Комерциялық емес акционерлік қоғам

Комерциялық емес акционерлік қоғам

АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА және БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ

Өнеркәсіптік жылу энергетика кафедрасы

ХИМИЯ

Есеп-сызба жұмыстарын орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар

(5В073100 – «Қоршаған ортаны қорғау және өмір тіршілігінің қауіпсіздігі» мамандығының студенттері үшін)

Алматы 2011

ҚҰРАСТЫРУШЫЛАР: К.О. Кишибаев, Г.А. Колдасова. Химия. Есеп-сызба жұмыстарын орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар (5В073100 – «Қоршаған ортаны қорғау және өмір тіршілігінің қауіпсіздігі» мамандығының студенттері үшін) – Алматы: АЭжБУ, 2011 – 40 б.

Химиядан ЕСЖ арналған осы әдістемелік нұсқау 5В073100 – «Қоршаған ортаны қорғау және өмір тіршілігінің қауіпсіздігі» мамандығы бойынша бакалавриатта оқитын 1 курс студенттері үшін «Химия» курсы бойынша өзіндік жұмыстарға арналған тапсырмалардан тұрады.

Библиогр. - 7 атау.

Пікір беруші: Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ доценті, хим. ғыл. канд. А.И. Ниязбаева

«Алматы энергетика және байланыс университетінің» КЕАҚ 2011 ж. жоспары бойынша басылады.

Кіріспе

Химия – материалық дүниені құрайтын заттардың қасиеттерін және бір-біріне айналуын зерттейтін фундаменталдық ғылым. Бiз зат деп белгілі жағдайда тұрақты химиялық және физикалық қасиеттерге ие материяның кез келген түрiн айтамыз.

Химия заттардың құрамын, құрылысын, реакцияға қабілеттілігін және тұрақтылығын, бір заттардың басқа заттарға өзгеруінің тәсілдері мен жолдарын зерттейді. Заттардың өзгеруі әрқашан физикалық құбылыстармен қатар жүреді: жарық шығару, жылу мен электр тогын бөлу және т.б., сондықтан химия физикамен тығыз байланысқан (кванттық химия, физикалық химия, радиохимия).

Осы тапсырмалар «Тіршілік қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау» мамандығынығының бакалавриатының 1 курс студенттеріне арналған. Мақсаты –химия пәнінен емтиханға, аралық және ағымдық бақылауға дайындалуға көмек көрсету.

Тапсырмалардың мазмұны химия курсының оқу бағдарламасына сәйкес келеді, бейорганикалық және жалпы химияның негізгі тарауларын қамтитын 10 блоктан тұрады.

Тапсырмалар химияны 2 кредит көлемінде оқитын бакалаврлар үшін құрастырылған, яғни «Тіршілік қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау» мамандығынығының әр студенті белгіленген мерзімде, әрқайсысын жеке-жеке 2 есеп-сызба жұмыстарын орындап, тапсырады. Жұмыстар ФС РК 10352-1910-У-е-001-2002 АЭжБ «Оқу жұмыстары» ішкі стандартына сәйкес рәсімделеді.

Бірінші есеп-сызба жұмысына келесі тақырыптар кіреді: «Атомдар құрылысы және химиялық элементтердің периодтық жүйесі», «Химиялық байланыс», «Химиялық термодинамика және термохимия», «Химиялық реакциялардың жылдамдығы және химиялық тепе-теңдік», «Ерітінділер. Ерітінділердің концентрациясы».

Екінші есеп-сызба жұмысына келесі тақырыптар кіреді: «Ерітінділердің электролиттік диссоциациясы және тұздардың гидролизі», «Тотығу-тотықсыздану реакциялары», «Электродтық потенциалдар және ЭҚК», «Электролиз», «Металдардың коррозиясы. Металдарды коррозиядан қорғау тәсілдері».

Әр студент студенттік билетінің нөміріндегі (шифрдің) ең соңғы екі цифріне сәйкес тапсырмалар нұсқасын орындайды. Мысалы, студенттік билеттің нөмірі 102377, соңғы екі сан – 77, тапсырма нұсқасының нөмірі – 77.

Атомдар құрылысы және химиялық элементтердің периодтық жүйесі

1. Реттік нөмірі 36, 95 атомдарының электрондық және электронды-сызба формулаларын жазыңыз. Олар қандай электрондық жүйеге жатады?

2. Неліктен Д.И. Менделеевтің элементтердің периодтық жүйесінде хлор және марганец бір топта орналасқан? Неліктен оларды әр түрлі топшаға орналастырады?

3. Бас квант саны n = 4. Қалған квант сандарының мәнін жазыңыз. Электрондармен толтырылуы 4d-деңгейшеде аяқталатын элементті көрсетіңіз және оның электрондық формуласын жазыңыз. 4s- және 4р-орбитальдарында қанша электрон орналасқан?

4. Қандай элементтің атомында n = 3 және l = 1 болатын үш электроны бар? Олардың магниттік квант саны каншаға тең? Олардың антипараллелді спиндары болуы тиіс пе?

5. Реттік нөмірлері 12, 13, 23 элементтердің атомдарының сыртқы электрондарының n және l квант сандарының мәндері нешеге тең?

6. Реттік нөмірлері 16 және 22 элементтердің атомдарының электрондық және электрондық-сызбалық формулаларын құрастыр. Электрондардың квант ұяшықтарына орналасуын көрсет. Әр элемент қандай электрондық типке жатады?

7. Паули принципі қалай айтылады? Энергетикалық деңгей деген не? Неге екінші энергетикалық деңгейде 8 электроннан, ал төртінші энергетикалық деңгейде 32 электроннан артық болмайтынын түсіндір. Екінші және төртінші энергетикалық деңгейі толған элементтің электронды формуласын жаз.

8. Реттік нөмірлері 27, 55, 83 элементтердің атомдарының электрондық және электрондық-сызбалық формулаларын жаз. Осы элементтердің атомдарында қанша бос f – орбиталь бар?

9. Алюминий атомындағы электрондардың жағдайын анықтайтын n, l, m_l және m_s квант сандары қандай мәнге ие болады?

10. Келтірілген электронды формулалардың қайсысы дұрыс емес, себебін түсіндір.

а) 1s¹2s²2p⁶;

ә) 1s²2s²2p⁶3s²3p⁵4s¹;

б) 1s²2s²2p⁶3s¹;

в) 1s²2s²2p⁶3s²3p⁶3d⁴;

г) 1s²2s²2p³;

д) 1s²2s³.

11. Бас квант сандары 3 және 4 тең болатын электронның l, m_l, m_sквант сандарының мәнін жаз.

12. Элементтің реттік нөмірін көрсет, егер:

а) электрон 3d-орбитальді толтырумен аяқталса;

ә) электрон 4s-орбитальді толтырумен аяқталса;

б) электрон 4p-орбитальді толтырумен басталса;

в) электрон 4f-орбитальді толтырумен басталса.

13. Реттік нөмірлері 57, 68 және 82 элементтердің атомдарында қанша бос f – орбиталь бар. Хунда ережесін қолданып электрондарды орбитальдарға орналастыр.

14. Клечковский ережесіне сүйеніп, келесі элементтердің электронды формуласын жаз:

а) марганец;

б) хром;

в) цирконий;

г) гафний.

15. Бас квант сандары 2, 3 және 4-ке тең болатын энергетикалық деңгейде қанша электрон орналасқан? Қанша электрон орналасқан:

а) қорғасын атомының 4f- және 5d-деңгейінде;

б) цезий атомының 5s- және 4d- деңгейінде?

16. Реттік нөмірдің физикалық мағынасы қандай және неге элементтердің химиялық қасиеттері атомдардың ядросының зарядымен анықталады?

17. Периодтық жүйенің құрылымы қандай? Периодтар, топ және топшалар? Период және топ нөмірлерінің физикалық мағынасы.

18. Қандай квант саны деңгейшедегі орбитальдердің санын анықтайды? 4 – ші энергетикалық деңгей қанша деңгейшеден тұрады? Қанша орбиталі бар? Неге? 4d- деңгейді толтыруды аяқтап жатқан элементтің электронды формуласын құрастыр.

19. Екі элементтің атом валенттік электрондарының конфигурациясы төмендегідей формуламен жазылған:

а) 3s²3p² және 4s²3d²;

ә) 4s²3d³ және 4s²3d¹⁰4p³.

Осы элементтер қандай периодтар мен топтарда орналасқан? Бірдей валенттік электрондар саны бірдей болғанда, олардың қасиеттерінде айырмашылық болуы мүмкін бе?

20. Қандай элементтердің атомдары төмендегі жазылған сыртқы және оның алдындағы электронды деңгейдің құрылысына ие:

а) 2s²2p⁶3s²3p³;

ә) 3s²3p⁶4s²;

б) 3s²3p⁶4s²3d⁵;

в) 4s²4p⁶5s⁰4d¹⁰.

21. Кремний атомы үшін екі түрлі 3s²3p² және 3s¹3p³электронды күй мүмкін. Бұл күйлер қалай аталады?

22. Фтор мен хлор атомдарының электрондық құрылысына қарап, осы элементтердің қасиеттерінің ұқсастығы мен айырмашылығын түсіндіріңдер.

23. Қанша электрон бар:

а) вольфрам атомының 5d- және 4f-деңгейшесінде;

ә) кобальт атомының 3p- және 3d- деңгейшесінде;

б) мышьяк атомының 3d- және 4s- деңгейшесінде?

24. Энергетикалық деңгейдің сиымдылығын ескере отырып, 18, 36, 54 және 86 электроннан тұратын атомдардың электрондық қабатында қанша энергетикалық деңгейі барын көрсетіңдер.

25. Реттік нөмірлері 24 және 33 элементтердің атомдарының электрондық және электрондық-сызбалық формулаларын біріншісінде 4s-электроны 3d-деңгейшесіне «құлайтынын» ескеріп жаз. Бірінші атомдағы d-электронының және екінші атомдағы p-электронының максималды спиндерінің санын қанша?

26. Қандай мағынасы бар:

а) сыйымдылығы 10 мен 14-ке тең энергетикалық деңгейшенің орбиталь квант саны;

ә) сыйымдылығы 32, 54, 14-ке тең энергетикалық деңгейдің бас квант саны?

27. Қандай да бір элемент атомының сыртқы энергетикалық деңгейдегі электрондарының квант саны n = 5, l = 0, m_l = 0, m_s = + ½ мәнге ие. Осы элементтің атомында қанша бос 4d–орбиталь бар. Осы атомның электрондық және электрондық-сызбалық формулаларын жаз.

28. s-, p-, d-, f-деңгейшелерде қанша максималды электрон саны орналасқан? Реттік нөмірі 51 атомының электрондық және электрондық-сызбалық формулаларын жаз.

29. As⁺³бөлшегініңсыртқы деңгейінде қанша электрон бар?

30. Атомның сыртқы деңгейінің құрылысы ...3d¹4s²формуласымен берілген. Периодтық жүйеде осы элементтің орналасқан тобының нөмірін көрсет.

Химиялық байланыс

31. Неге ковалентті байланыс түзілген кезде атомдардың ара қашықтығы қатаң анықталған? Ол қалай аталады?

32. Коваленттілігі мен тотығу дәрежесін анықтаңдар:

а) C₂H₆, C₂H₅OH, CH₃COOH, CH₃Cl молекулалардағы көміртектің;

ә) NaCl, NaClO₃, NaClO₄, Ca(ClO)₂ молекулалардағы хлордың;

б) Na₂S₂O₃, Na₂S, Na₂SO₄ молекулалардағы күкірттің.

33. Қандай химиялық байланысты ковалентті деп атайды? Оның негізгі қасиеттерін ата.

34. Молекулалардағы электронды бұлттардың гибридтенуінің типі қандай:

а) BCl₃;

ә) CaCl₂;

б) GeCl₄;

в) SiCl₄;

г) ZnI₂;

д) ВеН₂?

Осы молекулалар қандай кеңістіктік конфигурацияға ие?

35. Байланыстың еселігі дегеніміз не? Байланыстың еселігін өсіру оның ұзындығы мен энергиясына қалай әсер етеді?

36. Неге фосфордың максималды коваленттілігі 5- ке тең болуы мүмкін де, ал азоттың валенттік күйінде ондай мүмкіндік жоқ екенін түсіндіріңдер.

37. Қандай ковалентті байланысты полярлы деп айтамыз? Ковалентті байланыстың полярлығының сандық өлшемі не?

38. Қандай байланысты сутектік байланыс деп атайды? Ол қандай молекулалар арасында түзіледі? Неге фторлы сутек қышқылы мен су молекулалық массасының аздығына қарамастан өз аналогтарына қарағанда жоғарғы температурада балқиды және қайнайды?

39. Ковалентті байланыстың түзілуінің қандай тәсілі донорлы – акцепторлы байланыс деп аталады? NH және BF иондарында қандай химиялық байланыстар бар? Қайсысы донор, қайсысы акцептор екенін көрсет.

40. sp²-гибридтенуде электрон бұлттарының өзара орналасуы қандай?

Мысал келтір. Осы молекулалардың кеңістіктік структурасы қандай?

41. C₂H₆ → CO₂ → SO₃қатарында π-байланыстың саны қалай өзгереді?

42. Электронның, атом орбитальдерінің немесе атомдардың қандай күйін валенттік деп атайды? Оттегі, күкірт, фтор және хлор атомдарында қанша валенттік күй болуы мүмкін?

43. Қандай байланысты иондық байланыс деп атайды? Түзілу механизмі қандай? Иондық байланыстың қандай қасиеттері оны ковалентті байланыстан өзгеше етеді? Иондық қосылыстарға мысал келтіріңдер.

44. Қандай кристаллдық структураларды иондық, атомдық, молекулярлық және металлдық деп атайды? Алмаз, натрий хлориді, көміртек диоксиді, мырыш заттарының қайсысының криссталлдары аталған структураларға ие?

45. sp³-гибридтенуде электрон бұлттарының өзара орналасуы қандай? Мысал келтір. Осы молекулалардың кеңістіктік структурасы қандай?

46. Күкірт атомының электрондарын квант ұяшықтарына орналастыр. Негізгі және қозған күйінде күкірт атомының жұптаспаған электрондары қанша? Күкіртте ауыспалы жұп валенттіліктің барын спинді теория қалай түсіндіреді.

47. Молекулалардың әрекеттесуінің қандай күшін ориентациялық, индукциялық және дисперстік деп атайды?

48. Келесі байланыстардың қайсысы полярлы? а) Cl – I; ә) P – P; б) C – N; в) F – F; г) O – H. Әр полярлы байланысқа электртерістілігі жоғары атомды көрсетіңдер.

49. Қандай ковалентті байланысты σ-, π-, δ- байланыс деп атайды? N₂молекуласының құрылысын ВБ әдісі қалай түсіндіреді?

50. ВБ әдісінде қандай химиялық байланыс локализденген және делокализденген деп аталады? Бензол молекуласы құрылысы негізінде қарастырыңдар. Азот атомының қандай электрондары HNO₃ молекуласында локализденген және делокализденген байланысты түзуде қатысады?

51. а) POCl₃; ә) NCl₅; б) SF₇; в) SF₄; г) ICl₃молекулалардың болуы ВБ теориясы бойынша мүмкін емес? Неге?

52. PF₅молекуласындафосфор атомының орбитальдары гибридтенудің қандай типі арқылы жүзеге асырылады? Осы молекуланың кеңістіктік конфигурациясы қандай?

53. МО әдісіндегі гомоядерліF₂ молекуласының энергетикалық сұлба құрылысын келтіріңдер. Осы молекуланың құрылысын қандай жазу формасымен көрсетуге болады?

54. Азот және фосфор атомының электрондарын квант ұшықтарына орналастыр. Валенттік теория бойынша неге азоттың валенттілігі 5-ке тең болуы мүмкін емес, ал фосфор үшін мүмкін?

55. Дипольдің электрлік моменті деп нені атайды? Қандай бірлікте көрсетіледі? HF, HCl, ICl, HI молекулаларының қайсысы ең жоғары дипольдік моментіне ие?

56. N^-, N⁺ және O^- иондарының электрондарын квант ұяшықтарына орналастыр. Осы атомдар иондық күйінде қандай валенттілікті көрсетуі мүмкін. N₂O молекуласының құрылысын ВБ әдісі қалай қарастырады.

57. МО әдісі бойынша О ионының құрылысын қандай жазу формасы көрсетеді? О, О, О₂, О байланыстарының еселігі неге тең? Осы бөлшектердің қайсысы диамагнитті, қайсысы парамагнитті?

58. CCl₄молекуласының тетраэдрлі SF₆молекуласыныңоктаэдрлі құрылысын ВБ әдісі қалай түсіндіреді?

59. P₂Cl₁₀криссталлдарын құрайтын [PCl₄]⁺ және [PCl₆]^-иондарында фосфор атомының орбитальдары гибридтенудің қандай типі арқылы жүзеге асырылады? Осы иондардың кеңістіктік конфигурациясы қандай?

60. МО әдісі бойынша гетероядерлі СО молекуласының құрылысын қандай жазу формасымен көрсетуге болады? Осы молекуланың құрылысының энергетикалық сұлбасын келтіріңіз. Осы молекуланың байланыс реті (еселігі) нешеге тең?

Химиялық термодинамика және термохимия

61. Гиббс энергиясының өзгеру шамасының жүйедегі энтальпия мен энтропияның өзгеру шамаларына қатынасы қандай? Анықтамадағы мәндерді пайдалана отырып,

TiO_2(к) + 2C_{(графит)} = Ti_(к) + 2CO_(г)

сұлбасы бойынша 298 және 2500 К температураларында титан (IV) оксидінің бос титанға дейін тотықсыздануы мүмкіндігін қарастырыңыз? ∆Н⁰ және ∆S⁰ температураға байланыстылығын есепке алмаңыз.

62. Энтропия ұғымына түсінік беріңіз. Есептеуді жасамай-ақ, келесі процестердің энтропияларының өзгерісінің таңбасын анықтаңыз:

а) 2H_2(г) + O_2(г) = 2H₂O_(г);

ә) 2H₂S_(г) + 3O_2(г) = 2H₂O_(с) + 2SO_2(г);

б) MgO_(к) + CO_2(г) = MgCO_3(к);

в) мұз → су → бу;

г) CH₃COOH_{(ерітінді)} = CH₃COO^- + H⁺.

63. Заттардың түзілу энтальпиясы түсінігінің мағынасын түсіндіріңіз. Осы мінездемені стандарттау жағдайын атаңыз. Стандартты жағдайдың нормальді жағдайдан айырмашылығы неде? Төмендегі теңдеуден:

2PH_3(г) + 4O_2(г) = P₂O_5(к) + 3H₂O_(с); ∆H⁰ = –2437,6 кДж.

PH₃түзілуініңстандартты энтальпиясын (∆H) анықтаңыз.

64. Реакция энтальпиясының өзгеру шамасын қандай факторлар анықтайды? Осы шама активация энергиясынан, процесстің өту жағдайы мен жолдарынан, катализатордың қатысуынан қандай байланыста болады? 6,3 г темірмен күкірт әрекеттескен кезде 11,31 кДж жылу бөлінді. Темір (II) сульфидінің түзілу энтальпиясын есептеңіз.

65. Реакцияның жылу эффектісі дегеніміз не? Қандай жағдайда химиялық реакциялардың теңдеулерін термохимиялық деп атаймыз.

3CaO_(к) + P₂O_5(к) = Ca₃(PO₄)_2(к); ∆H⁰ = –3766,3 кДж.

Реакцияның жылу эффектісін есепке ала отырып кальций ортофосфатының түзілу ∆H анықтаңыз.

66. Қандай заң термохимияның негізгі заңы болып саналады? Анықтама беріңіз. Метил спиртінің жану реакциясы термохимиялық теңдеумен берілген.

СН₃ОН_(с) + 3/2О_2(г) = СО_2(г) + 2Н₂О_(с).

СН₃ОН_(с) түзілуінің мольдік жылуы -238,6 кДж-ге тең екені белгілі болған жағдайда осы теңдеудің жылу эффектісін есептеңіз.

67. Заттардың синтезі мен айрылуы реакцияларында температура көтерілгенде, жүйенің энтропиясы қалай өзгереді? Стандартты жағдайда

С_{(графит)} + Н₂О_(г) = СО_(г) + Н_2(г)

реакциясы тура бағытта өздігінен жүруі мүмкін бе? Осы реакцияның бағытына температураның көтерілуі қалай әсер етеді? Қандай температурада химиялық тепе-теңдік орнайды?

68. Жүйенің қандай жағдайдағы күйін термодинамикада стандартты деп қабылдайды? Қандай символдармен оларды белгілейді? Стандартты жағдайда ақ фосфодың толық жануының жылуы 760,1 кДж/мольге тең, ал қара фосфордың толық жануының жылуы 722,1 кДж/мольге тең. Стандартты жағдайда қара фосфордың ақ фосфорға айналуының жылуы неге тең?

69. Гесс заңын атаңыз. Реакцияның ΔG есептеңіз:

а) CO_(г) + 1/2 O_2(г) = CO₂_(г);

ә) 1/2 N_2(г) + 3/2 H_2(г) = NH_3(г);

б) C₆H_6(с) + NH_3(г)= H_2(г) + C₆H₅NH_2(с).

70. (∆Н > 0) жылу сіңіру арқылы жүретін кейбір реакциялардың өздігінен жүретінін қалай түсіндіруге болады? Термит ( Аl мен Fe₂O₃ қоспасы) металл бұйымдарын біріктіру үшін қолданады, себебі термит жанғанда көп жылу бөлінеді. Алюмотермия процесі кезінде 665,3 кДж жылу бөлінуі үшін қанша минимальді массада қоспа алу керектігін есептеңіз.

71. Гиббс энергиясы түсінігіне анықтама бер. Реакцияның стандартты энтальпия мен энтропиясының өзгеруіне байланысты Гиббс энергиясының өзгеруін есептеңіз:

H_2(г) + F_2(г) = 2HF_(г).

72. Затардың түзілу энтальпиясы түсінігінің мағынасын түсіндіріңіз. Осы сипаттаманың стандарттау жағдайын атаңыз. Қалыпты жағдайдан стандартты жағдайдың қандай айырмашылығы бар? Стандартты жағдайда өтетін реакцияның термодинамикалық мүмкіндігін бағалаңыз:

N_2(г) + 2H₂O_(с) = NH₄NO_2(г).

73. Реакцияның жылу эффектісінің (энтальпиясының) реакцияның бастапқы заттары мен өнімінің түзілу энтальпияларының арасында қандай байланыс бар? 1 дм³(қ.ж.) көлем ацетилен жанғанда 56,053 кДж жылу бөлінеді. Реакция нәтижесінде су буы мен көмірқышқыл газы түзілетін термохимиялық реакцияны жазыңыз. Газ түріндегі ацетиленнің түзілу энтальпиясын есептеңіз.

74. Молекулалардың атомдарға, иондарға диссоциациялану процесстері – экзотермиялы, ал молекулалардың атомдардан, радикалдардан, басқа молекулалардан түзілу процесстері эндотермиялы болуы мүмкін бе? Сәйкес заттардың стандартты түзілу жылуы мен абсолютті стандартты энтропия мәнін ескеріп, стандартты жағдайда сөндірілген ізбес пен көмір қышқыл газының әрекеттесуі мүмкіндігін анықтаңыз:

Са(ОН)_2(к) + СО_2(г) = СаСО_2(к) + Н₂О_(с)?

Берілген реакция экзо- немесе эндотермиялық па?

75. Буланғанда, конденсация кезінде, қысымның өсуінде, фазалық ауысқанда энтропия жүйесі қалай өзгереді? Сәйкес заттардың стандартты түзілу жылуы мен абсолютті стандартты энтропия мәнін ескеріп, 25°С стандартты жағдайда келесі реакцияның жүруі мүмкін еместігін дәлелдеңіз:

Cu_(к) + ZnO_(к) = CuO_(к) + Zn_(к).

Реакция қандай температурада жүруі мүмкін?

76. Неліктен ∆G химиялық реакциялардың өздігінен жүруінің критерий болып табылады? ∆G < 0 болғанда реакцияның жүрмейтін кездері бола ма? Түсіндіріңіз. Келесі реакцияның теңдеуі бойынша ∆H⁰, ∆S⁰ және ∆G есептеңіз:

Fe₂O_3(к) + 3Н_2(г) = 2Fe_(к) + 3Н₂О_(г).

600 және 2500 К-да сутекпен Fe₂O_3(к) тотықсыздану реакциясы болуы мүмкін бе?

77. Жүйенің ішкі энергиясы мен энтальпия ұғымын қарастырыңыз. ∆H > ∆U және ∆U > ∆H болатын реакцияға мысал келтіріңіз. Аs₂О₃-ң оттегімен және озонмен тотығуы реакцияларының энтальпиясын ескеріп :

Аs₂О₃ + О₂ = Аs₂О₅, ΔН = -271кДж/моль,

3Аs₂О₃ +2О₃ = 3Аs₂О₅, ΔН = -1096кДж/моль,

оттегіден озонның түзілуінің энтальпиясын есептеңіз.

78. Қандай екі фактор химиялық реакцияның берілген бағытта өздігінен жүруін анықтайды? Реакция нәтижесінде су буы мен көмірқышқыл газы түзілетін сұйық бензиннің жану реакциясының жылу эффектісі -3135,58 кДж-ге тең. Осы реакцияның термохимиялық теңдеуін жаз және С₆Н_6(с) түзілужылуын есептеңіз.

79. Жүйе, фаза, орта, макро- және микрокүй деген ұғымдарға түсінік беріңіз. Қорғасын диоксидінің сутекпен тотықсыздануы келесі теңдеу бойынша жүреді

РbО_2(қ) + Н_2(г) = РbО_(қ) + Н₂О_(г) + 182,8 кДж.

егер реакцияға қалыпты жағдайда 3,36 л сутек түссе, жылудың қандай мөлшері бөлінеді немесе сіңіріледі?

80. Қандай жүйелер гомогенді, қандайы – гетерогенді деп аталады? Қалыпты жағдайда келесі экзотермиялық реакцияның

Н_2(г) + СО_2(г) = СО_(г) + Н₂О_(с); ΔН = -2,85 кДж?

жүруінің мүмкін еместігін немен түсіндіруге болады? ΔH⁰ және ΔS⁰ стандарттық мәндері бойыншаосы реакцияның ΔG⁰ анықтаңыз.

81. Жүйенің күйін сипаттайтын негізгі термодинамикалық өлшемдерді атаңыз. Неліктен олар күй функциялары деп аталады? 27,2 г бор оттекпен қосылысқа түскенде 1563,0 кДж жылу бөлінді. Оксидтің түзілу энтальпиясын анықтаңыз. 25°С-да қалыпты жағдайда реакция жүреді ме?

82. Энтальпия және оның өзгеруі қандай теңдеумен өрнектеледі? 80,0 г темір (III) оксиді алюминиймен (алюмотермия реакциясы) тотықсызданғанда 426,3 кДж жылу бөлінеді. Егер алюминий оксидінің түзілу энтальпиясы -1675,0 кДж/моль болса, темір(III) оксидінің түзілу энтальпиясын есептеңіз.

83. Қандай күй функцияласымен бөлшектердің максималды ретсіз таралу күйге ұмтылуы сипатталады? Ағзада өтетін глюкозаның өзгеру реакцияларының ∆Н⁰ мәнін есептеңіз:

а) С₆Н₁₂О_6(к) = 2С₂Н₅ОН_(с) + 2СО_2(г);

ә) С₆Н₁₂О_6(к) + 6О_2(г) = 6СО_2(г) + 6Н₂О_(с).

Осы реакциялардың қайсысы ағзаға энергияны көп береді?

84. Химиялық процесстің бағыты қандай бір мезгілде әсерлесуші факторлармен анықталады? Металлдарды кесу және дәнекерлеу үшін жоғары температуралы жалыны бар ацетилен-оттек жанғышы қолданылады. Осы мақсатқа метан-оттек жанғышының жалынын пайдалануға бола ма? Жану кезінде барлық су буы конденсацияланып, сұйық фаза түзетінін ескеріп, ацетилен мен метанның бірдей көлемі жанғанда екі типті жанғыштың қайсысында және қанша есе көп жылу бөлінетінін есептеңіз.

85. ∆G мәнін анықтауда энтальпиялық және энтропиялық факторлардың және температураның рөлін ескере отырып, жүру мүмкіндігі мен температуралық жағдайы бойынша айырмашылығы болатын төрт жалпы типті реакцияларды көрсетіңіз. Берілген заттардың стандарттық түзілу жылулары және абсолюттік стандарттық энтропияларының мәндері бойынша

CS_2(г) + 3O_2(г) = CO_2(г) + 2SO_2(г)

реакциясының Гиббс энергиясының мәнін есептеңіз. Реакцияның жүру мүмкіндігі жөнінде тұжырым жасаңыз.

86. Ішкі энергия, термодинамиканың I-ші заңы. 9 г алюминий оттегіде жанған кезде 279,17 кДж жылу бөлінді. Реакцияның термохимиялық теңдеуін құрастырыңыз.

87. Термодинамиканың II заңы. Ацетиленнің жану жылуын және 10 дм³ ацетилен жанған кезде бөлінетін жылу мөлшерін есептеңіз.

88. Термодинамикалық параметрлер және жүйенің күй функциялары. Стандартты жағдайда реакцияның жүру бағытын табыңыз:

СН_4(г) + СО_2(г) → 2СО_(г) + 2Н_2(г)

ΔG есептеңіз.

89. Термохимиялық теңдеулер. Гесс заңы және оның салдары. а) термостағы мұз; ә) ыстық суы бар ысытқыш; б) реакция жүріп жатқан пробирка:

Na₂CO₃₍_г) + H₂SO₄₍_с) = 2NaHSO₄₍_қ) + CO₂₍_г) + H₂O₍_с);

в) аргон бар жабық ампула; г) бейтараптандыру реакциясы өтіп жатқан ыдыс:

Н + ОН = Н₂О_(с) + 55,84 кДж.

жүйелері қандай типті термодинамикалық жүйелерге жататынын анықтаңыз.

90. Өздігінен жүретін процесстер, химиялық реакцияның энтропиясы, термодинамиканың екінші заңы – оқшауланған жүйелердегі химиялық реакция бағытының критерийі. Графит пен алмаздың түзілу жылуларын біле отырып, эксперименттік жолмен анықтауға мүмкін емес графиттің алмазға айналу жылуын есептеңіз:

С_{(графит)} + О₂ = СО₂ + 393,51 кДж,

С_(алмаз) + О₂ = СО₂ + 395,40 кДж.

Химиялық реакцияның жылдамдығы және химиялық тепе-теңдік

91. Химиялық реакцияның жылдамдығы дегеніміз не? Өлшем бірлігі қандай? Екі реакция белгілі жылдамдықпен өтуде, нәтижесінде: бірінші реакцияда ұақыт бірлігінде массасы 6 г күкіртсутек, ал екіншісінде - массасы 20 г иодсутек түзілуде. Қай реакция жоғары орташа жылдамдықпен жүрді?

92. Қайтымсыз және қайтымды химиялық реакциялар. Элементарлы іс жүзінде қайтымсыз реакциялардың жүйедегі қысымды үш есе арттырғандағы жылдамдығының өзгеруін анықтаңыз:

а) 2NO_(г) + Cl_2(г) = 2NOCl_(г);

ә) 2CO_(г) = CO_2(г) + C_(к);

б) N₂O_4(г) = 2NO_2(г);

в) 2NH_3(г) = 3H_2(г) + N_2(г);

г) 2NO_2(г) = N₂O_4(г).

93. Ле-Шателье принципінің мағынасы неде? Элементарлы іс жүзінде қайтымсыз реакциялардың жүйедегі қысымды төрт есе арттырғандағы жылдамдығының өзгеруін анықтаңыз:

а) CaO_(к) + CO_2(г) = CaCO_3(к);

ә) C_(қ) + O_2(г) = CO_2(г);

б) A_2(г) + 2B_(г) → 2AB_(г);

в) 2NO₍_г) + O₂₍_г) → 2NO₂.

94. Неліктен әрекеттесуші заттардың концентрацияларын арттырғанда реакцияның жылдамдығы артады? Азот пен сутектің бастапқы концентрациялары 2 және 3 моль/л сәйкес. 0,5 моль/л азот әрекеттескен кездегі осы заттардың концентрациялары қандай болмақ?

95. Тепе-теңдік константасы мен Гиббс энергиясының арасында қандай байланыс бар? 1000 К-гі химиялық реакцияның тепе-теңдік константасын есептеңіз, осы температурадағы стандартты Гиббс энергиясының мәні -392,0 кДж/моль-ге тең.

96. Температураны жоғарылатқанда реакцияның жылдамдығы неліктен артады? 100°С температурада бір реакцияның жылдамдығы екінші реакцияның жылдамдығынан 2 есе көп болды. Бірінші реакцияның жылдамдығының температуралық коэффициенті 2-ге тең, екіншісінікі – 4-ке тең. Қандай температурада екі реакцияның жылдамдықтары теңеседі?

97. Вант-Гофф ережесі. Температураны 500 ден 1000 К арттырғандағы реакция жылдамдығының константасының өсуін есептеңіз, егер активтендіру энергиялары тең болса: а) 38,2 кДж/моль; ә) 95,5 кДж/моль.

98. Химиялық тепе-теңдікке қандай факторлар әсер етеді? 298К–да

А + В АВ

реакциясының Гиббс энергиясының стандарттық өзгеруі 12 кДж/моль-ге тең. Бастапқы концентрациялары [А]₀ = [В]₀ = 0,1 моль/л. Реакцияның тепе-теңдік константасын табыңыз.

99. Химиялық реакцияның жылдамдығына катализатордың әсері.

СО_(г) + Cl_2(г) COCl_2(г)

жүйесіндегі әрекеттесуші заттардың бастапқы концентрациялары 0,3 моль/л СО және 0,2 моль/л Cl₂. Егер СО-ң концентрациясын 0,9 моль/л-ге, ал Cl₂-ң концентрациясын 1,0 моль/л-ге дейін арттырса, реакцияның жылдамдығы неше есе артады?

100. Әрекеттесуші заттардың концентрацияларының химиялық реакцияның жылдамдығына әсері. Әрекеттесуші массалар заңы. Жылдамдық константасы 100°С-да 6 · 10^-4, ал150°С-да 7,2 · 10^-2 болғандағы реакция жылдамдығының температуралық коэффициентін есептеңіз.

101. Химиялық реакцияның жылдамдығына температураның әсері. Реакция 40°С-да 180 сек-та өтеді, реакцияның температуралық коэффициенті 3-ке тең. Осы реакция 60°С-да қанша ұақытта аяқталады?

102. Аррениус теңдеуі. Катализаторсыз реакцияның активтендіру энергиясы 32,3 · 10³ Дж/моль-ге тең, ал катализатор қатысында ол 20,9 · 10³ Дж/моль-ге тең. Осы реакцияның жылдамдығы 25°С-да катализатор қатысында неше есе артады?

103. Химиялық реакцияның жылдамдығының константасына температураның әсері. Реакциялардың жылдамдықтарының температуралық коэффициенттерін есептеңіз, егер температураны арттырғанда:

а) 283-тен 323 К-ге дейін реакцияның жылдамдығы 16 есе артты;

ә) 323-тен 373 К-ге дейін реакцияның жылдамдығы 1200 есе артты.

104. Химиялық реакцияның жылдамдығына қандай факторлар әсер етеді? Температураны 20°-қа арттырғанда реакцияның жылдамдығы 9 есе өсті. Осы реакцияның температураның коэффициенті нешеге тең? Температураны 30°-қа және 100°-қа арттырғанда, реакцияның жылдамдығы неше есе артады?

105. Химиялық тепе-теңдікке қысымның әсері. Белгілі-бір температурада

2NO_(г) + O_2(г) ↔ 2NO_2(г)

реакциясының тепе-теңдік константасы 2,2-ге тең. NO-ң және O₂-ң тепе-теңдік концентрациялары сәйкесінше 0,02 моль/дм³-ге және 0,03 моль/дм³-ге тең. NO-ң және O₂-ң бастапқы концентрацияларын табыңыз.

106. Келесі гомогенді реакциялардың тепе-теңдігіне температура мен қысымның төмендеуі қалай әсер етеді:

а) 3O₂ ↔ 2O₃, ΔH⁰ = +184,6 кДж;

ә) 2CO + O₂ ↔ 2CO₂, ΔH⁰ = –566,0 кДж;

б) N₂ + 3H₂ ↔ 2NH₃, ΔH⁰ = –92,4 кДж;

в) 2SO₂ + O₂ ↔ 2SO₃, ΔH⁰ = –196,6 кДж;

г) 4HCl + O₂ ↔ 2H₂O + 2Cl₂, ΔH⁰ = –114,5 кДж?

107. N₂ + 3H₂ ↔ 2NH₃ реакциясы үшін тепе-теңдік концентрациялары (моль/дм³) келесідей: [N₂] = 0,3; [H₂] = 0,9; [NH₃] = 0,4. Реакцияның тепе-теңдік константасын есептеңіз. Қысымды 5 есе арттырғанда тура реакцияның жылдамдығы қалай өзгереді? Тепе-теңдік қай бағытқа қарай ығысады?

108. Гомогенді және гетерогенді реакциялар дегеніміз не? Көміртек(II) оксидінің және су буының бастапқы концентрациялары 0,08 моль/дм³-ге тең.

CO + H₂O ↔ CO₂ + H₂

жүйесіндегі CO, H₂O және H₂-ң тепе-теңдік концентрацияларын есептеңіз, егер CO₂-ң тепе-теңдік концентрациясы 0,05 моль/дм³-ге тең болса.

109. Активтендіру энергиясы дегеніміз не? Келесі процесстер үшін тура және кері реакциялардың жылдамдықтарының әрекеттесуші заттардың концентрацияларына байланысын көрсететін теңдеуді жазыңыз:

а) 2SO_3(г) 2SO_2(г) + O_2(г),

ә) FeO_(кр) + CO_(г) Fe_(кр) + CO_2(г).

Қысымды 3 есе арттырғанда тура және кері реакциялардың жылдамдықтары қалай өзгереді?

110. Белгілі-бір реакция 60°С-та 16 мин. ұақытта аяқталады. Сол реакцияны а) 100°С-та; ә) 40°С-та жүргізу үшін қанша ұақыт қажет? Реакцияның температуралық коэффициенті γ = 2.

111. 2 л сыйымдылығы бар жабық ыдыста реакция

N_2(г) + O_2(г) 2NO_(г)

жүріп жатыр: 4,5 моль азот пен 3 моль оттек реакциялық жүйеде араласқан соң 2,5 с кейін 1 моль азот (II) оксиді түзілді. NO арқылы реакцияның орташа жылдамдығын анықтаңыз. Әрекеттеспеген N₂ мен О₂зат мөлшерін есептеңіз.

112. Егер реагенттердің бастапқы концентрациясы: [СО]_баст. = 4 моль/л; [О₂]_баст. = 2 моль/л болса, ал тепе-теңдік орнаған кезде 60% көміртек оксиді (II) жұмсалған болса

2СО_(г) + О_2(г) 2СО_2(г),

қайтымды реакцияның тепе-теңдік константасын есептеңіз. Стандартты температурадағы (Т = 298К) газ қоспасының тепе- теңдік қысымын анықтаңыз.

113. СО_(г) + Н₂О_(г) ↔ СО₂ + Н_2(г) гомогенді жүйенің 850°С-тағы тепе-теңдік константасы 1-ге тең. Егер бастапқы концентрация: [СО]_баст = 3 моль/л; [Н₂О]_баст = 2 моль/л болса, тепе-теңдік кезіндегі барлық заттардың концентрациясын есептеңіз.

114. 4НСl_(г) + О₂ ↔ 2Н₂О_(г) + 2Сl_2(г) гомогенді жүйенің тепе-теңдігі әрекеттесуші заттардың келесі концентрациясында орнады: [Н₂О]_ер = 0,14 моль/л; [Сl₂]_ер = 0,14 моль/л; [НСl]_ер = 0,20 моль/л; [О₂]_ер = 0,32 моль/л. Хлорсутек пен оттегінің бастапқы концентрацияларын есептеңіз.

115. 8 моль SO₂ мен 4 моль О₂жабық ыдыста араласты. Реакция тұрақты температурада жүреді. Тепе-теңдік орнағанда бастапқы мөлшердің 80 % реакцияға түсті. Егер бастапқы қысым 300 кПа болса, тепе-теңдік кезіндегі газ қоспасының қысымын анықтаңыз.

116. СО_(г) + Н₂О_(г) ↔ СО_2(г) + Н_2(г) гомогенді жүйенің тепе-теңдік константасын есептеңіз, егер әрекеттесетін заттардың тепе-теңдік коцентрациялары: [СО]_ер = 0,004 моль/л; [Н₂О]_ер = 0,064 моль/л; [СО₂]_ер = 0,016 моль/л; [Н₂]_ер = 0,016 моль/л болса. Судың және СО-ң бастапқы концентрацилары нешеге тең?

117. Егер температураны 10-нан 100°С-ге дейін көтерсе, газды фазада жүретін

C₂Cl_4(г) + Cl_2(г) = C₂Cl_6(г)

реакцияның жылдамдығы қанша есеге көбейеді? Реакцияның температура коэффициенті 3,2 тең.

118. H_2(г) + S_(тв) = H₂S_(г) гетерогенді жүйедегі реакция жылдамдығын өрнектейтін теңдеуді құрастырыңыз. Температураны 30-дан 20°С-ге және 20-дан 70°С-ге дейін өзгерткенде, реакцияның жылдамдығы қалай өзгереді, егер реакцияның температура коэффициенті 3-ке тең болса?

119. Н₂О_2(г) + Н_2(г) = 2Н₂О_(г) жүйесіндегі тура реакцияның жылдамдығы қалай өзгереді, егер: а) газбен толған көлемді 4 есе азайтса; ә) С(Н₂О₂)-ны 2 есе және С(Н₂)-ны 2 есеге көбейтсе. Н₂О₂ және Н₂ бойынша жеке реттіліктері 1 және 0-ге сәйкес тең.

120. Фосгеннің эндотермиялық айырылу реакциясы келесі теңдеумен жүреді:

COCl_2(г) CO_(г) + Cl_2(г), ∆Н = 112,5 кДж.

Тепе-теңдікті тура жүретін реакция жаққа ығыстыру үшін: а) температураны; ә) қысымды; б) заттардың концентрациясын қалай өзгерту керек? Тепе-теңдік константасының теңдеуін жазыңыз.

Ерітінділер. Ерітінділердің концентрациясы

121. Концентрация түрлері: молекулалар концентрациялары, массалық және молярлық концентрация (эквиваленттің молярлық концентрациясы). 12% массалық үлеске тең алюминий хлоридінің 2 л (2·10^{-3 м3}) ерітіндісін дайындау үшін қажет AlCl₃ массасын табыңыз. Ерітіндінің тығыздығы 1090 кг/м³. Осы ерітіндінің эквиваленттің молярлық концентрациясын, молярлық концентрациясын, моляльдігін және титрін есептеңіз.

122. Химиялық есептеу негізінде қандай стехиометриялық заңдар жатыр? Mn₂O₇марганец оксидіндегі және Cr₂O₃, PbO₂, HCl, Н₃РО₄, КОН, Са(ОН)₂, BaCl₂, Al₂(SO₄)₃ қосылыстарындағы эквивалент факторын есептеңіз.

123. Зат массаларының сақталу заңына анықтама бер. NH₃, N₂H₄, NH₂OH, N₂O, NO, N₂O₃, NO₂, N₂O₅, HNO₂, HNO₃ қосылыстарындағы азот эквивалентінің молярлы массасын есептеңіз.

124. «Моль» дегеніміз не? Тотығу – тотықсыздану реакциясының

I₂ + KOH ® KI + KIO₃ + H₂O

тотықтырғыш пен тотықсыздандырғышының эквиваленттерінің молярлы массасын табыңыз.

125. Зат құрамының тұрақтылығы заңына анықтама бер. Al, P₂O₅, CrO₃, KNO₂, KOH, Fe(OH)₂, HNO₃, H₂SO₄, H₃PO₄, CuSO₄, Al₂(SO₄)₃ қосылыстарының эквивалентінің молярлы массасын есептеңіз.

126. Авогадро заңы және оның салдары. Қалыпты жағдайда және 760 мм сын. бағ. қысымында 13,63 г металл қышқылдан 4,68 л Н₂ығыстырып шығарды. Металл эквивалентінің молярлы массасын есептеңіз және тұздағы тотығу дәрежесі (+2)-ге тең екенін ескеріп, металлды атаңыз.

127. «Эквивалент» және «эквивалент факторына» анықтама беріңіз. Азот қышқылында 0,253 г таза магнийді ерітіп, сосын түзілген магний нитратын ыдыратып 0,420 г магний оксидін алды. Магнийдің эквивалент факторын есептеңіз.

128. Белгілі криссталлогидраттарға мысал келтіріңіз. Cu(NO₃)₂ × nH₂O кристаллогидратындағы кристаллизацияланған судың масасын анықтау үшін 0,965 г тұз өлшеніп алынды. Кристаллизацияланған суды кетірген соң 0,75 г Cu(NO₃)₂сусыз тұзы алынды. Кристаллогидраттағы судың молекула санын есептеңіз.

129. Зат эквивалентінің молярлы массасын анықтау үшін қандай әдістер қолдануға болады? 0,2055 г беймәлім металл карбонаты артық мөлшерде алынған қышқылмен әрекеттескен кезде, 46 мл көмір қышқыл газы қалыпты жағдайда бөлінді. Карбонаттың эквивалентінің молярлы массасын есептеңіз және карбонат формуласын жазыңыз.

130. Эквивалент факторын қалай табады? 0,331 г сілтіні бейтараптандыру үшін 0,522 г азот қышқылы жұмсалды. Сілтінің эквивалентінің молярлы массасын есептеңіз және формуласын жазыңыз.

131. Эквивалент заңы заңы қалай айтылады? Д.И. Менделеевтің периодтық жүйесінің ІІ тобында орналасқан екі грамм металл қалыпты жағдайда 1,12 л сутекті бөліп шығарады. Металлдың эквивалентінің молярлы массасын есептеңіз және металлды атаңыз.

132. Ерітінді, фаза, компонент, еріген зат, еріткішке анықтама беріңіз. Массасы 4,6 г натрий 200 см³ көлемдегі натрий гироксиді (ω = 20 %, ρ = 1,22 г/см³) ерітіндісінде ерітілді. Алынған ерітіндінің массалық үлесін (ω, %) табыңыз.

133. Концентрацияға анықтама беріңіз. 50 мл 0,2 н HCl ерітіндісіне 150 мл 0,8 н HCl ерітіндісін қосты. Алынған ерітіндінің молярлы концентрациясы мен эквивалентінің молярлы концентрациясын анықтаңыз.

134. Зат мөлшері және оны молярлық көлем, молярлық масса және Авогадро саны арқылы табу тәсілдері. 12 мл 4 М NaOH (r = 1,1 г/мл) ерітіндісіне 8 мл су құйды. Алынған ерітіндідегі сілтінің С_м, С_н және ω анықтаңыз.

135. Эквивалент, эквивалент факторы, эквивалентінің молярлы массасы және олардың белгілі бір мысалдарда анықтау. Натрий гидроксидінің 11% массалық үлесі бар 550 мл ерітіндісін (r = 1,12 г/мл) тығыздығы 1,18 г/мл 4,85 М ерітінді алу үшін қандай көлемге дейін буландыру керек. Ерітіндідегі натрий гидроксидінің массалық үлесін табыңыз.

136. Массалық үлестер мен концентрацияны есептеу, ерітіндіні сұйылту арқылы концентрацияны есептеу формулалары. r = 1,105 г/мл-ге және w_в-ва = 21,36 %-ға тең 20 мл тұз қышқылының ерітіндісіне 80 мл су құйылды. Алынған ерітіндідегі тұз қышқылының массалық үлесін табыңыз.

137. Қандай ерекшеліктеріне қарап ерітінділерді классификациялауға болады? 18 г қышқылды282 мл суда еріткен кездегі Н₃РО₄ерітіндісінің, егер оның тығыздығы 1,031 г/см³ болса, массалық, моляльдік, молярлық, нормальді концентрациясын, мольдік үлесін, титрін есептеңіз.

138. Физикалық, химиялық, физико-химиялық ерітінділер теориясы. Ерітіндідегі сусыз Na₂CO₃ тұздың массалық үлесін табыңыз, егер 185,4 мл ерітіндіде 14,5 г Na₂CO₃ × 10H₂O кристаллогидраты бар болса.

139. Ерігіштік, ерігіштіктің ерітінді мен еритін заттың табиғатына, температураға, қысымға байланыстылығы. 450 г ерітіндіде қанша грамм еріткіш мен еріген зат бар, егер w_зат = 13 % болса?

140. Ерігіштіктің мөлшерлік сипаттамасы. 150 г массалық үлесі 15 % сусыз тұзы бар ерітінді дайындау үшін қанша грамм Na₂CrO₄ · 10H₂O кристаллогидратын алу керек?

141. Ерітінді құрамын көрсету жолдары: компонент үлесі және концентрация. 5 г 2,2% массалық үлесі бар KCl ерітіндісі мен 15 г 10,8% массалық үлесі бар KCl ерітіндісін араластырамыз. Алынған ерітіндідегі KCl-дың массалық үлесін есептеңіз.

142. Көлемдік, молярлық және массалық үлесті есептеу формулалары. Тығыздығы 1,019 г/мл 40 мл ерітіндіде 14,5г MgCl₂бар. Массалық үлесі 1,5%-ға тең MgCl₂ ерітіндісін алу үшін қанша су қосу қажет?

143. Заттың берілген массалық үлесінде ерітінді дайындау үшін «крест» ережесін пайдалану. Магний хлоридінің массалық үлестері 4 % және 9 % болатын екі ерітіндісінен 6 % массалық үлесі бар 200 мл магний хлоридінің ерітіндісін алу керек. Осы ерітінділердің көлемін есептеңіз.

144. Ерітінді компоненті дегеніміз не? Ерітінділер қандай компоненттерден тұрады? Ерітінділер компоненттері қандай агрегаттық күйде бола алады? 10г кальций оксидінен 5% кальций гидроксиді ерітіндісін алу үшін қанша көлем су қажет?

145. Ерітінді дегеніміз не? Ерітінді концентрациясы деп аталатын шама нені көрсетеді? Ерітінді көлемі 400 мл болғанға дейін 100 мл 2М ерітіндіге су құйылды. Ерітіндінің концентрациясы қалай өзгерді?

146. Молярлыққа, моляльдікке, нормальдыққа, титрге, мольдік үлеске және пайыздық концентрацияға анықтама беріңіз. Тұз қышқылы ерітіндісінің титрін есептеңіз: а) молярлық концентрациясы 0,05 моль/л-ге тең; ә) массалық үлесі 2 %-ға және тығыздығы 1,008 г/мл-ге тең.

147. Қандай ерітінді: сұйылтылған, концентрленген, қаныққан, қанықпаған және аса қаныққан деп аталады? Дюралюминий құймасының құрамында алюминий, магний және мыс бар. Талдау жасау үшін массасы 6,8 г құйманың бөлшегі алынды. Осы алынған бөлшекті тұз қышқылына салған кезде, 8,176 л (қ.ж.) көлемде сутек және 0,2 г ерімейтін тұнба түзілді. Құймадағы металдардың массалық үлесін есептеңіз.

148. Еру кезіндегі гидратация және сольватация процестеріне анықтама беріңіз. Сусыз мырыш сульфатының гидратация жылуын анықтаңыз, егер оның еру жылуы 77,11 кДж-ге тең, ал ZnSO₄ · 7H₂O-ң еру жылуы -17,67 кДж-ге тең болса.

149. Аз еритін электролиттердің ерітінділерінен тұнба түзілу жағдайларын атаңыз. 0,002 моль/л молярлы концентрациясы бар 0,05 л стронций сульфиді ерітіндісіне сондай көлемдегі 0,004 моль/л концентрациясы бар магний сульфаты құйылды. Стронций сульфаты тұнбасы түзілуі мүмкін бе?

150. Освальдтың сұйылту заңының мағынасы неде? 40 % (r = 1,25 г/мл) массалық үлесі бар фосфор қышқылының ерітіндісі берілген. Осы қышқыл ерітіндісінің молярлық концентрациясын, эквивалентінің молярлық концентрациясын, моляльдігін және титрін анықтаңыз.

Ерітінділердің электролиттік диссоциациясы және тұздар гидролизі

151. Қандай процесс гидролиз деп аталады? Тұздардың ерітінділеріндегі ортаның сипатын анықтаңыз (рН < 7, рН > 7 немесе рН = 7). Мына тұздардың молекулалық және ионды-молекулалық теңдеуін құрастырыңыз: Be(NO₃)₂, KI, Na₂SО₃, FeCl₃.

152. Тұз гидролизінің дәрежесін төмендету үшін, келтірілген тұздардың: NaOH, NaCl, НСl немесе NH₄Cl қайсысын Na₃PО₄ тұзының ерітіндісіне қосу керек? Неге?

153. Хром (ІІІ) сульфаты мен натрий карбонаты тұздарының сулы ерітінділерін қосқанда, металл гидроксидінің тұнбасы түзіледі және газ бөлінеді. Неге? Жүріп жатқан реакцияның молекулалық және ионды-молекулалық теңдеуін құрастырыңыз.

154. Келесі тұздардың ерітінділерінің ортасының сипатын көрсетіңіз және гидролиз реакциясының теңдеуін жазыңыз:

а) хром (ІІІ) хлоридінің;

ә) натрий цианидінің;

б) мыс (ІІ) нитратының;

г) калий ацетатының.

155. Егер диссициация тұрақтысы 1,754 · 10^-5 болғанда, 1 М ерітіндісіндегі сірке қышқылының электролиттік диссоциация дәрежесін анықтаңыз.

156. Көмір қышқылы диссоциациясының бірінші сатысын ғана (К = 4,5·10^-7) ескере отырып, 500 мл суда 0,02 г көміртегі (IV) оксидін еріткенде алынған ерітіндінің рН анықтаңыз.

157. Егер 0,01 М ерітіндідегі сірке қышқылының диссоциация дәрежесі 20% тең болғанда, 1 л ерітіндіде ерітілген заттың қанша жеке бөлшектері болатынын анықтаңыз?

158. Гидролиз аяғына дейін жүретінің ескере отырып, натрий карбонаты мен алюминий сульфатының ерітінділерін араластырғанда жүретін реакцияның иондық және молекулалық теңдеуін құрастырыңыз.

159. Концентрациясы 0,5 моль/л ерітіндідегі цинк хлориді тұзының бірінші саты бойынша гидролиз дәрежесі мен константасын есептеңіз.

160. Хром (ІІІ) сульфаты мен натрий сульфидінің ерітінділерін араластырған кезде, хром (ІІІ) гидроксидінің тұнбасы түзіледі. Реакцияның молекулалық және иондық түрге сәйкес келетін теңдеуін жазыңыз.

161. Тең жағдайда екі тұздардың қайсысы көбінесе гидролизге ұшырайды: темірдің (ІІ) хлориді немесе темірдің (ІІІ) хлориді? Тұздар гидролизінің молекулалық және иондық теңдеуін құрастырыңыз.

162. Мына тұздардың гидролизінің молекулалық және иондық теңдеуін жазыңыз:

а) калий сульфитінің;

ә) алюминий нитратының.

163. Кальций карбонатының ерімталдық көбейтіндісінің нәтижесінен оның 100 мл қаныққан ерітіндісіндегі кальций карбонатының массасын табыңыз. Кальций карбонатының ерімталдық көбейтіндісі 5 · 10^-9 тең.

164. 0,01 моль/л MgSO₄ және 0,01 моль/л MgCl₂ ерітінділеріндегі иондардың активтілігін және иондық күшін есептеңіз.

165. Цианды сутектің (синил қышқылының) диссоциация константасы 7,9 · 10^-10 тең. 0,001 М ерітіндідегі HCN диссоциация дәрежесін табыңыз.

166. 1 л суда 2,24 л аммиакты еріткенде алынған ерітіндінің рН есептеңіз. Аммиактың диссоциация тұрақтысы 1,77 · 10^-5.

167. Гидроксид-иондарының концентрациясы (моль/л) 10^-4, 3,2 · 10^-6, 7,4·10^-11 болатын сулы ерітінділердегі Н⁺ иондарының молярлы концентрациясын табыңыз.

168. Құрамында 0,04 моль/л НСl бар 0,01 М алюминий хлоридінің ерітіндісіндегі алюминий мен хлор иондарының активтілігін есептеңіз.

169. Массалық үлесі 0,05% НNО₃ азот қышқылы ерітіндісінің рН есептеңіз; ерітінді тығыздығын және диссоциация дәрежесін бірге тең деп алыңыз.

170. Құмырсқа қышқылының электролиттік диссоциация теңдеуін жазыңыз және молярлығы 0,01 тең, егер диссоциация тұрақтысы К_д = 1,8∙10^-4 болғанда, ерітіндідегі моль/л Н⁺ және НСОО^- иондарының концентрациясын табыңыз.

171. Мына тұздардың гидролизінің молекулалық және иондық теңдеуін құрастырыңыз:

а) литий сульфитінің;

ә) аммоний нитратының;

б) алюминий ацетатының.

Гидролиз тұрақтысы үшін өрнегін жазыңыз және ортаның рН анықтаңыз.

172. 0,25 М NH₄OH ерітіндісіне бірдей көлемде 0,1 М NH₄OH қосылды. Егер NH₄OH диссоциация тұрақтысы 1,6∙10^-5 моль/л тең болғанда, ерітіндідегі NH иондарының концентрациясын есептеңіз.

173. 0,05 моль/л FeSO₄, 0,01 моль/л СоSO₄ құрамындағы металдарды араластырғаннан кейінгі ерітіндідегі Fe²⁺, Co²⁺, SO иондарының активті концентрациясын есептеңіз.

174. Келесі тұздардың ерітінділері қандай ортаны көрсетеді: FeCl₃, Mg(CH₃COO)₂, KCl, Na₂CO₃, CH₃COONH₄? Жауапты гидролиз реакциясының теңдеуін иондық және молекулалық түрде құрастырып дәлелдеңіз.

175. 200 г массалы судағы 0,53 г массалы натрий карбонатының ерітіндісі –0,13°С кристалданады. Осы тұздың диссоциация дәрежесін есептеңіз.

176. 80 см³ 0,1 н СН₃СООН ерітіндісіне 20 см³ 0,2 н CH₃COONa ерітіндісін қосты. Егер К_д(СН₃СООН) = 1,78 · 10^–5 тең болғанда, алынған ерітіндінің рН есептеңіз.

177. [OH^–] иондарының концентрациясы (моль/дм³) мыналарға тең ерітінділердің рН есептеңіз:

a) 4,6 · 10^–4;

ә) 8,1 · 10^–6;

б) 9,3 · 10^–9.

178. ZnCl₂ ерітіндісіне келесі заттарды қосты:

а) НСl;

ә) KOH;

б) K₂CO₃.

Қандай жағдайда ZnCl₂ гидролизі күшейеді? Неге? Сәйкес тұздардың гидролизінің молекулалық және ионды-молекулалық теңдеуін құрастырыңыз.

179. Тұздар гидролизінің дәрежесін төмендету үшін Cr₂(SО₄)₃ тұзының ерітіндісіне келтірілген: H₂SО₄, K₂SО₄, К₂СО₃, КОН заттардың қайсысын қосу керек? Неге?

180. Азот қышқылы мен магний сульфатының концентрациялары 0,02 моль/л тең ерітіндідегі сутегі иондарының активтілігін және активтілік коэффициентін есептеңіз.

Тотығу-тотықсыздану реакциялары

181 – 210. а) электрондық баланс әдісін пайдалана отырып, реакцияны теңестіріңіз және тотықтырғыш пен тотықсыздандырғышты көрсетіңіз; ә) келесі реакция теңдеулерін аяқтаңыз және электрондық баланс әдісін пайдалана отырып, стехиометриялық коэффициенттерін қойып шығыңыз; б) реакцияның толық теңдеуін жазыңыз және оны электрондық баланс бойынша теңестіріңіз.

Есеп №	Реакция теңдеулері
181	а) CO + S → CS₂ + CO₂ ә) Сu₂O + HNO₃ → NO + б) Na₂Cr₂O₇ + NaNO₂ + H₂SO₄ →
182	а) Cl₂ + H₂O + KOH → KClO + KCl ә) K₂S + K₂MnO₄ + H₂O → S + б) H₂O₂ + K₂Cr₂O₇ + H₂SO₄ →
183	а) KI + K₂Cr₂O₇ + H₂SO₄ → I₂ + K₂SO₄ + Cr₂(SO₄)₃ + H₂O ә) NO₂ + KMnO₄ + H₂O → KNO₃ + б) FeSO₄ + KClO₃ + H₂SO₄ →
184	а) Zn + HNO₃ → Zn( NO₃)₂ + N₂ + H₂O ә) H₃AsO₄ + Al + H₂SO₄ → AsH₃ + б) H₂O₂ + HI →
185	а) Na + P → Na₃P ә) P + KOH + H₂O→ KH₂PO₂ + PH₃ + б) NaNO₂ + Cl₂ + NaOH →
186	а) MnO₂ + H₂ → Mn + H₂O ә) FeSO₃ + KMnO₄ + H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)₃ + б) Fe₂(SO₄)₃ + KI →
187	а) S + HNO₃ → H₂SO₄ + NO ә) Cu₂S + HNO₃₍_конц.) → H₂SO₄ + б) H₂O₂ + Fe(OH)₂ →
188	а) Cu(NO₃)₂ → CuO + NO₂ + O₂ ә) HСl + CrO₃ → Cl₂ + б) K₂SO₃ + KMnO₄ + H₂SO₄ →
189	а) Cr₂O₃ + KClO₃ + KOH → K₂CrO₄ + KСl + H₂O ә) KI + KNO₃ + CH₃COOH → NO + б) Cu₂S + KMnO₄ + H₂SO₄ →
190	а) H₂SO₃ + Br₂ + H₂O → H₂SO₄ + HBr ә) PbO₂ + H₂O₂ → Pb(OH)₂ + б) HBr + KMnO₄ →
191	а) As₂S₃ + HNO₃ → H₃AsO₄ + H₂SO₄ + NO б) KMnO₄ + HСl → Cl₂ + в) H₂O₂ + KMnO₄ + H₂SO₄ →
192	а) FеS₂ + НNO_3(конц) →Fе(NO₃)₃ + Н₂SО₄ + NО₂ ә) KClO₃ + HСl → Cl₂ + б) CuCl + K₂Cr₂O₇ + HСl →
193	а) Fe(OH)₂ + NO₂ → Fe(NO₃)₃ + NO + H₂O ә) K₂Cr₂O₇ + SnCl₂ + KOH → K₃[Cr(OH)₆] + б) H₂O₂ + H₂S →
194	а) H₂S + HNO₃ → H₂SO₄ + NO + H₂O ә) K₂Cr₂O₇ + K₂S + H₂SO₄ → S + б) FeSO₄ + Br₂ + H₂SO₄ →
195	а) KI + H₂SO₄ → I₂ + S + K₂SO₄ + H₂O ә) KClO₃ + H₂O₂ → KCl + O₂ + б) K₂SO₃ + KMnO₄ + KOH →
196	а) Cr₂O₃ + KNO₃ + KOH → K₂CrO₄ + KNO₂ + H₂O ә) As₂S₃ + KClO₃ → H₃AsO₄ + H₂SO₄ + б) H₂O₂ + Cl₂ →
197	а) FeCl₃ + KI → FeCl₂ + I₂+ H₂O ә) Mg + HNO₃ → NH₄NO₃ + б) SO₂ + Br₂ + H₂O →
198	а) NH₄NO₃ → N₂ + H₂O ә) PH₃ + KMnO₄ + H₂SO₄ → H₃PO₄ + б) Cl₂ + H₂O →
199	а) H₂MnO₄ → HMnO₄ + MnO₂ + H₂O ә) HI + H₂SO₄ → S + б) Cl₂ + NaOH →
200	а) H₂S₂O₃ → S + SO₂ + H₂O ә) I₂ + H₂O₂ → HIO₃ + б) NO₂ + H₂O →
201	а) (NH₄)₂Cr₂O₇ → N₂ + Cr₂O₃ + H₂O ә) FeSO₄ + H₂SO₄ + HNO₃ → NO + б) H₂S + H₂SO₄₍_конц.) →
202	а) P₂S₃ + H₂SO₄₍_конц.) → H₃PO₄ + SO₂ + H₂O ә) Fe(CrO₂)₂ + K₂CO₃ + O₂ → K₂CrO₄ + Fe₂O₃ + б) Fe(NO₃)₃ →
203	а) (NH₄)₂Cr₂O₇ → N₂O + Cr₂O₃ + H₂O ә) KMnO₄ + H₂O₂ → MnO₂ + б) H₂SO₃ + HI →
204	а) P + HNO₃ + H₂O → H₃PO₄ + NO ә) SnCl₂ + K₂Cr₂O₇ + H₂SO₄ → SnCl₄ + Sn(SO₄)₂ + б) Al + HClO₃ →
205	а) FeS + O₂ → Fe₂O₃ + SO₂ ә) NH₃ + O₂ → N₂ + б) I₂ + Cl₂ + H₂O →
206	а) Al + NaOH + H₂O → Na[Al(OH)₄] + H₂ ә) Н₂S + O₂ → SO₂ + б) Br₂ + H₂S + Н₂О →
207	а) S + KOH → K₂SO₃ + K₂S + H₂O ә) KI + H₂O₂ → KIO₃ + б) MnSO₄ + PbO₂ + H₂SO₄ →
208	а) KMnO₄ K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂ ә) NH₃ + KClO₃ → N₂ + б) КСlO₃ + FeCl₂ + НСl →
209	а) Cu + HNO₃ → Cu(NO₃)₂ + NO + H₂O ә) Ca₃(PO₄)₂ + C + SiO₂ P + CO + б) Se + KOH →
210	а) (NH₄)₂CrO₄ → N₂ + NH₃ + Cr₂O₃ + H₂O ә) Pb(NO₃)₂ → PbO + б) H₂SO₃ + Cl₂ + H₂O →

Электродтық потенциалдар және ЭҚК

211. Кадмий пластинкасын а) СаСl₂ тұзының, ә) CuSO₄ тұзының ерітінділеріне батырған кезде оның массасы азаяды ма, көбейеді ме немесе өзгермейді ме? Неге? Жүріп жатқан реакцияның молекулалық және электрондық теңдеуін құрастырыңыз. Жүріп жатқан реакцияның химиялық энергиясын электрлік энергияға қалай ауыстыруға болады? Гальваникалық элементтің сұлбасын құрастырыңыз және осы гальваникалық элементтің стандартты ЭҚК есептеңіз.

212. Электродтық потенциал дегеніміз не? Ол қандай факторлардан тәуелді? Өз тұзының ерітіндісіндегі марганецтің электродтық потенциалы – 1,27 В тең. Осы ерітіндідегі марганец иондарының активтілігін (концентрациясын) есептеңіз. ЭҚК, магнийдің стандартты электродтық потенциалына тең болатын гальваникалық элементтің электрохимиялық сұлбасын жазыңыз. Анодтық және катодтық процестерінің теңдеуін жазыңыз.

213. Қандай электродтар салыстырмалы электродтар деп аталады? Сутегі электродының потенциалы қандай факторлардан тәуелді болады? Сутегінің стандартты қысымы кезінде және а) С(Н⁺) = 10^-11 моль/л; ә) рН = 4 кезінде сутегі электродының потенциалын есептеңіз. Сутегінің қысымы 101,3 кПа. Екі сутегі электродынан гальваникалық элемент құрастыруға және ток алуға бола ма? Сондай гальваникалық элементтің сұлбасын жазыңыз және ЭҚК есептеңіз (а және ә шарттарын пайдаланып).

214. Қандай құрылғылар гальваникалық элементтер деп аталады және олар не үшін керек? Концентрациялары [Сu²⁺] = 0,1 моль/л, ал [Ni²⁺] = 0,01 моль/л мыс-никель гальваникалық элементінің ЭҚК есептеңіз, электродтық процесінің электрондық теңдеуін жазыңыз және сұлбасын құрастырыңыз. Берілген гальваникалық элементтің жұмысы кезінде жүретін реакцияның Гиббс энергиясы шамасының өзгеруін есептеңіз.

215. Қандай гальваникалық элемент концентрациялық деп аталады? Молярлы концентрациялары 0,1 және 0,001 моль/л қорғасын нитратының ерітіндісіне батырылған қорғасын электродтарынан тұратын гальваникалық элементтің ЭҚК есептеңіз, электродтық процесінің электрондық теңдеуін жазыңыз және сұлбасын құрастырыңыз. Берілген гальваникалық элементтің жұмысы кезінде жүретін реакцияның Гиббс энергиясы шамасының өзгеруін есептеңіз.

216. Қандай электродтар металдық деп аталады? Молярлы концентрациялары: 10^-4; 10^-3; 10^-2; 10^-1; 1 моль/л никель сульфатының ерітінділері мен екі никель электродтары бар. Осы гальваникалық элементтің ЭҚК максимальды болатындай гальваникалық элементтің сұлбасын құрастырыңыз. Берілген гальваникалық элементтің жұмысы кезінде жүретін реакцияның Гиббс энергиясы шамасының өзгеруін есептеңіз. Катод пен анодта жүретін реакцияның теңдеуін жазыңыз. Мұндай типті гальваникалық элемент қалай аталады?

217. Өз тұздарына батырылған марганец және никель пластиналарынан жасалған гальваникалық элементтің сұлбасын құрастырыңыз. Осы гальваникалық элементтің жұмысы кезінде жүретін реакцияның теңдеуін және процестердің электрондық теңдеуін жазыңыз. Егер молярлы концентрациялары анодтық ерітіндінікі 0,001 моль/л, ал катодтық ерітіндінікі 0,1 моль/л тең болғанда, 298 К кезіндегі гальваникалық элементтің ЭҚК есептеңіз. Берілген гальваникалық элементтің жұмысы кезінде жүретін реакцияның Гиббс энергиясы шамасының өзгеруін есептеңіз.

218. Негізгі жұмысы мына теңдеу бойынша жүретін реакция болатын гальваникалық элементтің сұлбасын құрастырыңыз:

Zn + 2AgNO₃ ↔ 2Ag + Zn(NO₃)₂.

Осы гальваникалық элементтің анодтық және катодтық процестерінің электрондық теңдеуін жазыңыз. 298 К кезінде тепе-теңдік орнаған осы элементтің ЭҚК есептеңіз. Молярлы концентрациялары анодтық ерітіндінікі 0,001 моль/л, ал катодтық ерітіндінікі 0,01 моль/л тең. Осы реакцияның Гиббс энергиясы неге тең?

219. Гальвникалық элементте мына реакция жүреді

Fe + Cu²⁺ ↔ Fe²⁺ + Cu.

Осы гальваникалық элементтің ЭҚК 0,81 В тең. Егер [Fe²⁺] концентрациясы 0,01 моль/л тең болғанда, [Сu²⁺] иондарының молярлы концентрациясын есептеңіз. Гальваникалық элементтің жұмысы кезінде жүретін электродтық процестердің теңдеуін жазыңыз, сұлбасын құрастырыңыз.

220. Гальваникалық элемент дегеніміз не? Негізгі жұмысы мына теңдеу бойынша жүретін реакция болатын гальваникалық элементтің сұлбасын құрастырыңыз:

Ni + 2AgNO₃ ↔ 2Ag + Ni(NO₃)₂.

Анодтық және катодтық процестердің электродтық реакциясын жазыңыз. Егер анодтық ерітіндінің концентрациясы 0,01 моль/л, ал катодтық ерітіндінікі 0,1 моль/л тең болғанда, осы элементтің ЭҚК есептеңіз.

221. Ерітіндідегі металл иондарының активтілігі (концентрациясы) 0,001 моль/л тең, бір электроды кобальттан тұратын гальваникалық элементтің жұмысы кезінде жүретін реакцияның теңдеуін және электродтық процестердің теңдеуін жазыңыз, сұлбасын құрастырыңыз. Екінші электрод – сутегінің стандартты қысымымен және ерітіндінің сутектік көрсеткіші 5-ке тең сутектік электрод. Осы гальваникалық элементтің ЭҚК есептеңіз.

222. Гальваникалық элемент 0,1 М мырыш нитратының ерітіндісіне батырылған металдық мырыштан, және 0,02 М қорғасын нитратының ерітіндісіне батырылған металдық қорғасыннан тұрады. Элементтің ЭҚК есептеңіз, электродтық процестерінің теңдеуін жазыңыз, элементтің сұлбасын құрастырыңыз.

223. Массасы 422,4 г мыс стерженін күміс нитраты ерітіндісінде ұстады, осыдан кейін оның массасы 513,6 г болды. Күміс нитраты ерітіндісінде ұсталғаннан кейін, мыс стерженін еріту үшін кеткен массалық үлесі 32 % азот қышқылы ерітіндісінің (ρ = 1,20 г/см³) шығындалған көлемін есептеңіз.

224. Массасы 100 г (ω = 8 %) мыс сульфаты ерітіндісіне массасы 15 г темір пластинкасын енгізді. Бірнеше уақыттан соң пластинканы шығарып, жуып және кептірді. Пластинканың массасы 15,3 г тең болды. Ерітіндідегі реакциядан кейін пайда болған заттың концентрациясын (ω, %) анықтаңыз.

225. Cr³⁺ (моль/дм³) иондарының қандай концентрациясында хром электроды потенциалының мәні мырыш электродының стандартты потенциалына тең болады?

226. Мыс (ІІ) сульфатының ерітіндісінде темір пластинкасын ұстағаннан кейін оның массасы 1,54 г-ға өзгерді. Пластинкадан мысты кетіру үшін қажет массалық үлесі 96 % азот қышқылы ерітіндісінің (ρ = 1,50 г/см³) көлемін анықтаңыз.

227. Максимальды ЭҚК алу мақсатында, гальваникалық элементті қайсы жартылай элементтерден құрастыру керек:

а) Cu²⁺/Cu және Pb²⁺/Pb;

б ) Cr³⁺/Cr және Fe²⁺/Fe;

в) Ni²⁺/Ni және Pb²⁺/Pb?

228. Электродтары бір металдан жасалған гальваникалық элемент қандай жағдайда жұмыс істейді? 0,002 моль/л және 0,02 моль/л никель сульфатының ерітінділеріне енгізілген никель электродынан тұратын гальваникалық элементтің ЭҚК есептеңіз, электродтық процестерінің электрондық теңдеуін жазыңыз және сұлбасын құрастырыңыз.

229. Концентрациялары 1,8·10^–5 және 2,5·10^–2 моль/дм³ өз тұздарының ерітінділеріне батырылған, магний мен мырыштан жасалған гальваникалық элементтің ЭҚК есептеңіз және концентрациялары [Mg²⁺] = [Zn²⁺] = 1 моль/дм³ тұздарының ерітінділеріне енгізілген магний мен мырыш пластиналарынан тұратын гальваникалық элементтің ЭҚК-н салыстырыңыз.

230. Концентрациясы [Pb²⁺] = [Mg²⁺] = 1 моль/дм³ өз тұзының ерітінділеріне енгізілген қорғасын мен магний пластиналарынан тұратын гальваникалық элементтің ЭҚК есептеңіз, электродтық процестерінің электрондық теңдеуін жазыңыз және сұлбасын құрастырыңыз. Егер әр қайсысының иондарының концентрациясын 0,01 моль/дм³ дейін төмендетсе, ЭҚК мәні өзгере ме?

231. Гальваникалық элемент 1 М күміс нитраты ерітіндісіне батырылған күміс электродынан және стандартты сутектік электродтан тұрады. Гальваникалық элементтің жұмысы кезінде жүретін суммалық реакциясын және электродтық процестердің теңдеуін жазыңыз.

232. Массасы 10 г мыс пластинасын күмістеу үшін, оны массасы 250 г күміс нитратының ерітіндісіне (ω = 20 %) енгізді. Ал пластинаны алғаннан кейін ерітіндідегі күміс нитратының массасы 20 % төмендеді. Күмістелген пластинканың массасы қанша, және қалған күміс нитраты ерітіндісінің концентрациясы қандай?

233. Массасы 10 г темір пластинкасын (ω = 4%) күміс нитратының ерітіндісіне енгізді. Бірнеше уақыттан соң пластинканы шығарып, жуып және кептірді. Пластинканың массасы 12,4 г тең болды, ал ерітіндідегі күміс нитратының концентрациясы 4 есе төмендеді. Бастапқы ерітіндінің массасын (г) анықтаңыз.

234. 298 К және иондардың активтілігі 0,005 кезінде Сu²⁺/Сu электродының потенциалы +0,2712 В тең. Мыс электродының стандартты потенциалын есептеңіз.

235. Элементтегі белгілі реакция бойынша стандартты жағдайдағы гальваникалық элементтің ЭҚК-н есептеу. Гальваникалық элементте келесі реакция жүреді

Zn_(қ) + 2Cu(OH)_2(қ) = ZnO_(қ) + Cu₂O_(қ) + 2H₂O_(с).

Берілген бойынша есептеу, элементтің сұлбасын құрастыру және электродтарда жүретін реакцияны жазу керек.

236. Массасы 10,0 г темір пластинкасы белгісіз металл хлоридінің ерітіндісіне енгізілді. Металл толық тұнғаннан кейін темір пластинкасының массасы 10,1 г болды. Осындай массалы (10,0 г) кадмий пластинкасы осындай ерітіндіге енгізілген, онда металл тұнғаннан кейін массасы 9,4 г болды. Ерітіндіде қандай металдың хлориді болды? Егер бастапқы ерітіндінің көлемі 100 см³ (ρ = 1,10 г/см³) болғандағы металл хлоридінің массалық үлесін (%) анықтаңыз.

237. 100 мл 0,1 М FeSO₄ ерітіндісі бар ыдысқа темір сымы, ал 100 мл 0,1 М CuSO₄ ерітіндісі бар екінші ыдысқа мыс сымы енгізілді. Ерітінділерді, электрондары бір ыдыстан екіншісіне өтпейтіндей П тәрізді тұзды түтікшемен (KCl қаныққан ерітіндісінде агар-агар гелі) байланыстырды, ал металдық электродтарды өткізгішпен жалғады. Бірнеше уақыттан кейін мыс сымын өлшеген кезде оның массасы 0,128 г көбейді. Тәжірибе біткеннен кейінгі ерітіндідегі Fe²⁺ және Cu²⁺ (моль/л) концентрацияларын анықтаңыз.

238. 25°C кезінде үш гальваникалық элементтердің стандартты ЭҚК сәйкесінше 0,01, 0,1 және 1,0 В. Егер әр реакция үшін электрондар саны n = 1 болса, осы элементтерде жүретін реакцияның тепе-теңдік тұрақтысын есептеңіз.

239. Гальваникалық элементте 298 К температурада келесі реакция қайтымды жүреді

Cd + 2AgCl = CdCl₂ + 2Ag.

Егер элементтің стандартты ЭҚК E^o = 0,6753 В, ал CdCl₂ және AgCl стандартты түзілу энтальпиялары сәйкесінше -389,7 және -126.9 кДж·моль^-1 тең болса, реакцияның энтропиясының өзгеруін есептеңіз.

240. Pt / H₂ / HBr // AgBr / Ag элементінің ЭҚК температураның алшақ интервалында келесі теңдеумен өрнектеледі: E^o (В) = 0,07131 - 4.99·10^-4(T - 298) - 3.45·10^-6(T - 298)². 25°C-да элементте жүретін реакцияның ∆G^o, ∆H^o және ∆S^o есептеңіз.

Электролиз

241. 400 г 8,5% күміс нитратының ерітіндісін массасы 25 г-ға кемігенше электролизге ұшыратты. Электролиз біткеннен кейінгі ерітіндідегі қосылыстардың массалық үлесін және инертті электродтарда түзілген заттардың массасын есептеңіз.

242. Ерітіндіде бірдей концентрацияда Fe³⁺, Ag⁺, Bi³⁺ және Рb²⁺иондары бар. Егер кернеудің мәні кез-келген металлды бөлуге жеткілікті болса, электролиз барысында осы иондар қандай кезек ретімен бөлінеді?

243. Келесі 2 жағдайда мыс (II) нитратының сулы ерітіндісінің инертті электродтарда электролизі кезінде ерітіндіде қандай өнімдер болатынын салыстырыңыз: а) тұз толығымен электролизге ұшырады және содан соң электродтар бірден ерітіндіден шығарып алынды; ә) тұз толығымен электролизге ұшырады және содан соң біраз уақыт электродтар ерітіндіде қалдырды.

244. 47,2 мл 11,1%-қ кальций хлориді ерітіндісін (ерітінді тығыздығы 1,06 г/мл) электролизге ұшыратқан кезде анодта 3,36 л газ тәрізді заттар түзілді (қ. ж.). Түзілген газдар қыздырылып, 15 г магний металы бар түтікшеден өткізілді. Тәжірибе аяқталған соң түтікшедегі жиналған заттардың массалық үлесін есептеңіз.

245. Мырыш сульфатының ерітіндісін 5 сағ. электролизге ұшыратты, нәтижесінде 6 л оттек бөлінді (қ. ж.). Электродтық процесстердің теңдеулерін құрастырыңыз және ток күшін есептеңіз.

246. Металлдық үлгілерді NiSO₄ерітіндісі бар электролиттік науада электрохимиялық әдіспен никелмен қаптады. Электролиттік науадағы клеммаларға 2,5В кернеу берілді. Радиусы 2,5 см және биіктігі 20 см он металлдық цилиндрлерді қалыңдығы 0,4 мм никель қабатымен қаптауға кететін электр энергияны (кВт·сағ) есептеңіз. (Никельдің тығыздығы: ρ = 8,9 г/см³; А_r(Ni) = 58,7; ток бойынша шығым: η = 90%).

247. Балқытылған криолитегі Na₃AlF₆ алюминий оксидінің электролизі кезінде 810 кг алюминий алынды. Электр энергиясының (кВт·сағ) шығынын (жұмсалуын) есептеңіз, егер электролизердің клеммаларына берілген кернеу 7 В-қа тең болса, ал тоқ бойынша шығым 85%-ды құраса.

248. Сынап катодын қолданып, мырыш нитратының ерітіндісін электролизге ұшыратқанда мырыш амальгамасы алынды. Катодтың массасы 10 г екені белгілі, электролизді 1А ток күшімен 3 мин ұақыт жүргізді, ал ток бойынша шығым 90 %-ды құрады. Есептеңіз: а) алынған амальгамадағы мырыштың пайыздық құрамын; б) қалыпты температура мен қысымда анодта бөлінген газдың көлемін.

249. Еріген заттың массалық үлесі 50 %-ке тең 1 кг KI ерітіндісінің электролизін 5 с 21 мин 40 с уақыт бойы 5 А ток күшімен жүргізген кездегі йодтың ерітіндідегі массалық үлесі (пайызбен) қанша, егер ток бойынша шығым 100% болса?

250. Белгісіз бірнегізді карбон қышқылының натрий тұзының сулы ерітіндісін электролиздегенде, анодта орташа молярлық массасы 39,33 г/моль тең газ қоспасы бөлінді. Карбон қышқылының қандай тұзы электролизге ұшырағанын анықтаңыз.

251. 200 г 10%-ды тұз қышқылының ерітіндісін 2 сағ. бойы 1,93 А ток күшімен электролизге ұшыратты. Ерітіндіні электролиздеу нәтижесінде алынған қышқылдың массалық үлесін (пайызбен) есептеңіз.

252. рН-ы 5-ке тең 10 см³ азот қышқылын 1 сағ. бойы 10 А ток күшімен электролизге ұшыратты. Электролиз біткен соң ерітіндінің рН-ын есептеңіз.

253. Белгісіз металлдың нитратының ерітіндісін платина электродымен қалыпты жағдайда электролиздегенде 1,08 г металл мен 56 мл оттек бөлінді. Металл эквивалентінің молярлық массасын анықтаңыз.

254. 0,5 А ток күшімен 100 г 32 %-ды мыс сульфатының ерітіндісін мыстың толық бөлінгеніне дейін электролизге ұшыратты. Есептеңіз: а) катодтағы мыстың толық бөліну уақытын; ә) электролиз біткендегі ерітіндідегі күкірт қышқылының массалық үлесін (пайыздық).

255. Құрамында AgNO₃ және Cu(NO₃)₂бар 160 мл ерітінді арқылы 2 сағат бойы күші 0,804 А тоқ өткізген кезде, катодта 3,44 г екі металлдың (Ag және Cu) қоспасы бөлінді. Бастапқы ерітіндідегі екі тұздың молярлы концентрацияларын анықтаңыз, егер тәжірибе біткенде ерітіндіде мыстың да, күмістің де иондарының жоқ екені анықталған болса.

256. 2,895 г FeCl₂ мен FeCl₃қоспасы бар ерітіндіні электролиздегенде, катодта 1,12 г металл бөлінді. Бастапқы қоспадағы әр компоненттің массалық үлесін (пайызбен) есептеңіз, егер электролиз темір толық бөлінгенше жүргізілген болса.

257. 200 мл 10 %-ды NaOH ерітіндісін (ρ = 1,12 г/см³) 13 сағ. 24 мин 10 с бойы 25 А ток күшімен электролиздеді. Ток бойынша шығымы 80%. Электролиз нәтижесінде: а) анод пен катодта бөлінген газдардың көлемін (қалыпты жағдайда есептелген); ә) ерітіндідегі еріген заттың массалық үлесін (пайызбен) есептеңіз.

258. Неліктен натрий хлоридінің ерітіндісін электролиздегенде практика жүзінде катодта бөлінген сутектің көлемі анодта бөлінген хлордың көлемінен көп екенін түсіндіріңіз (газдардың көлемі бірдей жағдайда өлшенген).

259. Электролиз кезінде 1000 г 23 % (масса бойынша) натрий хлориді ерітіндісін 96,5 А ток күшімен 1 сағ. бойы катод және анод кеңістіктері бөлінбеген электролизерда құрамында 8,4 % (масса бойынша) натрий хлориді бар ерітінді алынды. Катодта бөлінген сутектің және анодта бөлінген хлордың көлемдерінің қатынастарын есептеңіз.

260. Алтынның тұздарының қоспасын электролиздегенде бір ғана процесс жүреді деп есептесек:

Au³⁺ + 3ē = Au, (1)

онда ток бойынша шығым 103 % болады. Бұл (1) процесспен қатар тағы да басқа процесс жүретінін білдіреді:

Au⁺ + ē = Au. (2)

Егер электролизді металлдың толық бөлінуіне дейін жүргізіп және (1) және (2) процесстердегі ток бойынша шығымы 100 %-ға тең деп есептесек, алтынның тұздарының қоспасындағы Au³⁺ және Au⁺ ион мөлшерлерінің қатынасын есептеңіз.

261. SnBr₂ ерітіндісін 2,1 А токпен электролиздегенде, катодтың массасы 0,84 г-ға өсті. Металдың ток бойынша шығымының 62 % екенін ескеріп, электрдің қандай мөлшері және қанша уақыт жіберілгенін есептеңіз. Электролиздің сұлбасын құрастырыңыз.

262. Балқымаларының электролизі арқылы алюминийді алу барысында көміртектік анодтардың электрохимиялық жануы байқалады

3C + 2Al₂O₃ = 3CO₂ + 4Al.

CO₂-ң ток бойынша шығымы 60 %-ға тең. Бөлінген көміртек (IV) оксидінің көлемі 70 л (қалыпты жағдайға келтіріліп есептелген). Өткізілген электрдің мөлшерін мен жанып кеткен анодтың массасын есептеңіз.

263. Электролитті хромдау кезінде келесі реакциялар жүреді:

а) CrO₃ → Cr + 1,5O₂;

ә) Cr⁶⁺ +3ē → Cr³⁺;

б) Cr³⁺ → Cr⁶⁺ +3ē;

в) H₂O → H₂ + 1/2O₂.

Осы реакциялардың анодтағы және катодтағы өнімдерін көрсетіңіз, 5А ток арқылы алынған хром қабығының массасын есептеңіз, процестің жүру мерзімі 2 сағат, хромның ток бойынша шығымы 13 %.

264. Натрий хлоратын алу үшін электролиз жүргізгенде келесі реакция өтеді

NaCl + 3H₂O = NaClO₃ + 3H₂.

Ток күші 15 А болғанда қанша NaClO₃ алуға болатынын есептеңіз, егер электролиз кезінде 10 л сутек бөлінсе (көлем қалыпты жағдайға келтіріліп есептелген). Электролиздің өту мерзімі қандай? NaClO₃-ң ток бойынша шығымы 70 %-ға тең.

265. Қышқыл ерітіндісін электролиздегенде 15 л сутек бөлінді. Ток күшін есептеңіз, егер процесстің өтуі 2 сағат, температура 18°С, қысым 0,9891·10⁵ Па болса. Ток бойынша шығым 100 %.

266. Мысты оксидтегенде келесі анодтық реакциялар жүреді:

Cu + 2OH^- –2ē = CuO + H₂O;

4OH^- –4ē = O₂ + 2H₂O.

Бөлінген оттегінің көлемі 0,9 л (көлем қалыпты жағдайға келтіріліп есептелген), ток бойынша оттегінің шығымы 6%. Жұмсалған электр күшінің мөлшерін және оксидті қабыршықтың түзілуіне кеткен мыстың массасын есептеңіз.

267. MgCl₂-ңсулы ерітіндісін150л хлор алу үшін графит электродтарында электролизге ұшыратқанда (көлем қалыпты жағдайға келтіріліп есептелген) 12,5·10⁵ Кл жұмсалды. Хлордың ток бойынша шығымын есептеңіз.

268. 2 моль зат еріген кездегі калий хлоридінің электролизінің сұлбасын құрастырыңыз және қалыпты жағдайда бөлінген сутектің көлемін есептеңіз.

269. Қай жағдайда тұз ерітіндісінің электролизі кезінде металдың бөлінуі жүрмейді:

а) AgNO₃;

ә) PdSO₄;

б) CdSO₄;

в) NaNO₃?

Электролиздің сұлбаларын құрастырыңыз.

270. Үш валентті металл хлоридінің балқымасы арқылы 30 мин бойы 6,4 А тұрақты ток өткізгенде 1,07 г металл бөлінді. Электролизге ұшыраған тұздың құрамын анықтаңыз.

Металдардың коррозиясы. Металдарды коррозиядан қорғау тәсілдері

271. Коррозия кезіндегі ток арқылы потенциал айырымын есептеңіз және қышқылдық ортада Al – Mn, Al – Cu, Al – Zn құймаларының сутекті деполяризациямен өтетін коррозияға тұрақтылығы қандай кезекпен өсетінін көрсетіңіз?

272. Тұз қышқылына батырылған металл жұптары (Fe/Cu, Fe/Ag, Fe/Sn, Fe/Al) бар. Қандай жағдайда темірдің коррозиясы жүрмейді?

273. Болаттан жасалған корпус ауада тоттанады. Коррозияның жылдамдығы өзгере ма, егер: а) корпусқа сынап тамса; ә) ауада СО₂құрамы көбейсе?

274. 2 × 3 × 0,003 м өлшемді болат қаңылтырының коррозия жылдамдығын есептеңіз, егер 325 күнде оның массасы 7,1 кг-ға азайған болса. Бейтарап ортада жүретін коррозияның реакция теңдеуін жазыңыз.

275. Болатты коррозиядан сенімді қорғау үшін тығыздығы 5 мА/см²қорғау тогы қажет. Әр түрлі металдардан жасалған протекторлардың шығынын (жұмсалуын) есептеңіз: Mg (қоспа Al, Zn, Mn), Al (Zn, Sn), Zn (Al, Cd). Ток бойынша шығымы: Mg 0,95; Al 0,65; Zn 0,63. Қоспаның әсерін есепке алмаңыз.

276. Күкірт қышқылының ерітіндісіне батырылған бір-бірімен тығыз жанасқан металл жұптары Fe/Cu, Fe/Ag, Fe/Zn, Fe/Au бар. Қандай жұпта темір коррозиясы жүрмейді?

277. Ингибиторы бар аэрирленген ерітіндіде болаттың үстінде келесі реакциялар жүреді:

Fe⁰ = Fe²⁺ +2ē;

Fe²⁺ = Fe³⁺ +ē;

O₂ + 2H₂O +4ē = 4OH^-;

PO + H₂O = HPO + H⁺;

PO + Fe³⁺ + 2H₂O = FePO₄ · 2H₂O↓.

Қорғау қабыршығының массасын есептеңіз, егер 4,1 л оттек (қалыпты жағдайда) жұтылса, ал оттек пен темірдің шығымы 70% болса. Ингибиторды және оның әрекетін көрсетіңіз.

278. Жер астындағы құбыр лайлы топырақтан құмды топыраққа ауысады. Болат құбыры қай топырақта тезірек жеміріледі?

279. Металдарды коррозиядан қорғау үшін қандай қаптау түрлері қолданылады? Темірден жасалған зат хроммен қапталды. Бұл қандай қаптау – анодтық па немесе катодтық па? Неге? Осы заттың қаптау бетінің тұтастығы бүлінген кездегі коррозияның анодтық және катодтық процестерінің теңдеуін құрастырыңыз: а) ылғалды ауадағы; ә) тұз қышқылы ерітіндісіндегі. Бірінші және екінші жағдайдағы коррозия өнімдері бірдей ма әлде әртүрлі ма?

280. Сілтілік электролитте магнийді анодты оксидтеу кезінде магний (II) оксидінің қорғаныс қабығының түзілу реакциясы жүреді:

Mg + 2OH^- → MgO + H₂O +2ē;

және оттегі бөлінеді:

4ОН^- → О₂ + 2Н₂О +4ē.

5 А токта 0,5 л оттек бөлінеді (көлем қалыпты жағдайға қайта есептелген). Ток бойынша шығым 30 %-ға тең. Қорғаныс қабығының түзілуіне жұмсалған магнийдің мөлшері мен анодтаудың ұзақтығын есептеңіз.

281. Никельмен жалатылған темірдің қабығы бұзылған жағдайдағы атмосфералық коррозия қалай жүреді? Анодты және катодты процестердің электронды теңдеулерін және коррозия өнімдерін жазыңыз: а) ылғалды ауада; ә) қышқылдың сулы ерітіндісінде?

282. Күкірт қышқылының ерітіндісіне бір-бірімен тығыз жанасқан келесі металл жұптары батырылған: Zn/Ag, Zn/Cu, Zn/Al, Zn/Fe. Қай жұпта мырыш коррозиясы жүрмейді?

283. Жанасқан Mn – Ni екі металлдың электрохимиялық коррозиясы қалай жүреді: а) ылғалды ауада; ә) қышқылдың сулы ерітіндісінде? Анодтық және катодтық процестердің теңдеуін құрастырыңыз.

284. Болат және күміс сымдары біріктіріліп бұралған. Алдымен қандай металл коррозияға ұшырайды? Коррозия теңдеуін құрастырыңыз: а) қышқылдық ортада; ә) ылғалды ауада?

285. Тұз қышқылының ерітіндісіне мырыш пластинкасы және мыспен жартылай қапталған мырыш пластинкасы салынды. Қай жағдайда мырыштың еру процесі тез жүреді? Неліктен? Анодтық және катодтық процестердің теңдеуін құрастырыңыз және коррозия өнімін жазыңыз.

286. Болаттан жасалған құрылғы өзен суында орналасқан. Протектор ретінде қандай металды пайдаланған жөн: Al, Mg, К немесе Рb?

287. Ас тұзы ерітіндісіне келесі бір-бірімен тығыз жанасқан металл жұптары батырылған: Cr/Mg, Cr/Fe, Cr/Al. Қай жұпта хром коррозияға ұшырайды?

288. Коррозиядан қорғаудың қандай әдістерін қолдануға болады? Коррозиядан металлдарды протекторлы қорғаудың мәнісі неде? Электролитте темірді протекторлы қорғауға мысал келтіріңіз: а) құрамында еріген оттек бар, ә) қышқылда. Коррозияның анодтық және катодтық процестерінің теңдеуін құрастырыңыз.

289. Сұйылтылған қышқылдардан күміс сутекті ығыстыра алмайды (НСl, H₂SО₄, СН₃СООН және т.б.). Неге? Бірақ, мысалы тұз қышқылына батырылған осы металға мырыш таяқшасын тигізсе, күміс бетінде сутек бөліне бастайды. Осы құбылысты түсіндіріңіз. Коррозияның анодтық және катодтық процестерінің теңдеуін құрастырыңыз. Қандай реакция жүреді?

290. Көп қолданғандықтан мыспен байланыстағы жалатылған алтын тырналып, ал мыс бетіндегі қапталған қалайы қабығы бөлініп түсті. Ауада болған жағдайда қай мыс тез бүлінеді?

291. Қандай қорғаныс беттері сіздерге мәлім? Қандай жабуларды анодтық және катодтық деп атайды? Темір металлы үшін анодтық және катодтық жабуларға мысал келтіріңіз. Келтірілген бір мысалға қорғаныс қабығының біркелкілігі бүлінген кездегі коррозияның анодтық және катодтық процестерінің теңдеуін құрастырыңыз: а) ылғалды ауада; ә) қышқылды ортада.

292. Кеме корпусының қай бөлігі (су астындағы немесе су үстіндегі) көбірек коррозияға ұшырайды? Неге? Коррозияның анодтық және катодтық процестерінің теңдеуін құрастырыңыз.

293. Коррозиядан металлдарды электрохимиялық қорғаудың мәнісі неде? Осы қорғаныстың қандай түрлері сендерге таныс? Кеме корпустарын және болатты электрохимиялық қорғау кезінде жүретін коррозияның анодтық және катодтық процестерінің теңдеулерін құрастырыңыз.

294. Висмут еріген қышқылдардан сутекті ығыстырмайды (НСl, H₂SО₄, СН₃СООН және т.б.). Неге? Бірақ, мысалы, тұз қышқылына батырылған осы металға кадмий таяқшасын тигізсе, висмут бетінде сутек бөліне бастайды. Осы құбылысты түсіндіріңіз. Коррозияның анодтық және катодтық процестерінің теңдеулерін құрастырыңыз. Қандай реакция жүреді?

295. Ылғал мен оттек әсерінен топырақ коррозиясынан қорғасынды қорғау үшін протектор ұсыныңыз. Коррозияның анодтық және катодтық процестерінің теңдеуін құрастырыңыз. Коррозиядан металлдарды қорғаудың қандай әдістерін білесіз? Атап шығыңыз.

296. Ашық ауада темір қаңылтырлары қабаттап жиналған. Тат тезірек сыртқы бетіне түсе ме, әлде араларына түсе ме? Неге? Металдың бүлінуі қандай механизммен: химиялық немесе электрохимиялық жүреді? Электродта жүретін процестің электронды теңдеуін құрастырыңыз.

297. Неге болатты толық қаптаған никель қабаты ғана қорғай алады, ал хроммен қаптағанда қорғаныс қасиетін кеуектері бар кезде де сақтайды. Қышқылды ортадағы коррозия теңдеуін жазыңыз. Коррозияның анодтық және катодтық процестерінің теңдеуін құрастырыңыз.

298. Қалайыланған және цинкпен қапталған темірдің бетінің бүтіндігі бұзылған кезде атмосфералық коррозия қалай жүреді? Коррозияның анодтық және катодтық процестерінің теңдеулерін құрастырыңыз.

299. Химиялық таза темір техникалық темірге қарағанда неге коррозияға төзімдірек? Техникалық темірдің ылғалды ауадағы және қышқылды ортадағы коррозиясының анодтық және катодтық процестерінің теңдеуін құрастырыңыз. Коррозия кезінде техникалық темірдің бетінің қай бөлігі катод рөлін атқарады?

300. Ерітіндіде қалайымен қапталған кадмий беті бүлінген жағдайда : а) тұз қышқылында, ә) ылғалды ауада коррозия қалай жүреді? Коррозияның анодтық және катодтық процестерінің электрондық теңдеуін құрастырып, коррозия өнімдерін жазыңыз.

Тапсырма нұсқалары

Нұсқа нөмірі	Берілген тапсырмаға сәйкес есептердің нөмірлері
Нұсқа нөмірі	№1 ЕСЖ	№2 ЕСЖ
01	1 31 61 91 121	151 181 211 241 271
02	2 32 62 92 122	152 182 212 242 272
03	3 33 63 93 123	153 183 213 243 273
04	4 34 64 94 124	154 184 214 244 274
05	5 35 65 95 125	155 185 215 245 275
06	6 36 66 96 126	156 186 216 246 276
07	7 37 67 97 127	157 187 217 247 277
08	8 38 68 98 128	158 188 218 248 278
09	9 39 69 99 129	159 189 219 249 279
10	10 40 70 100 130	160 190 220 250 280
11	11 41 71 101 131	161 191 221 251 281
12	12 42 72 102 132	162 192 222 252 282
13	13 43 73 103 133	163 193 223 253 283
14	14 44 74 104 134	164 194 224 254 284
15	15 45 75 105 135	165 195 225 255 285
16	16 46 76 106 136	166 196 226 256 286
17	17 47 77 107 137	167 197 227 257 287
18	18 48 78 108 138	168 198 228 258 288
19	19 49 79 109 139	169 199 229 259 289
20	20 50 80 110 140	170 200 230 260 290
21	21 51 81 111 141	171 201 231 261 291
22	22 52 82 112 142	172 202 232 262 292
23	23 53 83 113 143	173 203 233 263 293
24	24 54 84 114 144	174 204 234 264 294
25	25 55 85 115 145	175 205 235 265 295
26	26 56 86 116 146	176 206 236 266 296
27	27 57 87 117 147	177 207 237 267 297
28	28 58 88 118 148	178 208 238 268 298
29	29 59 89 119 149	179 209 239 269 299
30	30 60 90 120 150	180 210 240 270 300
31	2 33 64 95 126	152 183 214 245 276
32	1 32 63 94 125	151 182 213 244 275
33	4 35 66 97 128	154 185 216 247 278
34	3 34 65 96 127	153 184 215 246 277
35	6 37 68 99 130	156 187 218 249 280
36	5 36 67 98 129	155 186 217 248 279
37	8 39 70 91 122	158 189 220 241 272
38	7 38 69 100 121	157 188 219 240 271
39	10 31 62 93 124	160 181 212 243 274
40	9 40 61 92 123	159 190 211 242 273
41	12 43 74 105 136	162 193 224 255 286
42	11 42 73 104 135	161 192 223 254 285
43	14 45 76 107 138	164 195 226 257 288
44	13 44 75 106 137	163 194 225 256 287
45	16 47 78 109 140	166 197 228 259 290
46	15 46 77 108 139	165 196 227 258 289
47	18 49 80 101 132	168 199 230 251 282
48	17 48 79 110 131	167 198 229 260 281
49	20 41 72 103 134	170 191 222 253 284
50	19 50 71 102 133	169 200 221 252 283
51	22 53 84 115 146	172 203 234 265 296
52	21 52 83 114 145	171 202 233 264 295
53	24 55 86 117 148	174 205 236 267 298
54	23 54 85 116 147	173 204 235 266 297
55	26 57 88 119 150	176 207 238 269 300
56	25 56 87 118 149	175 206 237 268 299
57	28 59 90 111 142	178 209 240 261 292
58	27 58 89 120 141	177 208 239 270 291
59	30 51 82 113 144	180 201 232 263 294
60	29 60 81 112 143	179 210 231 262 293
61	3 36 69 102 135	168 201 234 267 300
62	6 39 72 105 138	171 204 237 270 273
63	9 42 75 108 141	174 207 240 243 276
64	12 45 78 111 144	177 210 213 246 279
65	15 48 81 114 147	180 183 216 249 282
66	18 51 84 117 150	153 186 219 252 285
67	21 54 87 120 123	156 189 222 255 288
68	24 57 90 93 126	159 192 225 258 291
69	27 60 63 96 129	162 195 228 261 294
70	30 33 66 99 132	165 198 231 264 297
71	2 34 66 98 130	162 194 226 258 290
72	4 36 68 100 132	164 196 228 260 292
73	6 38 70 102 134	166 198 230 262 294
74	8 40 72 104 136	168 200 232 264 296
75	10 42 74 106 138	170 202 234 266 298
76	1 43 71 103 131	163 191 223 251 283
77	3 46 73 106 133	166 193 226 253 286
78	5 47 75 107 135	167 195 227 255 287
79	7 41 77 101 137	161 197 221 257 281
80	9 44 76 105 139	178 203 211 265 284
81	20 49 80 109 140	169 190 229 250 289
82	18 50 79 118 149	160 188 220 269 300
83	16 37 88 119 150	151 192 233 254 295
84	14 35 86 91 142	173 184 235 256 277
85	12 31 82 115 124	155 187 236 267 299
86	11 32 83 94 125	176 207 218 259 280
87	13 52 85 116 122	175 183 212 245 293
88	15 53 62 95 143	172 185 213 242 275
89	17 55 61 112 127	152 181 215 247 271
90	19 58 67 92 146	154 199 214 248 274
91	30 56 64 113 128	156 205 217 241 272
92	29 49 69 97 121	158 208 224 244 278
93	28 60 65 110 145	157 206 239 263 273
94	27 36 89 97 148	168 201 238 268 292
95	26 46 78 103 142	155 196 220 243 275
96	25 47 66 105 144	153 184 221 254 292
97	24 35 76 117 128	159 200 231 252 283
98	23 32 84 107 147	174 185 214 241 276
99	22 42 62 112 132	152 202 222 262 272
00	21 48 83 119 126	151 189 235 267 294

Әдебиеттер тізімі

1. Коровин Н.В., Масленникова Г.Н., Мингулина Э.И., Филиппов Э.Л. Общая химия. – М.: Высшая школа, 2005.

2. Харин А.Н., Катаева Н.А., Харина Л.Г. Курс химии. – М.: Высшая школа,1983.

3. Глинка Н.Л. Общая химия. – Л.: Химия, 1999.

4. Гольбрайх З.Е., Маслов Е.И. Сборник задач и упражнений по химии. – М.: АСТ-Астрель, 2004.

5. Богатиков А.Н., Красицкий В.А., Лапко К.Н. Сборник задач, вопросов и упражнений по общей и неорганической химии. – Минск: Электронная книга БГУ, 2002.

6. Задачи и упражнения по общей химии. Под. ред. Коровина Н.В. – М.: Высшая школа, 2004.

7. Задачник по химии. Под ред. Амирхановой Н.А. – Уфа: ООО «ДизайнПолиграфСервис», 2002.

Мазмұны

Кіріспе 3

1 Атомдар құрылысы және химиялық элементтердің периодтық жүйесі 4

2 Химиялық байланыс 6

3 Химиялық термодинамика және термохимия 8

4 Химиялық реакциялардың жылдамдығы және химиялық тепе-теңдік 13

5 Ерітінділер. Ерітінділердің концентрациясы 16

6 Ерітінділердің электролиттік диссоциациясы және тұздар гидролизі 19

7 Тотығу-тотықсыздану реакциялары 22

8 Электродтық потенциалдар және ЭҚК 24

9 Электролиз 28

10 Металдардың коррозиясы. Металдарды коррозиядан қорғау тәсілдері 32

11 Тапсырма нұсқалары 36

Әдебиеттер тізімі 39

2011 ж. қосымша жоспары, реті 10 .