ЖЭС жӘне ӨНеркӘсіптік  КӘСІПОРЫНДАРдағы отЫн технологиясы

 

Зертханалық жұмыстарға арналған әдістемелік нұсқаулар

(бакалавриат, 050717 – Жылуэнергетика және 220000 -  Жылуэнергетика

мамандығының студенттері үшін)

 

 

 

 

 

 

 

Алматы 2006

ҚҰРАСТЫРҒАН: С. К. Абильдинова. ЖЭС және өнеркәсіптік кәсіпорындардағы отын технологиясы. Зертханалық жұмыстарға арналған әдістемелік нұсқаулар (бакалавриат, 050717 – Жылуэнергетика және 220000 – Жылуэнергетика мамандығының студенттері үшін) – Алматы: АЭжБИ, 2006. – 26 б.

 

 

 

Зерханалық жұмыстарға арналған әдістемелік нұсқаулар жылуэнергетика бағытындағы барлық мамандықтары бойынша сонымен қатар осы бағыттағы бакалаврларды дайындауға арналған.

Без. 10, кесте 10, библиогр. – 11 атау.

 

 

 

 

 

 

 

 

Пікір жазушы: «Жылуэнергетикалық қондырғылары» кафедрасының доценті, В. П. Дубовик.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы энергетика және байланыс институтының 2006 ж. негізгі басылымдар жоспары бойынша басылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Алматы энергетика және байланыс институты, 2006 ж.

1 №1 зертханалық жұмыс. Мұнай өнімдерінің тығыздығын анықтау

 

         1.1 Мақсаты

 

Ареометр аспабы арқылы мұнай өнімдерінің тығыздығын тәжірибе жүзінде анықтауды үйрену.

 

1.2 Теориялық мағлұматтар

 

Тығыздық заттың бірлік көлеміне сәйкес келетін массасымен өлшенеді. Басқа мұнай өнімдері сияқты мазут тығыздығының да тәжірибелік мәні өте зор. Тығыздық мұнай өнімінің химиялық табиғатын, алыну жолын және сапасын көрсетеді. Мазут қоймасының сыйымдылығын, мазутты айдауға кететін энергия шығынын және тағы басқа көрсеткіштерді анықтау үшін тығыздықты пайдаланады. Тәжірибе жүзінде ρ^t2_t1 салыстырмалы тығыздық жиі анықталынады.

Салыстырмалы тығыздық – өлшемсіз шама. Ол t₂ температурасындағы мұнай өнімдері тығыздығының t₁ температурасындағы тазартылған су тығыздығына қатынасын береді. ТМД  бойынша стандартты температура:

         Су үшін t₁ = 4⁰С, мұнай өнімдері үшін t₂ = 20⁰С  /1/.

         4⁰С температурадағы судың тығыздығы 1 г/см³ болғандықтан, қабылданған шарттарда салыстырмалы және абсолют тығыздықтардың сандық мәндері ρ²⁰₄ сәйкес келеді. Тікелей айдалған мазуттардың салыстырмалы тығыздығы 0,95-тен аспайтын болса, крекинг-мазуттардың, сонымен қатар күкірт мөлшері жоғары мазуттардың тығыздығы 1,0-ге тең. Кейбір жеке жағдайларда соңғы мән 1,06 болуы да мүмкін.

         Тығыздыққа температура мен қысым әсер етеді. Температураның жоғарылауына байланысты мазуттың салыстырмалы тығыздығы азаяды. Құрамында парафині аз көптеген мұнай өнімдері үшін температура тығыздыққа байланысты Д. И. Менделеевтің сызықты заңдылығымен өзгеретінін жеткілікті дәлдікпен есептеуге болады

 

ρ^t₄ = ρ²⁰₄ – λ*(t – 20),                                     (1.1)

 

мұндағы ρ²⁰₄ – 20⁰С-дегі мазут тығыздығы, г/см³;

                ρ^t₄ – анықталу температурасындағы мазуттың көрінетін тығыздығы, г/см³;

                t – анықталу температурасы, ⁰С;

                λ – тығыздыққа температуралық түзету (1.1 – кесте)

Температураның 1⁰С-ге жоғарылауына байланысты мазут тығыздығы шамамен 0,09%-ға дейін азаяды.

         Тығыздыққа қысымның тигізетін әсері, температураға қарағанда, әлдеқайда азырақ. Қысым 100 МПа-ға өзгергеннің өзінде, тығыздық 5-7% шамасында ғана азаяды.

 

 

1.1 – кесте Мұнай өнімдерінің нақты тығыздығына «көрінетін» тығыздығын

                    келтіру үшін түзетулер

 

        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.3 Тәжірибе қондырғысы

 

         Тәжірибе қондырғысының сұлбасы 1.1 – суретте көрсетілген. Тәжірибелік қондырғы температураны реттейтін түйіспе термометрімен 3 қамтылған. Термостат ішінде зерттелетін мұнай өнімі бар әйнек цилиндр 1ыдыс салынады. Тығыздықты өлшейтін құрал-ареометр 2. Термостаттағы судың температурасы қондырғы сұлбасынде көрсетілген 3 сынап таяқшалы термометр арқылы анықталады.

 

        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.1 – сурет. Ареометр арқылы мұнай өнімдері тығыздығын өлшеу қондырғысының сұлбасы

 

 

 

 

1.4 Мұнай өнімдерінің тығыздығын тәжірибелік зерттеу бағдарламасы

 

1.4.1 Мұнай өнімдерінің тығыздығын анықтау

 

Мазутты цилиндрге құйып, оған ақырын ареометрді түсіреді (2). Ареометр толық қондырылып, тербелісін тоқтатқанда, менисктің жоғарғы шетінен төмен қарай ареометрдің көрсетуін анықтау қажет. Қажет болса, термостаттағы мазут 40⁰С-ге дейін қыздырылады. Мазут температурасы термостаттағы сынап термометрдің (3) көрсетуі бойынша анықталады және ондағы судың температурасын өзгерту арқылы реттеліп отырады. Ал мазуттың тығыздығы (1.1) теңдеуі бойынша есептелінеді.

         Қатарлас анықтаулар арасындағы  алшақтық келесі мәндерден аспауы тиіс:

         1-ші типті ареометрді қолданғанда – 0,001

         2-ші және 3-ші типті (ГОСТ 3900-47) ареометрді қолданғанда – 0,002 /2/.

         Тәжірибенің өңдеу нәтижелері 1,2 – кестесіне енгізіледі

   

1.2 – кесте

Тәжірибе реті, №	t,0С	ρкөрс, г/см3	ρнақты, г/см3	ρнақты орташа	∆ρi = ρi –ρорташа	∆ρ / ρ

 

 

         1.4.2 Мұнай өнімдері тығыздығының температураға тәуелділігін анықтау

 

Ρ = ρ(t) тәуелділігін анықтау үшін, тығыздықтың 40⁰С-ден 90⁰С-ге дейінгі температура аралығындағы мәндерін тіркеп, тәжірибені әрбір температура үшін 3 реттен қайталау керек. Бұдан кейін нақты тығыздықтың орташа мәні анықталып, есептеудің қателігі қарастырылады. Өлшеулер нәтижесі бойынша тығыздықтың ρ = ρ(t) графигі  құрылады.

 

1.5 Жұмыс бойынша қорытынды жасау

 

1.5.1 Мазут тығыздығының тәжірибелік мәндерінің әдебиет мәндерімен сәйкестігін салыстыру.

1.5.2 Алынған нәтижелер дәлдігіне талдау жүргізу.

 

 

 

2 №2 зертханалық жұмыс. Сұйық отынның тұтану температурасын анықтау

 

2.1 Мақсаты

        

Сұйық отынның жарқырау және тұтану температураларының тәжірибелік мәндерін алу.

 

         2.2 Теориялық мағлұматтар

        

         Жарқырау температурасы дегеніміз – белгілі бір қатаң жағдайларда қыздырылатын сұйық отынның немесе басқа мұнай өнімдерінің жеткілікті мөлшерде буланатын температурасы. Нәтижесінде будың қоршаған ортадағы ауамен қоспасына отты жақындатқанда жарқыл пайда болуы керек. Бұл отынның әлі жануы емес.

         Егер осы қоспаға отты жақындатқандағы будың жарқырауы 5 секундтан көп уақытқа дейін жалғасса, онда отынның жануы басталып, оған сәйкес температура «тұтану температурасы» деп аталады. Кейде бұл температураны «жоғарғы жарқырау шегі» деп те атайды. Ал нақты жарқырау мезетіндегі температураны «төменгі жарылғыштық шегі» деп атайды. Себебі, жарқырау деген – кішігірім жарылыстардың жиынтығы. Кез келген мұнай өнімі үшін аталған екі температура айырмашылығы өте көп емес, әдетте 70⁰С-ден аспайды.

         Тұтану температурасы сияқты, жану температурасы да мұнай өнімдерінің құрамы мен сапасының бірден бір көрсеткіші. Электр станциялары үшін жарқырау температуралары сұйық отынның сақтау кезіндегі жанып кету қауіпсіздігін, қоршаған ауадан оқшауланбаған ортада сұйық отын қыздырылуының максимал қауіпсіз температурасын білу үшін анықтайды. Бұл температура жарқырау температурасынан кем дегенде 10⁰С-ге кішірек болу керек.

         Жарқырау температурасын қарастырғанда, міндетті түрде оның анықталу әдістемесін көрсету керек. Себебі біртекті мұнай өнімдері үшін жарқырау температурасының сандық мәнінің дәлдігі қондырғыға және таңдап алынған жұмыс тәртібінің әдістемесіне байланысты.

         Жарқырау температурасын анықтайтын аспаптардың 2 негізгі түрі ажыратылады:

         а) жабық түтікшелі;

         б) ашық түтікшелі.

         Мұнай өнімдерінің  ашық түтікшеде анықтаған жарқырау температурасы жабық түтікшеліге қарағанда әрине жоғары. Арасындағы айырмашылық шамамен 3-8⁰С-ді құрайды, ал жеңіл мұнай өнімдері үшін, атап айтсақ ошақтық мазуттарда, бұл мән 50⁰С-ге дейін жетеді.  /3/.

 

        

 

2.3 Тәжірибе қондырғысы

 

         Сұйық отынның тұтану температурасын тәжірибе жүзінде анықтау үшін ашық типті қондырғы қолданылады. Ол металдан жасалған және құм толтырылған цилиндр ыдыстан 2 және сұйық отын құйылған  шыны түтікшеден 1- ден тұрады. Металдан жасалған цилиндр ыдыстың сыртқы беті  3 электр қыздырғышпен қапталған және жылуоқшаулағыш бет 4 - пен қапталған. Барлық қондырғы жылу өткізбейтін шыныдан жасалған металл корпуспен жабдықталған. Электр қыздырғыш қуаты ЛАТР 5 арқылы реттеліп,  түтікшедегі сұйық отын температурасы термопара 6 көмегімен анықталады. Температура өзгерісі потенциометр арқылы қадағаланады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.1 – сурет. Сұйық отынның тұтану температурасын анықтауға арналған қондырғы

 

         2.4 Сұйық отынның тұтану температурасын тәжірибе жүзінде анықтау бағдарламасы

        

Тәжірибе келесі ретпен жасалады:

         2.4.1 Зерттелетін сұйық құйылған металл түтікшенің 40⁰С-ге дейін 4⁰С/минут жылдамдығымен қыздырамыз.

         2.4.2 40⁰С температурасынан қажетті температураға дейін 1⁰С/минут шамасындағы шектеулі жылдамдықпен тағы қыздырамыз

         2.4.3 Түтікше шетіне ақырындап, 10-14 мм қашықтықта сіріңке талының жалынын жақындатып, қажетті жарқырау температурасына дейін жеткіземіз. Алау ұзындығы 3-4 мм шамасында болу керек. 2⁰С қоса отырып, сынақты бірнеше рет қайталаймыз. Жарқырау температурасы ретінде бүкіл отын бетінде немесе тек бір бөлігінде ғана байқалатын бірінші көкшіл жалынға сәйкес температураны қабылдаймыз. Егер жарқыл анық білінбесе, бұл мән есепке алынбай, келесі 2⁰С-ге жоғарылағандағы мән тіркеледі.

         2.4.4 Екі қатарлас анықталған жарқырау температураларының айырмашылығы 150⁰С-ге дейін қыздырғанда 4⁰С-ден, 150⁰С-ден жоғары қыздырғанда 6⁰С-ден аспауы керек.

         2.4.5 Отынның тәжірибе жүзінде алынған жарқырау және тұтану температураларының өлшеу нәтижелері 2.1-кестеге енгізіледі.

 

2.1 – кесте

Тәжірибе реті, №	tвсп,0С	tвосп,0С	∆t/t

 

2.5 Жұмыс қорытындысы

 

Жұмыстың қорытындысы келесідей:

2.5.1 Анықтамалық әдебиеттердегі отынның тұтану температуралары тәжірибе мәндерімен салыстырылады.

2.5.2 (2.1) теңдеуі бойынша тәжірибе қателігі бағаланады

 

σt = ∆t / t*100%.

 

мұндағы ∆t – термометр дәлдігі (немесе термометр көмегімен температураны өлшеу дәлдігі);

 t – тәжірибе арқылы алынған жарқырау температурасының мәні.

2.5.3 Анықтамалық әдебиеттердегі сұйық отынның тұтану температуралары алынған нәтижелермен салыстырылады.

 

 

 

3 №3 зертханалық жұмыс. Газ тәріздес отынды талдау

 

Жұмыстың мақсаты

                Газ тәріздес отынның негізгі сипаттамаларын үйрену. Газдың тығыздығын пикнометрлік әдіспен талдауды, отынның ылғалдығын анықтауды тәжірибе жүзінде қарастыру. Алынған нәтижелер бойынша газ тәріздес отынның сапасын көрсету.

 

3.1 Теориялық кіріспе

 

Электр станциясында бақыланатын газдың негізгі сипаттамаларын анықтайтын әдістерді қарастырайық.

 

         3.1.1 Газдың тығыздығын анықтау

 

Газдың тығыздығын ГОСТ 17310 – 86 бойынша пикнометрлік әдіспен анықтайды. Бұл әдіс бойынша газ толтырылған нақты көлемі бар ыдысты таразымен өлшейді. Осы мақсатпен қолданылатын көлемі 100 – 200 см³ жұқа шыны ыдысты газдық пикнометр деп атайды. Оған тығындары бар екі түтікше жапсырылған.

Пикнометрдің сыйымдылығын оны құрғақ ауамен (массасы G₁) толтырғаннан кейін және массасы G₂ сумен толтырғаннан кейін таразыға өлшеп анықтайды. Осы массалардың айырмасы су тығыздығы r_H2O  мен ауаның r_B айырмымен шартталады

 

                 G₂ – G₁ = V * (r_H2O  – r_B).                                      (3.4)

 

0^ОС температурасы мен 101,3 кПа қысымына сәйкес келетін құрғақ ауаның тығыздығы 1,293 г/дм-ді құрайды, ал басқа қысым р мен t температурада келесі кейіптемен анықталады

 

                    r_B = 1,293 * (p * 273 / 101,3 * (273 + t)).          (3.5)

 

(3.4) және (3.5) тедеулерін біріктіре отырып, бірнеше қарапайым түрлендірулердің арқасында келесі пикнометр сыйымдылығын есептейтін теңдеуді аламыз, дм³

 

V = (G₂ – G₁) / (r_H2O – 1,293 * 273p / [101,3*(273 + t)]).       (3.6)

 

           мұндағы G₁ мен G₂ – массалары;

                           r_H2O – тығыздығы, г/дм³;

                           P – қысымы, кПа;

                           t – температурасы, ^оС.

 

Газдың тығыздығын анықтау үшін газбен толтырылған пикнометрді таразыда өлшейді. Газы бар пикнометр массасы G₃ және ауаға толған пикнометр массасы G₁ айырмасын, (2.4) кейіптемесіне сәйкес газ және ауа тығыздықтарының айырмасы арқылы анықтайды

 

      G₃ – G₁ = V * (r_г  – r_B).                                (3.7)

 

Осыдан газдың t және р-ға сәйкес тығыздығын анықтаймыз

 

r_г(t,p) (G₃ – G₁) / V + r_B.                                      (3.8)

 

Тығыздықты қалыпты жағдайға (101,3 кПа және 0^оС) келтіреді, ол үшін (3.5) кейіптемесіне ұқсас кейіптемені қолданады

 

r_г = r_г(t,p) * (р*273 / 101,3 * (273 + t)) 7.           (3.9)

 

3.2 Газдың компоненттік құрамын волюмометрлік әдіспен анықтау

 

Газ тәріздес отынның құрамын волюмометрлік әдіспен анықтау оның сынағы көлемінің, газды арнайы химиялық сіңіргішпен өңдегеннен кейін кемуіне негізделген. Химиялық сіңіргіш газ қоспасындағы жеке компоненттерді  оның құрамынан жеке таңдап сіңіріп шығарады (мұндай әдісті кейде химиялық деп те атайды).

Волюмометрлік газ анализаторының ықшамдалған сұлбасы 3.1 – суретте көрсетілген. Көлемі 100 см³ газ сынағын бюретка 5-ке жинақтайды, оның өзі дәлдік үшін екі шыны ыдыстан тұруы мүмкін – біріншісі 20,40,60 және 80 см³ көлемдер үшін, екіншісі- (0-20 см³) аралығындағы кез келген көлемді дәлме-дәл өлшеу үшін қолданылады. Газды теңестіргіш ыдыс 4 көмегімен жинақтайды, оған сынақты оқшаулаушы сұйық – NaCl немесе басқа тұздарды (мұндай тұздар әртүрлі газдарды суға қарағанда бойына жақсы сіңіреді) толтырады. Әуелі ыдысты жоғары көтеріп және тиісті тығындарды ашып, газдық бюретканы сұйықпен толтырады. Тексеріліп жатқан газды көру үшін, трубкаларды қосады және теңестіргіш ыдысқа 4 түсіреді. Бюретканың ішіндегі ерітінді ыдысқа қайта барады. Бюреткаға анализденген газ сорылады.

Бюретканы газбен толтырғаннан кейін көру кранмен жауып, бірінші сіңіру ыдыс кранымен 6 жабады. Теңестіргіш ыдысты көтергенде, бюреткадағы газ сұйығын сіңіргіш ыдысқа ығыстырып шығарылады. Газ көлемінің мөлшері кішірейгенше, тәжірибені бірнеші рет қайталау керек. Берілген сіңіргіштің әсерінен қалдық газдың көлемін өлшеп, ΔV – көлемді табу керек. Көлем см³ – пен өлшенеді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3.1 – сурет.  Вольтметрлік газанализатордың түпілікті сұлбасы

 

         Әр түрлі модификациясы бар газанолизатордың сіңіргіш ыдыстар саны 3 – 8 аралығында тербеліс жасайды (3.1 – суретте шартты түрде екеуі көрсетілген). Қолданып жатқан сіңіргіш арқылы негізінде келесі компенентердің: қышқыл газдардың қосындысын СО₂ + SO₂ + SO₃ + H₂S; көміртегі диоксиді СО; оттегінің О₂; олефиндердің C_nH_2n құрамын анықтауға болады.

         Қалдық газды бюреткадан CuO мыс оксидімен толтырылған трубкаға жібергенде Н₂ және парафиндерді C_nH_2n+2 концентрациясын анықтауға болады. Электро пеші арқылы трубкада жоғарғы температураны ұстауға болады. Температура 300 ⁰С – ге көтерілгенде, сутегі қышқылданады, ал температураны 800 ⁰С – ге көтерілгенде парафиндер қышқылданады. Газ трубкадан 2 склянкаға түседі, бұл жерде КОН ерітіндісі қышқылданған өнімді жұтады (H₂O және CO₂). Қалған көлем өзгермегенше трубкадағы газды тура және кері бағытта өткізуді бірнеше рет қайталау керек.

Газ тәріздес отынның құрамын волюмометрлік әдіспен талдау ұзақ уақытты қажет етеді (4 сағ-қа дейін), газ анализаторын жұмысқа дайындау уақытын ескермегенде; газ компоненттері концентрациясын анықтау қателігі 0,1% абсолюттік қателікті құрайды.

Волюмометрлік газ анализаторларының қатарынан электр станцияларында Орс приборы (ГХП маркалы, көбінесе СО₂, СО, О₂) немесе газ құрамын терең зерттеулер үшін ВТИ-2 анализаторы қолданылады.

 

3.3 Газ тәріздес отынның тығыздығын тәжірибе жүзінде анықтау бағдарламасы

          

Тәжірибе келесі ретпен жасалады:

3.3.1 Таразымен бос ыдысты өлшейміз.

3.3.2 Пикнометр ішіне арнайы түтікшелер арқылы енгізіп, таразымен өлшейміз.

3.3.3 Пикнометр ішіне су толтырып, таразымен өлшейміз.

3.3.4 Әдістемеде көрсетілген кейіптемелерді қолданып, газ тығыздығын анықтаймыз.

        

3.1 – кесте

Тәжірибе реті  №	G0	G1	G2	ρH2O	ρвоз	ρг

 

3.3.5 Тәжірибеге қажетті газды теңестіргіш ыдыс 4 көмегімен 5 – ші бюреткаға жинақтаймыз.

3.3.6 Бюреткаға сіңіргіш затты толтырамыз.

3.3.7 Ыдысты жоғары көтеріп, тиісті тығындарды жауып, бюреткаға су толтырамыз.

3.3.8 Бюреткаға анализделенген газ сорылғасын газдың көлемін өлшейміз.

 

3.2 – кесте

Тәжірибе реті  №	V0, см3	V1, см3	V2, см3	ΔV, см3

 

3.4    Тексеру сұрақтары

 

3.4.1 Газ тығыздығы дегеніміз не?

3.4.2 Қандай жағдайда пикнометр әдісі газ тығыздығын анықтайды?

3.4.3 Вольтметрлік газанализатордың түрпілікті сұлбасын жалпы түсіндір?

3.4.4 Қалдық газды мыс оксидімен CuO толтырғанда ыдыста қандай реакциялар жүреді ?

3.4.5 Тәжірибеге қорытынды жасау?

 

4 №4 зертханалық жұмыс. Энергетикалық мазуттар тұтқырлығының температураға тәуелділігін анықтау

 

4.1 Жұмыстың мақсаты

 

Мазуттың тұтқырлығын тәжірибе арқылы анықтауды үйрену және оның температураға тәуелділігін зерттеу.

 

4.2  Теориядан түсініктер (Ә - 1, 141 – 157 беттер)

 

Тұтқырлық деп сұйық қабаттарының қозғалғанда бір-біріне кедергі қөрсету қасиетін айтады. Тұтқырлық мазуттың сапасын анықтайтын негізгі сипаттамасының бірі, сондықтан оны маркирлеу негізі ретінде қолданады. Мазутты жылу энергетикада қолданғанда, оны құбырмен айдау үшін қажетті энергия  шығындарын анықтау үшін тұтқырлықты білу қажет.

Сонымен қатар цистернаны мазутпен толтыру немесе одан  құйып алу үшін керекті уақытты, форсункалардың жұмыс өнімділігін анықтау үшін де тұтқырлықты білген жөн. 

Тұтқырлық физикалық шама ретінде не динамикалық тұтқырлық (ішкі үйкеліс коэффициенті)  ( Па/с), немесе кинематикалық тұтқырлық  ( м²/с)  арқылы беріледі.  Олар өзара келесі түрде байланысады  

                                ,                                                              (4.1)                                           

мұндағы   - мазуттың тығыздығы, кг/м³.

Тәжірибеде шартты тұтқырлық кеңінен қолданылады. Ол 200 см³ мұнай өнімінің белгілі температурада ыдыстан ағып шығу уақытының, 20⁰С температурадағы және сол көлемдегі судың   ыдыстан ағып шығу уақытына қатынасымен анықталады. Шартты, динамикалық және кинематикалық тұтқырлықтар арасындағы байланыс мына формулалардан көрінеді

 

h = r (0.0073Byt – 0.063 / Byt ) ,                                     (4.2)

n = 0.0073Byt - 0.063 / Byt.                                              (4.3)

 

4.3  Зертханалық қондырғының сипаттамасы

 

Қондырғының жалпы бейнесі 4.1 – суретте көрсетілген: 1 – ауа термостаты, 2 – температураны анықтаушы сезгі, 3 – вольтамперметр, 4 – ішіне мазут құйылған шыны түтік,  5- шарик. Қондырғыда тұтқырлық жоғарыдан төмен құлайтын дененің көмегімен анықталады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4.1 – сурет. Геплер тұтқырлық анықтауышының сұлбасы

 

 

 

4.4 Тұтқырлықты анықтау әдістемесі

 

Дененің сұйықта құлауы арқылы тұтқырлықты анықтау теориясы және әдістемесі /6/ әдебиетте қарастырылған.

Динамикалық тұтқырлық мына формуламен анықталады

 

h = к (ρ_ш - ρ_м ),                               (4.2)

 

мұндағы  h- динамикалық тұтқырлық , (Па/с);

                 к - кішкене шар тұрақтысы, (Па/с; см³/кг);

                 ρ_ш – шардың тығыздығы, (кг/м³);

                 ρ_м – мазуттың тығыздығы, (кг/м³);

                  - шардың құлау уақыты, с.

 Секунд өлшеуіштің көмегімен шардың мазут құйылған түтікте құлау уақыты өлшенеді. Шардың тығыздығы және басқа тұрақтылар 4.3 – кестеде берілген. Мазуттың тығыздығының температурасы жоғарылағанда өзгеруі келесі формуламен анықталады

 

_м = ₂₀ [ 1- ( t-20 )],            (4.3)

 

мұндағы ₂₀- мазуттың салыстырмалы тығыздығы (t = 20⁰C судың тығыздығына қатынасы), ₂₀ = 950 ~ 1010 кг/м³, ал  оны 1⁰ С-қа қыздырғанда көлемінің өзгеруін анықтайтын коэффициент, мазут үшін  = ( 5,1 – 5,3)10^-4.

 

4.5 Жұмыстың орындалу тәртібі

 

Өлшеуіш түтік 4-ке мазутты құю керек. Түтікті ауа термостатына орналастырып, термостат ішіндегі ауаны қыздырғыштарды іске қосып, қыздыру қажет. Сол кезде ауамен бірге түтіктегі мазуттың да температурасы көтеріледі. Мазуттың температурасы тәжірибеге қажетті мәніне жеткен кезде, пинцетпен кішкене шарды түтікке тастайды. Шардың түтіктің жоғарғы және төменгі ұштарында көрсетілген белгілердің аралығында құлау уақытын секундөлшегішпен анықтайды.

Тәжірибені мазуттың әрбір тұрақты температурасы үшін үш рет қайталайды. Әрі қарай мазут басқа температураға (10⁰С–дан 60⁰С–қа дейін әрбір 10⁰С сайын)  дейін қызғанша күтіп, тәжірибені қайталау керек.

 

4.1 – кесте

№	t, 0 C	t, c	h, Па/с	sh, %

 

 

4.6 Нәтижелерді өңдеу тәртібі   

 

4.6.1 Тұтқырлықтың мәнін  мазуттың температурасы 10⁰С–дан 60⁰С–қа дейін өскенде әрбір 10⁰С сайын анықтау керек.

4.6.2 Тұтқырлықты өлшеу қателігін анықтап, h = f (t) тәуелділігінің графигін қателікті ескере отырып тұрғызу қажет.

4.6.3 Мазутты цистернадан құйып алуға кететін уақытты есептеп (3.2 – кесте),

_сл = ( _м) тәуелділігі графигін тұрғыз .

 

4.2 – кесте

Цистернаның  толтырылатын көлемі, м3	Мазутты құятын әмбебап аспаптары	Утеминский жүйесінің жаңартылған аспабы
25	=180 +2.1*10-4	= 280 + 8.0*10-4
50	=358 + 3.8*10-4	= 530+14.6*10-4
60	=418 + 4.4*10-4	= 645 + 17.3*10-4
99	=1030 + 27.2*10-4	= 657 + 7.0*10-4

 

4.7    Тексеру сұрақтары

 

4.7.1  Тұтқырлық дегеніміз не?

4.7.2  Тұтқырлық форсункалардың жұмыс өнімділігіне қандай әсер етеді?

4.7.3 Динамикалық және кинематикалық тұтқырлықтар қалай анықталады?

4.7.4 Тұтқырлыққа температураның әсері қандай?

 

4.3 – кесте

К, МПа	mш, г	rшар, г/см3	rмай, кг/м3	dшар, мм
0,68151	1	1,1629	880	11,8

 

 

5 №5 зертханалық жұмыс. Қатты отынның үймелік тығыздығын анықтау

 

5.1 Жұмыстың мақсаты

 

Қатты отынның үймелік тығыздығын тәжірибе жүзінде анықтауды үйрену.

 

5.2 Негізгі теориялық мағлұматтар

 

Қатты отын дегеніміз - әр түрлі тығыздықты бірнеше фазалардан тұратын әртекті жүйе болып табылады. Қатты фаза көміртегі, күл және көмірсутек қосылыстарының мөлшерімен сипатталады.  Газдық фаза – отын бөліктерінің кеуектерін және отындар аралығын толтыратын ауамен көрсетіледі. Түтікшелік және беттік ылғал сұйық фазаны түзеді /4/.

Қатты отынның әртектігіне байланысты оның тығыздығы әрқашан орташаланған шама ретінде сипатталады, ал тығыздықтың мәні отынның қай бөлігі шегіндегі көрсеткіш шамаланып отырғанына байланысты.

Тығыздық заттың бірлік көлемге сәйкес массасы болғандықтан, оның тәжірибелік мәні сәйкес массасы бар көлемнің таңдалуына байланысты.

Тозаңның нақты нағыз ρ_g, көрінулік  ρ_каж, үймелік ρ_нас тығыздықтарын бөліп қарастыруға болады.

Нақты (нағыз) тығыздық ρ_g – отынның қатты құрамдас бөлігіндегі тығыздықтың орташаланған мәні. Ол келесі қатынас арқылы анықталады

 

ρ_g = G/V_тв, кг/м³,                      (5.1)

 

мұндағы  G – тозаңның массасы, кг;

                 V_тв – көмірдің қатты бөлшектерінің көлемі, м³.

Көрінулік (көлемдік) тығыздық ρ_каж – зат массасының кеуек пен жарықшақтар көлеміне қатынасы

 

ρ_каж = G/V_каж, кг/м³,                  (5.2)

 

мұндағы V_каж = V_тв + V_пор

Үймелік тығыздық ρ^нас_пл – зат массасының кеуек пен жарықшақтар  мен бөлшектер арасындағы аралық ауа көлеміне қатынасы

 

ρ_нас = G/V_нас, кг/м³                    (5.3)

 

мұндағы  V_нас= V_тв+V_{возд.пром.}+ V_пор;

                 V_нас – тозаңның жалпы көлемі, м³;

                 V_тв – көмір бөлшектеріндегі қатты фазаның көлемі, м³;

                 V_пор – бөлшек ішіндегі кеуектердің көлемдерінің  қосындысы;

                 V_{возд.пром.} – бөлшектер арасындағы аралық ауаның көлемі, м³.

 

5.3 Тәжірибе қондырғысы

 

Үймелік тығыздықты анықтау үшін 5.1 – сурет пайдаланылады. Оған өлшемделген отын салынатын түтікше орналастырылған. Түтікшенің көлемі                     V = 40*10^-5 м³, ал бөліну өлшемі 1*10^-3 м. Көмір үгіндісін нығыздау үшін электр қозғалтқышына 3 немесе кернеу реттегішке 4 қосылған  ыдыс (стакан) қолданылады.

Зерттеуді көп шашыранды немесе жұқа бөлшектелген көмір тозаңымен жүргізуге болады (бөлшектердің өлшемі σ = 0,5*10^-4 м).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5.1 – сурет. Қатты отынның үймелік тығыздығын анықтау үшін жасалған қондырғының сұлбасы

 

5.4 Жұмысты орындау әдістемесі

 

Барлық тәжірибе ауалық-құрғақ отынмен жүргізілуі керек. Мұндағы отынның жұмыстық массасы талдаулық массасымен іс жүзінде шамалас келеді.  Ол үшін отын тәжірибеден бұрын алдын-ала 3 – 4 сағат 100 – 120⁰С температурасы шамаларында кептірілуы керек. Нәтижесінде G, кг тозаң бөліп алынады. Алынған тозаң салмағы 0,01 г-ға дейінгі дәлдікпен таразыда өлшенеді.     Өлшенген тозаң қондырғыда орнатылған пробиркаға (1) салынып, 1 минуттай нығыздалады. Оның V_нас көлемі келесідей анықталады

  

V_нас = S*h,                        (5.4)

 

мұндағы S = 19,625 – 10^-6 м² – түтікше табанының ауданы;

                h – түтікшедегі отын биіктігі, м.

Анықталған G, кг, V_нас арқылы (5.3) теңдеуі бойынша ρ_нас тығыздығын табамыз.

Осылайша, тәжірибе 3 рет қайталанып, соңында үймелік тығыздықтың орташа мәні анықталады.

Тәжірибе және есептеулер нәтижелері 5.1 – кестесіне енгізіледі.

 

5.1 – кесте

G, кг	H,м	Vнас*107,м3	ρнас, кг/м3	ρнас, кг/м3	∆ρнас / ρнас*100%

 

Көмір тозаңының үймелеік тығыздығын анықтағандағы салыстырмалы қателік келесі теңдеуге сәйкес табылады:

∆ρ_нас / ρ_нас = ∆G / G + ∆h / h.                   (5.5)

 

5.5 Жұмыс бойынша қорытынды

 

5.5.1 Анықтамалардағы көмір тозаңының үймелік тығыздығын тәжірибе мәндерімен салыстыру.

5.5.2 Қондырғыдағы үймелік тығыздықты өлшеу дәлдігіне талдау жүргізу.

 

 

6 №6 Зертханалық жұмыс. Отынды ұнтақтау құбылысын зерттеу

 

6.1 Мақсаты

        

Отынды ұнтақтау, тозаңды елек арқылы бөліп алу әдістерін меңгеру және тәжірибеде елеуіштік талдау жасап үйрену.

 

6.2 Теориялық мағлұматтар

 

6.2.1 Елеуіштік сипаттама теңдеуі және тозаңның полидисперстік еселеуіші

Отынды ұнтақтау құбылысы морт сынғыш қасиетіне байланысты белгілі бір физикалық заңдылықтарға жүктеледі. Мысал ретінде, морт сынғыш материал кубиктің (6.1 – суреттегі) қарапайым сыну сүлбесін қарастырайық. Тәжірибе нәтижесі көрсеткендей, Х₀ өлшемді бөлігінің сыну құбылысы 60⁰-қа көлбеу сызық бойынша өтетіндігі байқалады. Түзілген ең үлкен а және б сияқты бөлшектері ары қарайғы үгіту құбылысына қатыспаса да болады, сондықтан дереу бөлек шығарылады.

6.1 – сурет. Көмір бөлігінің үгітілу сұлбасы

 

Көрсетілген заңдылықпен үгітілген материалдың елеуіштік сипаттамасын қарастырайық. Елеуіштік сипаттама Х шамасына барлық R қалдықтың тәуелділігін (яғни х өлшемді бөлшектердің салмағы мен олардың бастапқы зат салмағына қатынасын) ескереді. Х→0 ұмтылғанда R=100% -ға ұмтылады, ал Х→∞ болғанда, R=0 болады. Бұл жағдайда елеуіштік сипаттама 6.2 – суретінде көрсетілген. Мұнда 0-ден Х_к-ға дейінгі аралықта сызықты байланыс көрінеді. Х>Х_к аймағында елеуіштік сипаттама а және б бөлшектер айналасын қарастырады. Нақты жағдайларда елеуіштік сипаттама ұнтақтау құбылысының сынық тәріздес қисығы түрінде сұлбаланады (6.2 – суретінде пунктирмен көрсетілген).

 

 

6.2 – сурет. Әртектілік еселеуішінің әр түрлі мәндері үшін елеуіштік сипаттамалар

 

Елеуіштік сипаттаманың теңдеуі R = f(х) түрінде жазылады. Тесігінің өлшемі Х кез келген R_х қалдығы мен берілген n мәніндегі R₉₀ анықталған қалдық арасында келесі байланыс байқалады (n – әртектілік еселеуіші, ол бөлшектердің өлшемдері бойынша біркелкі орналасу деңгейін сипаттайды)

 

R_х / 100 = e^-bхn   R₉₀ / 100 = e^-b90n .                  (6.1)

 

Бұл теңдеулерді логарифмдеу және біріншісінің екіншісіне қатынасын алу арқылы R_х пен R₉₀ –ның тәуелділігін аламыз

 

R_х = 100(R₉₀ / 100)^(Х/90)n.                              (6.2)

 

Осылайша, кез келген Х_мк елегі үшін ағынды табуға болады. Бірақ, ол үшін електегі қалдық пен полидисперстік еселеуіші белгілі болу керек. Ал, егер белгілі бір екі електегі Х₁ және Х₂ мәні белгілі болса, керісінше, n шамасын анықтауға болады

 

n = (lgln*100 / R₁ – lgln*100 / R₂) / lgх₁/х₂.           (6.3)

 

Бірақ, n көрсеткіші тозаңның жалпы біркелкілік қарқынын анықтағанмен, барлық електердегі қалдықтың абсолют шамасы туралы тұжырымдауға мүмкіндік бермейді. Ол үшін кем дегенде бір қалдықтың мәні белгілі болу керек. Ал егер, екі мәні белгілі болса, онда R = f(х) қисығының  жүрісін және n-нің шамасын анықтауға болады.

6.3 – суретте кездесетін електегі қалдық мөлшері 200 мк әр түрлі полидисперстік еселеуішінің мәндері (n = 0,8; 1,0; 1,3) үшін елеуіштік сипаттамалар көрсетілген. Салыстыру үшін осы суретте n = 0,1 және n = 10 болғандағы, сонымен қатар n = 0 және n = ∞ шектік мәндері үшін елеуіштік сипаттамалары да көрсетілген. n-нің мөлшері азайған сайын, тозаң тегіс және дұрыс ұнтақталмайды, ал n-нің мөлшері көбейген сайын тозаңның біртектілігі жоғарылайды (n→∞ шегіндегі тозаң бір өлшемді, яғни монодисперсті болады).

 

6.3 – сурет. Полидисперстік еселеуішінің әр түрлі мәндері үшін елеуіштік сипаттамалары

 

         6.2.2 Ұнтақтау қабілетін сипаттайтын еселеуіш заттың ұнтақталу сапасын көрсетеді. Осы қасиеттерді салыстыру үшін зертханалық салыстырмалы ұнтақтау қабілетін сипаттайтын еселеуіш К_ло ұғымын енгіземіз. Бұл еселеуіштің шамасы үлгілік отын Э_эт мен берілген отындардың Э_х ауалық-құрғақ күйі мен бастапқы ірі өлшемінен біркелкі жұқа майдалануы кезіндегі энергия шығындарының қатынасын көрсетеді. Үлгілік отын ретінде әдетте, АШ секілді қатты отын алынады. Себебі, қатты отын үшін К_ло мәні бір немесе одан да кіші болуы мүмкін. Жұмсақ отын үшін К_ло > 1. ЖТИ-ге сәйкес, егер үлгілік және берілген отындардың ұнтақтауға кеткен энергия шығыны бірдей Э_х = Э_эт болса, онда ұнтақтау қабілетін сипаттайтын еселеуіш келесі теңдеумен анықталады

 

К^х_ло = F_х / F_эт ,                  (6.4)

 

мұндағы F_х, F_эт – берілген және үлгілік отындардың бет аудандары. Берілген жұмыста К_ло ЖТИ-ге жақын әдіспен анықталады.

ЖТИ әдісінің мәні келесіде: белгілі бір уақыт аралығында (15 минут) отын зертханалық фарфор диірменінде ұнтақталады.

Үлгілік отын ретінде 15 минут ұнтақталғаннан кейін R₉₀ = 70% нәтижесін беретін отын алынады. Үлгілік және сыналатын отындардың ұнтақталуы бір уақытта жүруі керек Э_х = Э_эт. Сондықтан К_ло еселеуіші беттер қатынасына  пропорционал (4.4 теңдеуі).

F_х және F_эт – тің нақты мәндерін анықтау көптеген қиыншылықтар тудырады. Сондықтан К_ло тозаң сипаттамасын талдау негізінде анықтайды. Сыналатын және үлгілік тозаңдардың анықталған елеуіштегі қалдықтары үшін келесі теңдеулер жазылады

 

R = 100*е^-(bхn)р R_эт = 100*е^{-(b хn)р}.          (6.5)

 

мұндағы Р – дәрежелік көрсеткіші тозаң сипаттамаларының айырмашылығын көрсетеді. Тәжірибелік мәндерде Р = 3/2.

Ұнтақтау уақыты, энергия шығысы, ұнтақталатын отын салмағы және бастапқы ірілігі тұрақты болғандықтан

 

(ln*100 / R / ln*100 / R_эт) = К_ло,             (6.6)

 

соңғы теңдеуді R^эт₉₀ = 70%-ды ескере отырып, түрлендіреміз

 

К_ло = 2*(2,31*lg*100 / R₉₀)^2/3 .                 (6.7)

 

6.2.3 Тозаң бетін анықтау

 

Тозаңның нақты бетін екі R₉₀ және R₂₀₀ елеуіште қалған қалдық арқылы келесі теңдеу бойынша анықтауға болады

 

F =⌠^Хmax_Xmind*F = ∑^Xmax_Xmin*6*10⁴ / γ_n*Ф / X_ср,   м²/кг,   (6.8)

 

мұндағы γ_n – тозаңның меншікті салмағы, кг/м³;

                          Ф = R₁ – R₂ – Х₁ және Х₂ өлшемді бөлшектер, %;

                          X_ср – бөлшектердің орташа өлшемі, мк.

γ_n = 1000 кг/м³ болғандағы әр түрлі R₉₀ және R₂₀₀ үшін табылған бұл интегралдың мәні болып табылады және МЭИ монограммасында F₁₀₀₀ шартты бет ретінде көрсетілген (4.4 – сурет).

Тозаң бетін анықтаудың есептік теңдеуі

 

F = F₁₀₀₀*К_форм*1000 / γ_n,   м²/кг,                (6.9)

 

мұндағы К_форм – шамамен 1,6-ға тең деп қабылданатын және тозаң пішінін сипаттайтын еселеуіш.

 

 

6.4 – сурет. Екі қалдық бойынша (γ_n = 1000 кг/м³) болғандағы тозаңның шартты меншікті бетін анықтау. МЭИ номограммасы.

 

6.3 Тәжірибе қондырғысы

 

Зертханалық шар тәріздес дағыралы диірмен (6.5 – сурет) шойыннан жасалады. Оның өлшемдері келесідей: Д = 245 мм, h = 270 мм. Шар тәріздес жүктеме 2,5 кг. Шарларды жасау үшін d = 25 мм (130 дана) фарфорлар пайдаланылады. Диірменнің айналым жиілігі минутына 68 рет. Дағыралы диірмен жетекші қозғалтқышқа 2 жалғанған негізгі блоктан 1 тұрады. Дағыраның тірегі мен жетегі беттік болаттан жасалған корпуспен жабылады. Тораптық қосқышы бар электрқозғалтқышы корпустың сыртында орналасқан. Торапқа қосылу үшфазалы кабель көмегімен қорғаныштық жанасуы бар резеңкелік қабықшалы вилкамен орындалады. Дағыраны сәйкесті жүктеуден кейін, оны дағыралы диірменге резеңкелі доңғалақшаларға орнатады, одан соң электрқозғалтқыштағы желілік қосқыш көмегімен дағыралы қазанды іске қосады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6.5 – сурет. Шарлы дағыралы зертханалық диірмен сұлбасы    

 

6.4 Жұмысты орындау әдістемесі

 

Жұмысты жүктеменің келесі ретімен орындаған жөн. Алдымен дағыра кішкене шарлармен, одан кейін ұнтақталған өнімдермен толтырылады. Ұнтақталған өнімдер шарлар арасындағы бос кеңістіктерді толықтырады. Ұнтақталған өнімдердің мөлшері ереже бойынша кішкене шарлар әлі де көрінетіндей болуы керек, өнімдердің мөлшері өте аз болып кетпеуі де керек, себебі дағыра қабырғасының және шарлардың бұзылуына әкеліп соғады. Құрғақ ұнтақтау үшін дағыраның 2/3 толтырған орынды.

Жұмысты келесі тәртіппен орындайды.

6.4.1 500 грамдық 3 алдын-ала ұнтақталып кептірілген көмірді өлшеу қажет (АШ, Т и П).

6.4.2 Өлшенген 3 сұрыпталған көмірдің біреуін диірменге төгіп, 10 минут ішінде ұнтақтау керек.

6.4.3 Диірменнің электрқозғалтқышын өшіріп, екі қақпағын да ашамыз. Ішіндегі ұнтақталған көмірді бөліп аламыз. Елеуіштік талдау үшін ұнтақталған көмірдің кішкене бөлігін іріктейді, ол үшін кварттау (квартование) тәсілін пайдаланамыз.

125 грамм шамасындағы бөлігін тағы екіге бөліп, жеке –жеке тағы өлшейміз. Одан кейін 15-20 минут аралығында електе еленеді.

6.4.4 Осыдан кейін 71, 100, 140, 280 мк електеріндегі, сонымен қатар оның түбіндегі қалдықтар өлшеніп, өлшенген салмақтары кестеге енгізіледі. 71 елегінде қалдық ондағы толық қалдық салмағы емес, тек бөлігінікі ғана екенін ескеруіміз керек (Ф*_71-100); түбіндегі қалдық салмағы 71 мк (Д*₇₁) елегінен өткен барлық салмақты көрсетсе, 100 мк елегіндегі қалдық салмағы осы електегі толық қалдықты береді (R*₁₀₀).

6.4.5 Сәйкесінше екінші және үшінші сұрыпталған көмірлерге де елеуіштік талдауды жүргіземіз. Бақылау нәтижелері 4.1 – кестесіне енгізіледі.

 

6.5 Нәтижелерді өңдеу

 

6.5.1 Әр елегіштердегі толық қалдықтар анықталады. Ол үшін граммен берілген R*₁₀₀, Ф^*_71-100 салмақтарын %-дық R₇₁ және R₁₀₀ мәндерін анықтауға болады. Екі 50грамдық көмір зерттеліп отырғандықтан олардың нәтижелерін қосып, 100 грамға сәйкес қатынасты алуға болады

 

R₁₀₀=R^*1₁₀₀+R^*2₁₀₀, %,                               (4.10)

 

R₇₁=Ф^*1_71-100+Ф^*2_71-100+R^*2₁₀₀.                   (4.11)

 

6.5.2 4.3 теңдеуі арқылы 3 көмір сынамасы үшін әртектілік еселеуіші анықталады.

6.5.3 Барлық сыналатын көмірлер үшін R ₇₁, R₁₀₀, R₁₄₀, R₂₈₀ бойынша және кез келген R_х, мысалы R₉₀, R₅₀₀ және R₁₀₀₀ үшін 4.2 теңдеуі арқылы n және R₇₁ бойынша елеуіштік сипаттамалар құрылады.

6.5.4 4.7 теңдеуі арқылы барлық көмір сынамалары үшін ұнтақталу қабілетін сипаттайтын еселеуіш анықталады.

Сәйкес отындар үшін алынған К_ло мәндері кестелік К_ло^ЖТИ мәндерімен салыстырылады.

- АШ донецк антрациті үшін К_ло^ЖТИ = 0,95;

- жұқа донецк отыны үшін К_ло^ЖТИ = 1,9;

- Москва түбіндегі қоңыр көмір үшін К_ло^ЖТИ = 1,75.

Алынған мәндер ЖТИ мәндерімен әрқашан сәйкес келе бермейді. Бұл берілген шарттардағы ұнтақталу уақытының азаюына қарамастан (15 минуттың орнына 10 минут уақыт) энергия шығысының азаюына сәйкес К_ло мәнінің жоғарлауына әкеліп соғуы мүмкін. Бірақ әр түрлі отындар үшін К_ло мәндері арасындағы қатынас ЖТИ кестесі бойынша алынатын К_ло-ға жақын келеді. Сондықтан келесі қатынастардың анықталуы орынды.

 

(К_ло)/(К_ло)^ЖТИ   және   (К...) / (К...)^ЖТИ,

 

(К_ло^ЖТИ)^Т / (К_ло^ЖТИ)^АШ = 1,9 / 0,95 = 2,0   және  

 

               (К_ло^ЖТИ)^П / (К_ло^ЖТИ)^АШ = 1,75 / 0,95 = 1,84.               (4.12)

 

6.5.5 Тозаңның бет ауданы анықталады.

Барлық үш көмір үшін тозаң бет ауданы 6.9 теңдеуі арқылы анықталады, мұнда:

- АШ үшін γ_n = 1500 кг/м³;

- жұқа көмір үшін γ_n = 1320 кг/м³;

- Москва жанындағы көмір үшін γ_n = 940 кг/м³.

Екі қалдық бойынша F₁₀₀₀ анықтау үшін МЭИ номограммасы пайдаланылады (6.4 – сурет).

Анықталған тозаңның бет ауданы 6.4 теңдеуі бойынша К_ло-ны анықтауға мүмкіндік береді, яғни осы әдіспен (6.7) ЖТИ теңдеуімен анықталған ұнтақталу қабілетін сипаттайтын еселеуіш мәні тексеріледі

 

(К_ло)^Т / (К_ло)^АШ = F^Т / F^АШ;  (К_ло)^П / (К_ло)^АШ = F^П / F^АШ .           (4.13)

 

Есептеулердің нәтижелері 6.1 – кестесіне енгізіледі.

 

6.1 – кесте

Көмір	АШ	Жұқа	Москва түбіндегі қоңыр көмір
R100, %
R70, %
n
Кло
Кло / (Кло)АШ
F, м2/кг
F / FАШ

 

 

 

 

 

6.6 Жұмыстың қорытындысы

 

6.6.1 Үгітілген отынның әртектілік еселеуіші бойынша құрылымын талдау.

6.6.2 Әр түрлі 3 отын үшін жасалған тәжірибелік үгітілу еселеуіштерін анықтамалық әдебиеттердегі мәндермен салыстыру.

6.6.3 Тозаң бетінің номограммадағы екі қалдық бойынша анықталу дәлдігін табу.        

 

Әдебиеттер тізімі

 

1. Белосельский Б. С., Соляков В. К. Энергетическое топливо. – М.: Энергия, 1980.

2. Лебедев А. Н. Подготовка и размол топлива на электростанциях. – М.: Энергия, 1969.

3. Гаврилов Е.И. Топливно-транспортное хозяйство и золошлакоудаление на ТЭС. – М.: ЭАИ, 1987.

4.  Левит Г. Т. Пылеприготовление на ТЭС. – М.: ЭАИ, 1991.

5. Антонянц Г. Р., Черников В. П., Райфельд О. Ф. Топливно-транспортное хозяйство тепловых электрических станций. – М.: Энергия, 1977.

6.  Михайлов Н. М., Шарков А. Т. Физические свойства топлива и борьба с затруднениями на топливоподаче электростанций. – М.: Энергия, 1972.

7. Белосельский Б. С., Вдовченко В. С. Контроль твёрдого топлива на электростанциях. – М.: ЭАИ, 1987.

8.  Белосельский Б. С. Топочные мазуты. – М.: Энергия, 1978.

9. Белосельский Б. С., Барышев В. И. Низкосортные энергетические топлива. – М.: ЭАИ, 1989.

10. Трухний А. Д. Основы современной энергетики. – М.: МЭИ. – ч.1.-2002. – 368 с, ч.2.- 2003 – 454 с.

11. Белосельский Б. С. Технология топлива и энергетических масел. – М.: МЭИ., 2005. – 400 с.

 

 

Мазмұны

 

1 №1 Зертханалық жұмыс ......................................................................................... 3

2 №2 Зертханалық жұмыс ......................................................................................... 6

3 №3 Зертханалық жұмыс ..........................................................................................9

4 №4 Зертханалық жұмыс ....................................................................................... 12

5 №5 Зертханалық жұмыс ....................................................................................... 15

6 №6 Зертханалық жұмыс ....................................................................................... 18

Әдебиеттер тізімі ..................................................................................................... 25

 

 

 

 

 

2006 ж. негізгі жоспары, реті ____13__

 

 

 

 

 

Сауле Кианбековна Абильдинова 

 

 

 

 

 

ЖЭС және ӨНеркәсіптік  КӘСІПОРЫНДАРдағы отЫн технологиясы

 

Зертханалық жұмыстарға арналған әдістемелік нұсқаулар

(бакалавриат, 050717 – Жылуэнергетика және 220000 – Жылуэнергетика   мамандығының студенттері  үшін)

 

 

 

 

 

 

Редакторы Ж.А. Байбураева

 

 

 

 

 

 

Басуға қол қойылды        .        .        .                Қалпы 60×84 1/16

Таралымы     50    экз.                                         Баспаханалық қағаз №1

Көлемі           оқу есепті баспа табақ.                Тапсырма          . Бағасы     54    тг.

 

 

 

 

 

Алматы энергетика және байланыс институтының

көшірмелі-көбейткіш бюросы

050013 Алматы, А. Байтұрсынұлы көшесі, 126 үй.