Коммерциялық емес акционерлік қоғам
АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ
Инженерлік кибернетика кафедрасы
«ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ӨЛШЕУЛЕР ЖӘНЕ АСПАПТАР»
5В070200 – Автоматтандыру және басқару мамандығының
барлық оқу түрлерінің студенттеріне арналған зертханалық жұмыстарды орындауға әдістемелік нұсқаулар
Алматы 2013
ҚҰРАСТЫРУШЫЛАР: С.Г. Хан, Л.К.Ибраева. Технологиялық өлшеулер және аспаптар. 5В070200 – Автоматтандыру және басқару мамандығының барлық оқу түрлерінің студенттеріне арналған зертханалық жұмыстарды орындауға әдістемелік нұсқаулар.- Алматы: АУЭС, 2013.- 50 б.
Әдістемелік нұсқаулар температура мен қысымды өлшеу бойынша практикалық материалдарға арналған алты зертханалық жұмыстардың сипаттамаларын құрайды, және де жұмыстардың физикалық зертханалық стендтерде жүргізілуі ұйғарылған.
Әдістемелік нұсқаулар «Технологиялық өлшеулер және аспаптар» пәні бойынша зертханалық жұмыстардың орындалуы кезінде қолданылады.
Бейне 14, кесте 25, әдебиет - 8 атау.
Пікір беруші: доцент Калиева С.А.
“Алматы энергетика және байланыс университеті” коммерциялық емес акционерлік қоғамының 2013 ж. баспа жоспары бойынша басып шығарылады.
© “Алматы энергетика және байланыс университеті” КЕАҚ, 2013 ж.
Кіріспе
«Технологиялық өлшеулер және аспаптар» пәні «Автоматтандыру және басқару» мамандығының студенттерімен 2 курста базалық пәндер (таңдау бойынша компонент) топтамасында оқылады. Әртүрлі автоматтандыру жүйелерді, өлшеу техника құралдарын өңдегенде, қолданғанда, оларға қызмет жасағанда, осы пәннің материалын білу техникалық саласының болашақ мамандарына міндетті болып табылады.
«Технологиялық өлшеулер және аспаптар» оқытудың мақсаты: өлшеу ақпаратты бағалаудың әдістері мен алгоритмдерін қолданудың білімдері мен дағдыларын студенттерге үйрету; сонымен бірге технологиялық процестерді автоматтандыру жүйелерде қолданылатын техникалық өлшеу құралдары туралы негізгі мәліметтерді беру.
Пәнді оқудың негізгі есептері:
- өлшеулер шарттарымен, метрологиялық және дәлдік сипаттамаларын бағалау мен бақылау әдістерімен танысу;
- өлшеу нәтижелерін өңдеу әдістерін оқу;
- технологиялық өлшеулерде қолданылатын өлшеу аспаптар мен түрлендіргіштердің құрылымы мен әрекет принциптерін оқу.
Пәнді оқу нәтижесінде студент келесілерді білу керек:
- өлшеу әдістерінің, өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамаларының классификациясын;
- өлшеу аспаптар мен түрлендіргіштердің құрылымын, құрастыру мен жұмыс жасау принциптерін;
сонымен бірге келесідей дағдылары болу керек:
- өлшеулерді сауатты орындап, олардың қателіктерін есептеу;
- белгілі жағдайларда өлшеу техниканы сауатты және рационалды қолдану.
«Технологиялық өлшеулер және аспаптар» пәнінің осы аталған мақсаттар мен есептерін шешуге жету үшін студенттер зертханалық жұмыстар кешенін орындаулары керек. Бұл жұмыстар Алматы энергетика және байланыс университетінің «Инженерлік кибернетика» кафедрасымен келісілген.
1 Зертханалық жұмыс. Техникалық өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамаларын анықтау
Жұмыстың мақсаты: көп ретті өлшеулердің нәтижелерін стандартты өңдеуді дағдылану және өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамаларын анықтаудың әдістерін оқып білу.
1.1 Зертханалық жұмысқа тапсырма
- логометрдің шкаласын тексеруді өткізуге арналған зертханалық стендті оқып біліңіз;
- логометрдің шкаласын тексеру үшін тәжірибе орындаңыз;
- тәжірибе нәтижелерін статистикалық өңдеңіз;
- кездейсоқ қателіктер бар болған кезде тәжірибелер нәтижелерін өңдеу әдістерімен танысыңыз;
- өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамаларын анықтаңыз.
1.2 Зертханалық қондырғының сипаты
Бұл жұмыста сұлбасы 1.1 суретте келтірілген стенд қолданылады.
1.1 сурет –№ 1 зертханалық стенд
Стендте Щ69000 типті логометрлер құрастырылған (1.2 суретті қараңыз). Үстелде МСР-63 кедергі магазині (1.3 суретті қараңыз) және стендке қосуға арналған қосқыш тұратын сымдар орнатылған.
Қондырғы қажетті метрологиялық өлшеулерді және логометр шкаласын тексеруді орындауға мүмкіндік береді.
1.2 сурет –Щ69000 логометрі 1.3 сурет – Кедергі магазині
1.3 Зертханалық жұмысты орындаудың тәртібі
Тәжірибелерді өткізуге 21 бөліктеуі бар Ш69000 логометрі қолданылады; оның кірісіне термокедергінің сигналын имитациялайтын МСР-63 кедергілер магазині қосылады. Логометрді тексеру шкаланың жеті цифрленген белгілерінде жүргізіледі. Өлшеулер алдында 1.1 тәжірибелік кестеге гр21 бөліктеу кестесінен барлық цифрленген мәндерге сәйкес температуралардың кедергілерінің бөліктеу мәндерін енгізеді.
Өлшеулерді келесі тәртіппен өткізеді: кедергілер магазиніндегі кіріс кедергіні баяу өзгерту жолымен логометр көрсеткішін шкаланың тексерілетін белгісіне әуелі кіші мәндер жағынан (), содан кейін үлкен мәндер жағынан () тексерілетін шкаланың барлық цифрленген нүктелеріне орнатады. Температураның мәлім шамасына сәйкес кедергілердің және мәндерін 1.1 кестеге жазады. Сонымен, Щ69000 логометр шкаласының жеті тексерілетін белгілерінің әрқайсысында және анықтау бойынша тәжірибелердің он сериясын өткізеді. Барлығы 140 өлшеу нәтижелері болады.
1.4 Көпретті тәуелсіз бақылаулары бар тікелей өлшеулердің нәтижелерін өңдеудің стандартты әдістемесі
Бұл әдістеме «Көп ретті бақылаулары бар тікелей өлшеулер. Бақылау нәтижелерін өңдеу әдістері» қолданылатын ГОСТ 8.207-76 кепілдемелеріне сәйкес.
1.4.1 , абсолютті қателікті анықтау.
1.1 кестедегі мәліметтер негізінде 1.1 және 1.2 формулалары бойынша өлшеулердің абсолютті қателіктері есептеліп, есептеу нәтижелері 1.2 кестеге жазылады.
1.1 к е с т е - Тәжірибелер нәтижелері
tn C |
0 |
50 |
100 |
150 |
200 |
250 |
300 |
Rгр,Ом |
46,00 |
55,06 |
63,99 |
72,76 |
81,43 |
89,96 |
98,44 |
Rм1,Ом |
|
|
|
|
|
|
|
Rм2,Ом |
|
|
|
|
|
|
|
Rм3,Ом |
|
|
|
|
|
|
|
Rм4,Ом |
|
|
|
|
|
|
|
Rм5,Ом |
|
|
|
|
|
|
|
Rм6,Ом |
|
|
|
|
|
|
|
Rм7,Ом |
|
|
|
|
|
|
|
Rм8,Ом |
|
|
|
|
|
|
|
Rм9,Ом |
|
|
|
|
|
|
|
Rм10,Ом |
|
|
|
|
|
|
|
Rб1,Ом |
|
|
|
|
|
|
|
Rб2,Ом |
|
|
|
|
|
|
|
Rб3,Ом |
|
|
|
|
|
|
|
Rб4,Ом |
|
|
|
|
|
|
|
Rб5,Ом |
|
|
|
|
|
|
|
Rб6,Ом |
|
|
|
|
|
|
|
Rб7,Ом |
|
|
|
|
|
|
|
Rб8,Ом |
|
|
|
|
|
|
|
Rб9,Ом |
|
|
|
|
|
|
|
Rб10,Ом |
|
|
|
|
|
|
|
, (1.1)
, (1.2)
мұндағы , – аспаптың абсолютті қателіктері;
– логометр шкаласының п – ші тексерілетін белгісінің гр21 бөліктеу кестесі бойынша анықталатын кедергі;
, – аспап көрсеткішін тексерілетін белгіге сәйкесінше сол жағынан (шкаланың кіші мәндер жағынан) және оң жағынан (шкаланың үлкен мәндер жағынан) орнатқан кездегі өлшеулер нәтижелері;
1.4.2 Жүйелік қателікті анықтау.
Тексерілетін нүктедегі өлшеу құралының нақтылы дана ∆c қателігінің жүйелік құрамдастырушысы келесі формуламен есептеледі
, (1.3)
мұндағы , - шкаланың әрбір тексерілетін белгісіндегі абсолютті қателіктердің орташа арифметикалық шамалары.
1.4.3 Аспап көрсеткіштерінің вариацияларын анықтау.
Тексеру нүктелерінде вариация келесі формуламен анықталады
. (1.4)
1.2 к е с т е - Тәжірибе нәтижелері бойынша есептелген абсолютті қателіктер
∆i |
0 |
50 |
100 |
150 |
200 |
250 |
300 |
∆м1 |
|
|
|
|
|
|
|
∆м2 |
|
|
|
|
|
|
|
∆м3 |
|
|
|
|
|
|
|
∆м4 |
|
|
|
|
|
|
|
∆м5 |
|
|
|
|
|
|
|
∆м6 |
|
|
|
|
|
|
|
∆м7 |
|
|
|
|
|
|
|
∆м8 |
|
|
|
|
|
|
|
∆м9 |
|
|
|
|
|
|
|
∆м10 |
|
|
|
|
|
|
|
∆б1 |
|
|
|
|
|
|
|
∆б2 |
|
|
|
|
|
|
|
∆б3 |
|
|
|
|
|
|
|
∆б4 |
|
|
|
|
|
|
|
∆б5 |
|
|
|
|
|
|
|
∆б6 |
|
|
|
|
|
|
|
∆б7 |
|
|
|
|
|
|
|
∆б8 |
|
|
|
|
|
|
|
∆б9 |
|
|
|
|
|
|
|
∆б10 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∆c |
|
|
|
|
|
|
|
Βn |
|
|
|
|
|
|
|
1.4.4 Қателіктің кездейсоқ құрамдастырушысын анықтау.
Аспап қателігінің кездейсоқ құрамдастырушысы келесідей сипаттамалармен көрсетілуі керек:
- олардың орта арифметикалық мәндерінен өлшеу нәтижелерінің қателіктерінің кездейсоқ ауытқуларымен
, (1.5)
, (1.6)
- кездейсоқ қателіктің орташа квадраттық ауытқуын бағалауымен
, (1.7)
мұнда L – шкаланың әрбір тексерілетін белгісіндегі тәжірибелер саны.
Кездейсоқ қателіктердің сипаттамалары 1.3 кестеге жазылады.
1.3 к е с т е - Тәжірибе нәтижелерінен есептелген кездейсоқ қателіктер
∆◦i |
0 |
50 |
100 |
150 |
200 |
250 |
300 |
∆◦м1 |
|
|
|
|
|
|
|
∆◦м2 |
|
|
|
|
|
|
|
∆◦м3 |
|
|
|
|
|
|
|
∆◦м4 |
|
|
|
|
|
|
|
∆◦м5 |
|
|
|
|
|
|
|
∆◦м6 |
|
|
|
|
|
|
|
∆◦м7 |
|
|
|
|
|
|
|
∆◦м8 |
|
|
|
|
|
|
|
∆◦м9 |
|
|
|
|
|
|
|
∆◦м10 |
|
|
|
|
|
|
|
∆◦б1 |
|
|
|
|
|
|
|
∆◦б2 |
|
|
|
|
|
|
|
∆◦б3 |
|
|
|
|
|
|
|
∆◦б4 |
|
|
|
|
|
|
|
∆◦б5 |
|
|
|
|
|
|
|
∆◦б6 |
|
|
|
|
|
|
|
∆◦б7 |
|
|
|
|
|
|
|
∆◦б8 |
|
|
|
|
|
|
|
∆◦б9 |
|
|
|
|
|
|
|
∆◦б10 |
|
|
|
|
|
|
|
(∆°) |
|
|
|
|
|
|
|
1.4.5 Қателіктің кездейсоқ құрамдастырушысының таратылу функциясын анықтау.
1.4.5.1 Интервалдарының жуықтаған саны анықталып, ең жақын тақ үлкен бүтін мәнге дейін дөңгелектенеді
, (1.8)
мұндағы К - өткізілген өлшеулердің жалпы саны.
1.4.5.2 Интервал ұзындығы анықталады
, (1.9)
мұндағы - 1.3 кесте мәліметтері бойынша табылған қателіктің кездейсоқ құрамдастырушысының максималды және минималды мәндері.
1.4.5.3 Сандық осі құрылады (1.4 суретті қараңыз); онда 0, нүктелері белгіленеді. 0 нүктесінен екі бағытқа интервалдың 0,5 ені бойынша, содан кейін - бүтін интервалы бойынша, шеткі интервалдары және мәндерін басып кеткенше.
1.4 сурет – Кездейсоқ қателіктің таралуының сандық осі
1.4.5.4 Сандық ось бойынша интервалына түскен кездейсоқ қателіктердің мәні анықталады.
1.4.5.5 Берілген i-ші интервалға түскен қателіктердің Рi салыстырмалы жиілігі есептеледі
Рi= ni/К , (1.10)
мұндағы ni – берілген i-ші интервалға түскен шамалардың саны.
1.4.5.6 Барлық нәтижелер 1.4 кестесіне жазылады.
1.4.5.7 Осы 1.4 кестенің мәліметтері негізінде ∆° кездейсоқ қателіктердің эмпирикалық таратылу сызбасы (гистограмма) құрылады. Гистограмманы құрудың мысалы 1.5 суретте келтірілген.
1.4 к е с т е - кездейсоқ қателіктердің таратылу функциясын анықтау
i |
∆i-1 |
∆i |
ni |
Pi |
1 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
6 |
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
∑ |
|
|
|
|
1.5 сурет – Кездейсоқ қателіктің эмпирикалық таралу сызбасын құрудың мысалы
1.4.6 Өлшеу құралының метрологиялық сипаттамаларын анықтау.
1.4.6.1 ∆° кездейсоқ шамасы Гаусс заңдылығымен таралады деген болжамына негізделіп, өлшеу нәтижелері шектен шықпайтын берілген логометрдің дәлдік класымен анықталатын ықтималдықты анықтаңыз.
1.4.6.2 Кездейсоқ қателіктер рұқсат етілген мәндерді келесідей А) 0,95; В) 0,997 ықтималдығымен аспау керек екендігін есепке ала отырып, кездейсоқ қателіктердің алынған тәжірибелік таралу заңдылығы нәтижесінде тексерілетін аспапқа дәлдік класын меншіктеңіз.
Дәлдік класын келесі қатардан таңдаңыз ( 1; 1,5; 2; 2,5; 3,0; 4,0;5,0;6,0) 10 , мұндағы п=1;0;-1;-2; …
1.5 Есеп беру құрамы
Есеп беруде келесі болуы керек:
- жұмыс мақсаты;
- зертханалық стендтің сұлбасы;
- өлшеу құралдың техникалық сипаттамалары;
- магнитэлектрлік логометрдің сұлбасы;
- тәжірибелік және есептелген мәліметтері бар кестелер;
- көрсетілген формулалар бойынша есептеулер;
- кездейсоқ қателіктің эмпирикалық таратылу сызбасы;
- өлшеу құралының метрологиялық сипаттамаларын анықтау (1.4.6 тармағы);
- жұмыс бойынша қорытынды.
1.6 Бақылау сұрақтары
1.6.1 «Өлшеу құралының метрологиялық сипаттамалары», «Дәлдік класы» анықтамаларын айтыңыз.
1.6.2 Өлшеу құралының метрологиялық сипаттамаларын атап кетіңіз.
1.6.3 Қателіктердің келесі түрлеріне анықтама беріңіз: жүйелік және кездейсоқ қателік, абсолюттік, салыстырмалы және келтірілген қателік.
1.6.4 Өрескел қателік деген не? Олардың өлшеу нәтижелеріне әсерін қалай жоюға болады? «Үш сигма» ережесінің артықшылығы мен кемшіліктерін атаңыз.
1.6.5 Көп ретті бақылаулары бар өлшеулер нәтижелерін өңдеудің стандартты процедурасы неде?
1.6.6 Гистограмма не үшін және қалай құрылады?
1.6.7 Кездейсоқ қателіктер таралу заңдылықтарының қандай түрмен таралуын атаңыз. Кездейсоқ шаманың негізгі сипаттамаларын бағалау.
1.6.8 Сенімділік интервал деген не? Сенімділік интервалды қалай есептеуге болады?
1.6.9 Өлшеу нәтижелерін дөңгелектеу және көрсету ережелері.
1.6.10 Магнитэлектрлік логометрдің сұлбасы мен әрекеттену принципі.
2 Зертханалық жұмыс. Техникалық термометрлерді тексеру және бөліктеу
Жұмыстың мақсаты: техникалық термометр – термоэлектрлік түрлендіргішті тексеру әдістемесін оқып білу және оның бөліктеуін жүргізу.
2.1 Зертханалыќ жўмысќа тапсырма
- техникалық термометр – ТХА термоэлектрлік түрлендіргішті (ТЭТ) тексеруге арналған зертханалық стендті оқып біліңіз;
- ТХА ТЭТ-ті тексеру бойынша тәжірибелер өткізіңіз;
- тәжірибе нәтижелерін өңдеңіз;
- тексеру туралы қорытындыны шығарыңыз.
2.1 сурет –№ 2 зертханалыќ стенд
2.2 Зертханалық қондырғының сипаттамасы
Бұл жұмыста сұлбасы 2.1 суретте келтірілген зертханалық стенд қолданылады. Қондырғы құрамында нихромды қыздырғышы (1) бар электр құбырлы пеште тұрады. Шығындарды азайту мақсатымен қыздырғышы бар фарфор құбыры жылу изоляциямен жабылған қаптамада орнатылған. Қорғайтын қаптамалардан босатылған үлгілі және тексерілетін термометрлер (2) метал блокка батырылады, блок пештің 2/3 ұзындығына орнатылған фарфор құбырға орналасады. Метал блогы үлгілі және тексерілетін термопаралардың жұмыс дәнекерлерінің температураларының теңдігін қамтамасыздандырады. Үлгілі термопараның жұмыс үшін металмен түйіспес үшін ол керамикалық қалпақшаға орнатылады. Термометрлердің салқын дәнекерлері (бос ұштары) стенд панеліне (3) қосылған және стендте орналасқан сынапты термометрмен өлшенетін бөлме температурасында болады. Нәтижелерді өңдегенде осы температураға түзетулер енгізу керек. Пеш температурасы (4) вольтметрмен тіркелетін кернеу шамасына тәуелді орнатылады. Кернеуді реттеу стендке ендірілген (4а) зертханалық автотрансформатор көмегімен орындалады. Пештегі температураны бақылау үлгілі платина – платинародий термопараның көрсетулері °С арқылы орындалады.
Үлгілі және тексерілетін термопаралардың термоЭҚК-ін өлшеу Ф-30 (5) цифрлік вольметрмен орындалады.
2.2 Зертханалық жұмысты орындау тәртібі
2.2.1 Қондырғы сұлбасы мен оның элементтерімен танысыңыз.
2.2.2 Тәжірибенің алдында тексеру хаттамасына (2.1 кестені қараңыз) келесі мәліметтерді енгізіңіз:
а) Тексерілетін ТХА термопарасының техникалық сипаттамасына сәйкес оның өлшеу диапазонын (0-300°С) бес интервалға бөліңіз (бес тексерілетін нүкте), осы тексерілетін нүктелердің мәндерін тексеру хаттамасына үлгілі және тексерілетін термопаралар үшін «Температуралық (тексерілетін) нүктелер» жолына жазыңыз;
б) осы температуралық (тексерілетін) нүктелерді ПП және ХА бөліктеу кестелер көмегімен сәйкес термопаралардың термоЭҚК мәндеріне айналдырып, «Тексерілетін нүктелердің термоЭҚК» жолына енгізіңіз.
2.2.3 Пеш қыздырғышының ажыратқышын қосыңыз. Пеш температурасы цифрлік Ф-30 вольтметр көрсеткішімен және үлгілі ТПП термопараның термоЭҚК мәндерімен бақыланады. Ф-30 көрсеткіштері берілген бірінші температуралық нүктеге (тексеру хаттамасын қараңыз) жеткенде, көрсеткіштерді жазып алған кезде пештегі температураның өзгеру жылдамдығы минутына 1-2°С-тан аспайтындай пеш қыздырғышының ажыратқышын (пеш кернеуін) өшіріңіз.
2.2.4 Тексеруді үлгілі термопараның көрсетулерін жазудан бастаңыз, содан соң кезекпен тексерілетін термопараның көрсетулерін жазыңыз.
Техникалық термометрді тексерудің әдістемесі келесіде:
а) зертханалық стендте (6) ауыстырып қосқышты оң жақ (О - «Образцовая термопара») позициясына орнатыңыз;
б) үлгілі термопараның термоЭҚК-ің бірінші өлшеуін орындап, Ф-30 цифрлік вольтметрдің көрсетулерін 2.1 кестеге үлгілі термопараның «ТермоЭҚК мәндері» тік жолына енгізіңіз;
в) зертханалық стендте (6) ауыстырып қосқышты сол жақ (П - «Поверяемая термопара») позициясына орнатыңыз;
г) тексерілетін термопараның термоЭҚК-ің бірінші өлшеуін орындап, Ф-30 цифрлік вольтметрдің көрсетулерін 2.1 кестеге тексерілетін термопараның «ТермоЭҚК мәндері» тік жолына енгізіңіз;
д) тағыда төрт рет а) - г) қадамдарын қайталаңыз, бірінші тексерілетін нүктенің температурасын кезектесіп үлгілі және тексерілетін термапаралармен өлшеп, термоЭҚК мәндерін тексеру хаттамасына хазыңыз;
ж) бес тексерілетін температуралық нүктелер үшін а) - д) қадамдарын қайталаңыз.
2.2.5 Тексеру хаттамасын толтыру және тексеру туралы қорытындыны алу үшін термопараның бос ұштарының температурасына түзетулерді есепке алу керек (ол температура 0°С тең бөліктеу температурадан өзгеше болады, [4], 3.1 тармағын қараңыз).
Зертханалық стенд қоршаған ортаның температурасында жұмыс істейтін болғандықтан, техникалық термометрдің бос ұштары де осы температурада болады, сондықтан 2.1 кестеде есептеулерді өткізгенде, жоғарыда айтылған түзетуді ескеру қажет. Қоршаған ортаның температурасының мәні бойынша түзетудің термоЭҚК анықтау үшін, сонымен бірге бос шеттердің температурасы болғандағы термоЭҚК мәні бойынша t температураны анықтау үшін, сәйкесінше бірінші түрлендіргіштің бөліктеу кестесін қолдану керек (А қосымшасын қараңыз).
2.2.6 Тексеру туралы қорытынды: тексерілген ТХА термопарасын пайдалануға жарайтыны немесе жарамайтыны тәжірибе бойынша алынған ТХА термопараның қателіктерін ХА бөліктеу кестесі көмегімен °С температура мәніне көшірілген ТХА рұқсат етілген негізгі қателігін (2.2 кестені қараңыз) салыстыру жолымен шығарылады. Егер де тәжірибеден алған ТХА қателіктерінің біреуі рұқсат етілген ауытқудан асып кетсе, тексерілетін термопара пайдалануға жарамайды деп ұйғарылады, болмаған жағдайда – пайдалануға болады.
2.2.7 Тексерілетін термопараның термоЭҚК өлшеу нәтижесінен алынған техникалық термометрдің нақты бөліктеу сипаттамасын құрыңыз (2.1 кестені қараңыз). Осы координаттар жүйесінде тексерілетін термопараның бөліктеу кестесі бойынша тексерілетін термопараның номиналды бөліктеу сипаттамасын құрыңыз.
2.3 Есеп беру құрамы
Есеп беру келесілерден тұрады:
- жұмыс мақсаты;
- тапсырма;
- техникалық термометрді тексеруге арналған зертханалық стендтің сұлбасы;
- техникалық термометрді тексеру хаттамасы;
- тексерілетін термометрдің термоЭҚК мен қателіктер мәндерін есептеулері;
- тексерілетін термопарамның номиналды және нақты бөліктендіру сипаттамаларының сызбалары;
- жұмыс бойынша қорытынды.
2.3 Бақылау сұрақтары
2.3.1 Зеебек және Пельтье термоэлектр эффектісі.
2.3.2 Термоэлектр түрлендіргіштің негізгі теңдеуі.
2.3.3 Термопараның бос ұштарындағы температураға түзетулер.
2.3.4 Термопараның бос ұштарындағы температураны компенсациялау құрылғысы.
2.3.5 Нормалды термоэлектрод.
2.3.6 ТЭТ-ің стандартты бөліктендірулері.
2.3.7 Ұзартатын термоэлектрод сымдары.
2.3.8 ТЭТ тізбегіне өлшеу аспабын қосу.
2.1 к е с т е – Техникалық термопараны тексеру хаттамасы
Мерзімі _______________
АЭжБУ-ың ______ аудиториясындағы зертханалық стендте көрсетілген _____________ бөліктендіруі бар ______________ жұмысшы термометрді тексерудің ХАТТАМАСЫ Тексеру келесідей үлгілі аспаптармен өткізілді: үлгілі термометр________________________ бөліктендіруі ______________ және үлгілі цифрлік милливольтметр____________. Сыртқы қарау бойынша ескертулері:______________________________________ Тексеру шарттары: бос ұштардың температурасы - _______ºС. Термометрлердің көрсетулері, мВ
|
2.2 к е с т е - Бос ұштарының температурасы 0°С болғанда термоэлектр термометрлердің рұқсат етілген негізгі қателіктерінің шектері
Термоэлектр термо-метрлер типтерінің белгіленуі |
Бөліктен-удің шар-тты белгі-ленуі |
Термопара-лардың жұ-мысшы ұштарының температура-ларының интервалда-ры , °С |
Рұқсат етілген ауытқу (қателік) ± , мВ |
ТПП платинородий (10% родий) - платина |
ПП |
- 20-дан 300-ғе дейін 300 - 1600 |
= 0,01 = |
ТПР платинородий (30% родий) -платинородий (10% родий) |
ПР30/6 |
300 - 1800 |
|
ТВР Вальфрамрений (5% рений) - Вальфрамрений (20% рений) |
ВР5/20 |
0-1000 1000- 1800 |
=0,080
|
ТХА – хромель-алюмель |
ХА |
-50-ден 300-ғе дейін 300 - 800 |
= 0,16
|
ТХК – хромель-копель |
ХК |
-50-ден 300-ғе дейін 300 - 800 |
=0,2
|
3 Зертханалық жұмыс. Техникалық пирометрді бөліктендіру және тексеру
Жұмыстың мақсаты: техникалық пирометр көмегімен жылу сәулелену көзінің температурасын өлшеу әдістемесін оқып білу және тәжірибелік дағдыларын алу.
3.1 Зертханалық жұмысқа тапсырма
- ОППИР-017 техникалық пирометрді тескеруге арналған зертханалық стендті оқып білу;
- ОППИР-017 техникалық пирометрді тексеруге тәжірибелерді өткізу;
- тәжірибелер нәтижелерін өңдеу;
- тексеру туралы қорытынды шығару.
3.2 Зертханалық қондырғының сипаты
Тәжірибелерді өткізуге негізделген зертханалық қондырғы 3.1 суретте көрсетілген және келесі аспаптардан тұрады:
3.1 сурет – № 3 зертханалық стенд
1 - ОППИР-017Э техникалық пирометр;
2 - пирометриялық шамның тұрақтанған коректену көзі;
3 - температуралық шам;
4 - температуралық шамның тұрақтанған коректену көзі;
5 В7-27- цифрлік вольтметр;
6 - температуралық шамның қыздыру реттегіші (пирометр орнатылған үстелдің бүйір жағына бекітілген).
3.2 сурет - ОППИР-017Э техникалық пирометр
Температура 800-ден до 6000 °С –ға дейін аралықта болғанда денелердің жылу сәулеленуі арқылы жарықтық температурасын өлшеуге негізделген ОППИР-017Э типті пирометрді (3.2 суретті қараңыз) тексеру үшін осы пирометрдің құрамы мен әрекет принциптерімен танысыңыз ([8], 274 б.).
3.3 Зертханалыќ жўмысты орындау тјртібі
3.3.1 Пирометрді тексеру келесідей жағдайларда орындалады:
- қоршаған ауаның температурасы - (20 ±5) °С шектерінде;
- қоршаған ауаның қатынасты ылғалдығы - 80% артық емес;
- сыртқы магнит өрістері (жердікінен басқа) болмайды;
- пирометр жұмыс жағдайда орнатылады.
3.3.2 Пирометрдің төменгі шкаласының негізгі қателігін анықтау.
3.3.2.1 Тексерілетін пирометрдің жібінің бейнесі температуралық шамның бейнесіне симметриялы орнатылатындай пирометрді үлгілі температуралық шамымен бір оптикалық осьте орналастырыңыз.
3.3.2.2 Үлгілі температуралық шамның тізбегінде ток күшін тексеру өткізілетін бірінші температураның мәніне сәйкес орнатыңыз. Ол үшін температуралық шамның қызуының нұрлылануы реттеуші көмегімен В7-27 аспабы арқылы 3.1 кестедегі тексерілетін температураның бірінші мәніне сәйкес кернеу мәнін орнатыңыз. Коректену көз кернеуінің мәнін хаттамаға жазыңыз.
3.3.2.3 Пирометрдің реостатының көмегі арқылы пирометрлік шамның жарықтығын температуралық шамның жарықтығымен бес рет теңестіріп пирометр шкаласы бойынша нәтижелерін санап шығару және оларды тексеру хаттамасына жазыңыз (3.1 кестені қараңыз). Осы кезде санап шығу аралығында пирометрлік шамның жібін алмастыра отырып температуралық шамның спиралінен кезекпен жарығырақ немесе қараңғырақ орнатады.
3.3.2.4 Келесі шкаланың цифрленген белгілері үшін 3.3.2.2 п. әрекеттерді орындап, хаттамаға сәйкес жазбаларды енгізіңіз. Бұл кезде температуралық шамдағы ток күшінің мәнін әр өзгерткен сайын келесі өлшеуге дейін ең кемінде 0,5 мин қажет етеді.
3.3.2.5 Әр өлшенетін t температура үшін пирометр бойынша t°ср орташа арифметикалық мәнін есептеп, хаттамаға жазыңыз және төменгі негізгі шкала үшін негізгі қателікті келесі формула бойынша есептеңіз
∆= t°ср –t , (3.1)
мұндағы t°ср- пирометрдің негізгі шкаласы бойынша бес орташа арифметикалық мәнін санап шығару;
t – үлгілі температуралық шамда орнатылған тексерілетін жарықтық температура.
(3.2) формула бойынша шкаланың тексерілетін белгісінің түзетуін есептеп, хаттамаға жазыңыз (3.1 кестені қараңыз).
Шкаланың тексерілетін белгісінің түзетуі
С = -∆. (3.2)
3.3.2.6 А4 форматты миллиметрлік қағазды қолданып С=F(t°ср), тәуелдігінің сызбасын құрыңыз.
3.3.2.7 Тексеру туралы қорытынды шығару үшін негізгі қателіктің алынған мәндерін МЕСТ 8.130-74 талаптарымен салыстырыңыз (3.5 кестені қараңыз).
3.3.3 Пирометрдің жоғарғы шкаласының негізгі қателігін анықтау.
3.3.3.1 Температурасы 2000-нан 6000°С-ға дейінгі интервалдағы пирометрлердің негізгі қателіктерін сәйкес жұтқыштың тәжірибе жолымен табылған А пирометрлік әлсіреуі негізіндегі есептеу тәсілімен анықтайды. Пирометрдің А пирометрлік әлсіреуін анықтау үшін пирометр сұлбасына сәйкес жұтқышты орнату керек.
3.3.3.2 Үлгілі температуралық шамда 3.2 кестедегі мәндерден жарықтық температураның мәнін орнатып, пирометрдің төменгі негізгі шкаласы бойынша t° санап шығару арқылы мәндерін алыңыз (3.3.2.1 – 3.3.2.4 тармақтарындағыдай). Пирометр көрсетулерінің санап шығарылуын 3.2 кестеге жазыңыз. Пирометрдің t°орта орташа көрсетулерін анықтаңыз.
3.3.3.3 Пирометрдің түзетілген көрсетуін негізгі шкала бойынша келесі формуламен есептеңіз
t°түз = t°орта + С , (3.3)
мұндағы С - 3.3.3.3 п. белгілі t° температура үшін 3.3.2.6 п. графиктен алынған түзету.
3.3.3.4 t температураның 3.2 кестедегі үш мәні үшін келесі формуламен А параметрлік босаңсуын есептеңіз
. (3.4)
3.3.3.5 Барлық табылған А мәндері үшін орташа арифметикалық мәнін есептеңіз. Әр А мәнінің орташа мәннен ауытқуы кез келген жұтқыш үшін ±1,5 -10-6 1/°С.һ аспауы керек.
3.3.3.6 Есептелген Аорта мәні бойынша 3.3 кестеден t° температура мәндері – пирометрдің жоғарғы шкаласының тексерілетін белгілері үшін көрінетін температура мәндерін табыңыз. Көрінетін температура мәндерін 3.4 кестеге жазыңыз.
3.3.3.7 Алынған көрінетін температура мәндері үшін 3.3.2.6 п. құрылған С=F(t°ср) графиктен С түзету мәнін тауып, оларды 3.4 кестеге жазыңыз.
3.3.3.8 t0түзет= tк - С түзетуді есепке ала отырып негізгі шкала бойынша түзетілген температура мәнін есептеп 3.4 кестеге жазыңыз.
3.3.3.9 Пирометрдің реостатының көмегі арқылы техникалық пирометрдің тілшесін пирометрдің негізгі (төменгі) шкаласындағы температураның t°түзет мәніне орнатыңыз. Бұл кезде тексерілетін жоғарғы шкала бойынша tn көрсетулерді санап шығарыңыз. Содан кейін пирометрдің тексерілетін жоғарғы шкаласының барлық цифрленген белгілері үшін негізгі қателікті келесі формула бойынша есептеңіз
∆ = tn-t. (3.5)
3.3.3.10 Негізгі қателіктің алынған мәндерін МЕСТ 8.130-74 талаптарымен салыстырыңыз (3.5 кестені қараңыз). Пирометрдің жоғарғы шкаласын тексеру нәтижелері бойынша қорытынды жасаңыз.
3.3 Есеп беру құрамы
Есеп беру келесілерден тұрады:
- жұмыстың мақсаты;
- зертханалық стенд сұлбасы;
- өлшеу құралының техникалық сипаттамалары;
- есептелген мәліметтері бар тексеру хаттамалары;
- өлшеу нәтижелері бар кестелер;
- жұмыс бойынша қорытынды.
3.4 Бақылау сұрақтары
3.5.1 Жылу сәулелену теориясы.
3.5.2 Абсолютті қара дене түсініктемесі.
3.5.3 Жарықтық температура анықтамасы және есептеу формуласы.
3.5.4 Түстік температура анықтамасы және есептеу формуласы.
3.5.5 Жарықтық температураны өлшеу құралдарының сұлбалары және әрекет принциптері.
3.5.6 Түстік температураны өлшеу құралдарының сұлбалары және әрекет принциптері.
3.5.7 Оптикалық пирометрдің сұлбалары мен әрекет принципі.
3.5.8 Фотоэлектр пирометрдің сұлбалары мен әрекет принципі.
3.5.9 Спекртлің қатынас пирометрдің сұлбалары мен әрекет принципі.
3.5.10 ОППИР-017Э техникалық пирометрді тексерудің әдістемесі.
3.1 к е с т е – Температура 1200-2000°С интервалында болғанда
ОППИР-017Э пирометрдің төменгі негізгі шкаласының негізгі қателігін анықтау
Тексеру нәтижелері______________________________________
Тексеру мерзімі____________
Тексеруді орындаған___________________________
Тексеру хаттамасы Температурасы 1200-ден до 2000°С-ға дейін және 1800-ден 3200°С-қа дейінгі интервалында болатын 2-ші модификациялы ОППИР-017Э типті оптикалық пирометр Тексеру 800-ден 2000°С-қа дейін температура интервалында бөліктенген үлгілі температуралық шамымен өткізілді. Сыртқы тексеріс және сынауды жүргізу нәтижелері:________________
|
3.2 к е с т е - 1800-ден 3200 °С дейін интервалында (А жұтқышын қолданған кезде) ОППИР-017Э пирометрінің жоғарғы шкаласын тексеру. Пирометрлік әлсіреуі А мәнін есептеу
Үлгілі температура |
Тексерілетін пирометр |
||||||
Температура t,°C |
Аспаптың көрсетуі В7-27, В |
Негізгі шкала бойынша пирометрдің көрсетуі t°пир,°C |
Жоғарғы шкала бойынша пирометрдің көрсетуі t°орта,°C |
Негізгі қателік ∆= t°орта - t,°C |
Түзету, °C |
Түзетуді есепке алғанда негізгі шкала бойынша температура мәндері tтүзет= t°орта+С |
Пирометрлік босаңсуы А106, 1/°C |
1800 |
2,95 |
1 |
|
|
|
|
|
2 |
|||||||
3 |
|||||||
4 |
|||||||
5 |
|||||||
t°орта |
|||||||
1900 |
3.2 |
1 |
|
|
|
|
|
2 |
|||||||
3 |
|||||||
4 |
|||||||
5 |
|||||||
t°орта |
|||||||
2000 |
3.49 |
1 |
|
|
|
|
|
2 |
|||||||
3 |
|||||||
4 |
|||||||
5 |
|||||||
t°орта |
3.3 к е с т е – t° көрінетін жарықтық температураның тексерілетін t температура мен А пирометрлік әлсіреуінің тәуелділігі
t,°C |
А106; 1/°C |
||||||||||||||
143 |
144 |
145 |
146 |
147 |
148 |
149 |
150 |
151 |
152 |
153 |
154 |
155 |
156 |
157 |
|
1800 |
1326 |
1323,5 |
1321 |
1318,5 |
1316 |
1313,5 |
1311 |
1308,5 |
1306 |
1303,5 |
1301 |
1298,5 |
1296 |
1293,5 |
1291 |
1900 |
1384,7 |
1382 |
1379,5 |
1376,5 |
1374 |
1371 |
1368,5 |
1366 |
1363 |
1360,5 |
1358 |
1355 |
1352,5 |
1350 |
1347 |
2000 |
1442 |
1439,5 |
1436,5 |
1433,7 |
1431 |
1428 |
1425 |
1422 |
1419,5 |
1416,5 |
1413,5 |
1410,5 |
1408 |
1405 |
1402,5 |
2100 |
1498 |
1495 |
1492 |
1489 |
1486 |
1483 |
1480 |
1477 |
1474 |
1471 |
1468 |
1465 |
1462 |
1459 |
1456 |
2200 |
|
1556 |
1552,3 |
1548,7 |
1545,0 |
1540,5 |
1537,5 |
1534 |
1531 |
1527,5 |
1524 |
1521 |
1514,5 |
1511,5 |
1508,5 |
2300 |
1607,6 |
1604,2 |
1600,8 |
1597,5 |
1594 |
1590,5 |
1587 |
1583,5 |
1580 |
1576,5 |
1573 |
1569,5 |
1566,5 |
1563 |
1559,5 |
2400 |
|
1656,5 |
1653 |
1649,5 |
1646 |
1642 |
1638,5 |
1635 |
1631,5 |
1628 |
1624 |
1620,5 |
1617 |
1613,5 |
1610 |
2500 |
|
|
1703,5 |
1699,8 |
1697 |
1693 |
1686 |
1685,5 |
1681,5 |
1677,5 |
1674 |
1670 |
1666,5 |
1662,5 |
1659 |
2600 |
|
|
|
1751 |
1747 |
1743 |
1739 |
1735 |
1731 |
1727 |
1723 |
1719 |
1715 |
1711 |
1707 |
2700 |
|
|
|
1799,5 |
1796 |
1791,5 |
1787 |
1783 |
1779 |
1774,5 |
1770,5 |
1766 |
1762 |
1758 |
1754 |
2800 |
|
|
|
|
1844 |
1839 |
1835 |
1830,5 |
1826 |
1821,5 |
1817 |
1813 |
1808 |
1804 |
1800 |
2900 |
|
|
|
|
1891 |
1886 |
1881 |
1877 |
1872 |
1867,5 |
1863 |
1858,5 |
1854 |
1849,5 |
1845 |
3000 |
|
|
|
|
1936,5 |
1932 |
1927 |
1922 |
1917,5 |
1912,5 |
1908 |
1903 |
1898,5 |
1894 |
1889 |
3100 |
|
|
|
|
1982 |
1977 |
1972 |
1967 |
1962 |
1957 |
1952 |
1947 |
1942 |
1637 |
1932 |
3200 |
|
|
|
|
2026,5 |
2021,5 |
2016 |
2011 |
2005,5 |
2000,5 |
1995,5 |
1990 |
1985 |
1980 |
1975 |
3.4 к е с т е –1800-ден 3200 °С дейін температуралар интервалындағы ОППИР-017Э пирометрдің жоғарғы шкаласының негізгі қателігін анықтау
Шкаланың тексерілетін белгісі t,°C |
Көрінетін температура tк,°C |
Түзету С ,°C |
Түзетуді есепке алғанда негізгі шкала бойынша температура мәндері t0түзету= = tк - С,°C |
Шкаланың тексерілетін белгісі бойынша пирометрдің көрсетуі tn,°C |
Негізгі қателік ∆,°C |
1800 |
|
|
|
|
|
1900 |
|
|
|
|
|
2000 |
|
|
|
|
|
2100 |
|
|
|
|
|
2200 |
|
|
|
|
|
2300 |
|
|
|
|
|
2400 |
|
|
|
|
|
2500 |
|
|
|
|
|
2600 |
|
|
|
|
|
2700 |
|
|
|
|
|
2800 |
|
|
|
|
|
2900 |
|
|
|
|
|
3000 |
|
|
|
|
|
3100 |
|
|
|
|
|
3200 |
|
|
|
|
|
3.5 к е с т е – ОППИР-017 пирометр үшін рұқсат етілген негізгі қателік (МЕСТ 8.130-74)
Модификациясы |
Шкала бойынша өлшеу шегі, °C |
Негізгі рұқсат етілген қателік, °C |
2 |
1200-2000 |
30 |
1800-3200 |
80 |
4 Зертханалық жұмыс. Потенциометрлердің әртүрлі типтерін оқып білу және тексеру
Жұмыстың мақсаты: КСП-2 автоматты потенциометрді тексерудің әдістемесін оқу және ПП-63 универсалды аспабымен жұмыс істеудің тәжірибелік дағдыларын алу.
4.1 Зертханалық жұмысқа тапсырма
- КСП-2 автоматты потенциометрді тексеруге арналған зертханалық стендті оқу;
- универсалды аспаптың – ПП-6 тасымалды потенциометрдің жұмыс режимдерін оқу;
- КСП-2 автоматты потенциометрі тексеруге тәжірибені өткізіңіз;
- тәжірибе нәтижелерін өңдеңіз;
- тексеру туралы қорытынды жасаңыз
4.2 Зертханалық қондырғының сипаты
Тәжірибелерді орындауға арналған зертханалық қондырғы 4.1 суретте көрсетілген және келесі аспаптардан тұрады:
1 –КСП-2 автоматты потенциометр;
2 –ПП-63 зертханалық потенциометр.
4.1 сурет – № 4 зертханалық 4.2 сурет –ПП-63 потенциометры
стенді
Класы 0,05 ПП-63 типті тасымалды потенциометр кернеулер мен термоЭҚК-терді компенсациялық әдісімен өлшеуге, техникалық термопараларды, пирометрліқ милливольметрлер мен автоматты потенциометрлерді тексеруге, баяу реттелетін тұрақты токтың көмегімен алуға негізделген.
ПП-63 зертханалық потенциометрдің бетті панелі 4.2 суретте көрсетілген. ПП-63 тасымалды потенциометр көмегімен КСП-2 автоматты потенциометрді тексеру үшін осы потенциометрдің құрылымы мен әрекет ету принципімен танысыңыз ([8], 148 б.).
4.2.1 ПП-63 потенциометрін жұмысқа дайындау.
4.2.1.1 Жұмыс алдында басқару және реттеу органдары келесі жағдайда болуы керек:
- ПИТАНИЕ аспап ажыратқышы ВЫКЛ күйде;
- потенциометрдің көректендіру көзін, реттелетін кернеу көзін, нормалды элемент пен гальванометрді ажыратқыштары - «В» күйінде (ішкі көректендіру көздерін қолданғанда) және «Н» күйінде (сыртқы көректендіру көздерін қолданғанда);
- В2 полярлық ажыратқышы «+» күйінде;
- ГРУБО және ТОЧНО батырмалары – бекітілмей тұрған күйде;
- В1 ажыратқышы - «И» күйінде.
Қалған басқару және реттеу органдары кез келген күйде болуы мүмкін. Жұмыс алдында механикалық корректор көмегімен гальванометр тілшесін нөлге орнатыңыз.
4.2.1.2 Потенциометрдің жұмыс тогын орнатыңыз:
- В1 ажыратқашты «К» күйіне орнатыңыз (жұмысшы токтың шамасын бақылау);
- ГРУБО батырмасы басылып тұрған кезде РАБОЧИЙ ТОК жоғарғы тұтқышты айналдыру жолымен гальванометр тілшігін нөлге орналастырыңыз, содан кейін ТОЧНО батырмасы басылып тұрған кезде РАБОЧИЙ ТОК төменгі тұтқышты айналдыру жолымен гальванометр тілшігін нөлге біржолата келтіріңіз;
4.2.2 Реттелетін басқа кернеу көзі болмаған кезде автоматты потенциометрді тексеруге ПП-63 потенциометрді қолдану.
4.2.2.1 Тексерілетін аспапты «X» қысқыштарға қосыңыз;
4.2.2.2 РОД РАБОТ ажыратқашын өлшеу шегіне сәйкес (25, 50 немесе 100 мВ) ПОВЕРКА күйіне орнатыңыз;
4.2.2.3 В3 желі ажыратқышын тексерілетін аспап шкаласында көрсетілген сызыққа сәйкес күйде орнатыңыз (автоматты потенциометрлерді тексергенде «0» күйіне);
4.2.2.4 В1 ажыратқышты «И» күйіне орнатыңыз (өлшеу режимі);
4.2.2.5 Реостаттың НАПРЯЖЕНИЕ тұтқыштарын айналдырып (жоғарғы тұтқышымен – өрескел, төменгі тұтқышымен – баяу) аспап көрсеткішін КСП-2 автоматты потенциометр шкаласының тексерілетін белгісіне баяу орнатыңыз;
Тексерілетін КСП-2 потенциометрге ПП-63 реттелетін кернеу көзінен түсетін кернеуді өлшеңіз:
- реохордтың R1 және R2 тұтқыштары көмегімен өлшенетін кернеудің күтілген мәнін орнатыңыз;
- ГРУБО батырмасы басылған кезде айтылған тұтқыштарды айналдырып гальванометр көрсеткішін нөлге орнатыңыз;
- ТОЧНО батырмасын басып реохордтың айтылған тұтқыштарын айналдырып қайтадан гальванометр көрсеткішін нөлге орнатыңыз.
Өлшенетін кернеудің мәні П1 шектердің ажыратқышында орнатылған көбейткішке көбейтілген R1 және R2 реохорд шкалаларының көрсеткіштерінің қосындысына тең болады.
4.2.3 КСП-2 автоматты потенциометр.
Автоматты потенциометр автоматты емес потенциометрлерде орындалатын қолмен жасайтын әрекеттерсіз термоЭҚК-ін компенсациялық өлшеулерге негізделген.
4.3 Зертханалық жұмысты орындау тәртібі
Осы зертханалық жұмыста қолданылатын аспаптардың сұлбалары және құрылымдарымен танысқаннан кейін келесі операцияларды орындаңыз:
4.3.2 Зертханалық стендтте сыртқы бақылау жүргізу;
4.3.3 КСП-2 тексерілетін автоматты потенциометрге ПП-63 тасымалдау үлгілі потенциометрді қосыңыз;
4.3.4 Зертханалық стендті желіге қосыңыз (ең кемінде 5 мин.қыздыру керек);
4.3.5 ПП-63 потенциометрдің жұмыс тогын орнатыңыз (4.2.1 п. қараңыз);
4.3.6 Өлшеулер өткізу алдында тексеру хаттамасын толтырыңыз (4.1 кестені қараңыз):
- «Шкаланың тексерілетін мәні» тік жолына КСП-2 шкаланың Т тексерілетін нүктелерін жазыңыз;
- потенциометрдің бөліктендіру кестесінен шкаланың цифрленген мәндеріне сәйкес термоЭҚК мәндерін табыңыз;
- шыны сұйықтық термометр көмегімен Тхс суық дәнекерлеушілерінің температурасын өлшеңіз (бөлменің температурасын);
- потенциометрдің бөліктендіру кестесінен суық дәнекерлеушілерінің температурасына сәйкес термоЭҚК мәндерін табыңыз;
- термоЭҚК мәндерінің айырмашылығын есептеп оларды тексеру хаттамасына жазыңыз
.
4.3.7 КСП-2 автоматты потенциометрдің негізгі қателіктерін анықтаңыз; ол үшін 4.2.2 п. қараңыз, онда өлшенетін кернеудің күтілген мәні ретінде мәні қолданылады; тексеру хаттамасында «Үлгілі потенциометрдің термоЭҚК мәні» толтырыңыз.
Негізгі қателікті анықтау шкаланың барлық цифрленген белгілерінде орындалады:
1) негізгі абсолютті қателік
- өлшенетін шаманың өсетін мәндерінде, ºС
- өлшенетін шаманың кемитін мәндерінде, ºС
2) негізгі келтірілген қателік
- өлшенетін шаманың өсетін мәндерінде, %- өлшенетін шаманың кемитін мәндерінде, %
4.3.8 КСП-2 көрсетулерінің (В) вариацияларын анықтау.
Шкаланың әр көрсетуі үшін вариация келесідей есептеледі: өлшенетін шаманың өсетін және кемитін мәндеріндегі көрсетулердің айырмасы ретінде
В= Е1-Е2 , мВ ,
В=(Е1-Е2)∙К , ºС,
мұндағы K=(Tmax-Tmin)/(Emax-Emin).
Ескерту: потенциометрдің ішкі элементтерін қарағанда келесіні ескеру керек: егер де потенциометр желіге қосылған болса, онда сұлба элементтері жоғарғы – қауіпті кернеуде болады!
4.1 к е с т е - Температура 0-ден 600 °С дейін болғандағы КСП-2 автоматты потенциометр қателігін анықтау
Тексеру хаттамасы Тексеру мерзімі_____________ж. Ауд._______ ________ типті автоматты потенциометрды тексеру Зауыт № _________ Өлшеу шектері ______-дан _______дейін Бөліктену __________________ Рұқсат етілген қателік __________
|
4.4 Есеп беру құрамы
Есеп беру келесілерден тұрады:
- жұмыстың мақсаты;
- зертханалық стенд сұлбасы;
- өлшеу құралдарының техникалық сипаттамалары;
- есептелген мәліметтері бар тексеру хаттамасы;
- жұмыс бойынша қорытынды.
4.5 Бақылау сұрақтары
4.5.1 ТермоЭҚК-ні өлшеудің компенсациялық әдісі.
4.5.2 Жұмыс тоғының тұрақты күші бар потенциометрдің сұлбасы.
4.5.3 Жұмыс тоғының айнымалы күші бар потенциометрдің сұлбасы.
4.5.4 ПП-63 тасымалды потенциометрдің жұмыс түрлері.
4.5.5 ПП-63 бет панелінің құрамы.
4.5.6 КСП-2 автоматты потенциометрді тексеру әдістемесі.
4.5.7 КСП типті автоматты потенциометрдің принципиалды сұлбасы.
4.5.8 ПП-63 типті зертханалық потенциометрдің принципиалды сұлбасы.
4.5.9 Автоматты потенциометрлерде термопараның бос шеттерінің температурасына түзету қалай орындалады?
4.5.10 Тексерілетін потенциометрлердің қателіктерін анықтауға қолданылатын үлгілі аспаптар қандай талаптарға сай болуы керек?
5 Зертханалық жұмыс. Манометрлердің әртүрлі типтерін оқу және тексеру
Жұмыстың мақсаты: қысымды өлшеу әдістері мен манометрлерді тексеру әдістемесін оқу.
5.1 Зертханалық жұмысқа тапсырма
- МП-60 жүкпоршенді манометр құрылысы мен әрекет ету принципімен танысыңыз;
- үлгілі МП-60 жүкпоршенді манометр көмегімен үлгілі құбырлы серіппелі манометрді тексеру әдістемесін оқыңыз;
- үлгілі құбырлы серіппелі манометрді тексеруін орындаңыз;
- үлгілі құбырлы серіппелі манометр көмегімен техникалық құбырлы серіппелі манометрді тексеру әдістемесін оқыңыз;
- техникалық құбырлы серіппелі манометрді тексеруін орындаңыз;
- тәжірибелер нәтижелерін өңдеңіз;
- тексеру туралы қорытынды жасаңыз.
5.2 Зертханалық қондырғыны сипаттау
Тәжірибелерді өткізуге арналған зертханалық стенд 5.1 суретте көрсетілген. Манометрлерді тексеруге арналған стенд көрсететін және өздігінен жазатын манометрлерді тексеруге арналған үлгілі МП-60 жүкпоршеньді манометрден (1) тұрады. Тексерілетін (2,3) манометрлер стендте үлгілі манометрге қосылған.
МП-60 жүкпоршеньді манометрдің сұлбасы 5.2 суретте көрсетілген. Аспаптың негізгі элементтері келесі: 1 жүк колонкасы және оған ысылған жүк тарелкасы бар 2 поршень, тарелкада калибрленген 3 жүктер орнатылады. Поршень мен жүктердің қосынды салмағына тең қысым тексерілетін 4 және 9 манометрлерге аспап қуысын толтырған трансформаторлық май арқылы беріледі. 5,8 және 11 инелі вентильдер манометр мен колонкаларды ағытып тастау үшін қолданылады. Колонканы маймен толтыру 6 маховикпен айналдырылатын 7 бұрандалы штокпен орындалады.
Калибрленген жүктер 1-ден 40 кгс/см2 дейін аралығындағы 1 кгс/см2 және 5 кгс/см2 қадамымен қысым мәндерін алуға мүмкіндік береді.
5.1 сурет –№ 5 зертханалық стенд
5.2.1 МП-60 жүкпоршенді манометрмен жұмыс істеу тәртібі.
Тексерілетін манометрдің шкаласының кейбір мәніне сәйкес қысымды жасау үшін келесі операцияларды орындау қажет:
1) Орнататын винттарды бұрау арқылы аспапта үлгілі манометрді денгейі бойынша орнатады. 10 вентильді ашып, сағат тілге қарама қарсы бағыттас 6 маховик көмегімен аспап қуысы маймен толтырылады.
2) 10 вентильді жабыңыз. 11 вентиль және тексерілетін манометр қосылған 5 немесе 8 штуцерлердің вентилін ашыңыз.
3) 2 поршень тарелкасына тексерілетін манометр шкаласының мәніне сәйкес жүктер санын салады. 6 маховикті сағат тілі бағыты бойынша айналдырып 2 поршеньді теңестірілген күйге келтіреді. Осы кезде поршеннің бату тереңдігі оның бос жүруі жартысына тең болуы керек.
5.2 сурет – МП-60 жүкпоршеньді манометрдің сұлбасы
МП-60 манометрінің негізгі рұқсат етілген қателігінің шегі 0,2% .
4) 2 поршеньді қолмен сағат тілінің бағытына қарсы айналдырады, поршеньнің айналу кезінде тексерілетін аспаптың көрсетулерін санап шығарып отырады.
5) Манометрді тексеру аяқталғаннан кейін маховикті айналдыру жолымен аспап қуысындағы қысымды нөлге дейін азайтып, жүктерді алып тастайды.
5.3 Жұмысты орындау тәртібі
5.3.1 Стендте орнатылған аспаптар құрылысы мен әрекет ету принциптерін оқыңыз. Артық қысымды өлшеуге негізделген көрсететін және өздігінен жазатын аспаптар өлшеу аспаптар мен өлшемдерді тексеру әдістері мен құралдары арқылы қолданыстағы мемлекеттік стандарттар мен инструкцияларға сәйкес тексеріледі.
5.3.2 Тексеру кезінде келесідей шарттар орындалуы керек:
- қоршаған ауаның температурасы мен ылғалдығы сәйкесінше t=20 ºC; W=60-80% тең болуы керек;
- вибрация (шайқалу) себебінен аспаптың көрсеткіш тербелісінің шегі осы аспапқа стандартта орнатылған рұқсат етілген шамадан аспауы керек;
- аспап қысым тудыратын құрылғыға қосылып жұмыс күйінде болуы керек;
- қысымды жасайтын құрылғы қысымды баяу жоғарылатуға және төмендетуге мүмкіндік беруі керек, сонымен бірге аспаптар өлшеулердің жоғарғы шегіне тең қысымда болған кезде және көрсетулерді есептеген кезде қысым тұрақты болатынын қамтамасыздандыруы керек.
5.3.3 Тексерілетін манометрлердің қателіктерін анықтау.
5.3.3.1 8 вентильмен қосылатын тексерілетін үлгілі құбырлы серіппелі 9 манометрдің қателігін анықтау.
Тексеру үшін жүкпоршеньді МП-60 манометр қолданылады. Ол үшін 11 вентильмен 1 колонканы қосып үлгілі құбырлы манометрді қосамыз.
Калибрленген жүктердің санын өзгерте отырып және әр сайын жүгі бар поршеньді теңестірілген күйге келтіріп, үлгілі құбырлы серіппелі манометрдің көрсетулерін жазып алыңыз. Қысым максималды мәніне жеткен кезде тексерілетін манометрді 5 минуттай осы күйде ұстап тұрады. Тәжірибені екі рет қысым жоғарлағанда және төмендегенде орындаңыз. Нәтижені 5.1 кестеге жазыңыз.
Қысымдардың барлық өлшенген мәндерін МПа бірліктеріне көшіріңіз ([4] қараңыз ).
Тексерілетін манометрдің негізгі қателіктерінің мәндерін анықтаңыз:
- абсолютті қателік, МПа
Хi – Хд , (5.1)
- келтірілген қателік, %
, (5.2)
мұндағы - тексерілетін манометр шкаласының максималды және минималды мәндері, МПа.
Тексерілетін манометрді қолдануға жарайтыны туралы қорытынды жасаңыз.
5.3.3.2 Техникалық құбырлы манометрді (4) тексеру үшін үлгілі құбырлы манометрді өшіріп 5 вентильмен техникалық манометрді қосыңыз.
Тексеру үшін алдыңғы тәжірибеде қосылған 9 үлгілі құбырлы манометр қолданылады. Тексеруді өткізу үшін 11 вентильмен манометрдің жүкпоршеньді манометрдің 1 колонкасын өшіріңіз.
Тексеруді үлгілі және тексерілетін манометрлердің көрсетулерін салыстыру жолымен орындайды; салыстыруды тексерілетін манометрдің шкаласының 5-10 белгілерінде өткізеді, осы белгілер үшін әуелі қысымның ұлғаю содан кейін төмендеу кезіндегі салыстыру жүргіземіз. Шкаланың соңғы белгісіне жеткенде тексерілетін манометр 5 минут осы қысымда болып қалады; оның мақсаты - соңынан қысым төмендегенде сезгіш элементтің тығыздалу әрекетін анықтау үшін қажет. Нәтижені 5.2 кестеге жазыңыз.
Қысымдардың барлық өлшенген мәндерін МПа бірліктеріне көшіріңіз ([4] қараңыз ).
Тексерілетін манометрдің негізгі қателіктерінің мәндерін (5.1), (5.2) формулаларымен анықтаңыз.
Тексерілетін манометрді қолдануға жарайтыны туралы қорытынды жасаңыз.
5.4 Есеп беру құрамы
Есеп беру келесіден тұрады:
- жұмыстың мақсаты;
- зертханалық стендтің сұлбасы;
- өлшеу құралының техникалық сипаттамалары;
- есептеулер мәліметтері бар тексеру хаттамасы;
- жұмыс бойынша қорытынды.
1 тексеру хаттамасы
№_________ тексерілетін үлгілі құбырлы манометр №______ үлгілі аспап
Өлшеу шегі _____-дан_____ дейін Өлшеу шегі _____-дан_____дейін
Бөліктеу бағасы_________ Бөліктеу бағасы _________
Дәлдік класы_______ Дәлдік класы _________
5.1 к е с т е - Үлгілі құбырлы манометрді тексеру
Үлгілі жүкпоршеньді манометрдің көрсетулері |
Тексерілетін құбырлы манометрдің көрсету-лері (1 тәжірибе) |
Тексерілетін құбырлы манометрдің көрсету-лері (1 тәжірибе) |
Тексерілетін құбырлы манометрдің көрсету-лері (2 тәжірибе) |
|
Тексерілетін құбырлы манометр-дің көрсетулері (2 тәжірибе) |
|||||||||||||
кгс/см2 |
МПа |
қысым жоғарлағанда |
қысым төмендегенде |
қысым жоғарлағанда |
қысым төмендегенде |
|||||||||||||
шк. бірлігі |
МПа |
МПа |
% |
шк. бірлігі |
МПа |
МПа |
% |
шк. бірлігі. |
МПа |
МПа |
% |
шк. бірлігі |
МПа |
МПа |
% |
|||
Хд |
Хд |
Хi |
Хi |
∆ |
|
Хi |
Хi |
∆ |
|
Хi |
Хi |
∆ |
|
Хi |
Хi |
∆ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 тексеру хаттамасы
№_________ тексерілетін техникалық құбырлы манометр №______ үлгілі аспап
Өлшеу шегі _____-дан_____ дейін Өлшеу шегі _____-дан_____дейін
Бөліктеу бағасы_________ Бөліктеу бағасы еления_________
Дәлдік класы_______ Дәлдік класы _________
5.2 к е с т е - Техникалық құбырлы манометрді тексеру
Үлгілі құбырлы манометрдің көрсетулері |
Тексерілетін құбырлы манометрдің көрсету-лері (1 тәжірибе) |
Тексерілетін құбырлы манометрдің көрсету-лері (1 тәжірибе) |
Тексерілетін құбырлы манометр-дің көрсетулері (1 тәжірибе) |
Тексерілетін құбырлы манометр-дің көрсетулері (1 тәжірибе) |
||||||||||||||
|
шк. бірлігі |
МПа |
қысым жоғарлағанда |
қысым төмендегенде |
қысым жоғарлағанда |
қысым төмендегенде |
||||||||||||
|
МПа |
МПа |
% |
|
МПа |
МПа |
% |
|
МПа |
МПа |
% |
|
МПа |
МПа |
% |
|||
Хд |
Хд |
Хд |
Хi |
Хi |
∆ |
|
Хi |
Хi |
∆ |
|
Хi |
Хi |
∆ |
|
Хi |
Хi |
∆ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5.5 Бақылау сұрақтары
5.5.1 Қысымды өлшеу туралы жалпы мәліметтер.
5.5.2 Қысым түрлері.
5.5.3 Қысым өлшеу деформациялық құралдарының сезгіш элементтері.
5.5.4 Қысым өлшеу деформациялық құралдары. Әрекет принциптері мен сұлбалары.
5.5.5 Пьезоэлектрлік өлшеу қысым түрлендіргіштері.
5.5.6 Дифференциалды-трансформаторлық өлшеу қысым түрлендіргештері.
5.5.7 Сильфонды дифманометрлер.
5.5.8 МП-60 жүкпоршеньді манометрдің әрекет принципі.
6 Зертханалық жұмыс. Нормалдау түрлендіргіштерді оқу және сынау
Жұмыстың мақсаты: термоэлектр түрлендіргіштер мен кедергі термотүрлендіргіштер мен бірге жұмыс істейтін нормалдау түрлендіргіштерді тексеру әдістемесін оқу.
6.1 Зертханалық жұмысқа тапсырма
- НП-ТЛ-1М және НП-СЛ1-М нормалау түрлендіргіштерді оқуға негізделген зертханалық стендпен танысыңыз;
- НП-ТЛ-1М және НП-СЛ1-М нормалау түрлендіргіштерді тексеру әдістемесін оқыңыз;
- НП-ТЛ-1М және НП-СЛ1-М нормалау түрлендіргіштерді бөліктеуін орындаңыз;
- тәжірибелер нәтижелерін өңдеңіз;
- тексеру туралы қорытынды жасаңыз.
6.2 Зертханалық қондырғыны сипаттау
Унифицирленген түрлендіргіштерді тексеру келесі жолымен орындалады: жұмыс диапазоны шектерінде өлшенетін параметрдің мәндері түрлендіргіш кірісінде орнатылып, содан кейін шығудағы ток сигналы түрлендіргіштің идеалды статикалық сипаттамасына сәйкес есептеу мәнімен салыстырылады. Түрлендіргішті бөліктеу үшін түрлендіргіштің шығудағы ток сигналының өлшенетін параметр мәнінен статикалық тәуелділігі табылады.
Түрлендіргіштерді тексеру және бөліктеуге арналған қондырғы құрамында (6.1 суретті қараңыз) НП-ТЛ1-М (1); НП-СЛ1-М (2). Түрлендіргіштер бар. Түрлендіргіштерден басқа қондырғыда НП-ТЛ1-М және НП-СЛ1-М түрлендіргіштерге кіріс сигналдарын жасауға негізделген сәйкесінші реттелетін кернеу көзі ИРН-64 (3) және кедергі магазины МСР-63 (4) бар.
Зертханалық стендтің құрылымдық сұлбасы 6.2 суретте көрсетілген. Түрлендіргіштердің шығу тогы 10 Ом тең кедергідегі түсу кернеу бойынша анықталады. Бұл кернеу (5) цифрлік вольтметр көмегімен өлшенеді, осы вольтметр тағыда ИРН-64 (3) сигналын өлшеуге қолданылады. Түрлендіргіштердің шығу бөлігіне 10 Ом кедергіден басқа қосымша кедергі және (6) бақылау миллиамперметр қосылған (жүктеменің қосынды кедергісі 2,0 Ом болуы керек). (8) ауыстырып қосқыш (5) цифрлік вольтметрді (3) реттелетін сигнал көзіне немесе түрлендіргіштердің біреуінің шығысына қосуға негізделген. Коректендіру кернеуі (9) ажыратқыш арқылы зертханалық автотрансформатор және (10) вольтметр бойынша бақыланатын түрлендіргіштерге беріледі.
6.1 сурет –№ 6 зертханалық стенд
6.2 сурет – Зертханалық стендтің құрылымдық сұлбасы
6.3 Жұмысты орындау тәртібі
6.3.1 ТХК 0-600 °С бөліктенуі бар НП-ТЛ1-М түрлендіргішті тексеру.
Термопараның бос шеттерінің ЭҚК-ін есепке алу үшін бөлмедегі термометрмен қоршаған ауаның температурасын өлшеңіз. ХК бөліктендіру кесте (Б қосымшадағы, Б.3 кесте) бойынша сәйкес бөліктенуі бар термопараның бөлме температурасындағы кернеу мәнін табыңыз. Түзетудің осы кернеу мәнін ТХК 0-600 °С бөліктенудің әр тексерілетін нүктесі үшін 6.1 кестеде көрсетілген ЭҚК мәнімен алгебралық қосыңыз.
6.1 к е с т е –НП-ТЛ1-М түрлендіру функциялары
Тексерілетін нүктелер |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
Шығыс сигналы (мА) |
0,0 |
1.0 |
2,0 |
3,0 |
4,0 |
5,0 |
Кіріс сигналы (мВ) |
0,0 0 |
10,03 |
24,01 |
37,9 |
53,42 |
68,14 |
Реттелетін кернеу көзі көмегімен аспап кірісінде алты тексерілетін нүктелерге сәйкес кіріс кернеуінің мәні орнатылады (суық дәнекерленушілердің температурасына түзетуін есепке алып, 6.1 кестені қараңыз). Көрсетулерді тіркеу НП-ТЛ 1-М кірісіндегі кернеудің көтерілуі (тура қадам) және төмендеуі (кері қадам) кезінде орындалады, нәтижелер 6.3 кестеге – тексеру хаттамасының кестесіне жазылады. Тексеру хаттамасын құрастырып, оған алынған нәтижелерді жазыңыз (6.3 кестені қараңыз).
Түрлендіргішті тексеру үшін кіріс кернеудің мәндерін тізбектеп орнатып барлық нүктелерде түрлендіргіш қателіктерін анықтаңыз.
Өлшеу шектерінің кез келген нүктесінде түрлендіргіштің қателігі келесі формуламен анықталады
, (6.1)
, (6.2)
мұнда I1, I2 – түрлендіргіштің шығысындағы тоқ мәні;
∆I - түрлендіргіш шығысындағы тоқтың өзгеру диапазоны;
Iр – тексерілетін нүктедегі кестелік мәніне сәйкес түрлендіргіштің шығысында есептелетін ток мәні.
Көрсетілген нүктелердегі қателік шамасы аспаптың дәлдік класымен анықталатын негізгі рұқсат етілген қателік шегінен (1 % тең болатын) аспауы керек.
6.3.2 НП-ТЛ 1-М түрлендіргішті бөліктендіру.
Түрлендіргішті бөліктендіру түрлендіру диапазонының шектік нүктелерімен бірге 8 нүктеде жүргізіледі. Шығыс токтың өлшемі таңда алынған 8 нүктеде 6.3.1 тармағына сәйкес орындалып 6.4 кестесіне жазылады. Осы кестеде Е мәндері А қосымшасына сәйкес жазылады.
Түрлендіргішті бөліктендіру нәтижелері негізінде Iорта=f(Т) статикалық сипаттамасы құрылады және оның сызықтығы анализденеді.
6.3.3 Гр23 бөліктенуі бар НП-СЛ-1-М түрлендіргішін тексеру.
Түрлендіргішті тексеру НП-ТЛ1-М түрлендіргішті тексеру тәртібі бойынша (6.3.1 тармағын қараңыз) орындалады. Айырмашылығы тек қана келесіде: НП-СЛ-1-М тексергенде термометрдің эквиваленті ретінде МСР-60М кедергі магазині қолданылады. Кедергі шамасы Гр 23 (0-100 °С) үшін 6.2 кестесіне сәйкес қойылады.
6.2 к е с т е –НП-ТС1-М түрлендіру функциялары
Тексерілетін нүктелер |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
Шығыс сигналы (мА) |
0,0 |
1.0 |
2,0 |
3,0 |
4,0 |
5,0 |
Кіріс сигналы (Om) |
53,00 |
57,52 |
62,031 |
66,55 |
71,06 |
75,58 |
НП-СЛ-1-М негізгі қателігін анықтау 6.3.1 п. сәйкес орындалады.
6.3.4 НП-СЛ1-М түрлендіргішін бөліктендіру.
Түрлендіргіштің статикалық сипаттамасын алу үшін оның кірісінде (8 нүктеде) кедергі мәндері орнатылады. Шығыс тогының шамасын бақылау 10 Ом кедергідегі түсу кернеуі бойынша іске асады. Түрлендіргіштің көрсеткіші кіріс кедергінің жоғарылауы және төмендеуі кезінде алынады. Шығыс тогының өлшемі таңдап алынған 8 нүктеде 6.3.3 тармағына. сәйкес алынады және 6.6 кестесіне жазылады. Осы кестеде R мәндері Б қосымшасына сәйкес жазылады.
Бөліктендіру нәтижелері негізінде Iорта = f(Т) сипаттамасы құрылып және оның сызықтығы талқыланады.
6.4 Есеп беру құрамы
Жұмыс бойынша есеп беру келесілерден тұрады:
- жұмыстың қысқаша мазмұны және әрбір түрлендіргіштің құрылымдық сұлбасы;
- түрлендіргіштерді тексеру және бөліктендіру хаттамалары;
- түрлендіргіштердің статикалық сипаттамаларының сызбалары;
- түрлендіргіштерді тексеру және бөліктендіру қорытындысы бойынша тұжырым жасау.
6.5 Бақылау сұрақтары
6.5.1 Нормалау түрлендіргіштердің міндеті.
6.5.2 Жұмыс токтың ауыспалы күші бар компенсациялық әдістің сұлбасы.
6.5.3 НП-ТЛ1-М және НП-СЛ1-М нормалау түрлендіргіштерінің құрылысы мен әрекет ету принциптері.
6.5.4 НП-ТЛ1-М және НП-СЛ1-М түрлендіргіштер кірісіндегі көпір сұлбасының міндетін айтыңыз.
6.5.5 Нормалау түрлендіргіш сұлбасындағы кері байланыстың міндеті.
6.5.6 Кедергі термотүрлендіргіштері, типтері және сипаттамалары.
6.5.7 Кедергі термотүрлендіргіштерді үшсымды қосу сұлбасы.
6.3 к е с т е - НП-ТЛ1-М түрлендіргішін тексеру хаттамасы
(гр. ХК 0-600 °С)
Тексерілетін нүктенің № |
Кесте бойынша термоЭҚК |
Суық дәнекерлену-шілердің температурасы |
Суық дәнекерл. Темпераурасының термоЭҚК |
ТермоЭҚК айырмашылығы |
Есептелетін тоқтың мәні |
Тәжірибедегітоқтың мәні |
Қателік |
|||
Тура жүріс |
Кері жүріс |
Тура жүріс |
Кері жүріс |
|||||||
|
Е |
txc |
Еxc |
Еn=Е-Ехс |
Iр |
I1 |
I2 |
1 |
2 |
|
|
мВ |
°С |
мВ |
мВ |
мА |
мА |
мА |
% |
% |
|
1 |
0 |
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
2 |
10,03 |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
3 |
24,01 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
4 |
37.9 |
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
5 |
53.42 |
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
6 |
68.14 |
|
|
|
5 |
|
|
|
|
6.4 к е с т е - НП-ТЛ1-М түрлендіргішін бөліктендіру хаттамасы
Гр.ХК 0-600 °С)
Нүкте № |
Темпера-тура |
Кесте бойынша термоЭҚК |
КелтірілгентермоЭҚК |
Токтың тәжірибелік мәндері |
||
Тура жүріс |
Кері жүріс |
Орташа мәні |
||||
|
t |
Е |
Ер = Е - Ехс |
I1 |
I2 |
Iоpта |
|
°С |
мВ |
мВ |
мА |
мА |
мА |
1 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
6 |
|
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
6.5 к е с т е - НП-СЛ1-М (Гр-23) түрлендіргішін тексеру хаттамасы
Нүкте № |
Кесте бойынша |
Есептелген тоқ мәні |
Тоқтың тәжірибелік мәндері |
Қателік |
||
Тура жүріс |
Кері жүріс |
Тура жүріс |
Кері жүріс |
|||
|
R |
iр |
i1 |
i2 |
1 |
2 |
|
Ом |
мА |
мА |
мА |
% |
% |
1 |
53,00 |
0 |
|
|
|
|
2 |
57,12 |
1 |
|
|
|
|
3 |
62,03 |
2 |
|
|
|
|
4 |
66,65 |
3 |
|
|
|
|
5 |
71,06 |
4 |
|
|
|
|
6 |
75,58 |
5 |
|
|
|
|
6.6 к е с т е - НП-СЛ1-М түрлендіргішті бөліктендіру хаттамасы
(Гр23, 0 - 100 0С)
Нүкте № |
Темпера-тура |
Бөліктендіру кесте бойынша кедергі |
Тоқтың тәжірибелік мәні |
||
Тура жүріс |
Кері жүріс |
Орташа мәні |
|||
|
t |
Rбөл |
I1 |
I2 |
Icp |
|
°С |
Ом |
мА |
мА |
МА |
1 |
0 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
6 |
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
|
8 |
100 |
|
|
|
|
А қосымшасы
Бос ұштарының температурасы 0°С болғандағы бөліктендіру кестелері
А.1 к е с т е – ПП стандартты бөліктендіруі бар ТПП типті термоэлектртүрлендір-гіштің термо-ЭҚК, мВ (МЕСТ 3044-74)
°С |
0 |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
0 |
0,000 |
0,006 |
0,011 |
0,017 |
0,022 |
0,028 |
0,033 |
0,039 |
0,044 |
0,050 |
10 |
0,055 |
0,061 |
0,067 |
0,072 |
0,078 |
0,084 |
0,090 |
0,095 |
0,101 |
0,107 |
20 |
0,112 |
0,118 |
0,124 |
0,131 |
0,137 |
0,143 |
0,149 |
0,155 |
0,161 |
0,167 |
30 |
0,173 |
0,179 |
0,186 |
0,192 |
0,198 |
0,204 |
0,21 |
0,216 |
0,222 |
0,228 |
40 |
0,234 |
0,241 |
0,247 |
0,254 |
0,26 |
0,267 |
0,273 |
0,28 |
0,286 |
0,293 |
50 |
0,299 |
0,306 |
0,312 |
0,319 |
0,325 |
0,332 |
0,338 |
0,345 |
0,351 |
0,358 |
60 |
0,364 |
0,371 |
0,379 |
0,385 |
0,392 |
0,398 |
0,405 |
0,412 |
0,418 |
0,425 |
70 |
0,432 |
0,439 |
0,446 |
0,452 |
0,459 |
0,466 |
0,473 |
0,48 |
0,487 |
0,493 |
80 |
0,5 |
0,507 |
0,515 |
0,522 |
0,529 |
0,536 |
0,543 |
0,55 |
0,558 |
0,564 |
90 |
0,571 |
0,579 |
0,586 |
0,593 |
0,600 |
0,608 |
0,615 |
0,622 |
0,629 |
0,637 |
100 |
0,643 |
0,651 |
0,658 |
0,666 |
0,673 |
0,681 |
0,688 |
0,696 |
0,703 |
0,71 |
110 |
0,717 |
0,725 |
0,733 |
0,74 |
0,748 |
0,755 |
0,763 |
0,77 |
0,778 |
0,78 |
120 |
0,792 |
0,8 |
0,808 |
0,816 |
0,823 |
0,831 |
0,838 |
0,846 |
0,864 |
0,861 |
130 |
0,869 |
0,877 |
0,885 |
0,892 |
0,9 |
0,916 |
0,923 |
0,923 |
0,931 |
0,939 |
140 |
0,947 |
0,954 |
0,963 |
0,97 |
0,978 |
0,986 |
0,994 |
1,002 |
1,01 |
1,017 |
150 |
1,026 |
1,033 |
1,041 |
1,049 |
1,057 |
1,065 |
1,073 |
1,081 |
1,089 |
1,097 |
160 |
1,106 |
1,113 |
1,121 |
1,129 |
1,137 |
1,146 |
1,154 |
1,162 |
1,17 |
1,178 |
170 |
1,187 |
1,194 |
1,202 |
1,21 |
1,219 |
1,227 |
1,235 |
1,243 |
1,251 |
1,26 |
180 |
1,269 |
1,276 |
1,284 |
1,293 |
1,301 |
1,309 |
1,317 |
1,325 |
1,334 |
1,345 |
190 |
1,352 |
1,359 |
1,367 |
1,376 |
1,384 |
1,392 |
1,401 |
1,409 |
1,418 |
1,427 |
200 |
1,436 |
1,444 |
1,452 |
1,46 |
1,468 |
1,477 |
1,485 |
1,494 |
1,503 |
1,512 |
210 |
1,521 |
1,529 |
1,539 |
1,545 |
1,553 |
1,563 |
1,572 |
1,58 |
1,588 |
1,597 |
220 |
1,606 |
1,615 |
1,624 |
1,64 |
1,649 |
1,668 |
1,667 |
1,675 |
1,675 |
1,683 |
230 |
1,692 |
1,701 |
1,71 |
1,719 |
1,727 |
1,735 |
1,745 |
1,754 |
1,762 |
1,77 |
240 |
1,779 |
1,788 |
1,797 |
1,806 |
1,814 |
1,823 |
1,832 |
1,841 |
1,86 |
1,858 |
250 |
1,867 |
1,875 |
1,884 |
1,893 |
1,902 |
1,911 |
1,92 |
1,929 |
1,938 |
1,946 |
260 |
1,955 |
1,963 |
1,972 |
1,981 |
1,99. |
1,999 |
2,008 |
2,017 |
2,026 |
2,035 |
270 |
2,044 |
2,052 |
2,061 |
2,07 |
2,079 |
2,088 |
2,097 |
2,106 |
2,115 |
2,124 |
280 |
2,133 |
2,142 |
2,151 |
2,16 |
2,169 |
2,178 |
2,187 |
2,196 |
2,205 |
2,214 |
290 |
2,223 |
2,223 |
2,242 |
2,251 |
2,259 |
2,568 |
2,277 |
2,286 |
2,895 |
2,304 |
300 |
2,314 |
2,323 |
2,333 |
2,342 |
2,351 |
2,36 |
2,369 |
2,378 |
2,387 |
2,396 |
310 |
2,406 |
2,415 |
2,424 |
2,433 |
2,442 |
2,452 |
2,461 |
2,47 |
2,479 |
2,489 |
320 |
2,496 |
2,507 |
2,516 |
2,525 |
2,534 |
2,544 |
2,553 |
2,562 |
2,572 |
2,582 |
330 |
2,591 |
2,6 |
2,61 |
2,618 |
2,627 |
2,636 |
2,654 |
2,655 |
2,665 |
2,675 |
340 |
2,684 |
2,693 |
2,702 |
2,711 |
2,72 |
2,729 |
2,738 |
2,748 |
2,758 |
2,768 |
350 |
2,777 |
2,787 |
2,796 |
2,805 |
2,814 |
2,823 |
2,834 |
2,842 |
2,852 |
2,862 |
А қосымшаның жалғасы
А.1кестенің соңы
360 |
2,871 |
2,881 |
2,89 |
2,899 |
2,908 |
2,917 |
2,927 |
2,936 |
2,946 |
2,956 |
370 |
2,965 |
2,975 |
2,984 |
2,994 |
3,003 |
3,012 |
3,022 |
3,031 |
3,040 |
3,050 |
380 |
3,060 |
3,069 |
3,068 |
3,088 |
3,098 |
3,107 |
3,117 |
3,126 |
3,135 |
3,144 |
390 |
3,154 |
3,163 |
3,172 |
3,182 |
3,192 |
3,202 |
3,212 |
3,212 |
3,23 |
3,239 |
400 |
3,249 |
3,258 |
3,267 |
3,277 |
3,287 |
3,297 |
3,307 |
3,316 |
3,326 |
3,335 |
410 |
3,345 |
3,354 |
3,363 |
3,372 |
3,382 |
3,382 |
3,402 |
3,412 |
3,422 |
3,431 |
420 |
3,44 |
3,45 |
3,459 |
3,468 |
3,478 |
3,487 |
3,497 |
3,507 |
3,517 |
3,527 |
430 |
3,536 |
3,546 |
3,556 |
3,565 |
3,574 |
3,583 |
3,593 |
3,603 |
3,613 |
3,623 |
440 |
3,633 |
3,642 |
3,652 |
3,661 |
3,671 |
3,68 |
3,69 |
3,7 |
3,71 |
3,72 |
450 |
3,73 |
3,739 |
3,749 |
3,758 |
3,767 |
3,776 |
3,786 |
3,796 |
3,806 |
3,816 |
460 |
3,826 |
3,836 |
3,846 |
3,855 |
3,864 |
3,873 |
3,883 |
3,893 |
3,903 |
3,913 |
470 |
3,923 |
3,933 |
3,943 |
3,953 |
3,962 |
3,971 |
3,981 |
3,991 |
4,001 |
4,011 |
480 |
4,021 |
4,031 |
4,041 |
4,051 |
4,06 |
4,069 |
4,079 |
4,089 |
4,099 |
4,109 |
490 |
4,119 |
4,129 |
4,136 |
4,149 |
4,159 |
4,167 |
4,177 |
4,187 |
4,197 |
4,207 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
°С |
0 |
10 |
20 |
30 |
40 |
50 |
60 |
70 |
80 |
90 |
500 |
4,218 |
4,316 |
4,415 |
4,515 |
4,615 |
4,715 |
4,815 |
4,915 |
5,016 |
5,118 |
600 |
5,22 |
5,322 |
5,425 |
5,528 |
5,631 |
5,734 |
5,837 |
5,841 |
6,046 |
6,151 |
700 |
6,25 |
6,362 |
6,467 |
6,573 |
6,679 |
6,686 |
6,893 |
7,000 |
7,108 |
7,216 |
800 |
7,325 |
7,434 |
7,543 |
7,653 |
7,763 |
7,873 |
7,983 |
7,094 |
8,205 |
8,316 |
900 |
8,428 |
8,54 |
8,653 |
8,665 |
8,878 |
8,992 |
9,106 |
9,220 |
9,334 |
9,449 |
1000 |
9,564 |
9,679 |
9,795 |
9,911 |
10,028 |
10,145 |
10,262 |
10,379 |
10,496 |
10,614 |
1100 |
10,732 |
10,85 |
10,768 |
11,068 |
11,205 |
11,224 |
11,443 |
11,563 |
11,583 |
11,803 |
1200 |
11,923 |
12,043 |
12,163 |
12,284 |
12,404 |
12,725 |
12,645 |
12,766 |
12,878 |
13,008 |
1300 |
13,129 |
13,25 |
13,231 |
13,492 |
13,613 |
13,734 |
13,855 |
13,975 |
13,096 |
14,217 |
1400 |
14,338 |
14,458 |
14,578 |
14,699 |
14,919 |
15,939 |
15,059 |
15,179 |
15,298 |
15,418 |
1500 |
15,537 |
15,666 |
15,775 |
15,893 |
16,011 |
16,129 |
16,247 |
16,364 |
16,497 |
16,598 |
1600 |
16,714 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
А қосымшаның жалғасы
А.2 к е с т е – ХА стандартты бөліктендіруі бар ТХА типті термоэлектртүрлендір-гіштің термо-ЭҚК, мВ (МЕСТ 3044-74)
°С |
0 |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
-200 |
-5,75 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
-100 |
-3,51 |
-3,81 |
-4,09 |
-4,36 |
-4,61 |
-4,85 |
-5,07 |
-5,27 |
-5,45 |
-5,61 |
-0 |
0,00 |
-0,30 |
-0,77 |
-1,14 |
-1,50 |
-1,86 |
-2,21 |
-2,55 |
-2,88 |
-3,20 |
0 |
0 |
0,04 |
0,08 |
0,12 |
0,16 |
0,2 |
0,24 |
0,28 |
0,32 |
0,36 |
10 |
0,49 |
0,44 |
0,48 |
0,52 |
0,56 |
0,6 |
0,64 |
0,68 |
0,72 |
0,76 |
20 |
0,8 |
0,84 |
0,88 |
0,92 |
0,96 |
1 |
1,04 |
1,08 |
1,12 |
1,16 |
30 |
1,2 |
1,24 |
1,28 |
1,32 |
1,36 |
1,41 |
1,45 |
1,49 |
1,53 |
1,57 |
40 |
1,61 |
1,65 |
1,69 |
1,73 |
1,77 |
1,82 |
1,86 |
1,9 |
1,94 |
1,98 |
50 |
2,02 |
2,06 |
2,1 |
2,14 |
2,18 |
2,23 |
2,27 |
2,31 |
2,35 |
2,39 |
60 |
2,43 |
2,47 |
2,51 |
2,56 |
2,6 |
2,64 |
2,68 |
2,72 |
2,77 |
2,81 |
70 |
2,85 |
2,89 |
2,93 |
2,97 |
3,01 |
3,06 |
З,100 |
3,14 |
3,18 |
3,22 |
80 |
3,26 |
3,3 |
3,34 |
3,39 |
3,43 |
3,47 |
3,51 |
3,55 |
3,6 |
3,64 |
90 |
3,68 |
3,72 |
3,76 |
3,81 |
3,85 |
3,89 |
3,93 |
3,97 |
4,02 |
4,06 |
100 |
4,1 |
4,14 |
4,18 |
4,22 |
4,26 |
4,31 |
4,35 |
4,39 |
4,43 |
4,47 |
110 |
4,51 |
4,55 |
4,59 |
4,63 |
4,67 |
4,72 |
4,76 |
4,8 |
4,84 |
4,88 |
120 |
4,92 |
4,96 |
5 |
5,04 |
5,08 |
5,13 |
5,17 |
5,21 |
5,25 |
5,29 |
130 |
5,33 |
5,37 |
5,41 |
5,45 |
5,49 |
5,53 |
5,57 |
5,41 |
5,65 |
5,69 |
140 |
5,73 |
5,77 |
5,81 |
5,85 |
5,89 |
5,93 |
5,97 |
6,01 |
6,05 |
6,09 |
150 |
6,13 |
6,17 |
6,21 |
6,25 |
6,29 |
6,33 |
6,37 |
6,41 |
6,45 |
6,49 |
160 |
6,53 |
6,57 |
6,61 |
6,65 |
6,69 |
6,73 |
6,77 |
6,81 |
6,85 |
6,89 |
170 |
6,93 |
6,97 |
7,01 |
7,05 |
7,09 |
7,13 |
7,17 |
7,21 |
7,25 |
7,29 |
180 |
7,33 |
7,37 |
7,41 |
7,45 |
7,49 |
7,53 |
7,57 |
7,61 |
7,65 |
7,69 |
190 |
7,73 |
7,77 |
7,81 |
7,85 |
7,89 |
7,93 |
7,97 |
8,01 |
8,05 |
8,09 |
200 |
8,13 |
8,17 |
8,21 |
8,25 |
8,29 |
8,33 |
8,37 |
8,41 |
8,45 |
8,49 |
210 |
8,53 |
8,57 |
8,61 |
8,65 |
8,69 |
8,73 |
8,77 |
8,81 |
8,85 |
8,89 |
220 |
8,93 |
8,97 |
9,01 |
9,06 |
9,09 |
9,14 |
9,18 |
9,22 |
9,26 |
9,3 |
230 |
9,34 |
9,38 |
9,42 |
9,46 |
9,5 |
9,54 |
9,58 |
9,62 |
9,66 |
9,7 |
240 |
9,74 |
9,78 |
9,82 |
9,86 |
9,9 |
9,95 |
9,99 |
10,03 |
10,07 |
10,11 |
250 |
10,15 |
10,19 |
10,23 |
10,27 |
10,31 |
10,35 |
10,4 |
10,44 |
10,48 |
10,52 |
260 |
10,56 |
10,6 |
10,64 |
10,68 |
10,72 |
10,77 |
10,81 |
10,85 |
10,89 |
10,93 |
270 |
10,97 |
11,01 |
11,05 |
11,09 |
11,13 |
11,18 |
11,22 |
11,26 |
11,3 |
11,34 |
280 |
11,38 |
1 1,42 |
11,46 |
11,51 |
11,55 |
11,59 |
11,63 |
11,67 |
11,72 |
11,76 |
290 |
11,8 |
11,84 |
11,88 |
11,92 |
11,96 |
12,01 |
12,05 |
12,09 |
12,13 |
12,17 |
300 |
12,21 |
12,25 |
12,29 |
12,33 |
12,37 |
12,42 |
12,46 |
12,5 |
12,54 |
12,58 |
310 |
12,62 |
12,66 |
12,7 |
12,75 |
12,79 |
12,83 |
12,87 |
12,91 |
12,96 |
13 |
320 |
13,04 |
13,08 |
13,12 |
13,16 |
13,2 |
13,25 |
13,29 |
13,33 |
13,37 |
13,41 |
330 |
13,45 |
13,49 |
13,53 |
13,58 |
13,62 |
13,66 |
13,7 |
13,74 |
13,79 |
13,83 |
340 |
13,87 |
13,91 |
13,95 |
14 |
14,04 |
14,08 |
14,12 |
14,16 |
14,21 |
14,25 |
А қосымшаның жалғасы А.2 кестенің жалғасы |
||||||||||
350 |
14,3 |
14,34 |
14,38 |
14,43 |
14,47 |
14,51 |
14,55 |
14,59 |
14,64 |
14,68 |
360 |
14,72 |
14,76 |
14,8 |
14,85 |
14,89 |
14,93 |
14,97 |
15,01 |
15,06 |
15,1 |
370 |
15,14 |
15,18 |
15,22 |
15,27 |
15,31 |
15,35 |
15,39 |
15,43 |
15,48 |
15,52 |
380 |
15,56 |
15,6 |
15,64 |
15,69 |
15,73 |
15,77 |
15,81 |
15,85 |
15,9 |
15,94 |
390 |
15,99 |
16,02 |
16,06 |
16,11 |
16,15 |
16,19 |
16,23 |
16,27 |
16,32 |
16,36 |
400 |
16,4 |
16,44 |
16,49 |
16,53 |
16,57 |
16,63 |
16,66 |
16,7 |
16,74 |
16,79 |
410 |
16,83 |
16.87 |
16,91 |
16,96 |
17 |
17,04 |
17,08 |
17,12 |
17,17 |
17,21 |
420 |
17,25 |
17.29 |
17,33 |
17,38 |
17,42 |
17,46 |
17,5 |
17,54 |
17,59 |
17,63 |
430 |
17,67 |
17,71 |
17,75 |
17,79 |
17,84 |
17,88 |
17,92 |
17,96 |
18,01 |
18,05 |
440 |
18,09 |
18,13 |
18,17 |
18,22 |
18,26 |
18,3 |
18,34 |
18,38 |
18,43 |
18,47 |
450 |
18.,51 |
18,55 |
18,6 |
18,64 |
18,68 |
18,78 |
18,77 |
18,81 |
18,85 |
18,9 |
460 |
18,94 |
18,98 |
19,03 |
19,07 |
19,11 |
19,16 |
19,2 |
19,24 |
19,28 |
19,33 |
470 |
19,37 |
19,41 |
19,45 |
19,5 |
19,54 |
19,58 |
19,62 |
19,66 |
19,71 |
19,75 |
480 |
19,79 |
19,83 |
19,88 |
19,92 |
19,96 |
20,01 |
20,05 |
20,09 |
20,13 |
20,16 |
490 |
20,22 |
20,26 |
20,31 |
20,35 |
20,39 |
20,44 |
20,48 |
20,52 |
20,56 |
20,61 |
500 |
20,65 |
20,69 |
20,74 |
20,78 |
20,82 |
20,87 |
20,91 |
20,95 |
20,99 |
21,04 |
510 |
21,08 |
21,12 |
21,16 |
21,21 |
21,25 |
21,29 |
21,33 |
21,37 |
21,42 |
21,46 |
520 |
21,5 |
21,54 |
21,59 |
21,63 |
21,67 |
21,72 |
21,76 |
21,8 |
21,84 |
21,89 |
530 |
21,93 |
21,97 |
22,01 |
22,06 |
22,1 |
22,14 |
22,18 |
22,22 |
22,27 |
22,31 |
540 |
22,35 |
22,39 |
22,44 |
22,48 |
22,52 |
22,57 |
22,61 |
22,65 |
22,69 |
22,73 |
550 |
22,78 |
22,82 |
22,87 |
22,91 |
22,95 |
23 |
23,04 |
23,08 |
23,12 |
23,17 |
560 |
23,21 |
23,25 |
23,29 |
23,34 |
23,38 |
23,42 |
23,46 |
23,5 |
23,55 |
23,59 |
570 |
23,63 |
23,67 |
23,72 |
23,76 |
23,8 |
23,85 |
23,89 |
23,93 |
23,97 |
24,02 |
580 |
24,06 |
24,1 |
24,15 |
24,19 |
24,23 |
24,28 |
24,32 |
24,36 |
24,4 |
24,45 |
590 |
24,49 |
24,53 |
24,57 |
24,62 |
24,66 |
24,7 |
24,74 |
24,78 |
24,83 |
24,87 |
600 |
24,91 |
24,95 |
25 |
25,04 |
25,08 |
25,13 |
25,16 |
25,2 |
25,24 |
25,28 |
610 |
25,33 |
25,36 |
25,42 |
25,47 |
25,51 |
25,55 |
25,59 |
25,63 |
25,68 |
25,72 |
620 |
25,76 |
25,8 |
25,85 |
25,89 |
25,93 |
25,98 |
26,02 |
26,06 |
26,1 |
26,15 |
630 |
26,19 |
26,23 |
26,27 |
26,32 |
26,36 |
26,4 |
26,44 |
26,48 |
26,53 |
26,57 |
640 |
26,61 |
26,65 |
26,7 |
26,74 |
26,78 |
26,83 |
26,87 |
26,91 |
26,95 |
27 |
650 |
27,04 |
27,08 |
27,12 |
27,17 |
27,21 |
27,25 |
27,29 |
27,33 |
27,38 |
27,42 |
660 |
27,46 |
27,5 |
27,54 |
27,58 |
27,63 |
27,67 |
27,71 |
27,75 |
27,8 |
27,84 |
670 |
27,88 |
27,92 |
27,96 |
28,01 |
28,05 |
28,09 |
28,13 |
28,17 |
28,22 |
28,26 |
680 |
28,3 |
28,34 |
28,39 |
28,43 |
28,47 |
28,52 |
28,56 |
28,6 |
28,64 |
28,69 |
690 |
28,73 |
28,77 |
28,81 |
28,86 |
28,9 |
28,94 |
28,98 |
29,02 |
29,07 |
29,11 |
°С |
0 |
10 |
20 |
30 |
40 |
50 |
60 |
70 |
80 |
90 |
700 |
29,15 |
29,19 |
29,23 |
29,28 |
29,32 |
29,36 |
29,4 |
29,44 |
29,49 |
29,53 |
800 |
33,32 |
33,36 |
33,4 |
33,44 |
33,48 |
33,52 |
33,56 |
33,6 |
33,64 |
33,68 |
900 |
37,37 |
37,77 |
38,17 |
38,57 |
38,97 |
39,36 |
39,76 |
40,15 |
40,54 |
40,93 |
1000 |
41,32 |
41,71 |
42,09 |
42,48 |
42,88 |
43,26 |
43,64 |
44,02 |
44,4 |
44,78 |
1100 |
45,16 |
45,54 |
45,91 |
46,29 |
46,66 |
47,03 |
47,4 |
47,77 |
48,14 |
48,5 |
А қосымшаның жалғасы
А.2 кестенің соңы
1200 |
48,87 |
49,23 |
49,59 |
49,95 |
50,31 |
50,67 |
51,02 |
51,38 |
51,73 |
52,08 |
1300 |
52,43 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
А.3 к е с т е – ХК стандартты бөліктендіруі бар ТХК типті термоэлектртүрлендір-гіштің термо-ЭҚК, мВ (МЕСТ 3044-74)
°С |
0 |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
-200 |
-9,69 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
-100 |
-5,74 |
-6,20 |
-6,55 |
-7,08 |
-7,49 |
-7,89 |
-8,27 |
-8,64 |
-9,09 |
-9,35 |
-40 |
-2,5 |
-2,56 |
-2,62 |
-2,68 |
-2,74 |
-2,81 |
-2,87 |
-2,93 |
-2,99 |
-3,05 |
-30 |
-1,89 |
-1,95 |
-2,02 |
-2,07 |
-2,13 |
-2,2 |
-2,26 |
-2,32 |
-2,38 |
-2,44 |
-20 |
-1,27 |
-1,33 |
-1,39 |
-1,46 |
-1,52 |
-1,58 |
-1,64 |
-1,7 |
-1,77 |
-1,83 |
-10 |
-0,64 |
-0,7 |
-0,77 |
-0,83 |
-0,89 |
-0,96 |
-1,02 |
-1,08 |
-1,14 |
-1,21 |
-0 |
0 |
-0,06 |
-0,13 |
-0,19 |
-0,26 |
-0,32 |
-0,38 |
-0,45 |
-0,51 |
-0,58 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
0 |
0,07 |
0,13 |
0,2 |
0,26 |
0,33 |
0,39 |
0,46 |
0,52 |
0,59 |
1.0 |
0,65 |
0,72 |
0,78 |
0,85 |
0,91 |
0,98 |
1,05 |
1,11 |
1,18 |
1,24 |
20 |
1,31 |
1,38 |
1,44 |
1,51 |
1,57 |
1,64 |
1,7 |
1,77 |
1,84 |
1,91 |
30 |
1,98 |
2,05 |
2,12 |
2,18 |
2,25 |
2,32 |
2,38 |
2,45 |
2,52 |
2,59 |
40 |
2,56 |
2,73 |
2,8 |
2,87 |
2,94 |
3 |
3,07 |
3,14 |
3,21 |
3,28 |
50 |
3,35 |
3,42 |
3,49 |
3,56 |
3,63 |
3,7 |
3,77 |
3,84 |
3,91 |
3,98 |
60 |
4,05 |
4,12 |
4,19 |
4,26 |
4,33 |
4,41 |
4,48 |
4,55 |
4,62 |
4,69 |
70 |
4,76 |
4,83 |
4,9 |
4,98 |
5,05 |
5,12 |
5,2 |
5,27 |
5,34 |
5,41 |
80 |
5,48 |
5,56 |
5,63 |
5,7 |
5,78 |
5,85 |
5,92 |
5,99 |
6,07 |
6,14 |
90 |
6,22 |
6,29 |
6,36 |
6,43 |
6,51 |
6,58 |
6,65 |
6,73 |
6,8 |
6,87 |
100 |
6,95 |
7,03 |
7,1 |
7,17 |
7,25 |
7,32 |
7,4 |
7,47 |
7,54 |
7,62 |
110 |
7,69 |
7,77 |
7,84 |
7,91 |
7,99 |
8,06 |
8,13 |
8,21 |
8,28 |
8,35 |
120 |
8,43 |
8,5 |
8,58 |
8,65 |
8,72 |
8,8 |
8,08 |
8,05 |
9,03 |
9,1 |
130 |
9,18 |
9,25 |
9,33 |
9,4 |
9,48 |
9,55 |
9,63 |
9,7 |
9,78 |
9,85 |
140 |
9,93 |
10 |
10,08 |
10,16 |
10,23 |
10,34 |
10,38 |
10,46 |
10,54 |
10,61 |
150 |
10,69 |
10,77 |
10,85 |
10,92 |
10,99 |
11,08 |
11,15 |
11,23 |
11,31 |
11,38 |
160 |
11,46 |
11,54 |
11,62 |
11,69 |
11,77 |
11,85 |
11,93 |
12 |
12,08 |
12,15 |
170 |
12,24 |
12,32 |
12,4 |
12,48 |
12,55 |
12,63 |
12,71 |
12,79 |
12,85 |
12,95 |
180 |
13,03 |
13,11 |
13,19 |
13,27 |
13,36 |
13,44 |
13,52 |
13,6 |
13,68 |
13,76 |
190 |
13,84 |
13,92 |
14 |
14,16 |
14,16 |
14,25 |
14,34 |
14,42 |
14,5 |
14,58 |
200 |
14,66 |
14,74 |
14,82 |
14,9 |
14,98 |
15,06 |
15,14 |
15,22 |
15,3 |
15,38 |
210 |
15,48 |
15,56 |
15,64 |
15,72 |
15,8 |
15,89 |
15,97 |
16,05 |
16,31 |
16,21 |
220 |
16,30 |
16,38 |
16,46 |
16,54 |
16,62 |
16,71 |
16,79 |
16,86 |
16,95 |
17,03 |
230 |
17,12 |
17,2 |
17,28 |
17,37 |
17,45 |
17,53 |
17,62 |
17,7 |
17,78 |
17,87 |
240 |
17,95 |
18,03 |
18,11 |
18,19 |
18,28 |
18,36 |
18,44 |
18,52 |
18,61 |
18,7 |
250 |
18,77 |
18,85 |
18,93 |
19,02 |
19,1 |
19,18 |
19,27 |
19,35 |
19,43 |
19,52 |
А қосымшаның жалғасы
А.3 кестенің соңы
260 |
19,6 |
19,68 |
19,76 |
19,85 |
19,93 |
20,01 |
20,1 |
20,18 |
20,26 |
20,35 |
270 |
20,43 |
20,51 |
20,59 |
20,67 |
20,75 |
20,84 |
20,92 |
21 |
21,08 |
21,16 |
280 |
21,25 |
21,32 |
21,41 |
21,5 |
21,58 |
21,66 |
21,74 |
21,83 |
21,91 |
21,99 |
290 |
22,08 |
22,16 |
22.24 |
22,33 |
22,41 |
22,49 |
22,58 |
22,66 |
22,.74 |
22,82 |
300 |
22,91 |
22,99 |
23,08 |
23,16 |
23,24 |
23,33 |
23,41 |
23,5 |
23,58 |
23,67 |
310 |
23,75 |
23,84 |
23,92 |
24,01 |
24,09 |
24,18 |
24,26 |
24,35 |
24,43 |
24,52 |
320 |
24,6 |
24,69 |
24,77 |
24,86 |
24,94 |
25,03 |
25,11 |
25,2 |
25,28 |
25,37 |
330 |
25,45 |
25,54 |
25,62 |
25,71 |
25,79 |
25,87 |
25,96 |
26,04 |
26,13 |
26,22 |
340 |
26,31 |
26,39 |
26,48 |
26,56 |
26,65 |
26,74 |
26,82 |
26,91 |
26,99 |
27,08 |
350 |
27,16 |
27,25 |
27,35 |
27,42 |
27,5 |
27,59 |
27,67 |
27,76 |
27,84 |
27,93 |
360 |
28,02 |
28,11 |
28,2 |
28,28 |
28,37 |
28,46 |
28,55 |
28,63 |
28,72 |
28,81 |
370 |
28,89 |
28,98 |
29,07 |
29,15 |
29,24 |
29,32 |
29,41 |
29,5 |
29,59 |
29,67 |
380 |
29,77 |
29,84 |
29,93 |
30,01 |
30,1 |
30,18 |
30,27 |
30,35 |
30,44 |
30,55 |
390 |
30,62 |
30,71 |
30,8 |
30,88 |
30,97 |
31,06 |
31,14 |
31,23 |
31,31 |
31,4 |
400 |
31,49 |
31,58 |
31,67 |
31,75 |
31,84 |
31,93 |
32,01 |
32,1 |
32,19 |
32,27 |
410 |
32,35 |
32,44 |
32,53 |
32,61 |
32,7 |
32,79 |
32,87 |
32,96 |
33,05 |
33,14 |
420 |
33,22 |
33,31 |
33,4 |
33,48 |
33,57 |
33,66 |
33,74 |
33,83 |
33,91 |
33,99 |
430 |
34,08 |
34,17 |
34,26 |
34,34 |
34,43 |
34,52 |
34,61 |
34,66 |
34,78 |
34,86 |
440 |
34,95 |
35,04 |
35,13 |
35,21 |
35,3 |
35,39 |
35,47 |
35,56 |
35,65 |
35,73 |
450 |
35,82 |
35,91 |
35,99 |
36,08 |
36,16 |
36,25 |
36,34 |
36,42 |
36,51 |
36,59 |
460 |
36,68 |
36,77 |
36,85 |
36,94 |
37,03 |
37,12 |
37,2 |
37,29 |
37,38 |
37,46 |
470 |
37,55 |
37,64 |
37,72 |
37,81 |
37,9 |
37,99 |
38,07 |
38,16 |
38,25 |
38,33 |
480 |
38,42 |
38,51 |
38,59 |
38,68 |
38,77 |
38,86 |
38,94 |
39,03 |
39,12 |
39,2 |
490 |
39,29 |
39,38 |
39,46 |
39,55 |
39,64 |
39,73 |
39,81 |
39,9 |
39,99 |
40,07 |
°С |
0 |
10 |
20 |
30 |
40 |
50 |
60 |
70 |
80 |
90 |
500 |
40,28 |
41,17 |
42,06 |
42,95 |
43,83 |
44,71 |
45,59 |
46,47 |
47,35 |
48,23 |
600 |
49,11 |
49,99 |
50,87 |
51,75 |
52,63 |
53,5 |
54,37 |
55,24 |
56,11 |
56,98 |
700 |
57,85 |
58,72 |
59,59 |
60,45 |
61,31 |
62,17 |
63,03 |
63,89 |
64,75 |
65,61 |
800 |
66,47 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Б қосымшасы
Б.1 к е с т е – R, Ом кедергісі бар платина термометрлерінің бөліктендіру кестесі. Термометрдің 0°С кезіндегі нормалды кедергісі R0=46 Ом. Бөліктендірудің белгіленуі Гр21
°С |
0 |
10 |
20 |
30 |
40 |
50 |
60 |
70 |
80 |
90 |
-200 |
7,95 |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
-100 |
27,44 |
25,54 |
23,63 |
21,72 |
19,79 |
17,85 |
15,9 |
13,93 |
11,95 |
9,96 |
-0 |
46 |
44,17 |
42,34 |
40,5 |
38,65 |
36,8 |
34,94 |
33,08 |
31,21 |
29,33 |
0 |
46 |
47,82 |
49,64 |
51,45 |
53,26 |
55,06 |
56,86 |
58,65 |
60,43 |
62,2 |
100 |
63,99 |
65,76 |
6,7,52 |
69,28 |
71,03 |
72,76 |
74,52 |
76,26 |
77,99 |
79,71 |
200 |
81,43 |
83,15 |
84,86 |
86,56 |
88,26 |
89,96 |
91,64 |
93,33 |
95 |
96,66 |
300 |
98,34 |
100,01 |
101,66 |
103,31 |
104,96 |
106,6 |
108,23 |
109,86 |
111,48 |
113,1 |
400 |
114,72 |
116,32 |
117,93 |
119,52 |
121,11 |
122,7 |
124,28 |
125,86 |
127,43 |
128,99 |
500 |
130,55 |
132,1 |
133,65 |
135,2 |
136,73 |
138,27 |
139,79 |
141,32 |
142,83 |
144,34 |
600 |
145,85 |
147,35 |
148,84 |
150,33 |
151,81 |
153,3 |
154,77 |
156,32 |
157,7 |
159,15 |
700 |
160,6 |
162,04 |
163,48 |
164,92 |
166,36 |
- |
- |
- |
- |
- |
750 |
76,77 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Б.2 к е с т е - R, Ом кедергісі бар мыс термометрлердің бөліктендіру кестесі. Термометрдің 0°С кезіндегі нормалды кедергісі R0 =53 Ом.
Бөліктендірудің белгіленуі Гр23
°С |
0 |
10 |
20 |
30 |
40 |
50 |
60 |
70 |
80 |
90 |
-50 |
41,71 |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
-0 |
53 |
50,74 |
48,48 |
46,23 |
43,97 |
- |
- |
- |
- |
- |
0 |
53 |
55,26 |
57,52 |
59,77 |
62,03 |
64,29 |
66,55 |
68,81 |
71,06 |
73,32 |
100 |
75,58 |
77,84 |
80,09 |
82,35 |
84,61 |
86,87 |
89,13 |
91,38 |
- |
- |
180 |
93,64 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Әдебиет тізімі
1. Иванова Г.М., Кузнецова Н.Д., Чистяков В.С. Теплотехнические измерения и приборы. – М.: Энергоиздат, 2005, - 232 с.
2. Попов А.Н. Датчики систем управления. –М., 2000.
3. Хан С.Г. Технологические измерения и приборы. – Алматы: АУЭС, 2012.- 96 с.
4. Хан С.Г. Технологические измерения и приборы. Конспект лекций для для студентов всех форм обучения специальности 050702 – Автоматизация и управление.- Алматы: АИЭС, 2008. –62 с.
5. Хан С.Г. Теплотехнические измерения и приборы. Методические указания к выполнению расчетно-графических работ для студентов всех форм обучения специальности 050702 – Автоматизация и управление.- Алматы: АИЭС, 2007. – 22 с.
6. Промышленные приборы и средства автоматизации: Справочник/ под общ.ред. В.В.Черенкова. – Л.: Машиностроение, Ленингр.отд-ние, 1987.
7. Новицкий П.В., Заграф И.А. Оценка погрешностей результатов измерений. – Л.: Энергоатомиздат, Ленинград.отд-ние, 1985.
8. Преображенский В.П. Теплотехнические измерения и приборы. – М.: Энергия, 1978.
9. Айтжанов Н.М., Джумагалиев Б.С., Хан С.Г. Метрология, өлшеу және техникалық реттеу. Оқу құралы. – АЭжБУ. Алматы , 2010 – 200 б.
10. Хан С.Г., Аталыкова А.К. Технологиялық өлшеулер мен аспаптар. 5В0702 – Автоматтандыру және басқару мамандығының барлық оқу түрлерінің студенттеріне арналған дәрістер жинағы. – Алматы: АЭжБИ, 2009 - 69 б.
11. Хан С.Г., Ибрашева А.Т. Технологиялық өлшеулер және аспаптар. 5В070200 – Автоматтандыру және басқару мамандығы бойынша оқитын барлық оқу түрлерінің студенттері үшін есептеу-сызбалық жұмысты орындауға арналған әдістемелік нұсқау. – Алматы: АЭжБИ, 20117 - 18 б.
12. Хан С.Г. Технологические измерения и приборы. Методические указания к выполнению лабораторных работ для студентов всех форм обучения специальности 05070200 – Автоматизация и управление.- Алматы: АИЭС, 2012. - 48 с.
Мазмұны
Кіріспе |
3 |
1 Зертханалық жұмыс. Техникалық өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамаларын анықтау |
4 |
2 Зертханалық жұмыс. Техникалық термометрлерді тексеру және бөліктеу |
11 |
3 Зертханалық жұмыс. Техникалық пирометрді бөліктеу және тексеру |
16 |
4 Зертханалық жұмыс. Потенциометрлердің әртүрлі типтерін оқып білу және тексеру |
24 |
5 Зертханалық жұмыс. Манометрлердің әртүрлі типтерін оқып білу және тексеру |
29 |
6 Зертханалық жұмыс. Нормалау түрлендіргіштерді оқып білу және сынау |
36 |
А қосымшасы |
41 |
Б қосымшасы |
48 |
Әдебиет тізімі |
49 |
2013 ж. жалпы жоспары, реті 69