Коммерциялық емес  акционерлік қоғамы

Алматы энергетика және байланыс университеті

Экономика, өндірісті  ұйымдастыру және  басқару кафедрасы

 

 

 

 

БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП ЖӘНЕ АУДИТ, ҚАРЖЫ, КРЕДИТ, БАНКТЕР

 5В071900 - Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар мамандығының күндізгі бөлімінде оқитын студенттеріне есептік-графикалық жұмысты орындауға арналған әдістемелік нұсқау

 

 

Алматы 2010

ҚҮРАУШЫЛАРЫ: З.Д.  Еркешева, А.И. Бекишева, Т.Н. Агимов  Бухгалтерлік есеп және аудит, қаржы, кредит, банктер. 5В071900 - Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар мамандығының күндізгі бөлімінде оқитын студенттеріне, есептік-графикалық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқау– Алматы: АЭжБУ, 2010 – 23 б.

 

Әдістемелік нұсқауда есептік-графикалық жұмысты орындау бойынша, бухгалтерлік есеппен қазіргі технологиялық өңдеу және  шаруашылық фактілерін рәсімдеу бойынша нұсқау, әдістеме оның орындалуы бойынша, ұсынылатын әдебиеттер тізімі көрсетілген.

Әдістемелік нұсқау  5В071900 - Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар мамандығының күндізгі бөлімінде оқитын студенттеріне арналған.

 

Мазмұны 

1      Жалпы жағдай	4
1.1   Жалпы нұсқау	4
1.2    Нұсқауды таңдау	5
1.3   Есептік-графикалық жұмысты орындауға қойылатын талаптар	5
2      Есептік-графикалық жұмыстар	6
2.1   № 1 Есептік-графикалық жұмыс	6
2.2   № 2 Есептік-графикалық жұмыс	18
Қосымшасы	21
Әдебиеттер тізімі	22

1  Жалпы жағдай 

1.1 Жалпы нұсқау

 

Нарықтық экономика шартында және басқару жүйесін жаңаландыруда бухгалтерлік есеп және аудиттің ролі мен мәні күшейеді.

Бухгалтерлік есеп пен аудиттің негізгі мақсаты, әртүрлі басқару деңгейінде басқарушылық шешім қабылдағанда және оны негіздегенде, субьектінің дайындығына қажетті қаржы және шаруашылығы жайлы  сапалы және қазіргі таңға орай жаңаша ақпаратты құру болып табылады.

Нақты ақпараттың болуы,  капитал нарығының жұмыс жасау тиімділігін арттырып және әртүрлі экономикалық шешімдерді болжап бағалауға мүмкіндік береді.

Өндіріске бухгалтериямен ұсынылатын нақты және толық ақпарат өз кезегінде, бухгалтерлік есептің  ұйымдастыру сапасынан және негізгі принциптермен бухгалтерлік есептің әдістерінен тәуелді болады.

Ақпараттық ресурстардың сенімділігін қамтамассыз ету және олардың жойылу тәуекелінің болуы – бұл алынатын ақпараттың максималды обьективті болуына қызығатын қолданушылардың (инвесторлар, банктер, әртүрлі мемлекеттік мекемелер және басқалары) тұрақты қақтығысатын мәселелері болып табылады. Дәл осыған сәйкес, мәселелерді шешу үшін  бүгінгі таңда нарықтық экономика инфрақұрылымының атрибуты болып табылатын, тәуелсіз аудитор институты құрылды.

Қаражат салу үшін қаржы жағдайын меңгеру, өнеркәсіптің өндірістік-шаруашылық  дамуын бақылау, қаражат қайда салынғанын бақылау әрбір инвестордың, кредитордың, құрлытайшылардың және акционердің маңызды тапсырмасы болып табылады. Ұсынылған есептеменің нақтылығына жауаптарды және оның нормативті-құқықтық актілер талаптарына сәйкес болуын, аудит бере алады.

Нарықтық экономика шартында өнеркәсіптегі бухгалтерлік есепті ұйымдастырудың теориялық және әдістемелік негіздерін білу, аудитті жүргізу және аудиторлық ойлауды қалыптастыру әрбір болашақ маман үшін қажетті шарт болып табылады.

Оқу жоспарына сәйкес «Бухгалтерлік есеп және аудит, қаржы, кредит, банктер» пәндерді меңгергенде студенттер екі есептік-графикалық  жұмысты орындаулары қажет, бұл жұмысты орындау арқылы алынған білімдерін қолдануды және меңгеруді, түсінік  дәрежелерін нығайтуға мүмкіндік алады.

№ 1 есептік-графикалық  жұмыста студент бухгалтерлік есеп бойынша, тәжірбелік есепті орындауы керек, сонымен қатар бухгалтерлік есеп элементтерінің негізгі байланысын: бухгалтерлік есеп шотын шоттағы шаруашылық операцияның екі реттік жазылымын, айналым-сальдолық ведомості, балансты көрсетуі қажет.

№ 2 есептік-графикалық  жұмыста студент аудитқа кіріспе негізінің теориялық сұрақтарын ашуы қажет.

Есептік-графикалық  жұмысты орындау мақсаты- теориялық білімдерді меңгеру деңгейін тексеру және осы білімді тәжірбиеде қолдануға машықтану болып табылады.

 

1.2 Нұсқа таңдау

 

№ 1 есептік-графикалық  жұмыста нұсқа сынақ кітапшасының соңғы үш санының қосындысымен таңдалынады.

№ 2 есептік-графикалық  жұмыста нұсқа студенттің журналдағы тізімі бойынша реттік нөмрімен таңдалынады. 

 

1.3 Есептік-графикалық жұмысты орындауға қойылатын талаптар

 

Есептік-графикалық  жұмыстың мақсаты,  студенттердің теориялық білім деңгейін тексеру және тәжірибелік машықтануды меңгеру және ерекше әдіс пен тәсіл негізінде, ақпаратты өңдеудің технологиясы бойынша, бухгалтерлік есепке қатысты және де  бухгалтерлік есеп жүргізу бойынша аудит жүргізудің және ұйымдастырудың және бухгалтерлік есепті құру бойынша негізгі процедураларын меңгеру болып табылады.

Есептік-графикалық  жұмысты орындамас бұрын студент, есептің әрбір пунктін дұрыс толтыру үшін, теориялық материалды меңгеріп және  қойылған тапсырмамен толық танысуы қажет.

Орындалған есептік-графикалық  жұмыс кафедраға тексеруге берілуі қажет. Студент жұмысын қорғауға, тек оқытушының көрсеткен барлық қателерін түзеткеннен кейін жіберіледі.

Есептік-графикалық  жұмыс мұқият рәсімделіп, түсінікті жазылуы қажет. Әрбір бетте бекітілген стандартқа сәйкес шекара белгіленіп нөмір қойылуы қажет. Барлық кестелерге номер қойылып және атауы көрсетілуі қажет.

 №1есептік-графикалық  жұмыс өзара мазмұны бойынша байланысқан бірқатар тізбектік сатылы орындаулардан тұрады. Әрбір саты бойынша қабылданған шешімдерді негіздейтін комментарилар болуы қажет. Қорытынды бөлімінде, орындалған процедуралар тізбектілігі көзқарасымен, олардың рәсімделу әдісі бойынша, алынған нәтижелер және оқу материалын меңгеруге орындалған жұмыстың танымдық бағалануы туралы  тұжырым жасалуы қажет. Есептік-графикалық  жұмыста  қолданылған әдебиеттер тізімі келтірілуі қажет.

№ 2 есептік-графикалық  жұмыстың теориялық сұрақтарына жауап жазғанда   ұсынылған әдебиеттерді және  пән бойынша дәрістерді пайдалану қажет және аудиторлық процедураларды регламенттайтын құқықтық актілерді міндетті түрде көрсету қажет. Материалды көрсеткенде ерекше көрсетілімдер:

а) жалпы жағдай:

-   қарастырылатын сұрақтың белсенділігі;

-   мақсаты, бағытталуы, мәні;

б) қарастырылатын сұрақтың ерекшеліктері.

Теориялық материалды көрсеткенде жүйелілік және көрнекілік мақсатында кестелерді (алғашқы, салыстырмалы), сүлбелер, суреттерді көрсету қажет және айтылатын тақырып жайында негізгі терминдер глоссарий құрастыруы қажет.

Есептік-графикалық  жұмыстың соңында  қолданылған әдебиеттер тізімі көрсетілуі қажет.

Жұмыстың жалпы көлемі 8-10 бет болуы қажет. 

 

2 Есептік-графикалық  жұмыстар

 

2.1                 № 1 Есептік-графикалық  жұмыс

        2.1.1  Айналым-сальдолық ведомості құру

 

Бухгалтерлік есеп сфералық шаруашылық сияқты әдістемелік және техникалық тәсілдерге негізделген, операцияларға бөлінетін әртүрлі жұмыс әдістерінен тұрады.

Оқу  процесінде төрт сатыны ерекшелеуге болады. Біріншісіне есептік мәліметтерді өлшейді және тіркейді; екіншісінде – оларды жүйелендіреді және есептік тіркемелерді кеңейтеді; үшіншісінде – есеп дайындау үшін мәліметтерді біріктіреді; төртінші сатысында мәліметтерді талдап және кеңейтеді.

Есептік процесінің әрбір периодындағы есептік обьектілер құрамы нақты субьектінің шаруашылық тіршілігімен ақпарат обьектілерімен анықталады.

Бухгалтерлік есеп процедурасы – бұл басқару сводкасы және қаржылық есеп түзілу мақсатымен көрсетілетін ақпараттағы логикалық ұстанылған бухгалтерлік әрекетті орындау тізбектілігі екенін біле тұрып, келесіні есте сақтау маңызды, бухгалтерлік есептің әрбір процедура сатысына өзінің спецификалық тәсілдері тиесілі екенін және қайсысы нақты екенін білу қажет.

Есептік-графикалық  жұмыстың мақсаты бухгалтерлік есеп әдістерінің негізгі элементтерін, бухгалтерлік есеп шотын, шоттағы шаруашылық операциялардың екі реттік жазылуы, айналмалы-сальдолық ведомості, балансты меңгеру болып табылады.

 

2.1.2 Есептік-графикалық  жұмысқа тапсырма

 

Бухгалтерлік есептегі  шаруашылық тіршіліктің фактілерін рәсімдеу және өңдеудегі қолданылатын технологияға сәйкес  есептік-графикалық  жұмыста берілген алғашқы мәліметтер негізінде  келесі тапсырмаларды орындау қажет:

- бухгалтерлік есеп шотында шаруашылық операцияларды екі реттік жазу әдісімен көрсету;

- шот ашу, әрбір шот бойынша айналымды санау және соңғы сальдоны шығару;

- синтетикалық шоттар бойынша айналым ведомосін құру;

Өнеркәсіптің шаруашылық тіршілігінің алғашқы мәліметтері 2.1 және        2.2 кестелерінде көрсетілген.

 

2.1 Кесте – Есептік периодтың басындағы шоттағы қалдықтар

 

2.2 Кесте – Есептік периодтағы шаруашылық операция мазмұны,   теңгеде

№ п\п	Операция аталуы	Нұсқа нөмірі
		1	2	3	4	5	6	7
1	ЖШС "Темп" өнеркәсібінің есептік шотынан материалдарға  берілген шотқа сәйкес, ҚҚС (12%) бірге ақша аударылды	30 000	250 000	250 000	320 000	120 000	150 000	130 000
2	Өнеркәсіп жұмысшыларына еңбекақы аударылды	2000 000	1800 000	1 500 000	1 200 000	1 250 000	500 000	2000 000
3	Жалақыдан  зейнетақы салымы (еңбек төлеу қорынан 10%) ұсталынды
4	Персоналдың еңбекақысынан жеке табыс салығы ұсталынды (10 %)
5	Жалақы төлеу қорынан 11% көлемде әлеуметтік салық ұсталынды
6	ЖШС "Темп" өнеркәсібінен  материалдар, сонымен бірге ҚҚС (12%) алынды	-	200 000	200 000	-	120 000	200 000	-
7	Есептік шотынан банкке қысқа мерзімді кредит төлеуге ақша аударылды	50 000	-	30 000	45 000	35 000	-	50 000
8	Есептік шотынан салықтар және зейнетақы қорынан аударылым болды: -    жеке тұлғадан табыс салығы -    әлеуметтік салық -    зейнетақы қорына аударылым -    ҚҚС	20 000 60 000 30 000 -	25 000 55 000 - 53 500	140 000 163 000 170 000 -	130 000 150 000 130 000 54 000	140 000 - 20 000 70 000	35 000 50 000 - 55 500	25 000 70 000 30 000 -
9	Өнеркәсіп кассасына банктің есептік шотынан алынды	400 000	150 000	2 000 000	2 000 000	2 000 000	350 000	1 200 000
10	Өнеркәсіптің директорына іс сапар шығынына ақша бөлінді	-	100 000	-	200 000	120 000	100 000	-
11	Кассаға іс сапар шығынына бөлінген ақша қаражатының қолданылмаған сомасы қабылданды	5 000	25 000	-	-	-	25 000	6 000
12	Кассадан жұмысшыларға жалақы берілді	300 000	-	1 500 000	1 000 000	900 000	145 000	900 000
13	Есептік шотына көрсетілген байланыс қызметінен түсім түсті	1000 000	500 000	-	3000 000	2 000 000	500 000	500 000
14	Есептік шотына ұзақ уақыттық кредит аударылды			2500 000	-	1 800 000	-	2000 000
15	Қоймадан өндіріс материялдары жіберілді	-	80 000	-	-	55 000	70 000

  

 2.2 кестенің жалғасы

№ п\п	Операция аталуы	Нұсқа нөмірі
		8	9	10	11	12	13	14
1	ЖШС "Темп" өнеркәсібінің есептік шотынан материалдарға  берілген шотқа сәйкес, ҚҚС (12%) бірге ақша аударылды	60 000	350 000	155 000	320 000	70 000	150 000	180 000
2	Өнеркәсіп жұмысшыларына еңбекақы аударылды	1000 000	800 000	1 500 000	1 200 000	1 250 000	800 000	2000 000
3	Жалақыдан  зейнетақы салымы (еңбек төлеу қорынан 10%) ұсталынды
4	Персоналдың еңбекақысынан жеке табыс салығы ұсталынды (10 %)
5	Жалақы төлеу қорынан 11% көлемде әлеуметтік салық ұсталынды
6	ЖШС "Темп" өнеркәсібінен  материалдар, сонымен бірге ҚҚС (12%) алынды	-	100 000	200 000	-	120 000	300 000	-
7	Есептік шотынан банкке қысқа мерзімді кредит төлеуге ақша аударылды	30 000	-	30 000	45 000	35 000	-	50 000
8	Есептік шотынан салықтар және зейнетақы қорынан аударылым болды: -    жеке тұлғадан табыс салығы -    әлеуметтік салық -    зейнетақы қорына аударылым -    ҚҚС	20 000 50 000 25 000 -	25 000 65 000 20 000 53 500	145 000 160 000 165 000 -	120 000 100 000 100 000 50 000	140 000 - 25 000 75 000	40 000 50 000 - 65 500	35 000 80 000 35 000 -
9	Өнеркәсіп кассасына банктің есептік шотынан алынды	400 000	150 000	2 000 000	1 500 000	1 600 000	350 000	1 200 000
10	Өнеркәсіптің директорына іс сапар шығынына ақша бөлінді	-	100 000	-	200 000	120 000	100 000	-
11	Кассаға іс сапар шығынына бөлінген ақша қаражатының қолданылмаған сомасы қабылданды	-	25 000	-	-	-	25 000	6 000
12	Кассадан жұмысшыларға жалақы берілді	300 000	-	1 500 000	1 000 000	900 000	145 000	900 000
13	Есептік шотына көрсетілген байланыс қызметінен түсім түсті	800 000	500 000	-	3000 000	2 000 000	500 000	1500 000
14	Есептік шотына ұзақ уақыттық кредит аударылды			2500 000	-	1 800 000	-	2000 000
15	Қоймадан өндіріс материялдары жіберілді	-	80 000	-	-	55 000	70 000	-

 

 2.2 кестенің жалғасы

№ п\п	Операция аталуы	Нұсқа нөмірі
		15	16	17	18	19	20	21
1.	ЖШС "Темп" өнеркәсібінің есептік шотынан материалдарға берілген шотқа сәйкес, ҚҚС (12%) бірге ақша аударылды	65 000	250 000	185 000	380 000	75 000	150 000	140 000
2	Өнеркәсіп жұмысшыларына еңбекақы аударылды	1000 000	800 000	1 500 000	700 000	1 250 000	900 000	2000 000
3	Жалақыдан  зейнетақы салымы (еңбек төлеу қорынан 10%) ұсталынды
4	Персоналдың еңбекақысынан жеке табыс салығы ұсталынды (10 %)
5	Жалақы төлеу қорынан 11% көлемде әлеуметтік салық ұсталынды
6	ЖШС "Темп" өнеркәсібінен  материалдар, сонымен бірге ҚҚС (12%) алынды	-	200 000	200 000	-	120 000	100 000	-
7	Есептік шотынан банкке қысқа мерзімді кредит төлеуге ақша аударылды	35 000	-	30 000	45 000	35 000	-	50 000
8	Есептік шотынан салықтар және зейнетақы қорынан аударылым болды: -    жеке тұлғадан табыс салығы -    әлеуметтік салық -    зейнетақы қорына аударылым -    ҚҚС	25 000 60 000 25 000 -	20 000 60 000 20 000 55 500	145 000 160 000 155 000 -	120 000 100 000 100 000 50 000	140 000 50 000 25 000 70 000	40 000 50 000 - 65 500	35 000 80 000 35 000 -
9	Өнеркәсіп кассасына банктің есептік шотынан алынды	400 000	150 000	2 000 000	1 200 000	1 600 000	250 000	1 200 000
10	Өнеркәсіптің директорына іс сапар шығынына ақша бөлінді	-	100 000	-	200 000	120 000	100 000	-
11	Кассаға іс сапар шығынына бөлінген ақша қаражатының қолданылмаған сомасы қабылданды	-	25 000	-	-	-	25 000	6 000
12	Кассадан жұмысшыларға жалақы берілді	300 000	-	1 500 000	1 000 000	900 000	145 000	900 000
13	Есептік шотына көрсетілген байланыс қызметінен түсім түсті	300 000	100 000	-	1800 000	2 000 000	300 000	-
14	Есептік шотына ұзақ уақыттық кредит аударылды			2200 000	-	-	-	2000 000
15	Қоймадан өндіріс материялдары жіберілді	-	80 000	-	-	55 000	70 000	50 000

  

 2.2 кестенің жалғасы

№ п\п	Операция аталуы	Нұсқа нөмірі
		22	23	24	25	26	27	28
1.	ЖШС "Темп" өнеркәсібінің есептік шотынан материалдарға , берілген шотқа сәйкес, ҚҚС (12%) бірге ақша аударылды	85 000	200 000	175 000	350 000	275 000	155 000	145 000
2	Өнеркәсіп жұмысшыларына еңбекақы аударылды	700 000	600 000	500 000	700 000	1 250 000	700 000	2000 000
3	Жалақыдан  зейнетақы салымы (еңбек төлеу қорынан 10%) ұсталынды
4	Персоналдың еңбекақысынан жеке табыс салығы ұсталынды (10 %)
5	Жалақы төлеу қорынан 11% көлемде әлеуметтік салық ұсталынды
6	ЖШС "Темп" өнеркәсібінен  материалдар, сонымен бірге ҚҚС (12%) алынды	-	200 000	200 000	350 000	250 000	100 000	-
7	Есептік шотынан банкке қысқа мерзімді кредит төлеуге ақша аударылды	45 000	-	30 000	45 000	35 000	-	50 000
8	Есептік шотынан салықтар және зейнетақы қорынан аударылым болды: -    жеке тұлғадан табыс салығы -    әлеуметтік салық -    зейнетақы қорына аударылым -    ҚҚС	35 000 60 000 25 000 -	25 000 60 000 25 000 -	45 000 60 000 55 000 60 000	70 000 70 000 80 000 50 000	130 000 80 000 85 000 70 000	40 000 50 000 - 70 000	45 000 70 000 45 000 45 000
9	Өнеркәсіп кассасына банктің есептік шотынан алынды	400 000	120 000	1 600 000	1 200 000	1 300 000	250 000	1 200 000
12	Өнеркәсіптің директорына іс сапар шығынына ақша бөлінді	-	25 000	-	-	-	25 000	6 000
13	Кассаға іс сапар шығынына бөлінген ақша қаражатының қолданылмаған сомасы қабылданды	300 000	-	1 500 000	1 000 000	900 000	145 000	900 000
14	Кассадан жұмысшыларға жалақы берілді	-	100 000	-	-	120 000	100 000	-
15	Есептік шотына көрсетілген байланыс қызметінен түсім түсті	200 000	100 000	500 000	400 000	1500 000	200 000	-
16	Есептік шотына ұзақ уақыттық кредит аударылды	100 000		800 000	-	-	-	1400 000
17	Қоймадан өндіріс материялдары жіберілді	-	40 000	-	65 000	50 000	70 000	50 000

 

 2.2 кестенің жалғасы

№ п\п	Операция аталуы	Нұсқа нөмірі
		29	30	31	32	33	34	35
1.	ЖШС "Темп" өнеркәсібінің есептік шотынан материалдарға , берілген шотқа сәйкес, ҚҚС (12%) бірге ақша аударылды	95 000	250 000	170 000	300 000	270 000	150 000	155 000
2	Өнеркәсіп жұмысшыларына еңбекақы аударылды	750 000	650 000	400 000	800 000	1 250 000	750 000	2000 000
3	Жалақыдан  зейнетақы салымы (еңбек төлеу қорынан 10%) ұсталынды
4	Персоналдың еңбекақысынан жеке табыс салығы ұсталынды (10 %)
5	Жалақы төлеу қорынан 11% көлемде әлеуметтік салық ұсталынды
6	ЖШС "Темп" өнеркәсібінен  материалдар, сонымен бірге ҚҚС (12%) алынды	95 000	200 000	170 000	300 000	270 000	150 000	-
7	Есептік шотынан банкке қысқа мерзімді кредит төлеуге ақша аударылды	45 000	-	40 000	45 000	45 000	-	50 000
8	Есептік шотынан салықтар және зейнетақы қорынан аударылым болды: -    жеке тұлғадан табыс салығы -    әлеуметтік салық -    зейнетақы қорына аударылым -    ҚҚС	45 000 70 000 25 000 45 000	35 000 65 000 20 000 -	40 000 60 000 50 000 65 000	60 000 60 000 60 000 -	135 000 85 000 85 000 75 000	40 000 50 000 80 000 -	40 000 70 000 45 000 40 000
9	Өнеркәсіп кассасына банктің есептік шотынан алынды	400 000	120 000	600 000	1 000 000	1 300 000	250 000	1 200 000
12	Өнеркәсіптің директорына іс сапар шығынына ақша бөлінді	-	25 000	-	-	-	25 000	6 000
13	Кассаға іс сапар шығынына бөлінген ақша қаражатының қолданылмаған сомасы қабылданды	300 000	100 000	500 000	1 000 000	900 000	145 000	900 000
14	Кассадан жұмысшыларға жалақы берілді	-	-	-	-	120 000	100 000	-
15	Есептік шотына көрсетілген байланыс қызметінен түсім түсті	180 000	100 000	500 000	1000 000	1500 000	150 000	-
16	Есептік шотына ұзақ уақыттық кредит аударылды	120 000	-	-	-	-	-	1400 000
17	Қоймадан өндіріс материялдары жіберілді	-	40 000	30 000	45 000	50 000	70 000	50 000

2.1.3  Есептік-графикалық жұмыстың 1-ші бөлімін орындауға арналған әдістемелік нұсқау

 

2.1.3.1   Ағымдық баланс

Өнеркәсіп басқармасына бәрінен бұрын, өзінің қаражаты жайлы мәлімет керек. Осымен қатар білу керек жайттарға, қандай қаражат түрі бар және қандай қаражат көзінен алынған туралы ақпараттар жатады. Мұндай ақпараттар, белгілі бір датаға, кеңейтілген ақшалай бағалануымен көрсетілуі қажет. Мұндай қаражаттың кеңейтілуі баланстық әдіс көмегімен іске асырылады.

 

2.1.3.2  Шаруашылық операциялар журналы

Әрбір өнеркәсіпте бір ай ішінде көптеген шаруашылық операциялар жасалынады, сол себепті шаруашылық процестер нәтижесі жайлы мәліметтер болуы керек. Шаруашылық операциясы бухгалтерлік бақылаудың бастапқы моменті болып табылады. Құжаттық рәсімделген әрбір шаруашылық операциясы, өзара байланысты екі шотта қайталанады. Бухгалтерлік шоттар арасындағы байланыс екі реттік жазу әдісін қолдану арқылы іске асырылады.

Шаруашылық операцияларды бухгалтерлік рәсімдеуге өтуден бұрын екі реттік жазу принципінің мәнін ашу қажет, корреспонденциялық шоттардың және бухгалтерлік өтімділік(проводка) мағынасында не жатқанын суреттеу қажет.

2.2 кестедегі есептік периодтан (ай) өткен барлық шаруашылық операциялар мәліметтері негізінде, корреспонденциялық шоттарды көрсетіп және форма бойынша А қосымшасында көрсетілгендей  операция журналын құру қажет.

 

2.1.3.3  Бухгалтерлік есепшотындағы операцияны есептеу.

Бухгалтерлік есепте  операциялардың синтетикалық есебі әрбір шот бойынша сәйкесті есептік тіркеуінде жүргізіледі (журнал-ордер), мұнда бір ай бойғы барлық өзгерістер жазылады,  содан кейін дебет және кредит бойынша айналымдар шоттар есептелінеді және есептік периодтың (айдың) соңында сальдо шығарылады.  Шот бойынша қалдықтар баланс құрылатын негізгі кітапқа ауыстырылады.

Есептік-графикалық жұмыста операциялар қайталануы қысқартылған түрде болады.

Өзгерісті қайталау үшін (қаражаттың артуы немесе төмендеуі) шот екіжақты кестеде көрсетілген (1-ші суретке қараймыз).

  

 

 

1 Сурет  – Шот құрылымы

 

Әрбір шот бойынша өзгерісті қайталау үшін, ағымдық бухгалтерлік баланс негізінде, айдың басына бухгалтерлік шотты ашу қажет.

Шот ашу – бұл қалдықты (сальдо) айдың басында жазу. Активті шоттарда сальдо дебет бойынша жазылады,  пассивті шоттарда кредит бойынша жазылады.

Шаруашылық операциясын тіркеу кезінде шоттарда әрбір операция : бір шоттың дебеті бойынша және басқа шоттың кредиті бойынша сол суммада екі рет жазылады.

Жазудың мұндай принципі екі реттік жазу деп аталынады.

Екі реттік жазу – бұл шаруашылық операциясын бірден екі шотқа бірдей сомамен: дебет бойынша бір шотпен және кредит бойынша басқа шотпен тіркеу.

Өзара байланысы бар шоттар, корреспондентейтін деп аталады. Операцияның екі реттік жазу ретінде қайталануы шоттың корреспонденциясы деп аталынады. Шоттардың корреспонденциясы шаруашылық операциясының сомасымен көрсетілсе бухгалтерлік өтімділігі деп аталады.

Бухгалтерлік есеп тәжірбиесінде екі реттік жазу шаруашылық операциясы жайлы және есептеу жүйесінде олардың қайталануы жайлы хабарлама нақтылығын бақылау үшін қолданылады. Әрбір шаруашылық операциясы дебет бойынша бір шотта және кредит бойынша басқа шотта қайталанатын болғансын, бір шоттағы дебет бойынша жазба, сомасы бойынша басқа шоттағы кредит бойынша жазылған жазба сомасымен тең болуы қажет. Мұндай теңдіктің болмуы мәліметтерді тіркеу кезіндегі жіберілген қателік жіберілгенін дәлелдейді.

Бухгалтерлік шоттағы жазылған операциялар сомасы, айналым деп аталынады. Шоттың дебет бойынша сомасы сәйкесінше дебеторлық айналым, ал кредит бойынша – кредиторлық айналым деп аталынады. Шот бойынша есептік период соңындағы қалдық келесі формула бойынша анықталады:

Активті шотпен          Ск = Сн (Д) + Об(Д)- Об(К)

Пассивті шотпен         Ск = Си (К) + Об (К) - Об (Д),

мұнда

Си – бастапқы сальдо;

Ск – соңғы сальдо;

Об (Д) – шоттың дебеті бойынша айналымы;

Об (К) – шоттың кредиті бойынша айналымы;

Активті шоттағы дебеттік қалдық (сальдо) ;

Пассивті шоттағы  кредиттік қалдық (сальдо);

Дебеттік және кредиттік сальдолары бар шоттар активті-пассивтік деп аталады.

 

2.1.3.4  Айналым-сальдолық ведомості

Бухгалтерлік есепте баланс құру бұрын айналым ведомості құрылады. Қорытынды мәліметтердің ашылған түрі– айналым және сальдо барлық синтетикалық шоттар жүйесінде – айналым ведомості деп аталады. Ол шаруашылық қаражаты қозғалысы бойынша, бухгалтерлік есеппен қамтылатын шаруашылық процестерінің барлық объектілер жиынтығының сипаттамасы жайлы кеңейтілген ақпарат алуға мүмкіндік туғызады. Айналым ведомостілері біреуі барлық синтетикалық шоттармен және белгілі синтетикалық шоттармен біріктірілген жеке аналитикалық шоттармен әрбір жеке топтары бойынша, ай сайын құрылады.

Айналым ведомості бухгалтерлік есептің шоттары бойынша мәліметтер негізінде құралады, онда  тең колоналардың үш жұбын қолданатын бақылау қабылдауы іске асырылады. Дебет және кредит бойынша қорытынды нәтижелері бірінші жұп колонкасындағы «Бастапқы сальдо» келесідей түсіндіріледі, активте және пассивте қорытындысы тең синтетикалық шоттар баланс негізінде ашық. Екінші колонок жұбының теңдігі «Бір айлық айналым» екі реттік жазба мәнінен шығады, мұнда әрбір шаруашылық операциясы бір шоттың дебеті бойынша және сомасы бойынша бірдей кредиті бойынша басқа шотпен қайталанады. Үшінші жұп колонкаларының теңдігі «Соңғы сальдо» келесідей шартталған, айдың соңында дебет және кредит шотының қорытындысы активтің және ССА қорытындысын  қайталайды. Мәліметтер негізінде айналым ведомостіндегі колонкасының соңғы тобы есептік периодтың соңына бухгалтерлік баланс құрылады.

Әрбір шот бойынша, айналымдар есептелгеннен кейін айналым-сальдолық ведомості құру қажет (Б қосымшасы),онда ағымдық айдағы барлық есептеу объектілерінің жалпы сипаттамасы ұсынылады.

Айналым-сальдолық ведомостіні дұрыс құрған кезде, міндетті түрде колонкалардағы қорытындылар теңдігі сақталынуы қажет:

Дебеттік бастапқы сальдо қорытындысы кредиттік сальдо қортындысына теңесуі қажет;

қорытынды дебеттік айналымы  қортынды кредиттік айналымға теңесуі қажет;

соңғы дебет пен кредит бойынша сальдо қорытындысы тең болуы қажет.

 

   2.1.4 Есептік-графикалық жұмыстың 2 бөлімін орындауға арналған әдістемелік нұсқау. 1С: Бухгалтерия 8 программасы арқылы бухгалтерлік есепті автоматтандыру болып табылады.

 

ЕГЖ берілген бөлімінде шаруашылық операция ескеруді  кеңейтілген түрде орындау қажет, яғни  егер ЕГЖ бірінші бөлігінде синтетикалық есепке негізгі көңіл бөлінсе, компьютерлік нұсқада объектілерді аналитика бөлігінде есептеу жүргізіледі.

ЕГЖ  «1С: Бухгалтерия 8 Қазақстан үшін» программасында жүргізіледі.

Есептеуді басып шығару үшін  Paint (лабораториялық жұмыстарды орындағанда баяндаманы дайындағанда (Л.) программасын қолданыңыз.

 

Жұмысты орындау сатылары:

1.     Жаңа ақпараттар базасын құру

2.     «Ұйымдастыру» анықтамасына Өзіңіздің мекеме жайлы мәлімет енгізіңіз

Ø     мекеме атауы;

Ø     толық аталуы;

Ø     заңды адрес;

Ø     почталық адрес;

Ø     телефон;

Ø     стн;

Ø     тіркелу датасы  өткен жылдың 5 ақпаны;

Ø     жауапты тұлғалар тегі: Жетекші: Ахметов Б.А, бас бухгалтер Волкова Н.А.

3.  3 кестеде берілген мәліметтер негізінде ағымдық жылдағы 1.01 қалдықты (барлық нұқаларға) енгізінің. Түбіртектер коттарын Типтік жоспарға сәйкес қолданыңыз ( 1С: Бухгалтерия 8 программарда). Қалдықтар бойынша мәліметтерді енгізгенде параллелді  қажетті анықтамаларды толтырындар.

 

2.3 Кесте – Қалдықтарды енгізуге алғашқы мәліметтер

 

2.3 кестенің жалғасы

 

4. Енгізілген қалдықтар дұрыстығын тексеріңіздер, ол үшін айналым-сальдолық ведомості құрыңыз. Оны басып шығарыңыз.

5. Ағымдық жылдың датасын 1.01.орнатыңыз. «ҚҚС мөлшері» анықтамасына ағымдық жылдағы ҚҚС мөлшері мәнін енгізіңіз.

6. Ағымдық жылдың ақпанына нұсқа бойынша (кесте 2) шаруашылық операцияларды енгізіңіз. Шаруашылық операциясын тіркеу үшін  программаның сәйкесті құжаттарын қолданыңыздар. Барлық операцияларды қайталау үшін есептік шот бойынша «Есептік шоттан рұқсат қағаз» құжатын рәсімдеп, оны баспаға шығарыңыз.

 

2.4 Кесте – Шаруашылық операциясына қосымша ақпарат (2.2 кесте)

№ р\н	Операциялар атауы
1.	ЖШАҚ "Темп" есептік шотынан А материалдар үшін, қойылған шотқа байланысты ақша аударылды, сонымен қатар ҚҚС (12%)
2	Өнеркәсіп жұмысшыларына жалақы аударылды (нұсқа бойынша берілген сомадан % мөлшерде) а) Ахметовке Б.А.-40% (мысалы, егер сома берілсе 1 000 000, онда 1 000 000*0,4=400 000) б) Волкова Н.А -25% в) Пак П.К. -20% г) Алдаберген Т.А.-15%
3	Жалақыдан зейнетақы салымдары ұсталды (жалақы қорынан10%)
4	Қызметкердің жалақысынан жеке табыс салығы ұсталынды (10 %)
5	Әлеуметтік салық аударылды (11%) , әлеуметтік аударылымдар (4%)
6	ЖШАҚ «Темп» материалдар алынды, ҚҚС (12 %) бірге
7	Есептік шоттан БТА банкке қысқа мерзімді кредит төлеуге ақша аударылды

 

2.4 кестенің жалғасы

№ р\н	Операциялар атауы
8	Есептік шоттан зейнетақы қорына салықтар мен шегерімдер аударылды: -  жеке тұлғадан табыс салығы -  әлеуметтік салық -  зейнетақы қорына аударылым -  ҚҚС
9	Банктың есептік шотынан өнеркәсіп кассасына алынды
10	Өнеркәсіптің директорына іс сапар шығынына ақша бөлінді
11	Кассаға іс сапар шығынына бөлінген, ақша қаражатының жұмсалынбаған сомасы қабылданды
12	Кассадан жұмысшыларға жалақы берілді
13	АИЭС-тен есептік шоқа көрсетілген байланыс қызмет түрінен, түсім түсті
14	Есептік шотқа, БТА банкінен алынған, ұзақ мерзімдік кредит аударылды
15	Қоймадан, өндіріске материалдар А жіберілді (санын өздеріңіз санаңыз, құны 1данасы. -1000 тенге)

 

7.  Ағымдық жылдың ақпан айына « Өтімділік бойынша есеп» шығару қажет. Есепті баспаға шығарыныз.

8.  Ағымдық жылдың ақпан айына айналым-сальдолық ведомості құрастырып баспаға шығарыңыз.

9. Есептеудің компютерлік есептеу жолымен алынған нәтижелерін, қолмен есептеу жүргізу нәтижелерімен салыстырыңыз (ЕГЖ 1 бөлімі).

10.  Орындалған ЕГЖ бойынша қорытынды жасаңыз.  

 

2.2              № 2 Есептік-графикалық жұмыс

 

2.2.1     Теориялық сұрақтар тізімі

 

1.     Сатып алу циклының аудиті.

2.      Кассалық операциялар аудиті.

3.      Өндіріс циклының аудиті.

4.     Банктік операциялар аудиті.

5.     Негізгі қаражат аудиті.

6.     Материалды емес активтер аудиті.

7.     Жалақы төлеу және оған байланысты есептеулер аудиті.

8.     Қаржы салымы аудиті.

9.     Бюджетпен қатысты және есептеу операциялар аудиті.

10.  Қаржы нәтижелерін және табысты пайдалануды дұрыс құрастыру аудиті.

11.  Меншікті және келтірілген капитал аудиті.

12.  Есептеу саясаты және бухгалтерлік есептеу жүйесінің аудиті.

13.  Өнеркәсіптің қаржы жағдайы аудиті.

14.  Шығын және көрсетілген қызметтер мен жұмыстар өзіндік құнының аудиті.

15.  Қызмет түрін көрсетуден және жұмыстан түскен түсімді дұрыс құрастыру аудиті.

16.  Құрылтайшылық құжаттар аудиті.

17.  Дебиторлық қарыз аудиті.

18.  Кредиторлық қарыз аудиті.

19.  Экономикалық субьект құжатарын тексеру аудиті.

20.  Бухгалтерлік есептеудің бастапқы және салыстырмалы көрсеткіштер аудиті.

21.  Аудит жүргізудегі норивтивтік актілерді қадағалауды тексеру.

22.  Бухгалтерлік есептеудегі бағалау мәнінің аудиті.

23.  Болжамдық қаржылық ақпаратты тексеру.

24.  Аудиторлық қорытындыдағы, аудитор ойына әсер ететін факторлар.

25.  Аудиторлық қорытындысының негізгі элементтері.

26.  Мекемедегі бухгалтерлік есептеудегі және оны іске асыруда аудиттің мақсаты.

27.  Шаруашылық операциялар циклы. Бағытталған тестілеу әдісі.

28.  Ішкі аудит жүргізу және ұйымдастыру ерекшеліктері.

29.  Аудиттің халықаралық стандарттары және оның сипаттамалары.

30.  Аудиторлық тәуекел.

31.  Аудиттегі таңдау.

32.  Ішкі бақылау жүйесіндегі қаражатты бағалау.

33.  Аудиторлық дәлелдеулер.

34.  Аудитті жоспарлау.

35.  Аудиторлық қорытынды.

36.  Аудиторлық тексеру және аудиторлық қабылдау процесінің негізгі сатылары.

37.  Аудиторлық тексеру процедуралары және әдістері.

38.  Аудиттегі қаржылық талдау.

39.  Аудитке қатысты қызметтер.

40. Бақылау жүйесіндегі аудиттің орны.

41.  Аудиторлық шаруашылықтағы келісім және аудиторлық қызмет құнын бағалау.

42.  ҚР-ғы аудиторлық шаруашылық және оны реттеу.

43.  Аудит стандартының мақсаты және негізгі принциптері.

44.  Аудиторлық мекеменің аудит жүргізуге келісімі жайлы хаттық-міндеттеме.

45.  Аудит жүргізілгендегі ішкі бақылау және бухгалтерлік есепті меңгеру және бағалау.

46.  Аудиторлар жұмысының сапасын бағалау.

47.  Аналитикалық процедуралар, олардың  есептері және сатылары.

48.  Аудиторлық құжаттар және оның түрлері. Жұмыс құжаттарының мәні мен ролі.

49.  Мәліметтерді компьютерлік өңдеу шартындағы аудит.

50.  Өзінің шаруашылығын жалғастыратын субьектінің экономикалық қабілеттілігін бағалау.

51.  Аудит жүргізгендегі эксперт жұмысын және басқа аудиторлық мекеменің жұмысын қолдану.

52.  Өкілетті  тұлғалармен аудит жүргізгендегі операциялық есеп.

53.  Аудит жүргізу нәтижесі бойынша экономикалық субьектінің басқармасына аудиторлық есеп.

54.  Менеджментті ұйымдастыру. Аудиторлық фирмаларды және клиенттерді таңдау.

55.  Аудиттегі қабылдаушылық шаруашылықтың негізгі құқықтық формалары.

56.  Қазақстандағы аудиттің құралуы және дамуы.

57.  Аудиттің Қазақстандық стандарты және олардың сипаттамалары.

58.  Инвестициялау циклының аудиті.

59.  Аудиторлық шаруашылықтың этикалық нормалары және аудиторларға біліктілік талаптары.

 

А Қосымшасы

Шаруашылық операциялар журналы

№ р\н	Операциялар атауы	Сома, тенге	Корреспонденциялар
			Дебет	Кредит
1	2	3	4	5

 

Б Қосымшасы

 Айдың соңына айналым-сальдо  ведомості

шот №	Шот атауы	Есептік периодтың басына сальдо		Есептік периодтағы айналым		Ағымдық период соңындағы сальдо
				Дебет	Кредит	Дебет	Кредит
		Дебет	Кредит
1	2	3	4	5	6	7	8

 

Әдебиеттер тізімі 

1.      Қазақстан Республикасының 2007 жылы 28 ақпанда №234 "Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы" заңы.

2.      ҚР Қаржы Министрлігінің 2007 жылғы 22 маусымдағы № 221 бұйрығымен  бекітілген “Бухгалтерлік есепті жүргізу ережесі”.

3.span lang=KZ style='font-size:14.0pt'>3.          Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 23 мамырындағы № 185   “Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспарын бекіту” туралы. бұйрығы.

n"'>      Қазақстан Республикасының 10.12.08 № 100-IV 3РК “Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер” Кодексі.

5.      МСФО: Методические рекомендации по применению международных стандартов финансовой отчетности и бухгалтерского учета. Алматы: Юрист, 2007.

6.      Бекишева А.И. Технология ведения бухгалтерского учета в программе 1С Бухгалтерия 8. Учебное пособие. Алматы: АИЭС,- 2009.

7.      Нурсеитов Э.О. Бухгалтерский учет в организациях. Учебное пособие. - Алматы: 2006.

8.       ҚР 2006 жылғы 27 мамырдағы «Аудиторлық қызмет туралы» заңы.

9.      Международные стандарты аудита в Казахстане. – Алматы: Раритет, 2002.

10.   Шеремет А.Д., Суйц В.П. Аудит. Учебник. – М.: ИНФРА-М, 2003.

11.   Радостовец В. К., Радостовец Е. В., Шмидт О. И. Бухгалтерский учет на предприятии. - Алматы: Центраудит - Казахстан, 2002.

        12.  Тулешева Г. К. Финансовый учет и отчетность в соответствии с международными стандартами. – Алматы: ТОО «Бизнес информация»,- 2004.