Алматы Энергетика және Байланыс Институты

 Экономика, өндірісті ұйымдастыру және басқару кафедрасы

 

 

Салалық экономикасы және менеджмент

 

Семестрлік тапсырмаларды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар. 

( 050719 – Радиотехника, электроника және телекоммуникация

мамандығының күндізгі бөлімінде оқитын студенттер үшін).

 

Алматы 2008

 ҚҰРАСТЫРУШЫЛАР: Базылов Қ.Б. , Алибаева С.А. Салалық экономика және менеджмент. 050719 – Радиотехника, электроника және телекоммуникация мамандығының күндізгі бөлімінде оқитын студенттер үшін семестрлік тапсырмаларды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар.–Алматы: АЭжБИ, 2007.–43б.

 

Салалық экономика және менеджмент. Семестрлік тапсырмаларды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар. 050719 – Радиотехника, электроника және телекоммуникация мамандығының күндізгі бөлімінде оқитын студенттерге арналған.

Әдістемелік нұсқауда байланыс кәсіпорындары жұмыстарының нақтылы міндеттері көрсетілген. Оларды орындау тақырыпты толық игеруге көмек жасайды.

 

1 Жалпы жағдай 

1.1 Жалпы нұсқау 

          Нарық экономикасы жағдайында байланыс кәсіпорындарының экономикалық корытындыларын талдау мәселелерінің пайдаланылмаған тиімділіктің, өндіріс өнімділігін және өнім сапасын жоғарылату жұмыстарының маңызы көнере бермек.

          Семестрлік тапсырмаларының орындаудың мақсаты – студенттердің теориялық білім деңгейін және алда тұрған міндетін тәжірибе жүзінде іске асыра білуін тексеру.

Студенттер 1 және 2 семестрлік тапсырмаларды орындайды.

Бірінші семестрлік тапсырмада студенттер теориялық сұрақтарға жауап беріп, есеп шығарады.

Екінші семестрлік тапсырмада студенттер теориялық сұрақтарға жауап беріп, күрделі есептерді шығарады.

№1, №2 семестрлік тапсырмаларды бөлек немесе бірге орындауға болады. Тапсырмаларды орындағанда студенттер тиісті әдебиеттерді қолданулары керек.

  

1.2  Нұсқауды алу 

  Семестрлік тапсырма сынақ кітапшасы арқылы алынады.

1 – семестрлік тапсырманың теориялық сұрақтарының нөмірі студенттің сынақ кітапшасының соңғы үш санының қосындысы ретінде алынады.

Мысалы:

а) семестрлік 1 және 2 амалдың теориялық сұрақтарын талдау келесі тәртіппен жүру керек: теориялық сұрақ нөмері, студенттің сынақ кітапшасының соңғы үш нөмірінің қосындысына тең болу керек:

     - XXX 035 сынақ кітапшасының нөміріне, №8 – тақырып жатады. (0+3+5=8);

- XXX 010 сынақ кітапшасының нөміріне, №1 – тақырып жатады (0+1+0=1);

- XXX 099 сынақ кітапшасының нөміріне, №18 – тақырып жатады (0+9+9=18);

- XXX 003 сынақ кітапшасының нөміріне, №3 – тақырып жатады (0+0+3=3);

- XXX 235 сынақ кітапшасының нөміріне, №10 – тақырып жатады (2+3+5=10);

- XXX 999 сынақ кітапшасының нөміріне, №27 – тақырып жатады (9+9+9=27);

 

          б) есептің нөмірін таңдау төмендегіше алынады: есептің нөмірі сынақ кітапшасының соңғы санына, ал алынған есептің нұсқа нөмірі сынақ кітапшасының соңғы санының алдындағы санына сәйкес келеді:

-    XXX035  сынақ кітапшасының нөміріне, №5 есеп, ал керекті деректер 3 нұсқа бойынша алынады;

-   XXX099 сынақ кітапшасының нөміріне, №9 есеп, ал керекті деректер 9 нұсқа бойынша алынады.

 

2 семестрлік тапсырма.

          2 семестрлік тапсырманы орындау үшін есеп нөмірін алу төмендегіше болады: есептің нөмірі студенттің фамилиясының 3 әріпіне сәйкес алынады және 1.1 –кесте арқылы табылады.

          Алынған есептің керекті деректерін алатын нұсқа нөмірі сынақ кітапшасының соңғы санына сәйкес келеді.

        

1.1   Кесте –Есеп нөмірін табу ( 2 семестрлік тапсырма)

Фамилияның 3 әріпі

2 семестрлік тапсырманың есеп нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

З

И

К

А

Б

В

Г

Д

Е

Ж

Т

У

Ф

Л

М

Н

О

П

Р

С

Я

Ь

Ы

Х

Ц

Ч

Ш

Щ

Э

Ю

  

1.3        Семестрлік тапсырмаларды орындауға қойылатын талаптар

 Семестрлік тапсырмаларды орындауға ұсынылған әдістемелік нұсқауларды қолдану керек.

Семестрлік тапсырмаларды орындағаннан кейін, белгіленген уақытта рецензия берілуі тиіс.

Студент орындалған тапсырмаларды қорғауға дайын болуы керек, шығарылған есептерге, жазылған қортындыларға, теориялық сұрақтарға, жөнделген қателерге негізделген түсінік беруі тиіс.

Егер, орындалған тапсырмаларға керекті өзгерістер кіргізу керек болса, студент көрсетілген кемістіктерді тапсырманы қорғауға дейін орындауға тиісті.

Семестрлік тапсырманы қаламмен жазып орындауға да болады, парақтың шетіне (формат А4) рецензенттің ескертулерін жазатын алаң қалдыру керек, жазғанда әдемілікті де сақтай білу керек. Тапсырманың варианты толық жазылуға тиісті. Сыртқы мұқабасына студенттің деректері жазылады. Түсінік жазба, стандартты парақта орындалуы қажет. Семестрлік тапсырманы, стандартты ақ парақ қағазда, яғни парақтың бір бетінде орындалғанда, жалпы қойылған белгілі талаптар ( ФСРК 10352 – 1910 у.е – 001 – 2002 оқу жұмысы) орындалуы керек.

Беттердің, кестелердің және суреттердің нөмірлері және кестелер мен суреттердің аттары жазылады.

Семестрлік тапсырманың шарттары, есеп формулалары да, олардың әріптік белгілері де толық жазылып, өлшем көрсеткіштері де көрсетіледі. Кестелер мен есептілген деректерге, есептің шешу жолдарына түсініктер беріліп, соңында қортынды айтылады және пайдалынған әдебиеттер тізімдері көрсетіледі. Семестрлік тапсырма қазіргі ұйымдастыру техника құралдарын қолданып, алынған қортындыларға және олардың кейбір графикалық көрсеткіштеріне ПЭВМ-нің әртүрлі мүмкіншіліктерін пайдаланған жөн. Орындалған жұмысқа студент қолын қойып, уақытын көрсетеді.

Кейбір семестрлік тапсырмалар есеп-құрал техникалары арқылы орындалуы керек. Қазіргі жағдайда барлық студенттер ПЭВМ арқылы тапсырмаларды орындай алады.

      1.4 Семестрлік тапсырмаларды орындағанда ПЭВМ қолдану

 Қазіргі кезде экономиқалық талдау жасау үшін көптеген бағдарламалар бар.

Жеке семестрлік тапсырмаларды орындау үшін белгілі формулалар бірнеше рет қайталанып қолданылады. Осындай жағдайда есептеу техникасын қолдану тиімді болады, олар еңбек шығындарын қысқартуға әсер етеді. Семестр тапсырмаларын ПЭВМ-ді қолданып орындау, әртүрлі операция жүйелерін кеңінен қолдану тәжірибесін дамытады. ПЭВМ-де семестрлік тапсырманың кейбір есептерін шешуді кеңінен қолдану керек. Тапсырманы орындағанда түсінік жазылымда жасалынған есеп мысалдарын көрсетіп, оларды кесте және графикалық көрініс, диаграмма ретінде түсінік беріп жасау керек. Семестрлік тапсырманың беттерінде көрсетілген мәліметтер республикада қолданылатын стандарттарға сәйкес болуы тиіс.

 

1.5 Семестрлік тапсырмалар 

1.5.1 №1 семестрлік тапсырма. 

1.           Қазақстан байланыс саласының құрылуы, дамуы, экономикалық сипаттамасы мен ерекшеліктері.

2.           Байланыс саласын басқару жұмысын ұйымдастыру және реттеу.

3.           Байланыс қызметтерінің қалыптасуы, зерттеу жұмыстары, дамуы.

4.           Байланыс жұмысының саласы мен оны жақсарту жолдары.

5.           Байланыс саласының еңбек ресурстары мен олардың пайдаланылуы.

6.           Еңбек ақыны ұйымдастыру жұмыстары, принциптері және еңбекті төлеу көздері, төлеу жүйелері мен формалары.

7.           Өндіріс қорларының мәнін, классификациясы және құрылымы.

8.           Негізгі өндіріс қорының тозуы мен амортизациясы.

9.           Байланыс саласының пропорциялы дамуы.

10.       Негізгі өндіріс қорларының физикалық және моральді тозуы.

11.       Айналым қаражатының экономикалық сипаттамасы мен құрамы.

12.       Айналым қаражатын пайдалану көрсеткіштері.

13.       Өндірістің өзіндік құны және төмендету жолдары.

14.       Байланыс қызметтерінің түрлері және олардың қолданылуы.

15.       Байланыс саласында баға құру саясаты жолдары, бағаның сипаттамалары, реттелуі.

16.       Байланыс табысының маңызы және олардың табу тәсілдері. Орташа табыс таксасы.

17.       Кәсіпорынның пайда көрсеткіші, оның маңызы, көтеру жолдары.

18.       Еңбек өнімдерінің өсу факторлары мен резервтері.

19.       Кәсіпорынның рентабельдік көрсеткіші оның мәнісі, көтеру жолдары.

20.       Көпшілік пайдаланатын байланыс саласының акционерлік қоғамдары, олардың сипаттамалары мен басқаруы.

21.       Байланыс саласының өзара есептесу жүйесі.

22.       Байланыс саласын сертификаттау мен лицензиялау.

23.       Байланыс саласы тармақтарындағы өзара есептеу тәсілдерінің ерекшеліктері.

24.       Тарифті – квалификациалы анықтамасы, оның негізгі міндеттері.

25.       Байланыс біртұтас тарифтік сеткаға сипаттама бер.

26.       Байланыс саласындағы инвестиция ісі, инвестиция қаржысының көздері.

27.       Телекоммуникация менеджментінің мәнісі, мақсаты мен міндеті.

28.       Телекоммуникация жүйелерін пайдалануды және ұйымдастыруды басқару.

29.       Тұтынушыларға байланысты менеджменттің негізгі элементтері.

30.       Қаражат тетігі арқылы мекемелерді басқару.

 

Есеп тізбегі.

№1 есеп. Байланыс операторының өнім көлемін табыңыз.

1.2 Кесте –  Кіретін каналдардың бастапқы деректері

 

Көрсеткіштер аты

Деректердің нұсқа нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Каналдарды жоспарлаудың жыл басындағы саны

300

500

400

650

275

355

520

430

550

600

Каналдардың өсімі:

                         1 тоқсан

50

40

10

25

35

75

50

120

90

250

                         2 тоқсан

30

-

120

-

30

18

100

80

45

135

                         3 тоқсан

-

120

80

75

60

-

140

60

120

-

                         4 тоқсан

60

160

-

180

-

135

210

40

50

65

Жыл сайын әр кіретін каналдан өтетін сөйлесудің көлемі, мың сөйлесу.

5,6

5,7

5,5

5,4

6,1

5,8

6,2

6,3

5,9

6,4

 

№ 2- есеп. Еңбек өнімділігінің деңгейі мен өзгеруін табу керек. Жұмысшылар күшінің шартты үнемделгенін табу керек.

1.3 Кесте –  Бастапқы деректер

Көрсеткіштер аты

Кезеңдер

Бастапқы деректердің нұсқа нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Қызметтен түскен табыс, млн. теңге.

Күнделікті

70

72

68

79

65

75

69

71

77

74

Жоспарлау

75

76

77

91

73

88

78

85

84

81

Жұмыскерлер  саны, адам.

Күнделікті

220

218

210

195

195

222

220

219

225

215

жоспарлау

215

195

190

183

168

207

211

204

213

202

 

№3 есеп. Егер нысананың (қуаты) іске қосу мерзімі бірдей болса, кәсіпорынның ең тиімді құрылысын салу нұсқасын таңдап алыңыз.

1.4 Кесте – Бастапқы дерек

Көрсеткіштер аты

Жоба

Бастапқы деректердің нұсқа нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Капитал салымы, млн. теңге

I

500

1250

506

630

1061

1173

6178

412

4369

8350

II

580

1470

596

900

1282

840

5119

489

5420

7680

III

670

1555

560

790

1167

978

5148

556

4015

8015

Пайдалану шығыны, млн. теңге

I

135

560

107

110,6

117

145

480

72

359

948

II

120

517

111

66,6

65

211

692

56

148

1090

III

100

598

104

90,9

95

183

820

43

430

1020

 

№ 4 есеп. Өзіндік құнның деңгейінің төмендеуін табу керек. Өзіндік құнның калькуляциясы мен құрылымын табу.

1.5 Кесте – Бастапқы деректер

 

Көрсеткіштер аты

Бастапқы деректің нұсқа нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Қазіргі жыл

Қызметтен түскен табыс, млн. теңге

1700

1720

1680

1790

1650

1750

1690

1810

1870

1740

Негізгі өндіріс жұмыскерлерінің айлығы, млн. теңге

320

318

370

395

395

322

320

419

425

415

Амортизациялық жарна, млн. теңге

95

102

85

90

83

86

107

111

104

102

Материалдар мен қор заттар, млн. теңге

35

25

30

33

28

24

34

41

26

31

Өндіріс электроэнергиясы, млн. теңге

17

12

15

16

14

13

18

19

14

16

Әртүрлі өндірістік, көліктік, административтік басқару шығындары, млн. теңге

250

235

260

265

195

180

230

350

325

315

Жоспарлау жыл

қызметтен түскен табыс, млн. теңге

1850

1860

1770

1910

1730

1880

1780

1850

1840

1810

Көрсеткіштердің өзгеру қарқыны, %

Негізгі өндіріс жұмыскерлерінің айлығы, млн. теңге

90,0

95,0

88,5

102,0

103,0

102,5

93,0

96,5

101,5

92,5

 

1.5 кестенің жалғасы

 

Көрсеткіштер аты

Бастапқы деректің нұсқа нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Амортизациялық жарна, млн. теңге

102,0

93,5

104,0

94,0

104,5

95,5

105,6

103,0

103,6

103,5

Материалдар мен қор заттар, млн теңге

98,5

101,5

97,5

102,5

96,5

93,5

97,2

93,5

98,5

95,4

 

өндіріс электроэнергиясы, млн. теңге

105,0

96,5

102,0

95,0

94,5

105,5

104,7

96,0

92,5

102,8

 

Әртүрлі өндірістік, көліктік, административті-басқару шығындары, млн. теңге

96,0

102,0

105,0

93,5

110,0

103,5

91,5

87,0

96,7

93,7

 

 

№ 5 есеп. Байланыс операторының негізгі өндіріс қорының пайдалауының бағалай көрсеткіштердің, еңбек өнімділігін есептеу керек және аралық байланыстарын табу қажет

1.6 Кесте – Бастапқы дерек

Көрсеткіштер аты

Бастапқы деректің нұсқа нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Жыл басындағы өндіріс қорларының көлемі, млн. теңге

 

2800

 

2500

 

2400

 

2650

 

2750

 

3055

 

3250

 

2430

 

2550

 

2600

Негізгі өндіріс қорларын іске қосу, млн. теңге

 

560

 

510

 

480

 

495

 

610

 

880

 

770

 

450

 

550

 

540

Негізгі өндіріс қорының іске қосылған айы

 

Наурыз

 

Тамыз

 

Ақпан

 

Сәуір

 

Сәуір

 

Маусым

 

 Ақпан

 

Наурыз

 

Қазан

 

Қыркүйек

Негізгі өндіріс қорының істен шығуы

 

200

 

160

 

175

 

185

 

320

 

520

 

540

 

230

 

220

 

215

Қызметтен түскен табыс, млн. теңге

Тамыз

Қазан

Мамыр

Маусым

Тамыз

Қыркүйек

Сәуір

Мамыр

Мамыр

Наурыз

 

1.6 кестенің жалғасы

Көрсеткіштер аты

Бастапқы деректің нұсқа нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Негізгі өндіріс қорының істен шыққан айы, қызметтен түскен табыс, млн. теңге

1600

1580

1250

1550

1650

1750

1740

1550

1630

1500

Жұмыскерлер саны, адам

2500

2450

2260

2340

2750

2750

2010

2500

2460

2480

  

№6- есеп. Қалааралық телефон станциясында айналым қаражатының пайдалану көрсеткіштерін есептеу

1.7 Кесте –  Бастапқы деректер

Көрсеткіштер аты

Периодтар

Бастапқы деректің нұсқа нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Қызметтен түскен табыс, млн. теңге

Қазіргі

1700

1720

1680

1790

1650

1750

1690

1710

1770

1740

Жоспарлау

1750

1760

1770

1910

1730

1880

1780

1890

1940

1910

Айналым қаражатының орташа жылдық мөлшері, млн. теңге

Қазіргі

220

218

210

195

195

222

220

219

225

209

жоспарлау

255

235

245

239

228

260

247

247

269

242

№7- есеп. Телекоммуникация кәсіпорынының бір күндегі үш сағаттың әрқайсысының концентрация коэффициентін және қызмет ауырлығының біргелкі еместік коэффициентін есептеу

1.8 Кесте  Телеграммалар көлемі

Кезеңдер

Бастапқы деректің нұсқа нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Ауырлық 10 – 11 сағатқа дейін

560

510

480

495

560

530

490

470

550

540

Ауырлық 13 – 14 сағатқа дейін ағаттың ең жоғарғы ауырлығы)

 

860

 

890

 

820

 

830

 

875

 

885

 

870

 

910

 

865

 

905

Ауырлық 20 – 21 сағатқа дейін

190

210

240

185

205

235

215

220

195

225

Бір күнгі ауырлық

6800

6500

7400

6650

6750

7055

7250

6430

6550

6600

№8- есеп. Қызмет түрлерінің күткен орташа табыс таксасын және жоспарлау жылға түсетін табыс мөлшерін табу керек.

1.9 Кесте – Орташа табыс таксасы

Нұсқалар

Телеграмманың орташа табыс таксасы, теңге

Қалааралық телефонмен сөйлесудің орташа табыс таксасы, теңге

өткен жылдардың есеп деректері

Күту, орташа табыс таксасы (қазіргі жылдық)

өткен жылдардың есеп деректері

Күту, орташа табыс таксасы (қазіргі жылдың)

200.. жыл

200.. жыл

200.. жыл

200.. жыл

200.. жыл

200.. жыл

1

65

69

72

73

78,4

79,1

81,3

83,6

2

63

66

68

69

76,3

77,1

80,7

85,8

3

68

72

74

75

76,1

77,8

78,4

81,2

4

67

73

75

76

77,5

79,3

82,1

86,7

5

64

68

71

72

73,6

77,2

80,3

84,7

6

60

64

66

67

72,5

73,1

77,4

80,6

7

61

66

67

67

75,3

78,5

79,8

82,4

8

62

67

69

70

72,7

74,3

79,5

83,1

9

66

72

73

76

78,4

79,7

82,2

87,8

0

69

73

74

76

68,3

69,5

71,8

79,2

  

1.10 Кесте– Ақылы шығатын қызмет, мың бірлік

Көрсеткіштер аты

Кезеңдер

Бастапқы деректің нұсқа нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Телеграмма

жоспарлау

1750

1760

1770

1910

1730

1880

1780

1890

1940

1910

Қалааралық телефонмен сөйлесу

жоспарлау

1755

1735

1745

1939

1728

1860

1747

1847

1969

1942

№9 - есеп. Жылдық амортизация жарнасының сапасын, барлық негізгі өндіріс қорының қосындысының амортизациялық орташа нормасын, амортизация шығындарының сомасын есептеу керек.

1.11 Кесте –  Бастапқы дерек

Хабарды жіберу жүйесі

Нұсқа нөмірі (сынақ кітапшасының соңғы саны)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

1. Байланыс және тарату радио орталығы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. 01.01-ге негізгі өндіріс қоры, млн. теңге

9000

8900

8000

8500

8700

8200

8600

8300

8400

8100

3.1 кв. қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-) млн .теңге

240

250

160

180

-230

-160

200

210

220

---

4. 2 кв. қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-) млн. теңге

-180

110

---

120

---

350

50

-160

210

150

5. 3 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

500

450

-350

380

390

420

-375

320

-150

400

6. 4 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

---

90

400

50

600

---

750

185

350

- 90

 

1.11 кестенің – жалғасы

Хабарды жіберу жүйесі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

7. Амортизация нормасы, %

12

11,2

9

10,2

10,5

11,3

9,5

10,5

11

11,7

8. Радиотарату станциясы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

9. 0.1. 0.1-ге негізгі өндіріс қоры, млн. теңге

8000

8100

7500

8200

7600

7900

8500

7700

7800

8400

10. 1 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

---

- 90

220

200

---

250

210

300

-150

225

11. 2 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

170

330

- 60

90

-120

---

120

100

375

90

12. 3 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

300

---

---

210

420

900

---

- 50

210

- 60

13. 4 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

- 40

450

350

- 95

120

350

320

390

300

475

14. Амортизация нормасы, %

11

11,5

8,5

11,8

10,5

10,7

11,4

10,3

10,8

11,3

15. РЛ тура көріністі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

16. 0.1. 0.1-ге негізгі өндіріс қоры, млн. теңге

9000

8500

9500

9900

9700

9600

9800

9600

9400

9200

17. 1 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

- 80

450

300

-120

250

-

-560

400

350

---

18. 2 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

---

190

---

350

160

-160

1200

---

120

560

19. 3 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

400

---

120

90

-150

440

900

200

-45

225

20. 4 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

100

-250

900

450

---

750

--

- 90

---

- 60

21. Амортизация нормасы, %

15

14

15,5

13

15,7

15,3

13,8

14,5

16,1

13,1

22. РРЛ тропосферлі жайылуы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

23. 0.1. 0.1-ге негізгі өндіріс қоры, млн. теңге

7000

6200

8500

7500

8200

6000

7200

8000

7700

6500

 

1.11 кестенің – жалғасы

Хабарды жіберу жүйесі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

24. 1 кв қордың іске қосылуы (+),істен шығуы (-), млн. теңге

110

---

350

- 90

130

---

-120

400

- 90

270

 

25. 2 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

360

510

---

420

-75

490

500

-120

450

---

26. 3 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

---

- 90

410

270

---

- 120

---

270

270

-120

27. 4 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

- 90

880

-210

---

550

770

760

---

350

---

28.  Амортизация нормасы, %

16

14

15,5

14,5

15,8

14,5

15,5

16,5

15,7

15,3

29. Қалааралық радиотрансляция торабы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

30. 0.1. 0.1-ге негізгі өндіріс қоры, млн. теңге

6000

8000

9800

7000

6500

8500

9500

6700

8200

6900

31. 1 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

450

---

- 90

390

420

-120

---

350

120

---

32. 2 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

150

600

---

- 120

---

650

150

- 120

---

550

33. 3 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

- 70

120

450

---

- 90

---

120

---

-75

120

34. 4 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

---

90

250

180

150

250

- 50

70

550

- 80

35.  Амортизация нормасы, %

11

12,5

14

12

11,5

13

13,5

11,3

12,2

11,7

36. «ДАМА» қабылдағыш станциясы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

37. 0.1. 0.1 –ге негізгі өндіріс қоры, млн. теңге

9900

8600

9200

9500

8700

8600

9200

8900

9700

8500

38. 1 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

---

350

- 90

90

---

175

430

-185

165

110

39. 2 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

380

---

440

---

520

---

- 65

390

- 45

450

 

1.11 кестенің – жалғасы

 

Хабарды жіберу жүйесі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

40. 3 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге                        

- 50

90

---

360

- 95

440

---

155

---

55

 

41. 4 кв қордың іске қосылуы (+), істен шығуы (-), млн. теңге

80

- 40

220

- 55

180

-105

95

---

410

-210

42. Амортизация нормасы, %

17

15

15,8

16,3

15,5

14,3

16,1

15,2

16,5

15,3

 

№ 10 – Есеп. Телекоммуникация жүйесінің пайдасы мен тиімділігін табу және бір-бірімен салыстырып бағалау керек.

1.12 Кесте –  Бастапқы дерек

Көрсеткіштер аты

Кезеңдер

Бастапқы деректің нұсқа нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Қызметтен түскен табыс, млн. теңге

Күнделікті

1700

1720

1680

1790

1650

1750

1690

1710

1770

1740

Жоспарлау

1750

1760

1770

1910

1730

1880

1870

1890

1940

1910

Пайдалану шығындары, млн. теңге

Күнделікті

1050

1265

1045

1150

1090

1125

1075

1265

1185

1215

Жоспарлау

1190

1310

1210

1215

1195

1205

1235

1380

1305

1375

Негізгі өндіріс қорының орташа жылдық көлемі, млн. теңге

Күнделікті

220

218

210

195

195

222

220

219

225

209

Жоспарлау

255

235

245

239

228

260

247

247

269

242

Жалпы өндіріс қорының бағасындағы өзіндік қордың өзіндік үлесі, %

Күнделікті

95,4

94,5

93,7

94,7

95,7

94,3

95,6

94,2

95,5

96,5

Жоспарлау

95,7

95,6

95,2

95,8

96,3

95,5

97,2

96,1

96,7

94,9

Банк несиесі үшін төлем млн. теңге

Күнделікті

6,7

6,3

6,8

6,4

6,9

7,1

6,2

6,5

7,2

6,6

Жоспарлау

6,6

6,5

6,4

6,8

6,5

6,8

6,5

6,4

6,9

6,4

Негізгі өндіріске жатпайтын қызметтен түсетін табыс, (пайда), млн. теңге

Күнделікті

85

87

91

86

92

88

93

89

90

94

Жоспарлау

93

96

104

97

106

105

111

107

102

99

Санкция сомасы, млн. теңге

Күнделікті

93

8,5

9,4

8,8

-

8,6

9,1

8,7

-

8,9

Жоспарлау

-

4,1

5,6

2,1

9,2

4,7

2,7

1,5

6,7

2,4

 

2 №2- семестрлік тапсырма

2.1 Тапсырма. Теориялық бөлім Менеджмент 

1. Телекоммуникациядағы инновациялық процестер және оларды жетілдіру жолдары.

2. Телекоммуникациядағы менеджменттің мәні, мақсаты және маңызы.

3. Телекоммуникация саласындағы операторлардың ұйымдасуы және қызмет істеуі.

   4.  Телекоммуникацияның құқықтық реттелуі және оның жетілдіру бағыттары.

         5.  Телекоммуникация саласындағы менеджменттің негізгі принциптері.

         6.  Тәуекел-менеджментің жүйесі ретінде.

         7.  Телекоммуникация ұйымы менеджмент объектісі ретінде.

          8.  Кадрларды іріктеу және орналастырудың жалпы принциптері қандай? Телекоммуникация саласында олар қалай орындалады?

         9.  Шешімді тиімді қабылдаудың әдістері және моделдерінің жалпы сипаттамасы.

         10. Қазіргі талаптарға сәйкес телекоммуникациядағы операторлардың басқару әрекетіне қандай факторлар әсер етеді?

         11. Телекоммуникацияны ұйымдастырудағы қаржылық менеджменттің алатын орны.

          12. Біздің республикамыздың телекоммуникациядағы операторлардың құндылық жүйесін атау және осы кәсіпорындардың дамыған елдерден және ТМД елдерден айырмашылығы.

         13. ХХІ ғасырдағы телекоммуникациядағы менеджменттің мақсаты .

         14. Телекоммуникация саласынағы халықаралық қарым-қатынастың мәні.

         15. Телекоммуникация мекемелерін стратегиялық басқару ерекшеліктері.

         16. Американдық және жапондық менеджмент моделдерін салыстыру.

         17. Телекоммуникацияны инвестициялаудың экономикалық тиімділігін, қазіргі заманға сәйкес бағалау әдістері.

         18. Телекоммуникациядағы менеджменттің функциялары.

         19. Ынталандыру әдістері және жұмысшы топты ынталандыру теориялары.

         20. Шиеленістердің классификациялау және менеджер жұмысындағы шиеленістің түрлері.

         21. Телекоммуникациялық саласындағы халықаралық ұжымдар.

         22. Телекоммуникация мекемелерінің жоспарлау әрекеттері.

         23. Басқару процесіндегі ақпараттың ролі. Ақпаратқа қойылатын талаптар және оның түрлері.

         24. Бизнес- жоспардың құрылымы және міндеті.

         25. Мекемелердің мықты және осал жақтарын бағалау. Телекоммуникация мекемелеріндегі SWOT-анализі (талдау).

26. Ұжымды басқарудың жүйелі  әдісі және оны  тиімді бағалау.

27. Телекоммуникациядағы сапаны басқару.

28. Телекоммуникациядағы инвестициялық әрекеттерді басқару.

29. Телекоммуникация мекемесінің жұмыс күшін басқару.

30. Маркетинг қазіргі заманға сәйкес телекоммуникация мекемесін басқару концепциясы.

31. Телекоммуникация ұжымының өміршеңділігі және қызмет ету қабілеті.  

  

2.2 Есептер тізбесі  

Тапсырманың нысаны телекоммуникация кәсіпорындарының негізгі экономикалық көрсеткіштеріне сүйене отырып, кәсіпорындардың тиімді жұмыс істерін сипаттау (табыс, пайда, тиімділік, еңбек өнімділігі, қордың қайтарылуы және т.б.), олардың көрсеткіштерінің деңгейін есептеуін, өсуін, дамуын талдау, жұмыстарының қорытындысына баға беру болып табылады.

Қорытындылар төмендегідей болуы керек:

-         кәсіпорын жұмысының техника-экономикалық көрсеткіштерінің түрлері мен құрылымы, жоспарлау жолдары;

-         кәсіпорын жұмысының тиімділік көрсеткіштерін есептеу, көрсеткіштердің өзгертуін жазу;

-         кәсіпорын істерінің тиімділігін бағалау;

-         кәсіпорынның жұмыс қорытындысына талдау жасау.

Есеп шарттарында тек қана бастапқы деректер бар, олар арқылы есептер шешіледі.

Студенттер көрсетілген және басқа да мәліметтерді жеке пайдаланып, қолдануға тиісті.

 

№1 есеп. Қызмет көлемі, қызмет түрлерінің табыстарының қалыптасуы, динамикасы және құрылымы, факторлық талдау.

 2.1 Кесте –  Қызмет түрлері

Қызмет номенклатурасы

Бастапқы деректің нұсқа нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

1. Қалааралық телефонмен сөйлесу, мың бірлік:

- есеп жылы;

204

205

206

207

210

194

185

173,5

199

189

- жоспар жылы:

218

219

220

221

223

207

196

184,8

212

201

2.Телеграммалар, бірлік;

- есеп жылы;

9250

9300

9345

9390

9435

8785

8325

7865

9020

8555

- жоспар жылы:

9390

9395

9485

9530

9576

8917

8450

7985

9155

8684

3.Интернетке арнаулы желі арқылы кіру (жылдамдығы 64 Кбат/с трафикті есептегенде), бірлік:

- есеп жылы;

117

108

199

78

83

85

77

89

18

37

- жоспар жылы:

129

140

210

99

101

109

111

114

33

50

4.Жергілікті желінің сыйымдылығы, мың бірлік:

- есеп жылы;

24

35

26

27

21

19

85

173

199

189

- жоспар жылы:

32

39

30

31

23

27

96

188

212

201

5.Интернетке статистикалық IP адресін қолданып кіру, (жылдамдығы 64 Кбит/сек трафикті есептегенде), бірлік:

- есеп жылы;

107

18

19

17

13

25

37

29

8

23

- жоспар жылы:

109

44

25

23

19

39

51

44

31

45

 

 2.2 Кесте – Орташа табыс таксасы, теңге

Қызмет номенклатурасы

Бастапқы деректің нұсқа нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

1.Қалааралық телефонмен сөйлесу, мың бірлік:

а) өткен жылдар;

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                          1 жыл;

127.0

127.6

128.3

128.9

129.5

130.2

114.3

120.7

123.8

117.5

                          2 жыл;

142.0

142.7

143.4

144.1

144.8

145.6

127.8

134.9

138.5

131.4

б) есепті жыл

150.0

151.3

152.0

152.8

153.5

154.3

135.5

143.0

146.3

139.2

2.Телеграммалар;

а) өткен жылдар;

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                         1 жыл;

42.0

42.2

42.4

42.6

42.8

43.1

37.8

39.9

41.0

38.9

                         2 жыл;

50.4

50.7

50.9

51.2

51.4

51.7

45.4

47.9

49.1

46.6

б) есепті жыл

84.0

84.4

84.8

85.3

85.7

86.1

75.6

79.8

81.9

77.7

3.Интернетке арнаулы желі арқылы кіру (жылдамдығы 64 Кбит/с трафикті есептегенде), бірлік:

а) өткен жылдар;

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                        1 жыл;

75000

75380

75750

76130

76500

76880

67500

71250

73130

69380

                        2 жыл;

90000

90450

90900

91350

91800

92250

81000

85500

87750

83250

б) есепті жыл

105000

109290

109990

104070

104140

142700

102470

131670

135150

128210

4.Жергілікті желінің сыйымдылығы, мың бірлік:

а) өткен жылдар;

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                         1 жыл;

340

190

330

120

190

330

370

210

120

290

                         2 жыл;

370

250

365

160

230

340

410

270

190

340

б) есепті жыл

440

290

404

250

250

370

440

310

250

370

5.Интернетке статистикалық IP адресін қолданып кіру, (жылдамдығы 64 Кбит/сек трафикті есептегенде), бірлік:

а) өткен жылдар;

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                         1 жыл;

17500

17538

17575

17613

17650

17688

16750

17125

17313

16938

                         2 жыл;

18000

19045

19090

19135

19180

19225

18100

18550

18775

18325

б) есепті жыл

19554

23929

25230

24068

25137

25207

24740

23167

23549

28210

 

 

№2 есеп. Өзіндік құнның жалпы төмендеуіне әр шығын статьясының әсері және өзіндік құнның еңбек өнімділігінің өсуіне байланысты төмендеуі

  2.3 Кесте – Бастапқы деректер

Көрсеткіштер аты

Кезеңдер

Бастапқы деректің нұсқа нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Қызметтерден түскен табыс, млн. теңге

қазіргі

1700

1720

1680

1790

1650

1750

1690

1710

1770

1740

жоспарлау

1750

1760

1770

1910

1730

1880

1870

1890

1940

1910

Пайдалану шығындары, млн. теңге

қазіргі

1050

1265

1045

1150

1090

1125

1075

1265

1185

1215

жоспарлау

1190

1310

1210

1215

1195

1205

1235

1380

1305

1375

Жұмыскерлер саны, адам

қазіргі

215

222

204

225

206

228

207

212

220

214

жоспарлау

198

205

189

203

187

230

211

215

227

220

 

  2.4 Кесте – Өзіндік құнның құрылымы

нұсқа

Айлық социалды жарнамен бірге

Амортизациялы жарна

Материалдар, жанар май, қор бөлшектері

Сырттан алынған электроэнергия

Басқа да  өндірістік, көлік шығындары

Басқа да шығындар

өткен жыл

есепті жыл

өткен жыл

есепті жыл

өткен жыл

есепті жыл

өткен жыл

есепті жыл

өткен жыл

есепті жыл

өткен жыл

есепті жыл

1

51,0

48,3

18,5

19,6

4,8

2,7

1,4

2,0

6,6

8,3

17,7

19,1

2

34,3

30,5

46,3

47,9

2,6

2,8

1,3

1,6

12,0

12,9

3,5

4,3

3

38,3

38,1

42,3

33,7

1,8

2,6

1,7

3,5

12,2

14,4

3,7

7,7

4

36,5

35,0

18,5

19,6

4,8

2,7

1,4

2,0

21,1

21,6

17,7

19,1

5

44,0

36,3

16,0

14,7

4,1

2,0

1,2

1,5

5,7

6,2

29,0

39,3

6

40,5

51,0

18,6

18,5

3,7

4,8

3,9

1,4

7,8

6,6

25,5

17,7

7

49,3

45,3

26,7

22,6

2,0

2,7

1,5

2,0

6,2

10,3

14,3

17,1

8

40,7

44,0

23,8

19,3

4,8

3,5

3,4

3,2

10,8

13,4

16,5

16,6

9

49,8

49,5

19,2

18,5

3,1

3,9

2,5

3,1

9,4

10,6

16,0

14,4

0

45,6

43,2

22,3

20,1

2,7

3,3

3,1

3,4

8,5

11,3

17,8

18,7

 

 

№ 3 - тапсырма. Кәсіпорынның өндіріс қорларының және еңбек ресурстарының пайдалану көрсеткіштерін табу, олардың динамикасын көрсету

  2.5 Кесте – Кәсіпорынның жұмыс көрсеткіштері

Нұсқалар

1

2

3

4

5

Көрсеткіштер

есеп жылы

жоспаржылы

есеп жылы

жоспар жылы

есеп жылы

жоспар жылы

есеп жылы

жоспаржылы

есеп жылы

жоспар жылы

Негізгі жұмыс қызметінен түскен табыс, мың теңге

94872

128551

95346

129194

95821

129837

96295

130480

96769

131122

Негізгі өндіріс қорының орташа жылдық бағасы, мың теңге

174731

-

175605

-

176479

-

177352

-

178226

-

Негізгі өндіріс қорының жыл басындағы бағасы, мың теңге

-

177660

-

178549

-

179437

-

180325

-

182102

Нормаланатын айналым қаражатының орташа жылдық бағасы, мың теңге

 

16301

 

17770

 

16382

 

17859

 

16464

 

17947,8

 

16545,4

 

18036,7

 

16626,9

 

18125,5

Жұмыскерлердің орташа жылдық саны, адам

712

695

716

698

719

702

723

705

726

709

 

№ 3 – тапсырма. Кәсіпорынның өндіріс қорларының және еңбек ресурстарының пайдалану көрсеткіштерін табу, олардың динамикасын көрсету

  2.6 Кесте – Кәсіпорынның жұмыс көрсеткіштері

Нұсқалар

6

7

8

9

0

Көрсеткіштер

есеп жыл

жоспар жыл

есеп жыл

жоспаржыл

есеп жыл

жоспар жыл

есеп жыл

жоспар жыл

есеп жыл

жоспар жыл

Негізгі жұмыс қызметінен түскен табыс, мың теңге

97244

131765

85385

115696

90128

122124

92500

125337

87756

118910

Негізгі өндіріс қорының орташа жылдық бағасы, мың теңге

179100

-

157258

-

165995

-

170363

-

161626

-

Негізгі өндіріс қорының жыл басындағы бағасы, мың теңге

-

159894

-

168777

-

168777

-

173219

-

164335


   2.6 кестенің –жалғасы

Нұсқалар

6

7

8

9

0

Көрсеткіштер

есеп жыл

жоспар жыл

есеп жыл

жоспаржыл

есеп жыл

жоспар жыл

есеп жыл

жоспар жыл

есеп жыл

жоспар жыл

Нормаланатын айналым қаражатының орташа жылдық бағасы, мың теңге

 

16708

 

18214

 

14671

 

15993

 

15486

 

16882

 

15893

 

17326

 

15078

 

16437

Жұмыскерлердің орташа жылдық саны, адам

730

712

641

626

676

660

694

678

659

643

 

  2.7 Кесте –Негізгі қордың жоспарлы жылы өзгеруі, мың теңге

Жоспарлау жылының тоқсандары

Көрсеткіштер

Н Ұ С Қ А Л А Р

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

I тоқсан

іске қосу

6000

4200

4800

5400

-

7200

3900

5100

5700

3200

істен шығу

-

560

1600

2700

6600

3360

1040

2600

760

6300

II тоқсан

іске қосу

3000

2100

2400

2700

3300

1200

3120

860

2860

-

істен шығу

1000

700

800

900

1100

-

2600

1700

2200

880

III тоқсан

іске қосу

2000

1400

1600

1800

2200

2880

1300

-

1900

2640

істен шығу

2400

1680

1920

2160

2640

2400

-

1700

940

2100

IV тоқсан

іске қосу

800

-

640

720

880

2600

3900

2000

-

1060

істен шығу

3000

2100

2400

-

3300

960

7800

700

2840

3300

 

№ 4 тапсырма. Байланыс түрлерінің табысы, олардың құрылымы және динамикасы

  2.8 Кесте – Кәсіпорынның байланыс түрлерінің табысы

Нұсқалар

1

2

3

4

5

Көрсеткіштер

есеп жылы

жоспар жылы

есеп жылы

жоспар жылы

есеп жылы

жоспар жылы

есеп жылы

жоспар жылы

есеп жылы

жоспар жылы

Негізгі жұмыс қызметінен түсетін табыс, мың тењге, оның ішінде

 

435760

 

590450

 

437940

 

593403

 

440120

 

596356

 

442293

 

599308

 

444472

 

602260

Қалааралық телефон байланысы

137420

186200

89770

121630

138790

188060

90660

122840

140170

189920

Телеграф баланысы

478000

647690

480390

650924

482780

654163

485167

657401

487557

660640

Қалалық телефон байланысы

19674

26658

19772

26791

19871

26925

19969

27058

20067

27191

Сым арқылы тарату

124500

560000

483400

655000

555000

987900

488200

661500

365000

865000

Глобальді желі арқылы деректерді жіберу (интернет)

 

154910

 

209150

 

155780

 

210910

 

156450

 

212150

 

157260

 

213790

 

158310

 

214178

 

№ 4- тапсырма. Байланыс түрлерінің табысы, олардың құрылымы және динамикасы

  2.9 Кесте – Кәсіпорынның байланыс түрлерінің табысы

Нұсқалар

6

7

8

9

0

Көрсеткіштер

есеп жылы

жоспар жылы

есеп  жылы

жоспар жылы

есеп жылы

жоспар жылы

есеп жылы

жоспар жылы

есеп жылы

жоспар жылы

Негізгі жұмыс қызметінен түсетін табыс, мың теңге, оның ішінде

 

435760

 

590450

 

437940

 

593403

 

440120

 

596356

 

442293

 

599308

 

444472

 

602260

Қалааралық телефон байланысы

137420

186200

89770

121630

138790

188060

90660

122840

140170

189920

Телеграф байланысы

478000

647690

480390

650924

482780

654163

485167

657401

487557

660640

Қалалық телефон байланысы

19674

26658

19772

26791

19871

26925

19969

27058

20067

27191

Сым арқылы тарату

124500

560000

483400

655000

555000

987900

488200

661500

365000

865000

Глобальді желі арқылы деректерді жіберу (интернет)

 

154910

 

209150

 

155780

 

210910

 

156450

 

212150

 

157260

 

213790

 

158310

 

214178

 

№ 5 тапсырма. Өндірістің тиімді көрсеткіштерін табу

  2.10 Кесте – Кәсіпорын көрсеткіштері

Нұсқалар

Негізгі өндірістің қызметтерінен түскен табыс

Негізгі өндірістің жұмыскерлер саны, адам

Негізгі өндіріс қорының орташа жылдық  бағасы, млн. теңге

Айналым қаражаты, млн. теңге

Пайдалану шығындары, млн. теңге

өткен жыл

есеп жылы

өткен жыл

есеп жылы

өткен жыл

есеп жылы

өткен жыл

есеп жылы

өткен жыл

есеп жылы

1

606

685

230

218

2261

2761

151

93

467

487

2

581

668

94

89

2161

2515

122

82

387

426

3

397

369

103

101

1999

2194

75

61

344

367

4

561

668

94

89

2052

2149

98

58

356

365

5

684

631

146

114

2551

1874

127

104

560

455

6

782

1171

122

124

3154

3281

90

112

556

720

7

776

986

166

188

2752

3618

100

138

689

823

8

1042

1158

114

209

3024

3656

102

109

759

827

9

1181

1205

197

193

3209

3546

118

72

765

834

0

973

1039

85

86

4207

4446

87

91

732

785

 

№ 6 тапсырма. Кәсіпорынның негізгі экономикалық көрсеткіштерін есептеу және кәсіпорынның жұмысының есеп беру жылы мен өткен жылдағы қорытындыларын салыстырып, түйіндісін жазу

  2.11 Кесте – Кәсіпорын көрстекіштері

Нұсқалар

Негізгі өндірістің қызметтерінен түскен табыс, млн. теңге

Негізгі өндірістің жұмыскерлер саны, адам

Негізгі өндіріс қорының орташа жылдық  бағасы, млн. теңге

Айналым қаражаты, млн. теңге

Пайдалану шығындары, млн. теңге

өткен жыл

есеп жылы

өткен жыл

есеп жылы

өткен жыл

есеп жылы

өткен жыл

есеп жылы

өткен жыл

есеп жылы

1

606

685

230

218

2261

2761

151

93

467

487

2

581

668

94

89

2161

2515

122

82

387

426

3

397

369

103

101

1999

2194

75

61

344

367


   2.11 кестенің – жалғасы

4

561

668

94

89

2052

2149

98

58

356

365

5

684

631

146

114

2551

1874

127

104

560

455

6

782

1171

122

124

3154

3281

90

112

556

720

7

776

986

166

188

2752

3618

100

138

689

823

8

1042

1158

114

209

3024

3656

102

109

759

827

9

1181

1205

197

193

3209

3546

118

72

765

834

0

973

1039

85

86

4207

4446

87

91

732

785

 

 

№7 тапсырма. Өзіндік құнның құрылымы мен калькуляциясын, салыстыру бағасын көрсету

  2.12 Кесте – Байланыс операторының көрсеткіштері

Көрсеткіштер аты

Кезеңдер

Нұсқалар нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Пайдалану шығындары, млн. теңге

Айлық

Жоспар

822,5

784,5

815,3

909,4

803,7

790,5

812,6

832,7

815,5

833,6

Нақты

839,3

831,8

867,2

832,5

897,5

823,7

853,5

893,2

799,4

756,4

Социалды жарна

Жоспар

?

?

?

?

?

?

?

?

?

?

Нақты

?

?

?

?

?

?

?

?

?

?

Материалдар мен қор заттар

Жоспар

43,6

28,6

41,7

38,6

28,7

44,8

39,6

34,8

68,6

46,4

Нақты

44,5

35,9

43,4

18,6

31,2

43,5

45,8

54,4

32,4

40,3

Шеттен алатын электроэнергия

Жоспар

104,1

109,4

89,3

58,8

116,7

96,3

99,7

114,5

128,4

108,3

Нақты

96,5

118,1

104,9

106,9

108,3

123,7

105,3

89,7

187,5

93,7

Амортизациялық жарна

Жоспар

221,4

206,5

189,6

156,3

173,8

104,6

219,4

201,4

254,5

270,2

Нақты

256,8

321,7

274,9

289,6

279,2

267,9

265,8

265,2

318,7

331,7

Басқа да өндірістік, көлік шығындары

Жоспар

31,8

78,4

35,7

28,6

78,4

37,7

30,5

84,5

115

28,9

Нақты

37,4

94,9

28,4

38,5

37,5

28,5

37,6

49,9

87,9

63,7

Әкімшілік басқару, шаруашылық шығындары

Жоспар

50,5

120,4

89,4

119,1

48,7

50,8

49,7

165,3

51

110,4

Нақты

46,8

84,3

56,8

89,4

91,4

89,4

43,8

64,2

125,8

113,2

Қызметтерден түскен табыс, млн. теңге

Жоспар

2109,3

2295,7

2386,3

2301,6

2105,8

2189,4

2145,8

2325,8

2265,3

2150,6

Нақты

2325,8

2467,8

2537,6

2505,7

2387,2

2427,6

2349,6

2485,9

2364,8

2267,3

№ 8 - тапсырма. Жоспардың тиімді нұсқасын алу, (ВОЛС – қалада салу, өндіріс күштерін ГТС-ін біркелкі іске қосу)

  2.13 Кесте – Бастапқы деректер

Көрсеткіштер аты

Тендерге қатысатын жоба нөмірі

Нұсқалар нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Жоспарланатын желінің сыйымдылығы, нөмірлер

№1

11000

9000

9500

12000

6000

9800

11500

12000

10000

8000

№ 2

10000

10000

10000

11500

10000

10000

11000

11000

8000

6000

№ 3

10500

11000

9000

12500

8000

10200

12000

10000

6000

10000

Капиталды шығындар. Барлығы, млн. теңге

№ 1

6178,4

6050,5

6148,7

6254,9

412,7

6125,7

6148,3

5835,3

6208

4050,3

№ 2

5118,6

5225,8

5678,3

5730,6

870,3

5660,3

5923,5

6135,8

4036

2325,1

№ 3

5536,8

6457,3

5989,6

6315,7

580,2

5845,6

5814,7

6012,7

2316

6210,8

Пайдалану шығындары, млн. теңге

№ 1

624,5

610,3

595,8

486,7

72,3

575,3

485,9

570,4

650,3

650,4

№ 2

692,3

637,5

835,9

526,3

85,4

690,6

495,3

460,4

705,7

630,7

№ 3

654,6

895,4

599,3

546,5

89,5

701,4

565,2

222,7

670,5

583,1

 

Салыстыру экономикалық тиімділігінің нормативті коэффициенті: капиталдың салымға Ен, көбіне 0,2 - ден алады.

 

№ 9-тапсырма. Тығыздау аппаратурасын реновацияға, күрделі жөндеудің модернизациясын жасаудың амортизациялық нормасын табу және амортизация нормасының сомасын табу.

  2.14 Кесте – Бастапқы деректер

Көрсеткіштер аты

Бастапқы деректің нұсқа нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Алынған аппаратураның бағасы, млн. теңге

1995

1520

1550

1670

1740

1910

1630

1850

1690

1730

Аппартураны қоюға керекті шығын, млн. теңге

299

225

226

234

258

286

230

245

287

273

Аппаратураны тексеруге, жұмысқа дайындауға керекті шығын, млн. теңге

62,3

54,7

57,4

61,9

58,2

55,5

56,8

58,6

60,6

61,7

Тренингке керекті шығын, млн. теңге

12,3

5,7

4,5

6,2

7,1

11,6

7,4

9,8

8,4

7,3

Аппаратураның нормативті жұмыс істеу мерзіміндегі капиталды жөндеу шығыны

20

15

17

18

16

12

14

13

17

19

 

  2.14 кестенің жалғасы

Көрсеткіштер аты

Бастапқы деректің нұсқа нөмірі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0

Жөндеуге кеткен шығын, млн. теңге

900

415

550

670

590

730

460

510

760

845

Модернизацияға керекті шығын, жұмыс істеу мерзіміндегі, млн. теңге

390

185

276

350

280

370

265

340

415

385

Аппаратураның жою бағасы, млн. теңге

15,0

9,3

12,4

13,7

14,1

14,6

11,8

14,9

14,4

13,4

№ 10-тапсырма. Байланыстың негізгі қорының түрлі (видовая) құрылымын және қорытындыларын талдау керек.

2.15 Кесте – Басты деректер

 

Базис жылғы негізгі өндіріс қорының орташа жылдық бағасы, млн. теңге

Есеп жылғы негізгі өндіріс қорының орташа жылдық бағасы, млн. теңге

Нұсқалар  нөмірі

үй

құрылыс

Жіберу аппаратурасы

Жұмыс машиналары мен жабдыќтары

Күш машиналары мен жабдыќтары

Құралдар, саймандар т.б. негізгі қорлар

Көліктер

барлығы

үй

құрылыс

Жіберу аппаратурасы

Жұмыс машиналары мен жабдыќтары

Күш машиналары мен жабдыќтары

Көліктер

Құралдар, саймандар т.б.  негізгі қорлар

1

2012

3245

8641

9545

1220

660

203

?

3015

3589

11923

17457

1569

719

457

2

2125

3340

8575

9469

1544

599

315

?

3056

3915

12816

19573

1673

683

581

3

1987

3278

8669

9636

1147

605

267

?

2838

3895

12693

18974

1377

728

494

4

2046

3314

8627

9578

1365

655

219

?

3682

4178

11925

19215

1498

705

667

5

2033

3118

8633

9563

1265

672

238

?

3517

3992

13794

17983

1389

717

312

6

2045

3259

8684

9567

1237

657

214

?

2789

3984

12847

18942

1375

739

517

7

2161

3267

8658

9580

1258

683

222

?

3215

3859

11438

19052

1406

741

440

8

2070

3281

8626

9451

1252

714

291

?

2618

3975

12483

17934

1392

793

568

9

1999

3323

8662

9524

1261

708

204

?

2849

4176

11967

18736

1389

796

684

0

2154

3296

8715

9592

1273

721

246

?

3284

4316

10983

19237

1406

803

306

 

3 Семестрлік тапсырмаларды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар

 3.1 Байланыс қызметтері және оларды жоспарлау

 Телекоммуникацияның негізгі мақсаты шаруашылықтың, өндірістің,  халықтың байланыс қызметтерін қолдану қажеттіліктерін қанағаттандыру болып саналады және маңызды көрсеткіштердің бірі – көрсетілген байланыс қызметінің көлемі болып есептеледі.

         Байланыс қызметтерінің өндіріс өнімдеріндегідей заттай формасы болмайды, оларда хабаларды жіберушілер мен алушылар арасындағы өндіріс  процесінің соңғы пайдалы эффектісі болады.

          Байланыс қызметтерінің номенклатурасы – бұл байланыс қызметтерінің тізбегі, олар тұтынушыларға ұсынылып, белгіленген баға бойынша төленеді.

         Ауырлық (нагрузка) – байланыс кәсіпорнына бір мерзімде (сағат, күн, ай) келіп түскен хабарлардың көлемі.

          Алысу (обмен, трафик) – бұл нақты, бір уақыт мерзімінде қабылданған, жіберілген хабарлар. Байланыс қызметтері әр уақытта да тұтынушыларға көрсетіле береді, соған байланысты сағат, күн, ай бойы олардың ауырлығы, біргелкі болмай, әртүрлі болады. Ол, әртүрлі ауырлықты төмендегіше сипаттауға болады.

          Сағаттың ауырлық концентрация коэффициенті 

qri – i – сағатының ауырлығы; 

qсут – күндік ауырлық.

Ауырлықтың біркелкі емес сағаттық коэффициенті

 

 орта сағаттық ауырлық, ол;  сәйкес келеді.

Телекоммуникация қызметі екі түрде, тұтынушыларға ұсынылады:

Хабарларды (телеграмма, телефонмен сөйлесу, хат, жолдамалар т.б.) жіберу ретінде, немесе хабарларды алысып–берісу түрінде;

         Техника құралдарын пайдаланушыларға беру түрінде (телефон – телеграф каналдары, телефон аппаратары, таксафондар, абоненттік телеграфтың қондырғышы т.б.), бұларды пайдаланушылар әртүрлі хабарларды жіберу үшін қолданады. Бұл қызмет тобын канал түріндегі қызмет деп санайды.

         Байланыс қызметтерін баға тұрғысынан қарасақ, олар ақылы және  ақысыз болады. Ал территориялық белгілерге қарап, халықаралық, қалааралық және жергілікті болып бөлінеді.

         Қызмет көлемін есептеу, жоспарлау және өлшеу үшін көрсеткіштер жүйесі қолданылады.

Қызмет көлемін натуралды түрде өлшеу бұл алысу түріндегі хабарлар, мысалы: хат, телеграмма, қалааралық сөйлесу сандары. Техникалық қондырғыларды пайдаланушыларға бергенде, натуралды өлшемдерге жататындар: каналдар, канал-сағат, телефон аппараттары, радиожүктелері т.б.

         Байланыс қызмет көлемін ақшалай баға түрінде өлшеу түрі, әртүрлі байланыс қызметтерінің көлемін жинақтап, өлшеуге мүмкіншілік береді. Жалпы байланыс қызметтерінің көлемін өлшеу үшін; негізгі өндірістің табыс көрсеткіші қолданылады. Табыс көрсеткіші, натуралды ақылы көрсеткішін, орташа табыс таксасына көбейту арқылы табады.

         Шартты-натуралды көрсеткіш. Шартты-натуралды өлшем арқылы қызмет көлемі,  біртүлі барлық қызмет көлемін бір нақтылы қызмет түрі арқылы, бір жүйеге келтіру коэффициентіне сәйкес табады.

Бұл коэффициенттер, нақтылы жұмыс түріне жұмсалатын еңбек шығындары және негізгі алынған келтіру жұмыс түріне сәйкес көрсеткіші арқылы есептелініп табылады.

         Байланыс қызметтер көлемін жоспарлау әдістемесі, пайдалануға ұсынылған қызмет түрлеріне сәйкес әртүрлі болуы мүмкін.

Қызмет көлемі өткен бірнеше жыл ішінде (үш-бес жыл) жоғарлап немесе  төмендейтін болса, шығыс ақылы трафигі төмендегі формула арқылы табылады

 

- биылғы жылы төлем шығыс трафигінің күткен көлемі;

Кдост – байланысты пайдалану мүмкіншілігінің өсу коэффициенті Кдост= 1,03,5);

- қызмет көрсету сапасының коэффициенті  (= 1,52,5);

І- жоспарлау жылдың алдындағы мерзімде трафиктің орташа жылдық өсу темпі;

ә - орташа жылдық өсу темпі төмендегі формуламен табылады

t – орташа жылдық өсу темпін табатын жыл саны;

qтек – есеп жылындағы трафик көлемі (биылғы жылы күтетін), бірлік;

qбаз – база жылындағы трафик көлемі (бірінші жыл), бірлік.

Жылдық өзгеру көрсеткіші төмендегі формуламен табылады

 

- жылынан кейінгі, келесі жыл трафигі (жаңа мерзім), бірлік;

- жылындағы (өткен жыл) трафик, бірлік.

Сыртқы және ішкі факторлардың әсерін  еске алсақ, ақылы шығыс трафигін жылға жоспарлау төмендегі формула арқылы табылады

qисх.баз.=Уисх.баз

Уисх.баз- базис (биылғы) жылғы жанға келетін қызметті пайдалану деңгейі;

 - ішкі және сыртқы факторларға байланысты, жылға жоспарлау, жанға келетін трафиктің өзгеруін есептейтін коэффициенттер;

Употр – жоспарлау жылындағы қызметі потенциалды  пайдаланушылардың саны.

 Жалпы шығыс трафигі төмендегі формуламен  табылады

- трафигінің жалпы көлеміндегі,  тегін трафикалық үлесі.

Автоматты, жартылай автоматты байланысты іске қосқанда, жоспарлау жылға кіріс трафигі төмендегі формуламен есептелінеді

 кіріс трафиктің көлемі;

Сгод – бір каналға келетін, кіріс телефонымен сөйлесудің орташа саны;

вх – автоматты, жартылай автоматты байланыстың, орташа жылдық іске қосылған арналары.

Орташа жылдық қызметтер көлемінің мөлшері натуралдық түрінде, істеу уақытына сәйкес табылады.

Техника жабдықтарының ( квартал сайын өсуі және жыл басындағы базалы деңгейде сәйкес (№),  орташа жылдық  көрсеткіші

Nпл =N0+ (3,5 + 2,5 + 1,5  0,5  3,5;  2,5;  1,5;  0,5 -  бұл санды коэффициенттер техникалық жабдықтардың кварталында пайдаланады;

4-кварталдар саны.

Ай сайын іске қосқанда орташа жылдық деректерді, жұмыс істеген айларды есептеп, алынған мөлшерді 12 айға бөледі, яғни

бұл жерде

Kt –жаңадан іске қосылған, техника жабдықтарының  неше ай пайдаланғандығы;

- өндіріс күштерінің, тиісті уақыт интервалында, іске қосылған мөлшері.

Қаралған әдістемелік шешімдер басқа да арналар мен жабдықтар,  құралдар түрлерінің жұмыс көлемдерін жұмыс көлемдерін табуға қолданылуы мүмкін.

3.2 Байланыстың өндіріс қорлары және оларды пайдалану 

Өндіріс құралдары: еңбек құралдары және еңбек заттарынан тұрады. Олар байланыстың өндіріс қорларын құрады. Негізгі қорлар тозады, өзінің бағасын біртіндеп шығарған байланыс қызметтеріне ауыстырады. Айналым  қорлары өзінің бағасын шығарған байланыс қызметтеріне ауыстырады. Жоспарлы түрде кәсіпорын қорларын толықтырып отырады. Экономика салаларының негізгі өндіріс қорлары төмендегі топтарға бөлінеді.

Үйлер:

-     салынған нысаналар;

-   тарататын жабдықтар (желілер, радиорелелі жайлар, фидерлі-антенді құрылымдар т.б.);

-  күш машиналары мен жабдықтар (трансформатор подстанциялары, дизельдер, генераторлар, двигательдер т.б.);

-    жұмыс машиналары мен жабдықтар, (автоматты телефон станциялары, телеграф жүйелері, тарату жүйелері, автоматизация,  механизация құралдары т.б.);

Көліктер:

-   тағы басқа негізгі өндіріс қорлары (өлшеу, реттеу аспаптары зертхана, құралдары т.б.);

-    негізгі өндіріс қорларының тозуын қалпына келтірудің экономикалық өлшемі амортизация болып есептелінеді;

-   амортизация сомасын есептеу үшін әр қордың түріне сәйкес амортизация нормасын бөлу керек %;

-    жылдық амортизация жарнасы төмендегі формула бойынша  есептеледі

.

 

і – негізгі өндіріс қорларының түрлері;

Фср.год. і – і түрлі негізгі өндіріс қорларының орташа жылдық бағасы;

Наі- і – түрінің амортизация нормасы.

Жылдық амортизация нормасы – негізгі өндіріс қорының бағасына, оған кіретін: Фв – қалпына келтіру бағасы, Кр- күрделі ремонт шығындары, Мөмодернизация жасайтын шығындар, олардан Л-жабдықтарын жою бағасын алып тастағандағы деректерге сәйкес қалыптасады; белгіленеді, яғни

 

 

Бұл жерде

Фв – негізгі өндіріс қорын қалпына келтіру бағасы, ақшалай бірлік;

Кр-күрделі жөндеу шығыны, ақшалай бірлік;

М-модернизацияға шығын, ақшалай бірлік;

Фликв-негізгі өндіріс қордың жойылу бағасы, ақшалай бірлік;

Та-амортизация мерзімі, жыл.

Амортизация нормасы, екі түрге бөлінеді:

а) толық қалпына келтіру амортизация нормасы (реновация), төмендегі формуламен есептелінеді

;

б)  күрделі жөндеу мен модернизация нормасы

 

.

 

Негізгі өндіріс қорының пайдалану көрсеткішін есептеу үшін, олардың орташа жылдық бағасына қарау керек, олардың мөлшері негізгі қордың іске  қосылуына және істен шығуына, бір нақтылы уақыт интервалына сәйкес белгіленеді. Оған төмендегі формула  қолданылады:

а) ай сайын іске қосылғанда

бұл жерде

Фн.г. – негізгі қордың жыл басындағы бағасы;

Фвв-іске қосылған негізгі қордың бағасы;

Фвыб- істен шыққан негізгі қордың бағасы;

Пвв-іске қосылған негізгі қордың жұмыс істеуі, ай саны;

Твыб-негізгі қорды пайдаланудан шығару, ай саны;

 

б) квартал сайын іске қосқанда

бұл жерде

- тиісті кварталдарда негізгі қордың өсімі (іске қосу мен істен шығудың айырмашылығы).

         Негізгі өндіріс қорын пайдалану деңгейін сипаттау үшін баға және  натуралды көрсеткіштер жүйесі қолданылады.

Негізгі өндіріс қорын пайдалануға баға көрсеткішіне жататындар:

-                    қордың пайдаланылуы ;

-                    қордың сыйымдылығы ;

-                    қордың құралдануы ;

бұл жерде

Дреал – негізгі өндіріс қызметінен түскен табыс;

Чср.год. – жұмыскерлердің орташа жылдық саны.

Негізгі өндіріс қорды пайдалану деңгейі, еңбек өнімділігіне әсер етеді.

Есеп шығарғанда төмендегі формулаларды қолдануға болады.

.

Индекстердің өзара байланысы

.

Негізгі өндіріс қорының натуралды көрсеткішін төмендегіше есептейді.

  

Байланыс арналарының және жабдықтарының экстенсивті пайдалану коэффициенті

 бұл жерде

Тфакт – нақты жұмыс істеген уақыты;

Твозм – жұмыс істеу мүмкіншілік уақыты.

Байланыс арналарының және жабдықтардың интенсивті пайдалану

коэффициенті

бұл жерде

qф – нақты қызмет көлемі;

qв – мүмкін қызмет көлемі;

Мф-нақты қуаты;

Мвозм-жабдықтардың жоғарғы мүмкін қуаты.

Байланыс аралары мен жабдықтардың жалпы интегралды коэффициенті, экстенсивті және интенсивті пайдалану коэффициенттерінің көбейтінділері арқылы табылады

КинтегрэкстКинтен

Жабдықтардың жұмыс істеу коэффициенті

бұл жерде

Мдейств – жабдықтардың нақты жұмыс істеп тұрған көлемі;

Муст.- жабдықтардың қойылған жалпы көлемі.

Физикалық желінің тығыздау коэффициенті

бұл жерде

– байланыс желісінің ұзындығы;

 – физикалық желінің саны;

– телефон арналарының типі;

і – желі құрлысының типі.

 

Кәсіпорыннның өндіріс қоры, негізгі өндіріс қорынан және айналым қаражатынан айналу өндірістің бір циклінде (жыл) болады. Айналым қаражаты өзінің бағасын толығымен өнімге, қызметке ауыстырады.

Байланыс кәсіпорынның айналым қаражаты айналым өндіріс қорынан және айналым қордан тұрады. Айналым қаражатының жағдайы кәсіпорынның қаржысына әсер етеді.

Айналым қаражатын сипаттау үшін, төменгі көрсеткіштер қолданылады:

Айналма қаражатының айналымдық коэффициенті К0. Бұл коэффициент, 1 теңгелік кәсіпорынның айналым қаражатының орташа бағасына келетін түскен табыс көлемін сипаттайды.

К0= Дреалср.об

бұл жерде

Фср.об., -айналым қаражатының орташа жылдық мөлшері;

Дреал – негізгі өндіріс қызметтерінен түскен табыс.

 

Бір айналымның ұзақтығы – Кдл.. Бұл коэффициент, күнмен есептелінгендегі уақыт мөлшерінде, жұмсалған айналым қаражатының  кәсіпорынға қызмет бағасы ретінде қайта оралуы. Ол айналым қаражатының орташа бағасының, негізгі өндіріс қызметінен түскен табыстың қатынасы ретінде табылады.

Кда=Т/К0=Т Фср.об.реал.

 

Айналым қаражатын толтыра жүктеу коэффициенті Кзат. Бұл коэффициент айналымдық коэффициенттің керісінше көрсеткіші, яғни айналым қаражатының, бағасы 1 теңгелік қызметті шығаруға жұмсалған сомасы.        

.

 

Бұл жерде

Ф- айналым қаражатының орташа жылдық мөлшері;

Т – мерзімдегі күн саны, т-360 күн;

Дреал – негізгі өндіріс қызметтерінен түскен табыс.

Айналым қаражатының пайдалану тиімділігін бағалау үшін төмендегі көрсеткіштер есептелінуі тиіс.

Айналымнан босаған, айналым қаражатының мөлшері ∆Фоб

∆Фобреал(К’дл2дл),егер К 2дл> К’дл.

 

Айналым қаражатының айналымдылығын жылдамдату арқылы түскен қосымша табыстың сомасы - ∆Д

∆Д’= Фоб0201), егер К02>К01

бұл жерде

∆Д – негізгі өндіріс табысының өсуі;

∆Ф – негізгі өндіріс қорының орташа жылдық бағасының өсуі;

К0201 – табыстың өзгеруіне байланысты  айналымдық коэффициенттер;

Т – мерзімдегі күн саны (ай – 30 күн, квартал – 90 күн, жарты жыл – 180 күн, жыл – 360 күн).

Айналым қаражатын пайдалану деңгейіне әртүрлі факторлар әсер етеді (баға құру, өзара есептер, дебиторлық қарыздар, техника-технология деңгейлері, арадағы шарттардың орындалуы т.б)

 

3.3 Байланыс қызметінің өзіндік құны және оларды төмендету  жолдары

        

Өзіндік құн ең маңызды экономикалық көрсеткішке жатады. Өзіндік құн, кәсіпорын өнімінің, қызмет түрін көрсетуінің қанша қаражатқа (шығынға) түсетінін көрсетеді.

Өндірістің барлық қызмет көлемінің толық өзіндік құны және жеке қызмет түрінің құны болып бөлінеді.

Байланыс кәсіпорындарында өзіндік құнның салыстырмалы көрсеткіш қолданылады, ол 100 теңге табысқа (негізгі өндіріс қызметінен түскенҚ, кәсіпорынның жалпы пайдалану шығынының келетінін сипаттайды.

бұл жерде

Эр-толық өзіндік құн (кәсіпорынның пайдалану шығыны) бір мерзімдегі;

Дреал-бір мерзімдегі негізгі өндіріс қызметінен түскен табыс.

Кәсіпорынның пайдалану шығындарына төмендегі негізгі шығын статьялары мен элементтері кіреді (Эі немесе Зі):

-                    еңбекке төлеу шығыны – Эфот немесе Зфот;

-                    әлеуметтік керектікке жарна – Осн ;

-                    амортизация жарнасы (негізгі қордың) – А0;

-                    материалдар, заттар шығыны – 3м, немесе М;

-                    электр энергия (өндірістің) – Ээлнемесе 3эл эн:

-                    шарт бойынша есептеу – Эвз.дог немесе Здог;

-                    көлік шығыны –Этрнемесе Зтр;

-                    әртүрлі шығындар – Эпрнемесе Зпроч.

Көрсетілген шығындарды топтастыру барлық өнім шығаратын кәсіпорындарда біркелкі болады.

Өзіндік  құнның төмендеуі, пайызбен төмендегіше есептелінеді

бұл жерде

Спл және Сбаз – жоспарлау және базис мерзіміндегі өзіндік құндар.

Қызметтің өзіндік құнының төмендеуіне жалпы экономикалық, салалық және өндірістің ішкі факторлары әсер етеді. Өзіндік құнды жеке статья  шығындары арқылы есептеп шығару жолын калькуляция дейді.

Өзіндік құнның калькуляциясының формуласы

Өзіндік құнның калькуляция негізінде оның құрылымы табылады. Жеке статьялар шығындарының ақша түріндегі жалпы шығын сомасына  қатынасын кәсіпорынның өзіндік құнының құрылымы деп атайды.

Статьялар шығындарының құрылымы тұрақты болмайды, жаңа техникамен жабдықталуына байланысты, еңбек өнімділігі өскен сайын ол өзгеріп отырады.

Өзгеру индексін біоіп (өсу немесе төмендеу) (Ізі) және жалпы пайдалану шығынының, әр статья шығынының өзіндік үлесін біле отырып, әр қызметтің өзіндік құнының, нақты әр статьяның шығынына қарай өсуін немесе төмендеуін (∆С) төмендегі формула арқылы табуға болады.

 - бұл жерде І дреал – табыстың өзгеру индексі.

Еңбек өнімділігінің өсуі, қызметтің өзіндік құнының төмендеуіне бірден әсер етеді. Еңбек өнімділігінің өсуі және орташа еңбек ақының өсуі өзіндік құнға әсер етеді, ол төменгі формула арқылы табылады.

бұл жерде

dЭЭ – еңбек ақының өзіндік құнның ішіндегі үлесі.

Өзіндік құнның негізгі өндіріс табысының өзгеру индексіне байланыстылығын төменгі формуламен табады

 

 

бұл жерде

dПОСТ және dпер – шартты тұрақты және ауыспалы шығындардың өзіндік үлестері.

 

3.4 Байланыс кәсіпорнының қаржысы

 

Нарық экономикасының маңызды принципінің бірі әр кәсіпорын өзінің шығынын табысымен жауып, өндірістің дамуын қамтамасыз етуге болады. Байланыс саласының негізгі қаржы көрсеткіші табыс болып есептелінеді.

Телекоммуникацияның басты мақсаты пайдаланушыларға қызмет көрсету болады, белгіленген тариф бойынша негізгі өндірістің ақылы қызметінен түсетін түсімін табыс деп есептейді.

Орташа табыс таксасы, бұл кәсіпорынның бір іріленген қызметіне шаққан, қызметтің орташа бағасы. Жоспарланатын табыс, орташа табыс таксасының және ақылы трафиктің негізінде табылады.

Орташа табыс таксасы тұрақты емес, оны жоспарлағанда бірнеше жыл  ішіндегі және қазіргі жылдық кварталындағы қалыптасқан  мөлшерлер  есептелінеді, онан басқа да орташа таксаға әсер ететін факторлар да  (пайдаланушылар құрамы, трафиктің  құрылымы, сұраныс т.б.) еске алынады. Орташа табыс таксасы халыққа және мекемелер мен кәсіпорындарға бөлек жоспарланады.

бұл жерде

Ціj.отч. – есеп жылғы орташа табыс таксасы (і – түрлі қызмет j – топты  пайдаланушылардың);

Дреал.о.д. іj.отч. –есеп жылғы, негізгі өндіріс қызметінен түскен табыс, (түрлі қызмет, j – топты пайдаланушылардың);

dіj.отч. есеп жылы – j – топты пайдаланушыларға берілген әртүрлі қызметтің көлемі.

Табыстың бір бөлімі қалааралық және жергілікті сөйлесуден  қалыптасады.

Орташа табыс таксасы арқылы басқа да әр түрлі байланыс қызметінің  табысы жоспарланады.

бұл жерде

Дреал – ақылы қызметтен түсетін табыс, теңге ;

п – шығыс ақылы трафиктің номенклатурасы;

- түрлеріне қарай шығыс ақылы трафик, бірлік;

dmj-j-түрлі қызметтің орташа тариф таксасы;

dj – шығыс ақылы трафиктің, орташа тариф таксасы қызмет түрлері бойынша олардың динамикасына қарай жоспарланады.

dпл = dотч.

бұл жерде

dотч – байланыс қызметі түрлерінің орташа табыс таксасы;

І- орташа табыс таксасының орташа жылдық өсуі;

І – орташа жылдық өсу темпін табу

;

t – орташа жылдық темпін табу жыл саны;

domч – есеп жылдығындағы, орташа табыс таксасы, теңге;

dбаз – базис жылындағы орташа табыс таксасы тенге.

Техникалық жабдықтардың қызметінен түсетін табыстарды, орташа абонентті ақы арқылы табады (телефон аппараты, радионүктелер т.б.)

бұл   жерде

Ціj-j топты пайдаланушылардың әр түрлі қызметінің, есеп  жылындағы, орташа абоненттік ақысы;

Nij-j-топтас абоненттерге берілген, әр түрлі қызметтің орташа  жылдық техника жабдықтары.

Қызметтерден түскен жинақ табыс пен пайдалану шығынының айырмашылығы негізгі өндірістің таза табысы немесе зияндығы болады

Досн. = Дреал.о,д. – Эр, немесе,

Досн. = Дреал о.д. – (Среалпер)

бұл жерде

Среал- сатылған қызметтердің өзіндік құны;

Рпер-жалпы және әкімшілік шығындар, процентке төлейтін және сату шығындары (бір мерзімдегі).

Кәсіпорындардың негізгі өндіріс қызметтерінен түсетін табыстан басқа да табыс көздері болады (Дне основ). негізгі өндіріске жатпайтын шығындары да болады (Рне основ), осыған байланысты тағы да басқа табыс  болады (Дпроч).

Дпроч = Дне основ- Рне основ.

Кәсіпорынның негізгі және негізгі емес өндіріске байланысты пайдасы (немесе күнделікті жұмыс табысы) болады.

Добыч = Доснов + Рпроч.

Жалпы пайдаға негізгі өндірістің пайдасы, негізгі емес өндірістің пайдасы, не зияны және сатудан сырт операцияның пайдасы, не зияны (Пр (У)/вне реал) кіреді.

Пробщ=ПРбал=ПРосновпроч (-Упроч) +Пвнереал (-Увнереал).

Салық салынатын пайда немесе таза табыс

Пналог.облагаем =ПРобщПне облагаем

бұл жерде

Пне облаг- салық салынбайтын пайда.

Кәсіпорында қалатын таза табыс (пайда)

Пчист=Пнал.облаг.-ПКН

 

бұл жерде

ПКН – подоходты корпоративті салық.  Корпоративті подоходты салық төмендегі формуламен табылады.

ПКН=Пнал.облаг  Пнал.облаг

бұл жерде

Ннал.обл- салық салынатын пайданың салық нормасы (қазір 30% салық салынатын пайдадан).

Тиімділік (рентабельдік) өндірістің экономикалық тиімділігінің жалпы қорытынды көрсеткіші. Тиімділіктің бірнеше көрсеткіштері бар.

Байланыс кәсіпорынында тиімділіктің екі көрсеткішін есептейді:

-                    жалпы (Робщ);

-                    есепті (Рэкс).

Жалпы тиімділік, күнделікті жұмыс табысының (пайда балансы), негізгі өндіріс қорының орташа жылдық бағасына және нормаланатын айналым қаражатының қатынасы арқылы табылады.

.

 бұл жерде

О.С – айналым қаражаты.

Немесе, пайданың (ПРбал) пайдалану шығынына (Эр) қатынасы арқылы табылады (%)

.

Фирманың өз капиталының тиімділік көрсеткіші бар. Ол таза табыстың (таза пайда) фирманың өзінің салған капиталының бағасына қатынасы арқылы табылады.

 

3.5 Өндіріске салынған капиталдың және жаңа техниканың                            экономикалық тиімділігі

 

Өндіріске жұмсалған капиталдың тиімділігін бағалау әдістемесіне жаңа техника мен өндіріске жұмсалған капиталдың жалпы және салыстырмалы  экономикалық тиімділік көрсеткіштер жүйесі кіреді.

Жалпы экономикалық тиімділіктің негізгі көрсеткішіне жалпы тиімділік коэффициентіне Ек жатады:

а) қоғам өндіріс деңгейінде 

бұл жерде

∆НД – ұлттық табыстың өсімі;

К-осы өсімді көтерген жұмсалған капиталдың сомасы;

б) жеке салалар деңгейінде

бұл жерде

 ∆П – жұмсалған капиталдың арқасында жылдық пайданың өсімі;

в) кәсіпорын, байланыс нысаналары деңгейінде

.

Бұл жерде

Дреал – негізгі өндіріс қызметтерінен түскен табыс;

Эр- жылдық пайдалану шығыны;

ПР – жалпы пайда сомасы;

г) кәсіпорынға реконструкция және кейбір ұйымдастыру техникалық  шаралар жасағанда

.

Бұл жерде

П2-жұмсалған капиталдар іске қосылғаннан кейінгі алынған пайда;

П1-капитал жұмсалмай тұрғанға дейін алынған пайда.

∆П=П21 – пайда айырмашылығы. Жалпы тиімділік коэффициентіне керісінше көрсеткіш жұмсалған капиталдың қайтарылу мерзімі көрсеткіші

деп аталады:

а) жалпы жағдайда      ;

б) этап бойынша, іске қосылған өндіріс күштеріне жұмсалған капитал бойынша

бұл жерде

t – нысананы іске қоспай тұрғандағы жылмен саналған мерзімі;

К-бірінші этапта нысананы алуға жұмсалған капитал;

∆К- өндіріс қуатын күшейтуге жұмсалған капитал;

Піt- нысана күшейтілмей тұрғандағы пайда сомасы;

в) өндіріс қуатын біртіндеп іске қосқанда

бұл жерде

t – жоспарлау қуатын іске қосу мерзімі;

П1- нысананы іске қосу жылы күткен пайда;

П2-жоспарлау қуатын толық іске қосқандағы жылдық пайда сомасы.

Жаңа техника мен жұмсалған капиталдың капиталдың салыстырмалы экономикалық тиімділігінің көрсеткіші – төменгі жыл шығыны болады, ол төмендегі формула арқылы табылады

 бұл жерде

Эрі- әр салыстырмалы нұсқаның күнделікті жылдық пайдалану шығынының сомасы;

Кі- сол нұсқаға жұмсалған капиталдың сомасы;

Ен(пл)- салыстырмалы экономикалық тиімділіктің нормативті (жылдық) коэффициенті (0,120,20);

і-1,2..........п- варианттар саны.

Нұсқалар саны шектелген жағдайда, оларда жұптап салыстырады.

Салыстыру тиімділік коэффициенті -Еср

.

Қосымша жұмсалған капиталдың қайтарылу мерзімі

.

 

Егер салыстырмалы нұсқалардың  өндіріс қуаттарына қарай айырмашылығы болса, онда тиімділік толық шығын арқылы емес, бір  қызметке немес өндіріс қуатына тиісті шығын үлесі арқылы бағаланады:

-                    (N-нөмір, канал, І кВт қуат т.б.);

-                    жұмсалған капитал үлесі бойынша

;

-                    пайдалану шығынының (өзіндік құн) үлесі бойынша

 

 

 

.

 

Егер салыстырмалы варианттардың өндіріс қуаттарын іске қосу мерзімдерінде айырмашылығы болса және жұмысалған капитал уақыт мерзімдерінде әртүрлі мөлшерде жұмсалған жағдайда айырмашылығы болса, онда тиімділікті бағаланғанда, әртүрлі уақыт факторларын, шығынның келтіру коэффициенті арқылы әсерін еске алу керек

 

бұл жерде

t – бір көрсеткішке келістіру уақыты;

ЕН.П -әр уақыт шығынының келтіру нормативті ( дисконт нормасы).

Уақыт мерзіміне байланысты келтіру коэффициенті > 1 немесе < 1 болуы мүмкін.

  

Әдебиеттер тізімі

 1.     Аманжолова Қ.Б., Алибаева С.А.  Телекоммуникация кәсіпорынының экономикасы. Алматы:АИЭС, 2003.

2.     Базылов Қ.Б., Алибаева С.А., Аманжолова Қ.Б. Организация управления и регулирования в связи общего пользования республики казахстан: Учебное пособие. – Алматы: 2005.

3.     Базылов Қ.Б., Барамысова Ғ.Ә. Байланыс экономикасы: Оқу құралы.–  Алматы:АЭжБИ, 1991.

4.     Голубицкая Е.А., Жигульская Г.М. Экономика связи. – Москва: Радио и связь, 2000.

5.     Голубицкая Е.А.  Экономика связи.– Москва: 2006.

6.     Менеджмент в телекоммуникациях. Под редакцией профессора Н.П. Резниковой, профессора Е.В. Деминой.–М, 2005.

7.     Резникова Н. П. Маркетинг в телекоммуникациях.–М.:Экотренд, 2002.

8.     Резникова Н. П. Демина Е.В. И др. Менеджмент в телекоммуникациях: Учебное пособие/МТУСИ.–М., 2005.

9.     Мескон М, Альберт М, Хедоури Ф. Основы менеджмента.–М.: Дело, 1998.

  

 

Мазмұны

1 Жалпы жағдай. 2

1.1 Жалпы нұсқау. 2

1.2 Нұсқаны алу. 2

1.3 Семестрлік тапсырмаларды орындауға қойылатын талаптар. 3

1.4 Семестрлік тапсырмаларды орындағанда ПЭВМ қолдану. 4

1.5 Семестрлік тапсырмалар. 4

1.5.1 №1 семестрлік тапсырма. 4

2  №2- семестрлік тапсырма. 15

    2.1 Тапсырма. Теориялық бөлім Менеджмент”…………………………………………....15

    2.2 Есептер тізбесі……………………………………………………………………………..16

3 Семестрлік тапсырмаларды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар. 27

3.1 Байланыс қызметтері және оларды жоспарлау. 27

3.2 Байланыстың өндіріс қорлары және оларды пайдалану. 30

3.3 Байланыс қызметінің өзіндік құны және оларды төмендету  жолдары.. 34

3.4 Байланыс кәсіпорнының қаржысы.. 36

3.5 Өндіріске салынған капиталдың және жаңа техниканың экономикалық тиімділігі 38

 Әдебиеттер тізімі……………………………………………………………………………….41