

5,2

5,2

5,2

5,2

5,2

5,2

5,2

5,2

5,2

5,2

5,2

5,2

5,2

5,2

5,2

5,2

5,2

5,2

5,2

4

1 жұмысшының ортаайлық еңбекақысы, мың.т./ай, ЗПср

450

475

450

475

375

390

380

400

360

380

355

375

360

375

350

375

345

365

355

400

5

Әлеуметтік салыққа түсірулер, %, Нс

11

11

11

11

11

11

11

11

11

11

11

11

11

11

11

11

11

11

11

11

6

Амортизация нормасы, %, Но

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6.1

Станциялық құр-лар б-ша, Нос

4,8

4,8

4,8

4,8

4,8

4,8

4,8

4,8

4,8

4,8

4,8

4,8

4,8

4,8

4,8

4,8

4,8

4,8

4,8

4,8

6.2

Тізбектік құр-лар б-ша, Нол

5,5

5,5

5,5

5,5

5,5

5,5

5,5

5,5

5,5

5,5

5,5

5,5

5,5

5,5

5,5

5,5

5,5

5,5

5,5

5,5

6.3

Азаматтық құр-лар б-ша, Ног

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

7

АТС-тың 1 монт-ген сиымдылық нөмірініе қатыстық капиталдық шығын, ақша бірл

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7.1

Станциялық құрылғылар бойынша, Куд.с

128,3

129

128

129

127

128

126

126,6

125

127

124,8

125,8

125

126,5

121,1

124

125

127

121,1

123

7.2

Сызықтық құр-ғылар б-ша, Куд.л

109,7

111,5

110

112

105

106

102

102

83,5

85

83,3

84,1

83,2

84

78

79,5

83,3

84,6

78

79

 

44

41- кестенің жалғасы

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

7.3

Азаматтық құрылғылар б-ша, Куд.г

56,4

57,2

56,4

57,2

46,7

47

40,2

41,1

35,8

36,3

31,1

32

29,4

31

27,5

28

31,1

32

27,5

28

8

ЧНН –дегі 1 мың группаға ток шығыны, ампер, I

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

9

батареилер кернеуі, волт, U

60

60

60

60

60

60

60

60

60

60

60

60

60

60

60

60

60

60

60

60

10

Пайдалы әрекет коэффициенті ПӘК

0,7

1,7

0,7

1,7

0,7

0,7

0,7

0,7

0,7

0,7

0,7

0,7

0,7

0,7

0,7

0,7

0,7

0,7

0,7

1,7

11

1 жылдағы сағат саны, сағ, Тч

8760

8760

8760

8760

8760

8760

8760

8760

8760

8760

8760

8760

8760

8760

8760

8760

8760

8760

8760

8760

12

1 кВт бағасы * сағ, тенге./1кВт * сағ, С

0,11

0,12

0,11

0,12

0,11

0,12

0,11

0,12

0,11

0,11

0,11

0,11

0,11

0,12

0,12

0,11

0,11

0,12

0,11

0,11

13

Концентрация коэффициенті, k

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

14

Материалдар мен монтирленген сиымдылықтың 1 нөміріне қосымша құралдар бағасы, тенге / 1 номер, М

3

3,1

4

6

2

2,3

3

3,2

4

4,3

4

4,2

3

3,1

4

4,1

3

3,3

2

2,4

15

Басқа да өндірістік және көліктік шығындардың нормативтері, % от ФОТ, Нпр

35

35

35

35

35

35

35

35

35

35

35

35

35

35

35

35

35

35

35

35

16

мерзімдегі шығынға норматив, Нрп

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

15

17

Премиалды төлеудің коэффициенті, % /ай., Кпр.

20

20

20

20

20

20

20

20

20

20

20

20

20

20

20

20

20

20

20

20

 


42 кесте - Бастапқы мәліметтер

Көрсеткіштер

Белгіленуі

Баз.

жыл

Ағымд.

жыл

1

Қызметтен түскен табыс, мың ақша бірлігі

Дреал

540

600

2

Монтирленген сиымдылың, нөмірлер

5000

5500

3

АТС-тың 1000 нөміріне қызмет көрсетудің еңбек сиымдылығының нормативі, адам.сағ/1000 нөмірлер

Нт

5,2

5,2

4

1жұмысшының ортаайлық еңбекақысы, тенге/ай.

ЗПср

45000

47500

5

Әлеуметтік салыққа түсірулер, %

Нс

11

11

6

Амортизация нормасы, %

Но

 

 

6.1

Станциялық құрылғылар бойынша

Нос

4,8

4,8

6.2

Сызықтық құрылғылар бойынша

Нол

5,5

5,5

6.3

Азаматтық құрылғылар бойынша

Ног

2,5

2,5

АТС-тың 1 монтирленген сиымдылық нөміріне қатыстық капиталдық шығындар, тенге

 

 

 

7.1

Станциялық құрылғылар бойынша

Куд.с

128,3

129

7.2

Сызықтық құрылғылар бойынша

Куд.л

109,7

111,5

7.3

Азаматтық құрылғылар бойынша

Куд.г

56,4

57,2

8

ЧНН –дегі 1 мың группаға ток шығыны, ампер, I

I

15

15

9

Батареи кернеуі, В

U

60

60

10

Пайдалы әсер коэффициенті, ПӘК

η

0,7

1,7

11

1 жылдағы сағат саны, сағ

Тч

8760

8760

12

1 кВт бағасы × сағ, ақша бірл./1кВт ×сағ

С

0,04

0,05

13

концентрация коэффициенті

k

0,1

0,1

14

Материалдар мен монтирленген сиымдылықтың 1 нөміріне қосымша құралдар бағасы, тенге / 1 номер, М

М

3

3,1

15

Басқа да өндірістік және көліктік шығындардың нормативтері, % от ФОТ, Нпр

Нпр

35

35

16

Административті-ьасқарушы және  эксплуатациялық шығындар, суммалық шығындардың нормативі

Нупр

15

15

17

Премиалды төлеу коэффициенті, % /ай

Кпр.

20

20

 


43 кесте - Есептеуші мәліметтер

Шығындардың атауы

Белгіленуі

Ал

дың

ғы жыл

Қатыстьқ үлес, %

Ағымдағы жыл

Қатыстьқ үлес, %

Өзгерулер

абс.

мағ

%

1

Жұмысшылар саны

Ч

 

 

 

 

 

 

2

Еңбек ақысы, мың

Зп.

 

 

 

 

 

 

3

Әлеуметтік салыққа түсірулер, мың.тг

Ос

 

 

 

 

 

 

4

Амортизациялық түсірілулер, мың

Ао

 

 

 

 

 

 

5

Станциялық құрылғылар бойынша

Аос

 

 

 

 

 

 

6

Сызықтық құрылғылар бойынша

Аол

 

 

 

 

 

 

7

Азаматтық құрылғылар бойынша

Аог

 

 

 

 

 

 

8

Электроэнергияға шығындар, мың

Эл

 

 

 

 

 

 

9

Материалдар мен қосымша құрығыларға шығындар, мың

М

 

 

 

 

 

 

10

Басқа да өндірістік және көліктік шығындар, мың

Ппр

 

 

 

 

 

 

11

Мерзім шығыны, мың

Пупр

 

 

 

 

 

 

12

Эксплуатациялық шығындар, мың

Э

 

 

 

 

 

 

13

Дреал, мың

Дреал

 

 

 

 

 

 

14

100 т табысқа өзіндік құн

С

 

 

 

 

 

 

15

Пайда, мың

П

 

 

 

 

 

 

16

Рентабельділік, %

Р

 

 

 

 

 

 

  

Тапсырма 2

1. 1 тапсырмадағы мәліметтерді қолдана отырып, алдыңғы және ағымдағы жылдардағы 100 ақша бірл. табыстардың өзіндік құн калькуляциясын және оның өзгерісін есептеңіз.

Калькуляция – бұл элемент және шығындары бойынша өзіндік құнның санауы.

Өзіндік құнның құрылымынан әр шығындарын 100 тенге табысты анықтау үшін келесі формула қолданылады:

(27)

                                                                           ,....

  

Мұндағы  Зi –  i-лі статья бойынша шығындар;

       i элементтер және шығын статьялары аттары;

      До.д.қызметтен түскен табыс.

 

44 кесте - 100 тенге табыстың өзіндік құн калькуляциясы

Шығындарың аты

Шығын бойынша 100 тенге табыстың өзіндік құны, тенге

Өзгерулері

Алдыңғы жыл

Ағымдағы жыл

Абсолюттік түрде

 %-тік түрде

Еңбек ақысы, мың

31,2

32,604

1,404

104,50

Әлеуметтік салыққа түсірулер, мың

6,24

7

0,28

104,50

Амортизациялық түсірулер, мың

12,59

12,61

0,01

100,11

Электроэнергияға шығындар, мың

0,58

0,66

0,07

112,50

Материал мен қосымша заттарға шығындар, мың

2,78

2,84

0,06

102,30

Басқа да өндірістік және көліктік шығындар, мың тенге

10,92

11,41

0,49

104,50

Мерзім шығындары, мың

8,71

9,02

0,31

103,52

Барлығы:

73,03

75,66

2,63

103,61

 

2. 42 және 43- кестедегі есептеулерді қолдана отырып, 44 кестеде ағымдағы жылдың әр шығын статьяларының өзіндік құнның өзгерісіне қосындылық әсерін анықтау.

  

Есептеу үшін келесі формулаларды қолдану:

                                                                                                                      (28)

                                                                             .

 

         Мұндағы i - і-лі шығын статьясы негізінде өзіндік құнның өзгеру индексі;

i - і-лі шығын статьясы негізінде өзіндік құнның алдыңғы жылмен салыстырғандағы қатынастық бірлікте өзгеру индексі;

 JДреал - Ағымдағы жылда базалық мерзіммен салыстырғандағы табыстардың өзгеру индексі;

      di  -  Алдындағы жылдың өзіндік құндағы і-лі шығын түрінің бөлігі;

 

Өзіндік құнның төмендеуіне әр статьяның әсері туралы қорытынды жасау.

 

45 кесте - Өзіндік құнның өзгерісіне шығын статьяларының әсері.

Шығындардың аты

Jзi

Алд. жыл-ғы di қатынастық үлесі

JДреал

i шығын статьясының өзіндік құнының өзгерісі

Еңбек ақысы, мың

 

 

 

 

Әлеуметтік салыққа түсірілу, мың

 

 

 

 

Амортизациялық түсірулер, мың

 

 

 

 

Электроэнергияға шығындар, мың

 

 

 

 

Материалдар мен қосалқы заттардың шығындары, мың

 

 

 

 

Басқа да өндірістік және көліктік шығындар, мың

 

 

 

 

Мерзім шығындары, мың

 

 

 

 

Барлығы:

 

 

 

 

 

Сол нәтиже ағымдағы жылдың өзіндік құны (С1) мен алдыңғы жылдың өзіндік құнының (С0)  арақатынасында алынуы керек:

.                                                 (29)

 

Қорғауға дайындалу үшін сұрақтар

1. Қызметтің өзіндік құны дегеніміз не және байланыс саласында өзіндік құнның қандай көрсеткіштері есептеледі?

2. Қызметтің өзіндік құнына қандай шығын мақалалары қосылады?

3. 100 тенге табыстың өзіндік құн көрсеткіші қалай анықталады және оның оның экономикалық мағынасы қандай?

4. Өзіндік құн құрылымы деген не және оны не үшін есептейді?

5. Өзіндік құн калькуляциясы деген не және оны қалай есептейді?

6. Өзіндік құнның өлшемі әрекеттіліктің соңғы нәтижесіне қандай әсер тигізеді?

7. Шартты- тұрақты шығынның шартты-айнымалыдан айырмашылығы қандай?

8. Тікелей шығынның жанамадан айырмашылығы қандай?

9. Өзіндік құнның өзгерісіне қандай факторлар әсер етеді?

 

   Жұмысты орындау тәртібі

1.     Орындалатын жұмыстың түсініктемесімен танысу.

2.     Теориялық мәліметтерімен танысу.

3.     Өз файлынды құрып оны сақтау.

4.     Бастапқы мәндерді өз нұсқаныз бойынша табу.

5.     Бастапқы мәліметтерді 1 тапсырмаға қойып есептеулерді жүргізіп, қорытынды жасау және график тұрғызу.

6.     Зертханалық жұмыс бойынша есеп беруді дайындау.

7.      Жұмысты қорғау.

 

Әдебиеттер тізімі 

1.     Алибаева С.А., Базылов Қ.Б., Кәсіпорын экономикасы. Есептеу-графикалық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар. -Алматы, 2011.

2.     Ниябекова Р.Қ., Рахметов Б.А., Байнеева П.Т. Кәсіпорын экономикасы. Оқу құралы. - Алматы, 2008.

3.     Закон РК «О связи».- Алматы, ЛЕМ, 2004.

4.     Голубицкая Е.А., Жигульская Г.М. Экономика связи. Ученик для вузов.- М.: Радио и связь. 2000.

5.       Голубицкая Е.А. Экономика связи. Учебник для студентов ВУЗов.  - М.: ИРИАС. 2006.

6.     Кодекс РК «О налогах и других обязательных платежах в бюджет» (Налоговый кодекс). – Алматы: ЛЕМ, 2005.

7.       Закон РК «Об инвестициях». – Казахстанская правда, 2002, 11 января

8.     Закон РК «Об инновационной деятельности». - Казахстанская правда, 2002, 9 июля.

9.     Закон РК «Об акционерных обществах». – Казахстанская правда, 2003, 16 мая.

10. Предпринимательство в Республике Казахстан. 2004г. Законодательные документы и материалы. – Алматы, 2004.

11.  Индивидуальный бизнес в Республике Казахстан. – Алматы: ЛЕМ, 2004.

12. Закон РК «О труде в Республике Казахстан». Алматы: ЛЕМ, 2004.

13. Стратегия индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2003-2015 годы. – Астана, 2003.

14.  Послание Президента Народу Казахстана: «Повышение благосостояние граждан Казахстана - главная цель Государственной политики» от 06 февраля 2008.

15. Послание Президента Народу Казахстана: «Через кризис к обновлению и развитию». - Алматы: Қазақ энциклопедиясы. 2009.

16. Послание Президента Народу Казахстана: «Новое десятилетие – новый экономический подъем – новые возможности Казахстана» от 29 января  2010.

17. Послание Президента Народу Казахстана: «Построим будущее вместе» от 28 января  2011.

18. Горелик М.А. Основы экономики телекоммуникации (связи). – М.: Радио и связь, 2003.

19. Тихвинский В.О. Регулирование и экономика подвижной связи. – М.: Радио и связь, 2003.

20. Тихвинский В.О., Володина Е.Е. Подвижная связь третьего поколения. Экономика и качество услуг. – М.: Радио и связь, 2005.

21.  Чадаев В.К. Бизнес-процессы в компаниях связи. – М.: Эко-Тренз,  2004.

22.  Базылов К.Б., Еркешева З.Д. Экономика предприятия. Методические указания по выполнению РГР для студентов специальности 050719 -РЭТ. - Алматы. АИЭС, 2009.