АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС ИНСТИТУТЫ

 Инженерлік кибернетика кафедрасы

 

 

ЭНЕРГЕТИКАДАҒЫ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР

Зертханалық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік  нұсқаулар
(энергетика мамандығының студенттері үшін)

 

 

Алматы 2006 

ҚҰРАСТЫРУШЫЛАР: Л. Б. Сүйебаева, В. М. Тарасов. Энергетикадағы ақпараттық технологиялар. Зертханалық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік  нұсқаулар (энергетика мамандығының студенттері үшін). – Алматы: АЭжБИ, 2006. –38 б.

 

«Энергетикадағы ақпараттық технологиялар» пәнінен зертханалық жұмыстары орындаудың әдістемелік нұсқаулары келтірілген. Web-сайттар құратын HTML тілі бойынша негізгі мағлұматтар берілген. Блокнот қосымшасында HTML тілінде web-беттер құрудың мысалдары келтірілген. Сонымен қатар Word-97, Word-2002, Word-2003, Publisher, FrontPage қосымшаларында web-құжаттар орындау үшін мысалдар дайындалған.

  

Пікір беруші: тех. ғыл. канд., доц. Ю. В.  Шевяков.

 

Алматы энергетика және байланыс институтының 2006 ж. қосымша жоспары бойынша баспаға басылады.

  

© Алматы энергетика және байланыс институты, 2006 ж.

 

Кіріспе

Ұсынылған әдістемелік нұсқау Internet желісі үшін web-сайттар құрудың қазіргі заманғы тәсілдерін студенттерге оқып–үйретуге мүмкіндік береді.  Фирманың жеке web-сайтын құру маңызды болып табылады. Өйткені фирманың жеке web-сайтының болуы оның тауарларына немесе көрсететін қызметіне жарнама болады әрі фирманың сенімділігі туралы жақсы әсер қалыптастырады.  Құрылған web-сайт  жаңа серіктестер мен жаңа тұтынушылардың назарын аударуға, тұтынушылардың сұранысын орындауға, нарықтың мүмкін болатын өзгерістері туралы мағлұмат жинауға көмектеседі.

Әрбір зертханалық жұмыс орындалуы туралы қысқаша түсініктемеден басталады. Содан кейін мысал келтірілген. Осы мысалдың негізінде студенттер қандай да бір фирма үшін, мысалы өздері машықтанудан өткен фирма туралы өз бетінше web-беттер немесе web-сайттар құрады. Құрылған құжаттар жұмыс компьютерінде ғана емес, сонымен қатар дискетте де сақталуы тиіс. Себебі курс соңында студент сақталынған құжатты жасаған жұмысының есебі ретінде көрсетеді.

HTML тілін оқып-үйрену мақсатымен бастапқы бірнеше жұмыстарда міндетті түрде блокнот қолданылады, сонымен қатар әртүрлі Word-97, Word-2002, Word-2003, Publisher, FrontPage қосымшаларында қарастырылған жұмыс берілген. Қалған web-құжаттар дайындамасы сабақ өтілетін компьютер класындағы бағдарламалық қамтамада орындалады. Web-сайттар құру кезінде қолданушы Word пен блокнотта жұмыс жасай алады деп ұйғарылған.

 

          1 Блокнотта web-сайттар құру

 

HTML тілі (гипермәтінді бөлу тілі) Internet желісіне жіберілетін web-беттерді құру үшін қолданылады. HTML тілінің негізін жұп (ашатын және жабатын) немесе жұп емес болуы мүмкін тегтер құрайды. Жұп тегтер мен олардың атрибуттарының әрекеті ашатын тегтерден бастап жабатын тегтерге дейін жалғасады. Жұп емес тег толығымен бірден орындалады. Жұп тегтердің арасында ақпарат немесе басқа тегтер орналасады. HTML тілі тегтер символдарының регистріне сезімтал емес. (“<”) бұрыштық жақшадан кейін және (“>”) жақша алдында бос орындар болмауы тиіс.

<Html> тегі web-бетті ашады, </Html> тегі web-бетті жабады. Барлық басқа тегтер осы тегтердің арасында орналасады.

<Head> мен </Head> тегтерінің ішінде <Title> и </Title> тегтері жазылады. Олар web-беттің ішкі атауының мәтінін құру үшін қызмет етеді. </Title> тегінен кейін әртүрлі тағайындаулары бар мета командалар орналасады. Олар web-беттердің арнайы редакторларымен автоматты түрде жазылады. Іздеуші машина үшін қажетті кілттік cөздер шебермен жазылады.  

 <Body> мен </Body> - бұл тегтер </Head> тегінен кейін жазылады. Осы тегтердің арасына Internet-ке жіберілетін ақпаратты орналастырады.

 

 1.1       1 зертханалық жұмыс. HTML тілінің негізі

Жұмыстың мақсаты: HTML тілінің негізгі тегтерін оқып-үйрену.

Құрал-жабдықтар мен бағдарламалық қамтама: windows 98 бен одан жоғарғылары, блокнот.

Тапсырма: таңдалған фирманың құрылымын бейнелейтін web-бетті құрыңыз.

Әдістеме

<Hn> мен </Hn> - бұл тегтер атаудың стилі мен өлшемін орнатады әрі n 1-ден 6-ға дейін өзгереді. Н1 – ең үлкен өлшем.

<P> мен </P> - бұл тегтер ішінде параграфтың хабарланған атрибуттары әрекет ететін параграф тегтері. Мәтінді түзеу Align=”Left” – терезенің сол шетіне туралау (Right – оң шетіне, Center – ортасына) атрибутымен беріледі.

<Br> - мәтінді жаңа жолға тасымалдайтын жұп емес тег.

Табуляция секілді браузердің де жол соңы немесе қатарынан бір бос жолдан да  көп символдарын қабылдамайтынын ескеру керек.

<Hr> - көлденең сызықтың тегі. Тегтің атрибуттары:

- size=”сан”. Бұл сан тік сызықтың биіктігін пикселмен көрсетеді;

- width=”сан” – сызықтың пикселдегі ені. Width=”30%” терезе енінен  пайыздық ен;

- align=”left” – сол шетіне туралау (right – оң шетіне, center – сызықты ортасына қарай;

- color=”red-blue” – сызықтың түсі. RGB палитрасын қолданып, түсті беруге болады. Мысалы, color=”#55a8bd”.

 

Блокнотты ашып, төмендегі келтірілген мәтінді теріңіз.

<Html><Head><Title> Моя первая страничка </Title></Head>

<Body><H2> Структура нашего института </H2>

<Hr> </Body></Html>

Фамилия мен топ көрсетілген буманы құрыңыз және оған құрылған файлды сақтаңыз. Тип файла өрісінде файлдың алғашқы сақталуы үшін Все файлы пунктін таңдаңыз, содан кейін файлдың атын теріп, нүкте арқылы htm кеңейтілуін қосыңыз, мысалы сіздің файлыңыз үшін aipet.htm. Блокнотты жауып, өз бумаңызды ашыңыз. Файлдың белгісі үлкен көгілдір «е» әрпі түрінде алынуы керек. 

Назар аударыңыз! Файлдардың аттары файлдағы ақпаратпен мазмұндас болуы тиіс. Оларды латынның кіші әріптерімен бос жолсыз жазу керек.

Файл атына жүгірткі батырмасын екі рет шертіп, оның интернеттегі түрін көру үшін браузерде қараңыз. Браузерде Вид – Просмотр HTML кода командасын таңдап, сіз тағы да блокнотта өз файлыңызды ашасыз. <Body> мен </Body> тегтерінің арасындағы файл мәтініне төменде келтірілген жолдарды қоса отырып, блокнотта web-бетті құруды жалғастырыңыз.  Әр жолды қосқан сайын, файлды сақтаңыз. Браузер терезесіне өткеннен кейін, браузердегі жаңаланған файлды қарау үшін Вид – Обновить (F5) браузер командасын қолданыңыз. Қарап шыққан соң файлды өңдеуді жалғастыру үшін блокнотқа оралыңыз.

Түсіндірме. Браузер интерпретаторы файлды жол бойынша өңдейді. Егер тегтер немесе олардың атрибуттары дұрыс жазылмаса, қате туралы хабарлама берілмейді, тек тегтер қабылданбайды.

<H3 align="center" > Факультеты нашего института </H3>

<Br><P align="left"><font color="red"> Теплоэнергетический факультет

<Br> Электроэнергетический факультет

<Br> Факультет радиотехники и связи

<Br> Факультет заочного отделения и переподготовки </font></P>

<Hr size="20" width="50%" color="#99ffaa" align="center">

Нәтижелер мен қорытындылар: Блокнотта web-беттердің  құрылуы мүмкін.

          Бақылау сұрақтары

1.     Web-беттердің міндетті тегтерін атаңыз.

2.     Параграф тегтерін тағайындаңыз.

3.     HTML мәтіндік файлын сақтау тәртібі.

4.     Сызық пен оның атрибуттарын құратын тегтер туралы айтыңыз.

5.     RGB палитрасында түстер қалай анықталады.

 

1.2        № 2зертханалық жұмыс. Пішімдеу мен гиперсілтемелер

           Жұмыстың мақсаты: HTML  тілі мен гиперсілтемелердің негізгі тегтерін оқып -үйрену.

           Құрал-жабдықтар мен бағдарламалық қамтама: windows 98 бен одан жоғарғылары, блокнот.

           Тапсырма: мәтін жазылуының  әртүрлі пішімдерін қолданып, фирма жұмысы туралы web-бет құрыңыз.

           Әдістеме

Беттің фоны body тегінің bgcolor атрибутымен анықталады, мысалы <Body bgcolor="Yellow">. Сонымен бірге мәтін де түрлі түсті болуы мүмкін. Беттің фон түстері мен мәтіннің түстерінің үйлесімділігі туралы сұрақ туындайды. Осы мәселені шешу үшін арнайы бағдарламалар құрылған. Олардың бірі BGColor Wizard-216.htm.

<Font> мен </Font> - шрифтер параметрлерінің тегтері. Олардың size (шрифт көлемі), color (шрифт түсі), face (шрифт типі) атрибуттары бар.

Web-беттің мәтінін теріңіз. Бет мәтіні мен экрандағы мәтін түрінен мәтін мен оның атрибуттарын пішімдеуге арналған тегтер тағайындауын көруге болады.

<Html><Head><Title> Моя 2-я страница </Title></Head>

<Body bgcolor="Yellow"> <Center> <H2> Форматирование текста </H2>  </Center> </Body> </Html>

Өз бумаңа файлды  format.htm атымен сақтаңыз. Оны браузерден қарап, <Body> мен </Body> арасына тегтер жиынын қоюды жалғастырыңыз:

<B> Полужирный  текст. Размер шрифта стандартный</B>

<Br><center> <i> Наклонный текст по центру окна </i> </center>

<Br> <U> Подчеркнутый текст, прижатый к левому краю </U>

<Hr size="10" width="50%" color="#99ffaa" align="center">

<P align="right"><font color="red"> Красный текст справа </font>

<Br><font  size="5"> Увеличенный на 5 кеглей размер текста </font>

<Br><font size="-5">Уменьшенный на 5 кеглей текст </font></P>

<Br><Big> Это текст размера Big </Big>

<Br><small> Это текст размера small </small> </Body></Html>

 

Гиперсілтеме келесі тегтің көмегімен жазылады: <A Href= "имя_файла.htm">  Текст на гиперссылке </A>.

Назар аударыңыз!  Файл атын көрсеткен кезде гиперсілтемеде кеңейтілуді міндетті түрде жазу қажет.

Гиперсілтеме үшін жолдардан тұратын тарауы бар файл құрыңыз:

<Html><Head><Title> Оглавление </Title></Head>

<Body bgcolor=#ffffee”>

<A href="aipet.htm"> Гиперссылка на страницу "Наш институт" </A> <Br>

<A href="format.htm">Гиперссылка на страницу "Форматирование текста"</A>   </Body></Html>

Файлды index_1.htm атымен сақтаңыз. Гиперсілтемеге файл атын қою үшін көшіруді қолдану ұсынылады: файлды ерекшелеп, F2 пернесін басып, көшіру командасын орындау.

 aipet.htm мен format.htm файлдарына <Body> тегінен кейін келесі жолды қосыңыз:

<A Href="index_1.htm"> Гиперссылка для перехода на оглавление </A>

Нәтижелер мен қорытындылар: Блокнотта шрифтер мен гиперсілтемелердің әртүрлі пішімдері қолданылған web-беттер құрылуы мүмкін.

         Бақылау сұрақтары

1.     Web-беттің терезесін қоршаудың тақырыбын қалай құруға  болады.

2.     Мәтінді пішімдеудің тегтерін атаңыз.

3.     Гиперсілтеменің тегі қалай жазылады.

4.     Еңкейген мәтінді, қою түсті мәтінді қалай құруға болады.

5.     Size атрибуты туралы айтыңыз.

6.     BGColor Wizard-216.htm бағдарламасын тағайындау.

 

1.3         № 3зертханалық жұмыс. Үйге берілген бетті құру

           Жұмыстың мақсаты: HTML  тілі мен гиперсілтемелердің негізгі тегтерін оқып- үйрену.

           Құрал-жабдықтар мен бағдарламалық қамтама: windows 98 ден одан жоғарғылары, блокнот.

           Тапсырма: өзіңіздің фирмаңыз туралы web-бет құрыңыз.

 Әдістеме

Үйге берілген беттің аты (home_page.htm) сайтты ашқан кезде браузерде пайда болатын алғашқы беттің  аты үшін стандартты.

Body тегінің background="Рисунки/обои.jpg" атрибуты бейнесызба файлының негізіндегі тұсқағаздар ретінде беттің фонын құруға мүмкіндік береді.

Жүгіртпе жол (сурет) келесі тегтің көмегімен құрылады: <Marquee> Здравствуйте, это страница обо мне </Marquee>. Мәтін оңнан солға қарай қозғалады.

Жүгіртпе жолдың қозғалыс сипаттамасын төмендегі атрибуттармен беруге болады:

- loop=”3”  - қозғалыс циклының саны;

- width="600" – қозғалысқа арналған белдеудің ені;

- behavior=”alternate” – маятниктік қозғалыс;

- behavior=”slide” – жүгіртпе жол экранда слайд түрінде тоқтайды.

Егер сіздің бумаңызда сурет болса, <Img src=”имя_рисунка.gif”> тегі сол суретті бетке қояды. Егер сіз risunki бумасына суреттерді жинасаңыз, онда суреттің файлына қатысты жолды жазу қажет. Мысалы <Img src=”risunki/имя_рисунка.gif”>

Назар аударыңыз! Слэш еңкейісіне назар аударыңыз.

Файл өлшемінің кемуі мен браузер жұмысының үдеуі үшін бейнесызбалық файлдар gif, jpg или png форматтарында қолданылады. Gif форматы 256 түсті ғана қолданатындықтан, бейнесызба бизнесін кескіндеу үшін пайдаланылады. Jpg и png форматтарын фотографиялар, картиналар үшін қолданады.

Width="сан" мен height="сан" атрибуттары суреттің өлшемін көлдеңінен және тігінен көрсетуге мүмкіндік береді.

Егер браузер көрсетілген файлды суретімен таппаса, alt=”Текстатрибуты жақша арасында көрсетілген мәтінді экранға шығарады. Мысалы: <img src="Myshka.gif" alt="Здесь должен быть рисунок мышки">.

Параграф ішіндегі сурет терезенің енімен align=”туралау тәсілі атрибутының көмегі арқылы тураланады. Осы атрибуттың параметрлері:

- middle или center – ортасына туралау;

- left (right) – сол шетке (оң шетке) туралау;

- hspace мен vspace мәтіннің кескіннен көлдеңінен және тігінен жаңа жолға шегінуін анықтайды;

- justify браузер терезесінің ені бойынша мәтінді туралау.

 

Төменде берілген мәтінмен үйге берілген бетті құрыңыз және оны өз бумаңызда home_page.htm атымен сақтаңыз.

<html><head><title> Домашняя страница </title></head>

<body text="#6966ff"  background="Risunki/oboi.jpg">

<marquee Loop="4" width="600" behavior="alternate" behavior="slide">

<h3> Здравствуйте, это страница обо мне! </H3></Marquee>

<br> <center> <font color="#CC0000"> Добро пожаловать на мою страничку! </font> </center>

<p align="justify">

<img src="risunki/Boss.gif" alt="здесь должно быть мое фото" align=”left  hspace=”40”  vspace=”20”> Мне тоже захотелось создать свою домашнюю страничку для моих новых виртуальных друзей. Хочу, чтобы они могли посмотреть мою фотографию, и хочу рассказать им о своих увлечениях и планах на жизнь. Мне 20 лет. Я учусь в Алматинском институте энергетики и связи на 4-м курсе, на энергетическом факультете.

</p> </body></html>

Гиперсілтемеге жүгіртпе жолдың тегінен кейін aipet.htm файлын қойыңыз:
<A href="
aipet.htm"> Мой институт </A>

Аipet.htm файлынан үйге берілген бетке қайта оралыңыз:

<A href="home_page.htm"> Гиперссылка на домашнюю страницу </A>.

Format.htm файлына аналог бойынша гиперсілтеме құрыңыз және одан үйге берілген бетке қайта оралыңыз.


Үйге берілген бет 1.1суреттегідей шығуы керек.

 

 


Нәтижелер мен қорытындылар: блокнотта үйге берілген web-беттің құрылуы мүмкін.

         Бақылау сұрақтары

1.     Беттің фоны тұсқағаз түрінде қалай құрылады.

2.     Жүгіртпе жолды қоятын тегтер мен олардың атрибуттары туралы

айтыңыз.

3.     Суретті қоятын тег туралы айтыңыз.

4.     Параграф ішінде суретті қалай түзеуге болады.

5.     Мәтіннің сурет шекарасынан жаңа жолға шегінуі қалай орындалады.

6.     Бейнесызбалық формат туралы айтыңыз.

1.4      № 4зертханалық жұмыс. Кестелер

         Жұмыстың мақсаты: HTML  тілінің негізгі тегтерін оқып- үйрену.

        Құрал-жабдықтар мен бағдарламалық қамтама: windows 98 бен одан жоғарғылары, блокнот.

        Тапсырма: таңдалған фирманың жұмысы бейнеленген кетседен тұратын web-бет құрыңыз.

         Әдістеме

Web-беттегі кесте – бұл браузер терезесіндегі мәліметтерді көрсетуге арналған негізгі элемент (сетка). Кесте ұяшықтары кез келген HTML –ұяшықтардан: атаулардан, тізімдерден, жаңа жолдардан, фигуралардан, бейнесызбалардан тұрады. Әдетте кесте құрғанда ең алдымен кестенің басы мен соңын белгілейді, сосын жолдарды, содан кейін әр ұяшықты мәліметтерімен бөледі.

Кесте құру үшін тегтер қолданылады:

- <table> </table> кестенің басы мен соңын береді. border = “n” атрибуты кесте қоршауы мен жақтауларының енін пикселмен береді, атрибуттың мәні 0-ден 10-ға дейін;

- <tr>  </tr> әрбір кестенің басы мен соңын береді;

- <th> </th> жолдардың немесе бағандардың атауларын береді;

- <td> </td> берілген ұяшықтардың басы мен соңын анықтайды. Ұяшықтың бар болуы және оның бос болмауы үшін олардың арасына <br> тегін қосыңыз;

- bgcolor=”red атрибуты  - барлық кестенің фон түсін, бағанның түсін, жолдың немесе ұяшықтың түсін оның қай тегтің ішінде жазылғанына байланысты береді.

 

 Төменде келтірілген кестесі бар web-беттің мәтінін блокнотта теріңіз және өз бумаңызда  tab_1.htm атымен файлды сақтаңыз.

<html><head><title> Таблица </title></head>

<body bgcolor="yellow" text="blue" >

<H2 align=”center”> Самая простая таблица </H2>

<table border=”15” bgcolor="#a988f9">

<tr> <th> Заголовок 1 столбца </th>

   <th> Заголовок 2 столбца </th>    <th> Заголовок 3 столбца </th> </tr>

<tr> <td> Первая ячейка </td>

    <td  bgcolor="green"> <br></Td>     <td> Третья ячейка </td> </tr>

<tr bgcolor="#bb5599"> <td> Четвертая ячейка </Td>

     <td> Пятая ячейка </td>  <td> Шестая ячейка </td> </tr>

<tr bgcolor="#bb9999"> <th> <h3> Заголовок строки </h3></Th>

     <td> Седьмая  ячейка </td> <td> Восьмая ячейка </td> </tr> </table></body></html>

Нәтижені қарау үшін Пуск батырмасын басып, одан Документы батырмасын таңдап, тізімдегі өзіңіз құрған tab_1.htm құжатын ашыңыз.

Risunki бумасындағы суреттерді бірқатар ұяшықтарға қойыңыз. Файлдың атын жазу кезінде слэштің еңкейісіне назар аударыңыз.

 

Күрделі кестелерге қолданылатын атрибуттар:

- width атрибуты <table> тегінде кесте енін беру үшін қолданылса, ал <tr>, <th> тегтерінде ұяшықтың немесе ұяшықтар тобының енін беру қолданылады;

- <caption></caption> атрибуты жолдарды немесе ұяшықтарды сипаттағанға дейін атау жазылады;

-  align=”top атрибуты кестенің үстіндегі атаудың орналасуын анықтайды, ал  align=”bottom атрибуты кестенің астындағы қолтаңбалардың орналасуын анықтайды. Егер align атрибуты <tr>, <th>, <td> тегтерінің ішінде кездессе, онда ол ұяшықтағы мәліметтердің орналасуын көлденеңінен басқарады (left,  right, center);

- colspan атрибуты неше ұяшықтың  (бағанның)  көлденеңінен бірігетінін көрсетеді;

- rowspan атрибуты  неше ұяшықтың, яғни сипатталатын ұяшықтан бастап неше жолдың тігінен бірігетінін көрсетеді;

Төменде келтірілген web-бетті блокнотта теріп, tab_2.htm атымен сақтаңыз және оны браузерде тексеріңіз.

Кейбір авторлар барлық тегтерді бас әріптермен теруді ұсынады. Сізге осылай терудің қолайлы екендігін тексеріңіз.

<HTML><HEAD><TITLE> Таблица </TITLE></HEAD>

<BODY  BGCOLOR="YELLOW" TEXT="BLUE">

<H2  ALIGN="CENTER"> Сложная таблица (надпись по центру окна) </H2>

<TABLE  BORDER="10"  BGCOLOR="#A9988F9">

<CAPTION  ALIGN="TOP">Надпись над таблицей по ее центру</CAPTION>

<CAPTION  ALIGN="BOTTOM"> Надпись под таблицей </CAPTION>

<TR> <TD  ALIGN="CENTER" ROWSPAN=”2”  COLSPAN=”2”>

    <IMG  SRC=" Risunki/Boss.gif" ALT="Здесь должен быть портрет"></TD>

    <TD> Маленькая ячейка 1</TD> <TD> Маленькая ячейка 2 </TD> </TR>

<TR  BGCOLOR="GREEN-YELLOW">

     <TD > <IMG SRC="Trans.gif" ALT="Здесь схема трансформатора"></TD>

     <TD> Маленькая ячейка 4 </TD> </TR>

<TR> <TD  ALIGN="CENTER"> Мал. ячейка С </TD>

   <TD  ALIGN="CENTER"> Мал. ячейка D </TD>

   <TH  COLSPAN="2"> Длинная ячейка  в 2 столбца Е </TH> </TR>

</TABLE></BODY></HTML>

Сіздің кестеңіз төменде келтірілген 1.2. суреттегідей шығуы керек.

 

1.2сурет. Біріктірілген ұяшықты кесте

 
 

 


Нәтижелер мен қорытындылар: web-бетте кестелер ақпаратты реттелген түрде орналастыруға мүмкіндік береді.

Өзіндік жұмыс

         А қосымшасында келтірілген үлгі бойынша оқытушының нұсқауымен сіздің тобыңыздың бір күнгі сабақ кестесі үшін кесте құрыңыз. Кестені raspisanie.htm атымен өз бумаңызда сақтаңыз.

 

         Бақылау сұрақтары

1.     <Сaption>  мен </caption> тегтерінің тағайындалуларын

сипаттаңыз..

2.     Rowspan атрибутының тағайындалуын сипаттаңыз.

3.     Сolspan атрибутының тағайындалуын сипаттаңыз.

4.     Кестенің, бағанның, жолдың немесе ұяшықтың фонын қалай құруға

болады.

5.     Жолдың басы мен соңының тегтерін атаңыз.

6.     Кесте элементтерін бояудың тәсілдері туралы айтыңыз.

 

1.5      № 5зертханалық жұмыс. Фреймдер

Жұмыстың мақсаты: HTML тілінің негізгі тегтерін оқып- үйрену.

Құрал-жабдықтар мен бағдарламалық қамтама: windows98 бен

 одан жоғарыдағылар, блокнот.

Тапсырма: мазмұнынан, баннерден және фреймдерді қолдану негізіндегі

таңдалған фирма туралы 5-6 беттерден тұратын web-түйін құрыңыз.

        Әдістеме

Фреймдер браузер терезесін бірнеше аймақтарға бөледі әрі осы аймақтардың әрқайсысынан жеке  web-құжат шығарылады. Сайт бойынша жаңартуларды ұйымдастыру үшін фреймдер қолданылады. Әдетте белгіленген аймаққа web-түйіннің, логотиптің, тараудың атауларын орналастырады.

 

Фреймдерді құрған кезде body тегінің орнына frameset тегі жазылады. Бұл тег өзінің cols  мен rows атрибуттарының көмегімен фреймдер жиынын береді. Атрибуттардың мәндері ретінде фреймдер өлшемінің тізімі қолданылады.

<Frameset  cols= “150, 25%,*”> тегі сол жақ фрейм енінің 150 пикселді құрайтынын, яғни орташа ен терезе енінің 25%-ы екендігін, ал оң жақ фреймнің браузер терезесінің қалған бөлігін алатынын көрсетеді. 

<Frameset  rows= “20%, *, 30%” > тегі бойынша жоғарғы фреймнің биіктігі браузер терезесінің биіктігінен 20% тең, төменгі фрейм биіктігі 30% тең.

Фреймдегі web-беттер гиперсілтемелердің көмегімен ашылады. Бет ашылатын фрейм target атрибутының мәндерімен анықталады. Мысалы, target=“lower”, мұндағы lower фреймнің аты.

Рисунок 1.3 – Web-сайт с фреймами

 
1.3. суретіндегі сызық астына жазылған target атрибутында көрсетілуге тиісті, жасаушылармен берілген фреймдердің аттары келтірілген. 

Назар аударыңыз! Target атрибуты әріптер регистріне сезімтал. Фреймдер бар кезде Internet Explorer терезесіндегі Назад түймешігін қолдануға болмайды.

Фреймдер мен олардың қалыңдық шекараларының көрінуін орнату:

-               frameborder="1"  - көрінетін шекаралар , frameborder="0" көрінбейтін;

-               framespacing="10" – шекара қалыңдығын пикселмен орнатады.

 
 

Фреймдері бар web-беттер үшін келтірілген мәтінді блокнотта теріңіз.

<html><head><title> Фреймы </title></head>

<frameset cols="140,*"    frameborder="1"   framespacing="5">

<frame src="index.htm"    name="left">   <frameset rows="60,*">

<frame src="banner.htm"   name="titlebar"   scrolling="No">    

<frame src="home_page.htm"    name="lower"> </frameset> </html>

Файлды өз бумаңызда freimy.htm атымен сақтаңыз. Бұл файлды браузерде ашқанда, index.htm, banner.htm, home_page.htm файлдары болмауы керек немесе олардың аттары дұрыс жазылмаған кезде файл ашылуының мүмкін еместігі туралы хабар пайда болады.

Мәтіндегі көрсетілген web-беттердің орнына өз бумаңыздағы web-беттерді қоя отырып, мазмұны бар беттер құрыңыз. Сіздің бумаңызда сәйкес файлдар болмаған жағдайда шағын тақырыптық беттер құрыңыз, ол файлдарды aipet.htm, kadry.htm,  nauka.htm аттарымен және фреймнің дұрыс жұмысын көрсету үшін partnery.htm атымен сақтаңыз.

Мазмұнды құру үшін блокнотта келесі мәтінді теріңіз.

<html><head><title> Содержание </title></head>

<body bgcolor="#FFFFCC">

<img src="Trans.jpg"  width=”85”  height=”78”> <H4> Cодержание </H4>

<a href="institut.htm"   target="lower">Мой институт </a>

<br> <a hreF="kadry.htm"   target="lower">Кадры</a>

<br> <a href="nauka.htm"   target="lower">Наука</a>

<a href="partnery.htm"   target="lower">Партнеры</a> </body> </html>

Файлды өз бумаңызда index.htm атымен сақтаңыз. Гиперсілтеме бойынша келісілгендей тараудағы кез келген файл lower фреймінде ашылады.

Баннерге арналған бет құрыңыз.

<html><head> <title>Баннер</title></head>

<body bgcolor="#FFFFCC">

<marquee behavior="slide"> <h3> Нетрадиционные источники -  будущее энергетики! </h3>  </marquee> </body></html>

Бұл файлды өз бумаңызда banner.htm атымен сақтаңыз.

Егер үйге берілген бет болмаса, онда оның нұсқасын құрыңыз.

<html><head><Title>Домашняя страничка</title></head>

<body bgcolor="#FFFFCC"> <p><font Color="blue">

<H3  align=”center”> Здесь должна быть домашняя страничка студента электроэнергетического факультета </H3></Font></p> </body></html>

Файлды өз бумаңызда home_page.htm атымен сақтаңыз.

Нәтижелер мен қорытындылар: web-бетте фреймдер ақпаратты реттелген түрде орналастыруға мүмкіндік береді.

       Бақылау сұрақтары

1.     Фреймнің тағайындалуы.

2.     Frameset тегінің атрибуттарын атаңыз.

3.     Target  атрибуты туралы айтыңыз.

4.     Фреймдердің шекаралары қандай болуы мүмкін.

5.     Фреймдердің аттарының тағайындалуын түсіндіріңіз.

        2  Арнайы редакторларда web-сайттар құру

 

Арнайы редактор – бұл web-беттердің редакторын, түйін құрылымдарының басқару модулдерін және серверде түйіндерді жариялаудың құрал-саймандарын бір қабықшаға біріктіретін интегрелденген орта.   Web-беттер  анықталған бумаларда орналасады және бір-бірімен гиперсілтемелер арқылы байланысады. Web-сайт файлдарының бірі  үйге берілген бет index.htm атымен аталған файл болып саналады және бірінші ашылады. Түйіндердің құрамына HTML файлдарынан басқа gif, jpg немесе png форматындағы бейнесызбалық суреттер жиыны кіреді.

Word, Publisher, FrontPage редакторларын қолдану web-беттерді құру үрдісін жеделдетеді және қысқартады, алайда файл мәтініне ешқандай мағыналық жүктемесі  жоқ қосымша шарттаңба автоматты түрде қосылады. Қосымша шарттаңба беттің сыртқы түрінде бейнеленбейді, бірақ Internet бойынша файлдың ашылу уақытын арттырады. Сондықтан да web-сайттар құрған кезде  шеберлер көбінесе барлығын блокнотта тереді.

Кейбір web-беттер өте үлкен болады.  Web-бетті мейлінше ұсақ секцияларға бөлу үшін оған осы беттің ішіндегі белгілі бір ақпаратты іздеуге арналған (bookmarks) деп аталатын бетбелгілерді қосуыңызға болады. Мысалы, беттің жоғарғы жағындағы тақырыптары бар сілтемелер тізімі болса, онда сіз осы тақырыпқа өту үшін беттің төменгі бөлігінің бетбелгісі ретінде көрінетін гиперсілтеме құруыңызға болады.

2.1                   № 6зертханалық жұмыс. Word-97

         Жұмыстың мақсаты: Word-97-де web-беттердің құрылу мүмкіндігін оқып-үйрену.

        Құрал-жабдықтар мен бағдарламалық қамтама: windows98, Word-97.

        Тапсырма: таңдалған фирманың құрылымын бейнелейтін web-бет құрыңыз.

Әдістеме

Word-та құрылатын  HTML құжатына суреттер қоюға, бейнесызбалар салуға, мәтін теруге, кестелер қоюға болады. Яғни әдеттегідей жұмыс жасау керек. Сонымен қатар форманы жалаушалар, ауыстырғыштар, сызықтар, мәтінге арналған өрістер секілді компоненттерімен бірге қоюға болады.

Файл – Создать – Web-страницы командаларымен Новая Web-страница таңбашасын таңдау кезінде, келесі болатын әрекеттерден тұратын жеке беттің құрылуы басталады:

- Файл – Свойства – Название командаларымен беттің титулы қойылады;

- Word-та әдеттегідей жұмыс жасау кезінде беттің мазмұны толтырылады;

- файлды сақтау үшін Файл – Сохранить как командаларын қолданамыз, содан кейін файлдың HTML Document типін таңдаймыз;

- HTML-да  Вид – Просмотр командаларымен беттер қаралады.

Web-беттерді құру үшін қолданылатын қосымша командаларды  Вставка менюінде белгілеуге болады:

- көлденең сызық. Сызықтың түсі, типі және өлшемі орнатылады;

- жүгіртпе жол. Қосымша беттегі осы компоненттің құрамы толтырылады;

- сурет. Сурет қойылады да оның өлшемі өзгертіледі. Настройка изображения тақтасына оң жақ түймешікті шертіп, суреттің мәтінді орап алуы таңдалады.

 

Файл – Создать –Web-страницы командаларымен Мастер Web-страниц таңбашасын таңдау кезінде байланысқан беттердің қадамдық құрылуы басталады, осы кезде беттің шаблон үлгісі бірден көрінеді:

- 1 қадам. Тізімнен беттердің шаблоны таңдалады: бос, 2 бағанда, үйге берілген бет, мазмұны, сұрау (форма) және басқалар;

- 2 қадам. Беттің стилі (безендірілуі) таңдалады;

- 3 қадам. Дайын. Беттерге арналған үлгіні құру аяқталуда.

Шаблондардағы ұсынылған мәтін сайт мазмұнына сәйкес жаңа мәтінмен кезең бойынша ерекшеленеді және ауыстырылады.

Алынған бетті сақтағаннан кейін Файл Предварительный просмотр Web-страницы командасының көмегімен қарауға болады. Беттің тегтерін Вид Источник HTML командасымен қарауға болады.

 

Біздің фирма, біздің қызмет, біздің әріптестер  секілді беттерден тұратын web-сайт құрыңыз. Содан кейін web-сайтқа бумаңыздағы біздің институт пен автор туралы беттерін қосыңыз. Беттерді Б және В қосымшаларындағы келтірілген аналогтар бойынша құрыңыз.

 

Жеке негізгі бет шаблоны бойынша үйге берілген бет құрылады. Мазмұндағы жолдармен сәйкес келетін беттегі жолдар бетбелгілер қызметін атқарады. «В начало страницы» жолдары бетбелгі болып саналатын Оглавление-дегі беттің басына оралуға арналған гиперсілтемелер қызметін атқарады.

Гиперсілтеменің мәтінін өзгерту кезінде жаңа мәтінді ағымдағы мәтіннің ішіне жазып, содан кейін керек емес символдарды өшіріңіз. Осылайша сіз шаблонда құрылған гиперсілтемені сақтайсыз. Егер өзгерту дұрыс енгізілсе, онда гиперсілтеме мәтінінің асты сызылған қалпында қалуы тиіс.

Нәтижелер мен қорытындылар: Word-97-де тегтердің web-дизайнерлері құрылуы мүмкін.

        Бақылау сұрақтары

        1. Жаңа бет қалай құрылады.

        2. Беттің файлы қалай сақталады.

        3. Сызық қалай құрылады.

        4. Кесте қалай құрылады.

        5. Бетбелгінің тағайындалуы.

 

2.2        № 7 Зертханалық жұмыс. Word-2002-де web-сайттың құрылуы

Жұмыстың мақсаты: Word-2002-де web-сайттардың құрылу мүмкіндігін оқып-үйрену.

Құрал-жабдықтар мен бағдарламалық қамтама: windows98, Word-2002.

Тапсырма: Б мен В қосымшаларының негізінде өзіңіздің фирмаңыз туралы web-сайт құрыңыз.

Файл – Создать командасы орындалғаннан кейін Создание документа терезесінде таңдайтыныңыз:

-  жалпы бетбелгідегі web-бетті таңдау (бос web-бет құрылады). Шеберсіз жұмыс байланыспаған жеке беттер үшін қолданылады;

-  web-беттің бетбелгісін жүгірткімен басып, ұсынылған бет шаблонының біреуін  немесе   Мастер Web-страниц таңбашасын таңдау.

 

 
 

 


Өту, қорғау құралдарымен және кәсіби дайындалған стилмен (тақырыппен) толықтырылған көпбетті web-сайт құруға 2.1 суретіндегі көрсетілген шебер көмектеседі. Фреймдер мен  үйге берілген бет, біздің қызмет, біздің әріптестер, біздің институт секілді беттерден тұратын web-сайт құрамыз.

Беттерді Б және В қосымшаларындағы келтірілген үлгілердің негізінде өңдеңіз.

 

Беттерді құру командалары:

- начало командасы. Шебер жұмысының басы;

- размещение командасы. Түйін аты енгізіледі, мысалы, Web_3. Шебер осындай атпен бума құрады;

- способ перехода командасы. Екі тік фреймдерімен бірге тік сілтеменің орналасу тәсілін таңдаймыз. Осылайша оң жақ фреймдегі беттердің гиперсілтемелері бойынша таңдалғандардың пайда болған орындары таңдалады;

- страницы командасы. Таңдалған шаблон бойынша беттер жойылады немесе қосылады. Бағдарлама жеке web-бет және 1 жаңа бет, 2 жаңа бет секілді бос екі бетті ұсынады. Жаңа бет қосамыз. Существующий файл түймешігін басып, біздің институт туралы файлды таңдаймыз;

- ссылки командасы. Басқа беттерге гиперсілтемелер құрылады. Беттердің аты ауыстырылады. Жеке web-бет атын үйге берілген бет атымен, 1 жаңа бет атын біздің жетістіктер атымен, 2 жаңа бет атын біздің әріптестер атымен, институт туралы файлды менің институтым атымен  ауыстырамыз;

- тема командасы. Шаблон бойынша беттерді безендіру таңдалады;

- конец командасы. Құрылған барлық жаңа беттер мәтінінің шаблондары автоматты түрде құрылады.

Әрі қарай бағдарлама жаңа қосымша қоршаулар (фреймдер) құру шаблондарын ұсынады. Жаңа қоршаулар меңзер тұрған қоршауға қойылады. Web-сайт эмблемасы бар қоршауды енгізу үшін меңзерді сол жақ қоршауға орнатыңыз және фреймді жоғарыда құрыңыз. Оған файлдан сурет алып қойыңыз. Свойства рамки түймешігі сантиметрмен қоршау өлшемін орнатуға және қоршау шекарасының түсін  орнатуға мүмкіндік береді. Қоршаулармен терезені жабыңыз. Web-сайтты сақтаңыз.   

 

Гиперсілтеме кездейсоқ басылып қалған жағдайда Word осындай атпен жаңа терезе құратындықтан, өңдеу кезінде өте ықтиятты болу керек.   Өзгертулер енгізу алдында қайтадан құрылған барлық файлдарды жауып, тек қана біріншісін қалдыру керек. Гиперсілтеменің атын өзгерткен кезде, ағымдағы гиперсілтеменің ішіне жаңа атты жазып, гиперсілтеменің бұзылмауы үшін керек емес символдарды өшіру керек.

Өңделетін беттерді таңдау үшін сол жақ фреймдегі гиперсілтемеге жай ғана жүгірткімен шерту керек және негізгі терезедегі пайда болған беттерді өңдеу қажет.

Кез келген web-беттерді  кетіру кезінде осы бетке арналған гиперсілтемелер басқа беттерде қалады. Бұл гиперсілтемелерді Вставка – Гиперссылка - Удалить командаларымен жою керек.

Нәтижелер мен қорытындылар: Word-2002-де web-түйіндердің құрылуы тегтердің web-дизайнерлерін қолданбай-ақ  шаблондар көмегімен орындалады.

       Бақылау сұрақтары

1.     Web-сайттың жариялануы деген не?

2.     Гиперсілтеме қандай қызмет атқарады?

3.     Фрейм деген не?

4.     Web-сайтқа ақпаратты қорғау үшін не құрылады.

5.     Мастер Web-страниц компонентінің тағайындалуы.

 

2.3             № 8зертханалық жұмыс. Word-2003-те web-сайт құру

Жұмыстың мақсаты: Word-2003-те web-сайттардың құрылу мүмкіндігін оқып-үйрену.

Құрал-жабдықтар мен бағдарламалық қамтама: windowsXP, Word-2003.

Тапсырма: Б мен В қосымшаларының негізінде өзіңіздің фирмаңыз туралы web-сайт құрыңыз.

Әдістеме

Файл - Создать – Web-страницы командаларымен Новая Web-страница таңбашасын таңдау кезінде жеке беттің құрылуы басталады

Файл – Свойства – Название командасымен беттің титулы қойылады.

Бет әдеттегі әдістермен толтырылады.

Файлды сақтау үшін Файл - Сохранить как командаларын қолданамыз, содан кейін файлдың HTML Document типін таңдаймыз. Сонымен қатар Файл - Сохранить в формате HTML командасын таңдауға болады.  

Вид – Предварительный просмотр в HTML командалары арқылы браузерде беттерді қарауға болады.

 

Web-беттерге қолданылатын қосымша командаларды  Вставка менюінде белгілеуге болады:

- көлденең сызық. Сызықтың түсі, типі және өлшемі орнатылады. Сызықтарды сурет құралдарымен салуға немесе клип ретінде қоюға болады;

-       сурет. Сурет қойылады да оның өлшемі өзгертіледі. Настройка изображения тақтасына оң жақ түймешікті шертіп, суреттің мәтінді орап алуы таңдалады.

Вид – Панели инструментов – Web-компоненты командаларымен 2.2. суретінде көрсетілгендей Web-компоненты тақтасы іске қосылады. Онда жүгіртпе жол мен форма элементтері орналасқан.

Біздің фирма, біздің қызмет, біздің әріптестер секілді беттерден тұратын «Энергопром» фирмасының web-сайтын құрыңыз. Беттердің мәтінін Б мен В қосымшаларындағы аналогтар бойынша құрыңыз.


 


Құрылған барлық беттерді web-сайтқа біріктіру үшін фреймдерімен бет құрамыз. Жаңа web-бет ашыңыз. Вид – Панели инструментов – Рамки командалары арқылы қоршаулары бар тақта қойыңыз. 2.3 суретінде көрсетілгендей орналастырып бос фреймдер құрыңыз. Сол жақ жоғарғы фреймге меңзер арқылы сурет қойыңыз. Оң жақ жоғарғы фреймге меңзерді қойып, келтірілген мәтінді теріңіз.  Сол жақ төменгі фреймге меңзерді қойып, «Мазмұны» сөзін теріңіз.

 

 
 

Фреймдері бар файлды сақтаңыз. Word жаңа файлдарды құрады және фреймдегі бірінші сөзді осы файлдардың аты ретінде сақтайды. Содан кейін мазмұнымен бірге фреймде бұрын құрылған файлдар үшін гиперсілтемелерді қойыңыз. Выбор рамки  командасымен файлдар ашылатын оң жақ төменгі қоршауды көрсетуді ұмытпаңыз. Бұрын құрылған  home_page.htm, aipet.htm файлдарына сілтемелер жасаңыз. Сіздің web-сайтыңыз 2.3 суреттегідей шығуы тиіс.

         Нәтижелер мен қорытындылар: Word-2003-те web-түйіндердің құрылуы тегтердің web-дизайнерлерін қолданбай-ақ  шаблондар көмегімен орындалады.

           Бақылау сұрақтары

1.     Жаңа бет қалай құрылады.

2.     Беттің файлы қалай сақталады.

3.     Сызық қалай құрылады.

4.     Кесте қалай құрылады.

5.     Бетбелгінің тағайындалуы.

 

2.4   № 9зертханалық жұмыс. Publisher-де web-сайттар құру

Жұмыстың мақсаты: Publisher-де web-сайттардың құрылу мүмкіндігін оқып-үйрену.

Құрал-жабдықтар мен бағдарламалық қамтама: windowsXP, Publisher.

Тапсырма: көрсетілген мысалдың негізінде өзіңіздің фирмаңыз туралы web-сайт құрыңыз.

Әдістеме

Publisher-ді іске қосқаннан кейін  Веб-узелы и электронная почта командасын таңдау керек, содан кейін бағдарламаны жөндеу мен шебер-салушыны іске қосу үшін  Веб-узелы менюінде Построитель простых Веб-узлов командасын таңдак керек.

Шебер кәсіби дайындалған тақырыптағы төрт веб-түйіндерден тұрады, Простой веб-узел маркерін таңдаңыз.

 
 

Ұнаған тақырыбыңызды, мысалы   горизонтты жүгірткімен шертіңіз. 2.4суретінде көрсетілгендей Удобный построитель веб-узлов терезесі пайда болады.

Сайтта орналасатын беттер үшін жалаушалар орнату керек. Түйін құрамын бастапқыда  үйге берілген бет, сала туралы (өзіміз таралы), қызметтер, әріптестер туралы мағлұмат, қосымша сілтемелер сияқты беттермен шектеуге болады. Фирманың жұмысы туралы веб-түйін құрыңыз. Беттерді Б мен В қосымшаларындағы келтірілген аналогтар бойынша құрыңыз.

Жалаушылардың орнатылуына орай сайттың құрылымы өзгереді. Размещение ссылок на другие страницы жалаушасына назар аударыңыз. Осы жалаушаны іске қоса отырып, біз бұрын құрылған жеке веб-беттерге сілтемелер дайындамасы бар бет құрамыз. Добавить на веб-узел менюіндегі Добавить компоненты командасы, егер сілтемелер дайындамасы бұрын сайт құрамына қосылмаған болса, онда оны бетке қосуға мүмкіндік береді. 

Добавить страницу командасы беттің типін тізімнен таңдап, оны веб-түйінге қоса алады.

Онда Добавить страницу  командасы да бар.

Кез келген бетке таза жерге қосымша мәтінді енгізгенде қоршау ішінде надпись. орындалады. Беттің бос жерінде Вставка - Надпись командасын қолданып қоршауды салуға болады.

Жаңа бетті құрғаннан кейін барлық қалған беттердегі осы бетке гиперсілтемелер қосылады.

 


Сайттың құрылымын құрған соң, дайындамасы 2.5. суретте көрсетілгендей үйге берілген бет пайда болады. Әрі қарай Панель навигации қосымша бетіндегі гиперсілтемелердің орналасуын таңдау керек. Только вертикальная таңдаймыз.

Шаблондар кестеде орналасқан суреттер түрінде орындалған. Әрбір суреттегі шаблон мәтінін өшіріп, өзіңдікін жазуға болады.

Бір беттің мазмұнын толтырып, редактор терезесінің төменгі жағында келтірілген нөмірлер тізіміне жүгірткімен шертіп келесі бетке өтеміз.

 

2.6суретінде қызметкерлер тізімі үшін дайындалған бет көрсетілген.

Дополнительные ссылки бетінде ұсынылған сілтемелер мәтінін нақты мәтінге ауыстыру керек, мысалы, Мой институт. Содан кейін гиперсілтеме мәтінін ерекшелеп, Вставка – Гиперссылка командасымен бұрынырақта өңделген файлға сілтеме құру, мысалы, aipet.htm.

Веб-түйінді сақтауды екі рет орындау қажет. Алдымен құрылған бумаға .pub кеңейтілуінде жарияланған түрінде сақтау. Содан кейін Файл – Поместить на веб – узел командасының көмегімен сайт құру, веб-түйінді сол бумаға сақтау. Осы команда бойынша Index.htm аты ұсынылған файл құрылады. Егер атты өзгертпесе, суреттер мен басқа да файлдар орналасқан Index.files атымен бума құрылады. Publisher веб-түйін құру кезінде осы Publisher-де қайтадан ашылмайтын беттің шарттаңбасын сығылған пішімде жазатындықтан, екі рет сақтау ұсынылады.  

Әрі қарай файлдарға жаңа өзгертулер енгізу pub кеңейтілуі бар файлдарда орындалады және Файл – Поместить на веб-узел командасымен сақталады.

 


Нәтижелер мен қорытындылар: Publisher -де web-түйіндердің құрылуы тегтердің web-дизайнерлерін қолданбай-ақ  шаблондар көмегімен орындалады.        

        Бақылау сұрақтары

1.     Publisher ортасының жетістіктері мен кемшіліктерін сипаттаңыз.

2.     Веб-түйіннің құрамы қалай таңдалады.

3.     Беттің мазмұнын түзеу қалай жүзеге асырылады.

4.     Бір беттен келесі бетке қалай өтуге болады.

5.     Publisher-де веб-түйінді сақтау мен өзгертудің ерекшеліктері.

 

2.5       № 10зертханалық жұмыс. Word-та форма құру

Жұмыстың мақсаты: Word-та web-беттерді құрудың мүмкіндіктерін оқып-үйрену.

Құрал-жабдықтар мен бағдарламалық қамтама: windows98 бен одан жоғарғылар, Word.

Тапсырма: сіздің сайтыңызға кірушілер туралы мәліметтер жинау үшін форма құрыңыз.

Әдістеме

Рисунок 1 – Панель web-компонентов

 
Internet арқылы ақпарат алмасу мен іскер операцияларды өткізудің ең көп таралған тәсілінің бірі формалар болып табылады.

Файл - Новый - Web-страница командасымен web-бет құрамыз.

Әртүрлі компоненттерді құру үшін Панель Web – компонентов қолданылады. Вид - Панели инструментов менюіне тақталарды шақыру үшін Web – компоненты тақтасын іске қосу керек.

Тақталардың компоненттерін тағайындау 2.7 суретінде көрсетілгендей:

- конструктор. Іске қосулы жағдай бетті өзгертуге мұмкіндік береді. Конструкторды өшіргенде Web-бетті қарау жүзеге асырылады;

- құрамы. Web-компонентті ерекшелегенде іске қосылады. Компоненттің  қажетті құрамын беруге мүмкіндік береді;

- жалауша. Жауапты таңдау үшін қызмет етеді;

- ауыстырғыш. Бірнеше нұсқаның ішінен жауапты таңдайды, мысалы «ер» немесе «әйел». Word-97-де ауыстырғыш жұмыс жасай бастауы үшін Свойства тақтасындағы  Value жолына ауыстырғыштың әрбір батырмасына орай әртүрлі мәндерді қоюға болады, мысалы, 1,2. Батырмалардың аттары бірдей болуы керек. Бір батырма үшін Checked=True мәні қойылады, сонда бұл батырма келісім бойынша басылады;

- ашылатын тізім. Жолды жауабымен таңдау үшін қызмет етеді;

- тізім. Тізімдегі жолдың бірін таңдау үшін қызмет етеді;

- бір жолды өріс. Бір жолды хабарды құру үшін қызмет етеді;

- мәтіндік аймақ. Көп жолды хабарды құру үшін қызмет етеді;

- submit батырмасы. Форманы серверге жіберетін батырма;

-
 
 

reset батырмасы. Форманы бастапқы жағдайға келтіретін батырма.

Компоненттің жанына пішімделген мәтінді орналастыруға болады. Word -та таңдалған мәтіннің пішімі (өлшемі, түсі, фоны, стилі) web-бетте сақталады. Компонентті ерекшелеп, оған жүгірткінің оң жақ батырмасымен басқанда, біз қосалқы менюді көреміз. Онда Элементы управления тақтасындағы Свойства жолын таңдаймыз. Экранда рұқсат етілген құрамды таңдауға болатын Properties (Свойства) терезесі пайда болады. 2.7 суретінде ашылатын тізімнің құрамын толтыру мысалы көрсетілген.

Список немесе Раскрывающийся список компоненттері үшін тізім мәні Display Values терезесінде нүктелі үтір арқылы енгізіледі. Word 97 үшін форманың қосымша компоненттері Top of form (форманың басы) мен Bottom of form (форманың соңы) сызықтарының аралығына қойылады.

 

Егер Word-97-де жұмыс жасасаңыз, онда жаңа бетте  Form компонентін орнатыңыз. Word-2002 мен Word-2003 үшін Form компонентін орнату қажет етілмейді.

"Отзывы посетителей" формасын құрайық. Бұл үшін 2.8 суретіне сәйкес форма толтырыңыз.

 
 

Форманың компоненттерін толтыру ерекшеліктері:

-   ауыстырғыштың батырмалары ("Ер" немесе "Әйел" нұсқасын таңдау үшін);

-   келушінің аты-жөнін, ұйымды, телефонын енгізу үшін бір жолға мәтіндік өрістер қолданылады;

-   ашылатын тізімді кәсіпті көрсету үшін қолдануға болады. Құрамда алты кәсіпті көрсетіңіз. Экранда қанша жолдың көрінетінін көрсететін Size=3 мәнді орнатыңыз. Multiselect=True құрамы тізімде бірнеше жолды ерекшелеуге болатындығын көрсетсе, Multiselect=False бір ғана жолды ерекшелеуге болатындығын көрсетеді;

-   жалаушалар «өзіңіздің әуестенетін ісіңіз туралы айтыңыз» сұрағына жауап таңдау үшін қолданылады;

-   мәтіндік көпжолды өріс ескертуді енгізу үшін қолданылады.

 

Нәтижелер мен қорытындылар: Word-та ақпаратты жинау үшін форманың құрылуы мүмкін.

       Бақылау сұрақтары

1.     Форманың тағайындалуы.

2.     Ауыстырғыштың жұмысын қалай іске қосуға болады.

3.     Ашылатын тізімнің тағайындалуы.

4.     Жалаушаның тағайындалуы.

5.     Көпжолды өрістің тағайындалуы.

 

2.6   № 11зертханалық жұмыс. FrontPage-дегі дербес сайт

 Жұмыстың мақсаты: FrontPage-де дербес сайттың құрылуы.

 Құрал-саймандар мен бағдарламалық қамтама: windows98бен одан жоғарғылар,  FrontPage.

 Тапсырма: көрсетілген мысалдың негізі дербес web-сайт құрыңыз. 

Әдістеме

Web-түйіндерді құратын командалар Г қосымшасында келтірілген.

 
 

FrontPage-ді іске қосыңыз. Тілді таңдаңыз. Web терезе опциясының көмегімен  File - New – Personal Web командасында сайт шаблонын құрыңыз. Бағдарлама шебері Home Page, Interests, Photo Album, Favorites беттерін салады, оларға стандартты суреттер мен гиперсілтемелер қосады. Содан кейін шебер FrontPage терезесінде 2.9 суретте көрсетілгендей өңдеуге арналған дербес түйіннің үйге берілген бетін ашады.

Іndex.htm аты бекітілген үйге берілген беттің редакциясын жүргізіңіз. Егер экранда бет  пайда болмаса, онда  Navigation режіміндегі Index.htm файлына жүгірткімен екі рет шертіңіз.

 
 

Осы бетке бірінші рет назар аударған кезде ол икемделмеген болғандықтан, сондықтан «Edit the properties for this Navigations …» жазуы пайда болады. Осы жазудың өрісіне жүгірткінің оң жақ батырмасын шертіп, қосалқы менюде Navigation Bar Properties таңдау керек.

Navigation Bar Properties сұқбат терезесіндегі навигация тақтасы үшін сілтемелер көрсетіңіз: Child Level ауыстырғышын орнатыңыз (қызының деңгей), Home Page жалаушасын түсіріңіз (үйге берілген бет),  Parent Page (ата-ана беті).  ОК батырмасына шертіңіз.

2.10суретінде көрсетілген Navigation режіміндегі Folder List тақтасына жүгірткімен екі рет шерте отырып, кезекпен файлдарды таңдайды, немесе Page режіміне ауысады және Interests, Photo Album, Favorites файлдарын ақпаратпен толтырады. Интересы бетінің шаблоны 2.11суретте көрсетілген. Ол үйге берілген бетке аналогты түрде орындалады.

 
 

Тізімнен файлдарды кезегімен таңдап, Навигации режіміне оралыңыз, әркез Save батырмасын баса отырып, олардың навигация тақталарын орнықтырыңыз.


Гиперсілтемелерді қарау үшін Hyperlinks түймешігіне шертіңіз, содан кейін Folder List тақтасында гиперсілтемелерін қарағыңыз келетін файлды таңдаңыз. 2.12суретте  Interests файлының гиперсілтемелері көрсетілген. Гиперсілтемелердің бағыттауыш бағытына назар аударыңыз.

 


Өзіңіздің мамандығыз туралы ақпарат бар қосымша бетті қалыптастырыңыз. Жаңа бет File New командасымен шақырылады. Дайындалған бетті жеке бумада Page1.htm атымен сақтаңыз.

Web-сайттың файлдар мен бумалар тізімін тексеру үшін Navigation режіміне көшіңіз. Page1.htm файлына курсорды орнатыңыз. Жүгірткінің оң жақ батырмасын басып, пунктирлі сызық жаңа беттің тікбұрышын үйге берілген бетпен байланыстыратындай курсорды новигатордың оң жақ өрісіне алып келіңіз. Осылайша біз оларды байланыстыратын гиперсілтемелерді құрдық.

Hyperlinks режімін іске қоса отырып, жаңа бетке арналған гиперсілтемелердің сызбасын қараңыз.

Нәтижелер мен қорытындылар: FrontPage-де  дербес web-сайт құру үшін шаблондар жүйесі қарастырылған.

       Бақылау сұрақтары

1.                      FrontPage қосымшасын тағайындау.

2.                      Үйге берілген бетті тағайындау.

3.                      Navigation режімін тағайындау.

4.                      Hyperlinks режімін тағайындау.

5.                      Беттер арасындағы гипербайланыстар қалай орнатылады.

6.                      Жаңа беттер қалай қосылады.

 

      2.7        № 12зертханалық жұмыс. Фирма web-сайтының дайындамасы

Жұмыстың мақсаты: FrontPage-де фирма web-сайтын құру.

Құрал-саймандар мен бағдарламалық қамтама: windows98 бен одан жоғарғылар,  FrontPage.

Тапсырма: мысалды қолдана отырып, сіздің фирмаңыз туралы  web-сайт құрыңыз.

Әдістеме

Web-түйіндерді құру үшін Г қосымшасында командалар келтірілген.

Энергетикалық өндіріс web-түйінінің үйге берілген бет, жаңалықтар беті, тауарлар мен қызмет көрсету беттері, мазмұны, тауар сұранысына арналған кері байланыс формасы секілді негізгі элементтерден тұратын құрылымы бар. «Энергопром» фирмасының web-сайтын дайындау үрдісінде 2.13 суретінде көрсетілгендей оның құрылымын дайындап, нақты мазмұнмен толтыру қажет.

File - New Web командасын орындаңыз. New сұхбат терезесінде Мастер корпоративного узла (Corporate Presence Wizard) ерекшелеңіз.  Параметры (Options) терезесінде сіздің web-сайтыңыздың файлдарын сақтауға арналған буманың атын енгізіңіз және  ОК батырмасын басыңыз.  Көрсетілген аты бар сайтқа арналған бума MyWebs бумасында құрылады. Егер осындай бума болмаса, онда ол Мои документы бумасында құрылады.

Шебердің бірінші терезесіндегі Next батырмасына шертіңіз:

-                  home Page (үйге берілген бет);

-                  products/Services (тауарлар мен қызмет ету);

-                  table of Contents (тарау беті);

 
 

-      feed Back form (кері байланыстың формасы) жалаушаларын қоя отырып, екінші терезеде жаңа түйінге қосылуы тиіс негізгі web-беттердің тізімін анықтаңыз.

Шебердің үшінші терезесі - Select the topics you want to appear on your Home Page. Осы терезенің жалаушаларын орната отырып және тастай отырып үйге берілген беттің сәйкес тарауларын құрамыз. Introduction (Кіріспе), Mission statement (Мәселенің қойылуы), Company profile (Компания профилі), Contact information (Байланыс ақпараты) секілді төрт жалаушаның орнатылуы тиіс.

Егер Select the topics you want to appear on your What’s New Page – бет жаңалығы болса, онда төртінші терезе пайда болады.

Бесінші терезе Enter values for the number of Product and service pages the wizard should create. Онда өнімдер мен қызмет көрсету туралы беттердің санын көрсетеміз. 3 цифрын қоямыз.

Алтыншы терезе Select additional items to display for each product. Бұл терезе өнімдер туралы қандай пункттердің құрылғанын орнатады.

Жетінші терезе Select additional items to display for each services. Бұл терезе қызмет көрсету туралы қандай пункттердің құрылғанын орнатады

Choose the information you want to collect from readers when submit commands. Мұнда сайтқа берілетін кері байланыстың формасы бойынша келуші туралы қандай мағлұмат алуға болатынын көрсетеді. Келісім бойынша қабылдаңыз.

Сегізінше терезе - келісім бойынша қабылдаңыз.

Тоғызыншы терезе - келісім бойынша қабылдаңыз.

Оныншы терезе.

what should appear at the top of each page? (Сіз әрбір беттің жоғарғы жағына не орналастырғыңыз келеді?) Нұсқалар: бас бетке сілтеме, электронды пошта мекен-жайы, меншік құқығы туралы қысқа хат;

what should appear at the bottom of each page? (Сіз әрбір беттің төменгі жағына не орналастырғыңыз келеді?) Нұсқалар: логотип, ілкідегі жазу, бас бетке сілтеме.

Он бірінші терезе келісім бойынша қабылдаңыз.

Он екінші терезе мұнда компания реквизитін толтыру керек.

Он үшінші терезе мұнда бетті безендіруге арналған тақырыптардың тізімін ашатын Choose Web Theme батырмасы бар. Стилді таңдаңыз.

Он төртінші терезе оған web-сайтты құру кезінде шешілмеген мәселелерді көрсететін Show Task View after web is uploaded жалаушасын орнатыңыз.

 Түзету үшін Page режімін орнатыңыз және Folder List тақтасындағы файл атына екі рет шертіңіз. Пайда болған беттегі дайын ақпаратты өзіңіздікімен ауыстырыңыз. FrontPage бағдарламасы сақтау кезінде файлдардың стандартты аттарын ұсынады, онымен келісіңіз.

 
 

Навигация тақтасы 2.14суретте көрсетілген. Режім түйіннің жалпы сұлбасын көруге, гиперсілтемелерді қосуға немесе үзуге мүмкіндік береді.

Жаңа бетті құру үшін File – New – Page командасын орындаңыз. Қосымша беттегі жаңа беттің типін таңдаңыз, оны түзетіңіз және өз бумаңызда New Page 1.htm атымен сақтаңыз.

Web-беттерді орнату, жою және атын ауысыру үшін навигация режіміне оралаңыз. Навигатордың сол жақ бөлігінде web-сайттың  Folder List бумалар тақтасы орналасқан. Жүгірткінің курсорын New Page 1.htm жаңа файлдың белгішесін орнатыңыз, жаңа беттің тікбұрышы пайда болуы үшін көрсеткішті түйін сұлбасының аймағына апарыңыз   және оны байланыс сызығы жаңа бетті Home Page бетімен байланыстыратындай етіп Services тікбұрышының оң жағына қарай орналастырыңыз. Гиперсілтеме автоматты түрде құрылады.

Services бетін ерекшелеңіз және File – New – Page командасын орындаңыз. Services бетінің гиперсілтемелерімен байланысқан New Page 2.htm жаңа беті пайда болады. New Page 2.htm бетін Home Page бетіне орналастырыңыз. Осы кезде оларды байланыстыратын сызық пайда болуы керек. Енді осы беттер гиперсілтемелермен байланысқан.

Service 3, Product 3, New Page 1 и New Page 2 беттерін жойыңыз. Бұл үшін олардың белгішелеріне жүгірткінің оң жақ батырмасын шертіңіз. Delete опциясын таңдаңыз. Сұхбат терезесінде ауыстырғыштың Delete This Page From The Web опциясына орналасу жағдайын орнатыңыз.   ОК батырмасына шертіңіз.


Жүгірткінің оң жақ батырмасымен Navigation тақтасындағы  Rename командасын таңдаңыз. 2.15–суретте көрсетілгендей түйін элементтерінің стандартты атауларын жұмыс атауларына, яғни Products-ны Продукция-ға, Services-ті Услуги-ға ауыстырыңыз. Жаңа аттарды орнатыңыз: Выключатели, Трансформаторы, Доставка, Ремонт. Бұл өзгертулер файл аттарына әсер етпейді.

Отчеттар web-сайт туралы әртүрлі статистикалық ақпараттан тұрады.

Салынған түйін туралы қорытынды ақпаратты табыңыз: View Reports - Site Summary. Түйіннің негізгі параметрлеріне шолу жасалған кесте пайда болады.

Үзілген гиперсілтемелерді көру үшін Broken  Hyperlinks жолына жүгірткімен шерту керек. Егер кетірілген бетке үзілген гиперсілтеме көрсетілген болса, онда бұл бетті Edit Page мәтін бөлігіндегі меню көмегімен кетіруге болады.

Жүргізілген өзгерістерді сақтаңыз. Жүргізілген түзетулерге көз жеткізіңіз: Reports батырмасына шертіңіз – үзілген гиперсілтемелердің тізімі бос болуы керек.

   Нәтижелер мен қорытындылар: FrontPage-де ұйымның  web-сайтын құруға арналған шаблондар жүйесі қарастырылған.

           Бақылау сұрақтары

           1. Web-сайттың байланысқан web-беттерден айырмашылығын атаңыз.

1.     Мастер Web-узла процедурасының тағайындалуы.

2.     Қарап шығудың қандай тәртіптері бар.

3.     Web-сайттың жалпы сұлбасын қалай көруге болады.

4.     Бетті қалай қосуға және кетіруге болады.

5.     Гиперсілтемелердің жұмысқа қабілеттілігін қалай тексеруге

болады.


 А қосымшасы

2006/2007 оқу жылының 2 семестріндегі ЭЭФ  4 курс студенттерінің сабақ

к е с т е с і

Күні

Уақыты

Гр. ЭЭк-02-2

Гр. ЭССк-02

Дүйсенбі

13:20

ПЭС                              А430

 

Аға. оқыт. Өтепов Т. Р.

 

Н и ПД ЭТ                        А421

Проф. Сергиенко М. И.

14:55

Еңбекті  қорғау                                А427

Аға оқыт. Нахимова Т.С.

16:30

ЭО                                 А421

Доцент  Демиденко Л. И.

 

Сейсенбі

14:55

СЭС жобалау   А421

Аға. оқыт. Өтепов Т.Р.

ЭО                                    А324

Доцент Базарбаев А.С.

 

16:30

Сала экономикасы                                  А423

Проф. Алтай-ұлы М.Т.

 

Сәрсенбі

13:20

Жарық техникасының құрылымы                А301

Аға оқыт. Журавлева О. И.

ЭО                                 А421

Доцент  Демиденко Л. И.

ЭАТ                             А336

Аға оқыт. Сүйебаева Л.Б.

14:55

ЭАТ                        А336

 

Аға оқыт. Сүйебаева Л.Б.

 

П ЭЛ и ЛУ                       А421

Проф. Сергиенко М. И.

Бейсенбі

13:20

Шет тілі

А326, Б211, Б213

Энергетикадағы ақпараттық технологиялар           А329

Аға оқыт.Тарасов В. М

14:55

П ЭЛ и ЛУ                    А421

Проф. Сергиенко М. И.

ЭО                                    А421

Доцент  Демиденко Л. И.

 

Жұма

 

13:20

СГ РЗ и АСЭС              А329

 

Доц. Бөрлібаев М. А.

ПЭС ЭТУС                    А301

Ст. пр. Өтепов Т. Р.

 

14:55

ЭУ артық кернеу                                  Б219

Проф. Дмитриев И.А.

У и ПД и Эт                                                     А421

Проф. Сергиенко М. И.

 

ОӘБ бастығы                                                                                        ______________

ЭЭФ деканы                                                                                          ______________

 

Ескертпе - <Pre> жұп тегі мәтін блокнотта беттің шетіне қатысты жазылғандықтан оның орнын сақтауға мүмкіндік береді:

<pre>

Текст, написанный

                               лесенкой</pre>.


Б қосымшасы

Өнеркәсіп үйге берілген бет

 

Мамұнының жоғарғы жағына «ЭНЕРГОПРОМ» жүгіртпе жолын қойыңыз.

 

Прямоугольная выноска: БетбелгіОглавление

 

Прямоугольная выноска: Осы беттің басқа бөлімдеріндегі бетбелгіге сілтемелер*    Работа фирмы

*    Избранные ссылки

*    Адреса

*    Текущие проекты

 

 

Работа фирмы

Основное направление работы: производство и распределение электроэнергии.

Должность Президента занимает Кречетов С.Т.

Основные обязанности фирмы - гарантированное качество электроэнергии.

Отдел сбыта работает с 9 до 18 часов.

Прямоугольная выноска: Тарауға сілтемелерВозврат в начало

 

 

Прямоугольная выноска: БетбелгіИзбранные ссылки

*         Наша деятельность

*         Наши достижения

Прямоугольная выноска: Басқа беттерге сілтемелер*         Об авторе

*         Наш институт

Возврат в начало

 

 

Адреса

Адрес электронной почты

aprom@almaty.kz

Адрес Интернета

http://www.aprom.kz

Служебный телефон

786787

Факс

786955

 

Возврат в начало

 

Текущие проекты

*         Среднеазиатская энергосистема

*         Реконструкция центральной подстанции №453

Возврат в начало


В қосымшасы

Біздің жетістіктер мен біздің әріптестер web-бетінің мазмұны

 

Страница наши достижения

 

Наша фирма создана в 1990 году. В настоящее время она является ведущим предприятием энергоснабжения в Средней Азии…(Продолжите рассказ о фирме, о работе главного конструктора, о разработанной микросхеме для защиты о перенапряжения в сетях, о книгах и статьях, написанных сотрудниками СКБ).

 

 

                       .                         

Главный конструктор            Микросхема защиты              Наши труды

 

 

 

Страница наши сотрудники

 

Біздің әріптестер бетіне кестені қойыңыз. Кестеге арналған тақырып пен стилді таңдаңыз. Кестеге 6-7 жазбаны енгізіңіз. Фотосуреттерді қойыңыз.

 

Наши сотрудники

ФИО

Фото

Должность

Подразделение

Кокумбаев К.Т.

Вставьте фото

Вице-президент

Администрация

Серегин С.С.

Вставьте фото

Гл. энергетик

Энергетический отдел

 

Қызметкерлердің  міндеттерін және олардың іскерлігін  қысқаша сипаттаңыз.


 Г қосымшасы

FrontPage-дің кейбір командалары

 

Web-түйіндерді құрғанда жиі пайдаланылатын командаларды келтірейік.

Web-беттерді құру үшін File – New - New Page командаларымен Normal Page шаблоны таңдалады.

File - PageProperties таңдап, Title өрісінде беттің титулын жазады.

Style - Heading 1 пішімдеу командасының тақтасында тақырып болатын мәтінді құруады.

Numbered List түймешігі нөмірленген тізімді құру үшін таңдалады, Bulleted түймешігі маркердің түрін өзгертеді.

Format – Theme командалары кәсіби дайындалған, түстер мен шрифтер стилінен алынған  комбинациялардың тақырыптық жиынын пайдалануға мүмкіндік береді.

 

Insert менюінің командалары:

- file. Word-та, Exсel-де немесе бейнесызбалық редакторда құрылған файлды қояды;

- hyperlink. Қолданыстағы файлға гиперсілтеме құруға мүмкіндік береді;

- horizontal line. Көлденең сызықты қосады;

- bookmark. Бетте бетбелгіні құрады. Бетбелгінің аты таңдалынады;

- form. Form компоненті орнатылады. Форма екі түймешіктен тұрады Submit (Форманы беру) мен Reset (Тастау). Әрі қарай формаға ауыстырғыштарды, жалаушаларды және басқа элементтерді қоюға болады;

- component Marquee жүгіртпе жолды орнатуға мүмкіндік береді.

Table - Cell Properties командалары кестенің алғашқы жолдарын (Header Cell) тақырыптық ұяшықтар ретінде безендіреді.

 

Ескерту! Беттермен жұмыс жасау алдында тілді таңдаңыз.


Әдебиеттер тізімі

1.           Едонский Ю.Е. Техника Web-дизайна.  - М.: БХВ, 2005. –386 с.

2.           Печников В.Н. Создание Web-сайтов без посторонней помощи.
 – М.: Технический бестселлер, 2006. –460 с.

3.           Холмогоров  В. Основы Web-мастерства: Учебный курс. – М.: Питер, 2001. -350 с.

4.           Якушина Е. Изучаем интернет. Создаем страничку. - М.: Питер, 2001. -255 с.

  

Мазмұны 

Кіріспе……………………………………………………………………………..3

1       Блокнотта web-сайттар құру……………………………………………… 5

   1.1   № 1 зертханалық жұмыс. HTML тілінің негізі...................................... 5

   1.2   № 2 зертханалық жұмыс. Пішімдеу мен гиперсілтемелер................... 6

   1.3   № 3 зертханалық жұмыс. Үйге берілген бетті құру............................. 8

   1.4  № 4 зертханалық жұмыс. Кестелер.................................................... 10

   1.5   № 5 зертханалық жұмыс. Фреймдер.................................................. 12

2       Арнайы редакторларда web-сайттар құру   13

   2.1   № 6 зертханалық жұмыс. Word -97-де web-сайттар құру.................. 14

   2.2   № 7 зертханалық жұмыс. Word- 2002-де web-сайт құру.................... 15

   2.3   № 8 зертханалық жұмыс. Word-2003-де web-сайт құру..................... 16

   2.4   № 9 зертханалық жұмыс. Publisher-де web-сайттар құру................... 19

   2.5   № 10 зертханалық жұмыс. Word -та формалар құру......................... 22

   2.6   № 11 зертханалық жұмыс. FrontPage-дегі дербес сайт...................... 24

   2.7   № 12 зертханалық жұмыс. Фирманың web-сайтын дайындау........... 27

А қосымшасы.........................................................................................................32

Б қосымшасы..........................................................................................................34

В қосымшасы.........................................................................................................35

Г қосымшасы.........................................................................................................36

Әдебиеттер тізімі        ..................................................................................................37 

 2007 ж. жиынтық жоспары, реті 14