Коммерциялық емес акционерлік қоғам

 

АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС ИНСТИТУТЫ

 

Өнеркәсіптік жылуэнергетика кафедрасы

 

МЕТРОЛОГИЯ, СТАНДАРТТАУ ЖӘНЕ САПАНЫ БАСҚАРУ

 

Көпканалды «Метран-900» аспабының тіркегішін тексеру

 

050717 – Жылуэнергетика мамандығы бойынша оқитын студенттер үшін зертханалық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар

 

ҚҰРАСТЫРУШЫ: Н. К. Бекалай. Метрология, стандарттау және сапаны басқару. Көпканалды «Метран-900» аспабының тіркегішін тексеру. 050717–Жылуэнергетика мамандығы бойынша оқитын студенттер үшін зертханалық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар.

 

Бұл әдістемелік нұсқауларда «Метрология, стандарттау және сапаны басқару» пәнінен «Көпканалды «Метран-900» аспабының тіркегішін тексеру» тақырыптағы зертханалық жұмыстың орындалу реті, эксперименттік қондырғының сипаттамасы, эксперимент жүргізу және тәжірибелік мәліметтерді өңдеу әдістері, қажетті әдебиеттер тізімі мен бақылау сұрақтары келтірілген.

Автор зертханалық жұмысты орындау үшін әдістемелік нұсқауларды даярлауда көрсеткен көмегі үшін ӨЖЭ кафедрасының инженері А.И.Бесединге алғыс білдіреді.

Әдістемелік нұсқаулар 050717 – Жылуэнергетика мамандығы бойынша оқитын студенттерге арналған.

 

    1 № 10 зертханалық жұмыс. Көпканалды "Метран - 900" аспабының тіркегішін тексеру

 

     1.1 Жұмыстың мақсаты

     Көпканалды "Метран - 900" аспабының тіркегішін тексеру әдісімен танысу, термопарадан, кедергілік жылутүрлендіргіштен және аналогтық шығыс сигналы 0-5А, 0-20А, 4-20 мА аралығында болатын датчиктерден алынатын сигналдарды өлшеудің негізгі қателіктерін тексеруді практика жүзінде орындау.      

 

     1.2 Тексеру шарттары және тексеруге дайындық

     1.2.1 Тексеруді бастау алдында төмендегі қағидалармен танысу қажет:

     -тіркегішті эксплуатациялау туралы нұсқаулар, оның техникалық сипаттамалары, сигналдарды өлшеудің мүмкін болатын негізгі қателіктері;

     - тіркегішті тексеру пультін басқару тетіктерінің құрылысы мен қызметі;

     - үлгілік өлшеу құралдарын басқару тетіктерінің құрылысы мен қызметі;

     - тұрақты ток, термопара, кедергілік жылутүрлендіргіш сигналдарын өлшеу каналдарының негізгі қателіктерін тексеру әдісі;  

     - техника қауіпсіздігі ережелері.

     1.2.2 Тексеруді бастар алдында тексерілетін және үлгілік аспаптар 15 минуттай уақыт іске қосылып тұруы керек (өздігінен қызу уақыты).

     1.2.3 Тексеру қалыпты жағдайда жүзеге асырылуы керек:

     - қоршаған ортаның температурасы                 (23 ±2) 0С;

     - салыстырмалы ылғалдылық                          30 - 80%;

     - атмосфералық қысым                                      от 84 до 106 кПа;

     - сыртқы магнит өрісі                                        жоқ;

     - қоректік кернеу                                                (2204,4) В;

     - жұмысқа әсер ететін вибрация, тербіліс, соққы, көлбеулік жоқ.

     1.3 Тексеруге қолданылатын қондырғының сипаттамасы

     Тексеруге қолданылатын қондырғының сұлбасы 1-суретте келтірілген.     Мұндағы "Метран-900" тіркегіші және В7-40 вольтметрі стендттің панелінде орнатылған,  бағдарламаланатын коммутатор стендтегі тіркегішке арнайы кабельдер жүйесімен қосылған.

     Тіркегішті тексеру пульті стендтің үстелінде орнатылып, коммутатор стендіне қосылған.

   

     Тіркегішті тексеру пультінің сұлбасы 2-суретте келтірілген. Мұндағы 1 –

Р-33а кедергілер магазині, 2 - өлшеу тәртіптерін ауыстыру тетігі, 3 – ИРН.

     Тұрақты ток күші мен кернеуінің (ТЭҚК) сигналдарының қателіктерін тексеру кезінде үлгілік аспап ретінде қолданылатын В7-40 вольтметрі  стендттің жоғарғы жағында орналасқан және үшжелілі кабельмен пультқа қосылған.

     Кедергілік жылутүрлендіргіштерден алынатын сигналдарды өлшеу қателіктерін тексеру кезінде үлгілік аспап ретінде тіркегішті тексеру пультына монтаждалып қосылған  Р-33 кедергілер магазині қолданылады.

     Стендті, пультты және В7-40 вольтметрін қорек көзіне қосу  ~ 220 В желіден бір кабель арқылы жүзеге асырылады.

 

     1.4 Тексеруді жүргізу реті

 

     1.4.1 Сыртқы тексеру

     Сыртқы тексеру кезінде жалғастыру кабельдерінің бүтін және түзулігіне, қондырғылардың механикалық ақаулықтарының жоқтығына, техникалық құжаттарының және кезекті тексеру жүргізілгендігі туралы куәліктерінің бар екендігіне көз жеткізу керек.  Сыртқы ақаулықтары болса, немесе тексеру жүргізуге қажетті қосалқы бөлшектері жоқ болса, аспап жарамсыз деп саналады.

1.4.2 Сынақтан өткізу

     Сынақтан өткізу кезінде тіркегіштің, өлшеу каналдарының, өлшеу құралдарының және пульттың жұмыс істеу қабілетін тексереді.

     1.4.3 Термопарадан алынған сигналдарды өлшеу каналдарының негізгі қателіктерін тексеру.

     1.4.4 Кедергілік жылутүрлендіргіштерден алынған сигналдарды өлшеу каналдарының негізгі қателіктерін тексеру.

     1.4.5 Тұрақты токтың аналогтық сигналдарын өлшеу каналдарының негізгі қателіктерін тексеру.

 

     1.5 Тексеруді орындау

 

     1.5.1 Алғашқы сұлбаны жинақтау. Ол үшін  пультты, стендті, В7-40 вольтметрін басқару тетіктерін бастапқы күйіне қою керек:

     - стендтің «сеть» тумблерін  «выкл» күйіне;

     - пульттың «питание» тумблерін «выкл» күйіне;

     - В7-40 вольтметрдің «сеть» тумблерін «выкл» күйіне;

     - пульттың каналдарын ауыстыратын тетікті «выкл» күйіне;

     - ИРН реттегішіннің екі тетігін де шеткі күйіне;

     - пульт кабелін стендтке қосу орнына;

     - өлшеу кабелін В7-40 аспабына түстік маркировкасы бойынша қосу;

     - стендтің қоректену кабелін ~ 220 В желісіне қосу.

 

1.5.2 Тетіктерді іске қосу реті:

     - стендтегі «сеть» тумблерін  қосу ;

     - пульттың «питание» тумблерін қосу;

     - В7-40 вольтметрдің «сеть» тумблерін қосу;

     - В7-40 вольтметрдің "АВП" (шектерді автоматты таңдау) кнопкасын басу;

     - инициализациядан (10-15) секундтан кейін тіркегіштің индикаторы автоматты түрде канал параметрлерін өлшеу режиміне орнығады.

     "Метран-900" тіркегішінде зетрханалық жұмыстың мақсаттарына жету үшін төмендегідей каналдар бағдарламаланып орнатылған:

     - № 10 канал: термопаралардан алынған сигналдарды өлшеудің негізгі қателіктерін тексеру үшін;

     - № 11 канал: кедергілік жылутүрлендіргіштерден  алынған сигналдарды өлшеудің негізгі қателіктерін тексеру үшін;

     - № 12 канал: тұрақты токтың аналогтық сигналдарын өлшеудің негізгі қателіктерін тексеру үшін.

     15-минуттық қыздырылудан кейін өлшеулерге кірісе беруге болады.

 

1.5.3 Термопаралардан алынған сигналдарды өлшеудің негізгі қателіктерін

тексеру

 

     Іске қосылатын жылутүрлендіргіштің түрі арнайы пульттің көмегімен "Метран-900" аспабының коммутаторы арқылы бағдарланады. 10-каналда ХА(К) жылутүрлендіргіші бағдарланған.

     Термопаралардан алынған сигналдарды өлшеудің негізгі қателіктерінің мүмкін болатын шектері А қосымшасындағы А1-кестеде келтірілген. 

     ГОСТ Р 8.585 кестесі В қосымшасында В1 және В2-кестелерде келтірілген.

     Тексеру орындалатын температуралар интервалын мұғалім береді (Т, Т).

     - тексерілетін аспаптың түрі_____________________________;

     - термопараның түрі ___________________________________;

     Өлшеу және есептеу нәтижелері 1-кестеге жазылады.

 

     Өлшеу хаттамасы:

     - кіру сигналының өзгеру диапазоны

                              Т _____________ 0С,

                               Т _____________ 0С;

     - өлшеудің негізгі қателіктерінің мүмкін болатын шегтері

                               ∆ ______________, 0С;

     - тексеру кезінде қолданылатын үлгілік өлшу құралдары

                                ___________________,

                                ___________________.

 

1  К е с т е

Тексерілетін нүкте

Тί. 0C

Uxί, мВ

Уί, 0С

∆, 0С

Қорытынды

і

Кіру сигналы диапазонының %

1

0,1

 

 

 

 

 

2

25

 

 

 

 

 

3

50

 

 

 

 

 

4

75

 

 

 

 

 

5

99,9

 

 

 

 

 

 

     Мұндағы Т, Т- термопаралардан алынған сигналдардың өзгеру диапазонының төменгі және жоғарғы шектері,  0С;

     Тί -  температураның мәні (тексеріліп жатқан нүктедегі кіру сигналы диапазонының  %);

     Uxί  - температураның Тί мәніне сәйкес берілетін кіру сигналының (mV) мәні (ГОСТ Р8.585 кестеден алынады);

     Уί   - шығу сигналының өлшеніп алынған мәні, 0С;      

     ∆аί  - тексеріліп жатқан нүктедегі сигналды өлшеудің абсолют қателігі.

 

     Қателікті тексеруді төмендегідей ретпен жүргізеді:

     - 1-кестедегі әрбір тексеріліп жатқан нүктеге сәйкес келетін температуралардың мәндері (0С) жазылады;

     - ГОСТ Р8.585 кестесінен әрбір тексеріліп жатқан нүктенің  температурасына сәйкес келетін кернеудің Uxί  мәнін тауып, 1-кестеге жазу;

     - пульттың каналдарды ауыстыру тітігін "И" күйіне қою (2-суреттегі поз.2);

     - ИРН-ның "грубо" және "точно" реттегіштерінің көмегімен 1-тексеріліп жатқан нүктедегі температураға сәйкес келетін кернеудің Uxί мәнін В7-40 вольтметрі бойынша қою;

     - Уί ,0С бағанына тіркегіштің 10-каналындағы көрсетулерін жазу;

     - абсолют қателікті есептеу.

     Басқа тексеріліп жатқан нүктелердігі өлшеулер де осылай жүзеге асады.

Әрбір тексеріліп жатқан нүктедегі өлшеулерді 4 рет қайталап орындау керек.

     Абсолют қателіктің ∆ бағасы мына формуламен анықталады:

∆= max (Уί - Т)   0С.

     Егер тексеріліп жатқан нүктелердің біреуінде | ∆|  ≥  | ∆ | теңсіздігі орындалса, тексеріліп жатқан тіркегіш жарамсыз деп саналады, кері жағдайда  - жарамды деп табылады.

 

     1.5.4 Кедергілік жылутүрлендіргіштен алынған сигналды өлшеудің негізгі қателігін тексеру. 

        Іске қосылатын кедергілік жылутүрлендіргіштің түрі және оны қосу сұлбасы арнайы пульттың көмегімен "Метран-900" аспабының коммутаторы арқылы бағдарланады. 11-каналда Pt100 кедергілік жылутүрлендіргіші бағдарланған. Температуралар интервалы және тексерілетін нүктелерді мұғалім белгілеп береді.

     Кедергілік жылутүрлендіргіштерден алынған сигналдарды өлшеудің мүмкін болатын қателіктерінің шектері Б қосымшасындағы Б1-кестеде келтірілген. ГОСТ 6651-94 Г қосымшасындағы Г1 және Г2-кестелерде келтірілген.

    

     Өлшеу хаттамасы:

     - кіру сигналының өзгеру диапазоны

                              Т _____________ 0С,

                               Т _____________ 0С;

     - өлшеудің негізгі қателіктерінің мүмкін болатын шегтері

                               ∆ ______________, 0С.

 

2  К е с т е

Тексеріліп жатқан нүкте

Тί. 0C

Хί, ом

Уί, 0С

∆αί, 0С

Қорытынды

і

Кіру сигналы диапазонының %

1

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

3

 

 

 

 

 

 

4

 

 

 

 

 

 

5

 

 

 

 

 

 

     Мұндағы Тб, Тс – кіру сигналының өзгеру диапазонының төменгі және жоғарғы шектері, 0С;

     Тί – тексеріліп жатқан нүктедегі температураның мәні, 0С;

     Хί – ( кестеден алынған) Тί температураға сәйкес берілетін кіру сигналының мәні, Ом;

     Уί   - сигналдың тіркегіш бойынша өлшенген мәні, 0С.

     Қателікті тексеру төмендегі ретпен жүргізіледі:

     - Тί бағанына әрбір тексеріліп жатқан нүкте үшін мұғалім белгілеп берген температуралар енгізіледі;

     - ГОСТ 6651-94 кестеден  ί – тексерілетін нүктедегі температураға сәйкес келетін кедергінің Хί мәні анықталып, кестеге жазылады;

     - каналдарды ауыстыру тетігін «R» күйіне орнатады;

     - Р33 кедергілер магазинінде бірінші тексеріліп жатқан нүктенің кедергісінің мәні орнатылады;

     - тіркегіштің индикаторы бойынша (11канал) бірінші тексеріліп жатқан нүктенің температурасының мәні өлшеніп, кестеге жазылады;

     - қалған тексерілетін нүктелерде де өлшеулер осылай жүргізіледі;

     - Уί мәні әр нүктеде  4 рет өлшенеді;

     - абсолют қателіктің ∆ бағасы мына формуламен анықталады

                                           ∆= max [Уί - Тί ] .              (Уί ,0С).

     Егер тексеріліп жатқан нүктелердің біреуінде | ∆|  ≥  | ∆ | теңсіздігі орындалса, тексеріліп жатқан тіркегіш жарамсыз деп саналады, кері жағдайда  - жарамды деп табылады.

     1.5.5  4-20, 0-20, 0-5 мА интервалдарында тұрақты токың аналогтық сигналын өлшеудің негізгі қателіктерін тексеру.

     Тұрақты токың аналогтық сигналын өлшеу шектерін орнату үшін басқару пультының көмегімен 12-каналды белгілі бір өлшеу шектеріне бағдарламалайды (мұғалім тарапынан орындалады).

     Тұрақты токың аналогтық сигналын өлшеу диапазонының максимал мәнін  100 шартты бірлік ретінде қабылдау керек.

     Тексеріліп жатқан нүктедегі ток мәніне сәйкес келетін шартты бірліктер санын есептеп 3-кестеге енгізу керек.

     Пульттің каналдарды ауыстыратын тетігін тұрақты токың аналогтық сигналының тексерілу шектерінің У күйіне орнату керек.

     ИPH реттегішінің көмегімен тіркегіштің индакаторының 12-каналының көрсетуін бірінші тексерілетін нүктенің шартты бірліктеріне сәйкестендіріп қойып, В7-40 вольтметрінің көрсетуін  У   бағанына енгізу керек. В7-40 вольтметрі бойынша ток күшін өлшеу И режимінде жүргізіледі, көрсетудегі үтірді солға бір орынға ығыстыра отырып, кестеге енгізеді.

     Мысалы, В7-40 вольтметрінің көрсетуі 197,5 мВ  ток күшінің 19,75 мА мәніне сәйкес келеді, ал 47,32 мВ - 4,732 мА.

     Әр нүктеде өлшеулерді  4 рет қайтара орындау керек.

     ί-тексерілетін нүктедегі абсолют қателіктің ∆ бағасы мына формуламен анықталады

                                                     ∆ = max [Уизм. - У] .

     Егер тексеріліп жатқан нүктелердің біреуінде | ∆|  ≥  | ∆ | теңсіздігі орындалса, тексеріліп жатқан тіркегіш жарамсыз деп саналады, кері жағдайда  - жарамды деп табылады.

3  К е с т е

Тексеріліп жатқан нүкте

Ухί

У

∆αί = Уизм. - Уί

Қорытынды

 

Кіру сигналы диапазонының %

 

 

1

2

3

4

5

 

 

 

1

2

3

4

 

 

 

1

2

3

4

 

0-5мА

 

20%

40%

60%

80%

100%

 

0-20мА

 

25%

50%

75%

100%

 

4-20мА

 

25%

50%

75%

100%

 

 

 

 

 

     Мұндағы  Уί – тексеріліп жатқан нүктедегі мәні, мА;

     Ухί - тексеріліп жатқан нүктедегі мәні, шартты бірліктермен;

     У- тексеріліп жатқан нүктедегі В7-40 вольтметр бойынша өлшеніп алынған мәні, мА;

     ∆- тексеріліп жатқан нүктедегі өлшеулердің абсолют қателігі.

     Егер барлық тексерілген каналдардағы өлшеулердің абсолют қателіктері мүмкін болатын қателіктерден артпаса, тіркегішті жарамды деп санауға болады.

 

     Бақылау сұрақтары

     1 Тексеру деген не? Оның өлшеуден айырмашылығы неде?

     2 Өлшеу құралы деген не?

     3 Өлшеу құралдарының статикалық сипаттамалары мен параметрлерін атаңыздар.

     4 Өлшеу құралдарының динамикалық сипаттамалары мен параметрлерін атаңыздар.

     5 Өлшеу құралдарының классификациясы.

     6 Өлшеу құралдарының қателіктерін қандай метрологиялық сипаттамалар арқылы анықтауға болады?

     7 Өлшеу құралдарының дәлдік класы деген не? Дәлдік класын өрнектеудің қандай тәсілдері бар?

     8 Өлшеу құралдарын тексеру құрамына кіретін міндетті элементтер: оларды орындалу реті бойынша атаңыз.

     9 Абсолют қателік. Есептеу ережесі. Өлшем бірлігі.

     10 Тексеру кезінде алынған өлшеу нәтижелерін өңдеу ережелері.

     11 Өлшеу құралдарын тексеру хаттамасы. Хаттамаға аспап және тексеру шарттары туралы қандай мәліметтер жазылады? Қалыпты жағдайдағы тексеру шарттары?   

     12 Кедергілік тенмометрді тексеру ережелері. Абсолют және салыстырмалы қателіктерді есептеу ережелері.

     13 Термоэлектрлік термометрді тексеру ережелері. Абсолют және салыстырмалы қателіктерді есептеу ережелері.

     14 Термопараның тізбегіне өлшеу аспаптарын қосудың қандай ережелері бар?

     15 Стандартты термопаралардың қайсысының сезімталдығы жоғары (төмен)  және қасысының өлшеу диапазоны максимал (минимал)?

     16 Термоэлектродтық ұзарту сымдары не үшін қажет және оларға қойылатын талаптар қандай?

     17 Кедергілік термометрдің құрылысы мен жұмыс істеу қағидасы қандай?

     18 Кедергілік термометрдің кедергісін өлшеудің қандай әдістері бар?

     19 Тұрақты ток сигналдарын өлшеу каналдарының негізгі қателіктерін тексеру әдістері?

     20 Термопарадан алынған сигналдарды өлшеу каналдарының негізгі қателіктерін тексеру әдістері.

     21 Кедергілік термометрден алынған сигналдарды өлшеу каналдарының негізгі қателіктерін тексеру әдістері.

 

А Қосымшасы

А.1 К е с т е  – Стандартты термоэлектрлік термометрлердің

        термо-ЭҚК-ларының градуирлік кестеден мүмкін болатын ауытқулары

 

Термопараның аталуы

Градуировка-сының шартты белгіленуі

Термопараның жұмыстық ұшының температураларының интервалы, °С

Мүмкін

болатын ауытқу (қателік), ± мВ

Платинородий

(10% родия) -платина

 

ПП-1

От -20 до 300,

300-ден 1600-ге дейін

0,01

Платинородий

(30%родия)- Платинородий

(10% родия)

ПР-30

300-ден 1800-ге дейін

Хромель-

алюмель

ХА

-50-ден 300-ге дейін,

300-ден 800-ге дейін

0,20

Хромель –

копель

ХК

-50-ден 300-ге дейін,

300-ден 800-ге дейін

0,20

 

Б Қосымшасы

Б.1 К е с т е – Кедергілік жылутүрлендіргіштерді қосу арқылы

өлшеулердің абсолют қателердің бағасы

 

Аспап құжатында көрсетілген максимал кедергі, Ом

 

 

200

 

 

250

 

 

300

 

 

350

 

 

400

 

 

450

 

 

500

 

Градуировкасы

 

Қателік, °С

50М

0,46

0,58

0,7

0,82

0,93

1,05

1,17

100М

0,46

0,58

0,7

0,82

0,93

1,05

1,05

50П

0,53

0,67

0,80

0,94

1,1

1,21

3,13

100П

0,53

0,67

0,80

0,94

1,1

1,21

3,13

 

 

 

 

В Қосымшасы

Еркін түйіндерінің температурасы 0°С болғандағы градуирлік кестелер

ГОСТ Р 8.585

В.1 К е с т е – Хромель-алюмель (Градуировкасы ХА), Е, мВ

ºС

0

1

2

3

4

5   

6

7

8

9

0

0,000

0.040

0.080

0.120

0.160

0.200

0.240

0.280

0.320

0.360

10

0.400

0.440

0.480

0.520

0.560

0.600

0.640

0.680

0.720

0.760

20

0.800

0.840

0.880

0.920

0.960

1.000

1.040

1.080

1.120

1.160

30

1.200

1.240

1.280

1.320

1.360

1.410

1.450

1.490

1.530

1.570

40

1.610

1.650

1.690

1.730

1.770

1.820

1.860

1.900

1.940

1.980

50

2.020

2.060

2.100

2.140

2.180

2.230

2.270

2.310

2.350

2.390

60

2.430

2.470

2.510

2.560

2.600

2.640

2.680

2.720

2.770

2.810

70

2.850

2.890

2.930

2.970

3.010

3.060

3.100

3.140

3.180

3.220

80

3.260

3.300

3.340

  3.390

3.430

3.470

3.510

3.550.

3.600

3.640

90

3.680

3.720

3.760

3.810

3.850

3.890

3.930

3.970

4.020

4.060

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

100

4.100

4.140

4.180

4.220

4.260

4.310

4.350

4.390

4.430

4.470

   110

4.510

4.550

4.590

4.630

4.670

4.720

4.760

4.800

4.840

4.880

120

4.920

4.960

5.000

5.040

5.080

5.130

5.170

5.210

5.250

5.290

130

5.330

5.370

5.410

5.450

5.490

5.530

5.570

5.6.10

5.650

5.690

140

5.730

5.770

 5.810

5.850

5.890

5.930

5.970

6.010

6.050

6.090

    150

6.130

6.170

6.210

6.250

6.290

6.330

6.370

6.410

6.450

6.490

   160

6.530

6.570

6.610

6.650

6.690

6.730

6.770

6.810

6.850

6.890

 170

6.930

6.970

7.010

7.050

7.090

7.130

7.170

7.210

7.250

7.290

180

7.330

7.370

7.410

7.450

7.490

7.530

7.570

7.610

7.650

7.690

190

 7.730

7.770

7.810

7.850

7.890

7.930

7.970

8.010

8.050

8.090

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

200

8.130

8.170

8.21.0

8.250

8.290

8.330

8.3.70

8.410

8.450

8.490

 210

8.530

8.570

8.610

8.650

8.690

8.730

8.770

8.810

8.850

8.890

220

8.930

8.970

9.010

9.060

9.090

9.140

9.180

9.220

9.260

9.300

230

9.340

9.380

9.420

9.460

9.500

9.540

9.580

9.620

9.660

9.700

240

9.740

9.780

9.820

9.860

9.900

9.950

9.990

10.03

10.07

10.11

250

10.15

10.19

10.23

10.27

10.31

10.35

10.40

10.44

10.48

10.52

260

10.56

10.60

10.64

10.68

10.72

10.77

10.81

10.85

10.89

10.93

270

10.97

11.01

11.05

11.09

11.13

11.18

11.22

11.26

11.30

11.34

280

11.38

11.42

11.46

11.51

11.55

11.59

11.63

11.67

11.72

11.76

290

11.80

11.84

11.88

11.92

11.96

12.01

12.05

12.09

12.13

12.17

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

300

12.11

12.25

12.29

12.33

12.37

12.42

12.46

12.50

12.54

12.58

310

12.62

12.66

12.70

12.75

12.79

12.83

12.87

12.91

12.96

13.00

320

13.04

13.08

13.12

13.16

13.20

13.25

13.29

13.33

13.37

13.41

330

13.45

13.49

13.53

13.58

13.62

13.66

13.70

13.74

13.79

13.83

340

13.87

13.91

13.95

14.00

14.04

14.08

14.12

14.16

14.21

14.25

350

14.30

14.34

14.38

14.43

14.47

14.51

14.55

14.59

14.64

14.68

360

14.72

14.76

14.80

14.85

14.89

14.93

14.97

15.01

15.06

15.10

370

15.14

15.18

15.22

15.27

15.31

15.35

15.39

15.43

15.48

15.52

380

15.56

15.60

15.64

15.69

15.73

15.77

15.81

15.85

15.90

15.94

390

15.99

16.02

16.06

16.11

16.15

16.19

16.23

16.27

16.32

16.36

 

 

В.1 кестенің жалғасы

ºС

0

1

2

3

4

5  

6

7

8

9

400

16.40

16.44

16.49

16.53

16.57

16.63

16.66

16.70

16.74

16.79

410

16.83

16.87

16.91

16.96

17.00

17.04

17.08.

17.12

17.17

17.21

420

17.25

17.29

17.33

17.38

17.42

17.46

17.50

17.54

17.59

17.63

430

17.67

17.71

17.75

17.79

17.84

17.88

17.92

17.96

18.01

18.05

440

18.09

18.13

18.17

18.22

18.26

18.30

18.34

18.38

18.43

18.47

450

18.51

18.55

18.60

18.64

18.68

18.78

18.77

18.81

18.85

18.90

460

18.94

18.98

19.03

19.07

19.11

19.16

19.20

19.24

19.28

19.33

470

19.37

19.41

19.45

19.50

19.54

19.58

19.62

19.66

19.71

19.75

480

19.79

19.83

19.88

19.92

19.96

20.01

20.05

20.09

20.13

20.16

490

20.22

20.26

20.31

20.35

20.39

20.44

20.48

20.52

20.56

20.61

500

20.65

20.69

20.74

20.78

20.82

20.87

20.91

20.95

20.99

21.04

510

21.08

21.12

21.16

21.21

21.25

21.29

21.33

21.37

21.42

21.46

520

21.50

21.54

21.59

21.63

21.67

21.72

21.76

21.80

21.84

21.89

530

21.93

21.97

22.01

22.06

22.10

22.14

22.18

22.22

22.27

22.31

540

22.35

22.39

22.44

22.48

22.52

22.57

22.61

22.65

22.69

22.73

550

22.78

22.82

22.87

22.91

22.95

23.00

23.04

23.08

23.12

23.17

560

23.21

23.25

23.29

23.34

23.38

23.42

23.46

23.50

23.55

23.59

570

23.63

23.67

23.72

23.76

23.80

23.85

23.89

23.93

23.97

24.02

580

24.06

24.10

24.15

24.19

24.23

24.28

24.32

24.36

24.40

24.45

590

24.49

24.53

24.57

24.62

24.66

24.70

24.74

24.78

24.83

24.87

600

24.91

24.95

25.00

25.04

25.08

25.13

25.16

25.20

25.24

25.28

610

25.33

25.36

25.42

25.47

25.51

25.55

25.59

25.63

25.68

25.72

620

25.76

25.80

25.85

25.89

25.93

25.98

26.02

26.06

26.10

26.15

630

26.19

26.23

26.27

26.32

26.36

26.40

26.44

26.48

26.53

26.57

640

26.61

26.65

26.70

26.74

26.78

26.83

26.87

26.91

26.95

27.00

650

27.04

27.08

27.12

27.17

27.21

27.25

27.29

27.33

27.38

27.42

660

27.46

27.50

27.54

27.58

27.63

27.67

27.71

27.75

27.80

27.84

670

27.88

27.92

27.96

28.01

28.05

28.09

28.13

28.17

28.22

28.26

680

28.30

28.34

28.39

28.43

28.47

28.52

28.56

28.60

28.64

28.69

690

28.73

28.77

28.81

28.86

28.90

28.94

28.98

29.02

29.07

29.11

700

29.15

29.19

29.23

29.28

29.32

29.36

29.40

29.44

29.49

29.53

710

29.57

29.61

29.65

29.70

29.74

29.78

29.82

29.86

29.91

29.95

720

29.99

30.03

30.07

30.12

30.16

30.20

30.24

30.28

30.33

30.37

730

30.41

30.45

30.49

30.54

30.58

30.62

30.66

30.70

30.75

30.79

740

30.83

30.87

30.91

30.95

30.99

31.04

31.08

31.12

31.16

31.20

750

31.24

31.27

31.32

31.37

31.41

31.45

31.49

31.53

31.58

31.62

760

31.66

31.70

31.74

31.79

31.83

31.87

31.91

31.95

32.00

32.04

770

32.08

32.12

32.16

32.20

32.24

32.28

32.33

32.37

32.41

32.45

780

32.49

32.53

32.57

32.62

32.66

32.70

32.74

32.78

32.83

32.87

790

32.90

32.94

32.98

33.03

33.07

33.12

33.16

33.20

33.24

33.28

800

33.32

33.36

33.40

33.44

33.48

33.52

33.56

33.60

33.64

33.68

900

37.37

37.77

38.17

38.57

38.97

39.36

39.76

40.15

40.54

40.93

1000

41.32

41.71

42.09

42.48

42.88

43.26

43.64

44.02

44.40

44.78

1100

45.16

45.54

45.91

46.29

46.66

47.03

47.40

47.77

48.14

48.50

1200

48.87

49.23

49.59

49.95

50.31

50.67

51.02

51.38

51.73

52.08

1300

52.43

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

В.2  К е с т е – Хромель-копель (Градуировкасы ХК), Е, мВ

 

°С

0

1

2

3

4

5

6

   7

8

9

-40

2.50

-2.56

-2.62

-2.68

-2.74

-2.81

-2.87

-2.93

-2.99

-3.05

-30

1.89

-1.95

-2.02

-2.07

-2.13

-2.20

-2.26

-2.32

-2.38

-2.44

-20

-1.27

-1.33

-1.39

-1.46

-1.52

-1.58

-1.64

-1.70

-1.77

-1.83

-10

-0.64

-0.70

-0.77

-0.83

-0.89

-0.96

-1.02

-1.08

-1.14

-1.21

-0

-0.00

-0.06

-0.13

-0.19

-0.26

-0.32

-0.38

-0.45

-0.51

-0.58

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

0

0.00

0.07

0.13

0.20

0.26

0.33

0.39

0.46

0.52

0.59

10

0.65

0.72

0.78

0.85

0.91

0.98

1.05

1.11

1.18

1.24

20

1.31

1.38

1.44

1.51

1.57

1.64

1.70

1.77

1.84

1.91

30

1.98

2.05

2.12

2.18

2.25

2.32

2.38

2.45

2.52

2.59

40

2.56

2.73

2.80

2.87

2.94

3.00

3.07

3.14

3.21

3.28

50

3.35

3.42

3.49

 3.56

3.63

3.70

3.77

3.84

3.91

3.98

60

4.05

4.12

4.19

4.26

4.33

4.41

4.48

4.55

4.62

4.69

70

4.76

4.83

4.90

4.98

5.05

5.12

5.20

5.27

5.34

5.41

80

5.48

5.56

5.63

5.70

5.78

5.85

5.92

5.99

6.07

6.14

90

6.22

6.29

6.36

6.43

6.51

6.58

6.65

6.73

6.80

6.87

100

6.95

7.03

7.10

7.17

7.25

7.32.

7.40

7.47

7.54

7.62

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

11О

7.69

7.77

7.84

7.91

7.99

8.06

8,13

8.21

8.28

8.35

120

8.43

8.50

8.58

8.65

8.72

8.80

8.08

8.05

9.03

9.10

130

9.18

9.25

9.33

9.40

9.48

9.55

9.63

9.70

9.78

9.85

140

 9.93

10.00

10.08

10.16

10.23

1034

10.38

10.46

10.54

10.61

150

10.69

10.77

10.85

10.92

10.99

11.08

11.15

11.23

11.31

11.38

160

 11.46

11.54

11.62

11.69

11.77

11.85

11.93

12.00

12.08

12.15

170

12.24

12.32

12.40

12.48

12.55

12.63

12.71

12.79

12.85

12.95

180

13.03

13.11

13.19

13.27

13.36

13.44

13.52

13.60

13.68

13.76

190

13.84

13.92

14.00

14.16

14.16

14.25

14.34

14.42

14.50

14.58

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

200

14.66

14.74

14.82

14.90

14.98

15.06

15.14

15.22

15.30

15.38

210

15.48

15.56

15.64

15.72

15.80

15.89

15.97

16.05

16.31

16.21

220

16.30

16.38

16.46

16.54

16.62

16.71

16.79

16.86

16.95

17,03

230

17.12

17.20

17.28

17.37

17.45

17.53

17.62

17.70

17.78

17.87

240

17.95

18.03

18.11

18.19

18.28

18.36

18.44

18.52

18.61

18.70

250

18.77

18.85

18.93

19.02

19.10

19.18

19.27

19.35

19.43

19.52

260

19.60

19.68

19.76

19.85

19.93

20.01

20.10

20.18

20.26

20.35

270

20.43

20.51

20.59

20.67

20.75

20.84

20.92

21.00

21.08

21.16

280

21.25

21.32

21.41

21.50

21.58

21.66

21.74

21.83

21.91

21.99

290

22.08

22.16

22.24

22.33

22.41

22.49

22.58

22.66

22.74

22.82

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

300

22.91

22.99

23.08

23.16

23.24

23.33

23.41

23.50

23.58

23.67

310

23.75

23.84

23.92

24.01

24.09

24.18

24.26

24.35

24.43

24.52

320

24.60

24.69

24.77

24.86

24.94

25.03

25.11

25.20

25.28

25.37

330

25.45

25.54

25.62

25.71

25.79

25.87

25.96

26.04

26.13

26.22

340

26.31

26.39

26.48

26.56

26.65

26.74

26.82

26.91

26.99

27.08

350

27.16

27.25

27.35

27.42

27.50

27.59

27.67

27.76

27.84

27.93

360

28.02

28.11

28.20

28.28

28.37

28.46

28.55

28.63

28.72

28.81

 

В.2 кестенің жалғасы

°С

0

1

2

3

4

5

6

   7

8

9

370

28.89

28.98

29.07

29.15

29.24

29.32

29.41

29.50

29.59

29.67

380

29.77

29.84

29.93

30.01

30.10

30.18

30.27

30.35

30.44

30.55

390

30.62

30.71

30.80

30.88

30.97

31.06

31.14

31.23

31.31

31.40

400

31.49

31.58

31.67

31.75

31.84

31.93

32.01

32.10

32.19

32.27

410

32.35

32.44

32.53

32.61

32.70

32.79

32.87

32.96

33.05

33.14

420

33.22

33.31

33.40

33.48

33.57

33.66

33.74

33.83

33.91

33.99

430

34.08

34.17

34.26

34.34

34.43

34.52

34.61

34.66

34.78

34.86

440

34.95

35.04

35.13

35.21

35.30

35.39

35.47

35.56

35.65

35.73

450

35.82

35.91

35.99

36.08

36.16

36.25

36.34

36.42

36.51

36.59

460

36.68

36.77

36.85

36.94

37.03

37.12

37.20

37.29

37.38

37.46

470

37.55

37.64

37.72

37.81

37.90

37.99

38.07

38.16

38.25

38.33

480

38.42

38.51

38.59

38.68

38.77

38.86

38.94

39.03

39.12

39.20

490

39.29

39.38

39.46

39.55

39.64

39.73

39.81

39.90

39.99

40.07

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ºС

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

500

40.28

41.17

42.06

42.95

43.83

44.71

45.59

46.47

47.35

48.23

600

49.11

49.99

50.87

51.75

52.63

53.50

54.37

55.24

56.11

56.98

700

57.85

58.72

59.59

60.45

61.31

62.17

63.03

63.89

64.75

65.61

800

66.47

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Г Қосымшасы

Г.1 К е с т е  – Платиналық кедергілік термометрдің градуирлік кестесі

Термометрдің  0°С –тағы номинал кедергісі R=46 Ом

С

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

-200

7.95

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-100

27.44

25.54

23.63

21.72

19.79

17.85

15.90

13.93

11.95

9.96

-0

46.00

44.17

42.34

40.50

38.65

36.80

34.94

33.08

31.21

29.33

0

46.00

47.82

49.64

51.45

53.26

55.06

56.86

58.65

60.43

62.2

100

63.99

65.76

67.52

69.28

71.03

72.76

74.52

76.26

77.99

79.71

200

81.43

83.15

84.86

86.56

88.26

89.96

91.64

93.33

95.00

96.66

300

98.34

00.01

01.66

03.31

04.96

06.60

08.23

09.86

11.48

13.10

400

14.72

16.32

17.93

19.52

21.11

22.70

24.28

25.86J

27.43

28.99

500

30.55

32.10

33.65

35.20

36.73

38.27

39.79

41.32

42.83

44.34

600

45.85

47.35

48.84

50.33

51.81

53.30

54.77

56.32

57.70

59.15

700

60.60

62.04

63.48

64.92

66.36

-

-

-

-

-

750

76.77

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Г.2 К е с т е  – Мыстық кедергілік термометрдің градуирлік кестесі

Термометрдің  0°С –тағы номинал кедергісі R=53 Ом

С

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

-50

41.71

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-0

53.00

50.74

48.48

46.23

43.97

-

-

-

-

-

0

53.00

55.26

57.52

59.77

62.03

64.29

66.55

68.81

71.06

73.32

100

75.58

77.84

80.09

82.35

84.61

86.87

89.13

91.38

-

-

180

93.64

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Әдебиеттер тізімі

 

     1. Иванова Г.М., Кузнецов Н.Д., Чистяков В.С. Теплотехнические измерения и приборы: Учебник для вузов.- М.: Издательство МЭИ,2005.-460с.

     2. Сергеев А.Г., Крохин В.В. Метрология: Учеб.пособие для вузов.- М.: Логос,2002.-408с.

     3. Преображенский В.П. Теплотехнические измерения и приборы. - М.: Энергия, 1978.-702с.

     4. Тюрин Н.И. Введение в метрологию.- М.: Издательство стандартов,1985.

     5. Бурдун Г.Д., Марков Б.Н. Основы метрологии.- М.: Издательство стандартов, 1986. -318с.

     6. Аскаров Е.С. Стандартизация, метрология и сертификация: Учебное пособие.-Алматы, 2005.- 278с.

     7. Бекалай Н.Қ. Жылутехникалық өлшеулер мен бақылау. - Алматы: АЭжБИ, 2007.- 85б.